Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Ewa Kocielnik

po rozpoznaniu w dniu 21 maja 2024 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w R.

przeciwko (...) z siedzibą w W.

o ustalenie

I.  oddala powództwo,

II.  ustala, że powódka przegrała proces w 100% i pozostawia rozliczenie kosztów postępowania referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się niniejszego wyroku.

Sygn. akt I C 2223/21

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 27 sierpnia 2019 r.(...) Spółka
z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R. wniosła przeciwko (...) o:

1. ustalenie, że powodowa spółka nie ma obowiązku zapłaty na rzecz pozwanego wynagrodzenia za korzystanie bez tytułu prawnego:

a) z działek o nr:(...) z obrębu R., gmina(...),(...)z obrębu R., gmina (...),(...)z obrębu Z., gmina (...), przeznaczonych do wyłączenia z umowy dzierżawy nr (...) z dnia 25 kwietnia 1996 r. aneksem nr 11 z dnia 27 sierpnia 2012 r. za okres od dnia 1 grudnia 2016 r. do dnia 30 listopada 2017 r.;

b) z działek o nr (...) z obrębu O., gmina (...), (...) z obrębu R., gmina (...), (...), z obrębu R., gmina (...), (...) z obrębu S., gmina(...),(...) z obrębu Z., gmina (...) oraz budynków, budowli i rządzeń stanowiących przedmiot umowy dzierżawy nr (...) z dnia 25 kwietnia 1996 r. za okres od dnia 1 grudnia 2017 r. do dnia 20 listopada 2025 r.

Ewentualnie, z ostrożności procesowej, w przypadku nieuwzględnienia żądania
z pkt. 1 pozwu, powodowa spółka wniosła o:

2. ustalenie, że powodowa spółka nie ma obowiązku zapłaty na rzecz pozwanego wynagrodzenia za korzystanie bez tytułu prawnego
z działek o nr: z działek o nr(...)z obrębu O., gmina (...),(...) z obrębu R., gmina(...), (...), z obrębu R., gmina (...) (...) z obrębu S., gmina (...), (...)z obrębu Z., gmina (...) oraz budynków, budowli i rządzeń stanowiących przedmiot umowy dzierżawy nr (...) z dnia 25 kwietnia 1996 r. w wysokości stanowiącej trzydziestokrotność wywoławczej wysokości czynszu, który byłby należny od tych działek, gdyby były one przedmiotem umowy dzierżawy po przeprowadzeniu przetargu, za okres od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia wydania rzeczonych działek przez powoda pozwanemu.

Nadto strona powodowa wniosła o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz powoda poniesionych kosztów procesu według norm przepisanych (pozew k. 4-144).

W odpowiedzi na pozew (...) wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodowej spółki na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej wysokości mając na uwadze sposób postępowania powodowej spółki w toku procesu, tj. wszczynanie procesu wyłącznie
w celu opóźniania właściwego rozpoznania sprawy, nakład pracy pełnomocnika pozwanego, zawiłość sporu oraz wartość przedmiotu sporu (odpowiedź na pozew k. 639-643).

W piśmie procesowym z dnia 12 listopada 2019 r., strona powodowa, w związku
z wydaniem części działek objętych niniejszym postępowaniem w dniu 24 października 2019 r.
i w dniu 6 listopada 2019 r. na rzecz pozwanego, zmodyfikowała żądania pozwu określone
w pkt 1 i 2 petitum pozwu, wnosząc o:

1. ustalenie, że powodowa spółka nie ma obowiązku zapłaty na rzecz pozwanego wynagrodzenia za korzystanie bez tytułu prawnego:

a) z działek o nr: (...) z obrębu R., gmina(...), (...) z obrębu R., gmina (...), (...)z obrębu Z., gmina (...), przeznaczonych do wyłączenia z umowy dzierżawy nr (...) z dnia 25 kwietnia 1996 r. aneksem nr 11 z dnia 27 sierpnia 2012 r., za okres od dnia 1 grudnia 2016 r. do dnia 30 listopada 2017 r.;

b) z działek o nr: (...) z obrębu R., gmina(...),(...) z obrębu R., gmina (...), (...) z obrębu Z., gmina(...) oraz budynków, budowli i urządzeń, stanowiących przedmiot umowy dzierżawy, za okres od dnia 1 grudnia 2017 r. do dnia 24 października 2019 r.;

c) z działek o nr: (...) z obrębu R., gmina (...),(...)z obrębu Z., gmina (...) oraz budynków, budowli i urządzeń, stanowiących przedmiot umowy dzierżawy, za okres od dnia 1 grudnia 2017 r. do dnia 6 listopada 2019 r.;
d) z działek o nr: (...) z obrębu O., gmina (...), (...) z obrębu R. gmina(...) (...) z obrębu R., gmina (...), (...) z obrębu S., gmina (...) oraz budynków, budowli i urządzeń, stanowiących przedmiot Umowy dzierżawy, za okres od dnia 1 grudnia 2017_r. do dnia 30 listopada 2025 r.

Ewentualnie z ostrożności procesowej, w przypadku nieuwzględnienia żądania z pkt 1, strona powodowa wniosła o:

2. ustalenie, że powodowa spółka nie ma obowiązku zapłaty na rzecz pozwanego wynagrodzenia za korzystanie bez tytułu prawnego:

a) z działek o nr: (...) z obrębu R., gmina (...) (...) z obrębu R., gmina (...) (...) z obrębu Z., gmina(...) oraz budynków, budowli i urządzeń, stanowiących przedmiot umowy dzierżawy, w wysokości stanowiącej trzydziestokrotność wywoławczej wysokości czynszu, który byłby należny od tych działek, gdyby były one przedmiotem umowy dzierżawy po przeprowadzeniu przetargu, za okres od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia 24 października 2019 r.;

b) z działek o nr: (...) z obrębu R., gmina (...), (...) z obrębu Z., gmina (...) oraz budynków, budowli i urządzeń, stanowiących przedmiot umowy dzierżawy, w wysokości stanowiącej trzydziestokrotność wywoławczej wysokości czynszu, który byłby należny od tych działek, gdyby były one przedmiotem umowy dzierżawy po przeprowadzeniu przetargu, za okres od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia 6 listopada 2019 r.;

c) z działek o nr:(...) z obrębu O., gmina (...) (...)z obrębuR., gmina (...), (...)z obrębu R., gmina (...), (...) z obrębu S., gmina (...) oraz budynków, budowli i urządzeń, stanowiących przedmiot umowy dzierżawy, w wysokości stanowiącej trzydziestokrotność wywoławczej wysokości czynszu, który byłby należny od tych działek, gdyby były one przedmiotem umowy dzierżawy po przeprowadzeniu przetargu, za okres od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia wydania rzeczonych działek przez powoda pozwanemu (pismo procesowe strony powodowej, k. 730-746).

Strona pozwana w odpowiedzi na modyfikację pozwu podtrzymała dotychczasowe stanowisko w sprawie, wnosząc o oddalenie powództwa w całości (pismo procesowe strony pozwanej (pismo procesowe strony pozwanej, k. 1306-1306v).

Wyrokiem z dnia 1 grudnia 2020 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie o sygn. I C 1014/19 oddalił powództwo (pkt I) i zasądził od powodowej spółki na rzecz pozwanego kwotę 10.800 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt II) (wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 1 grudnia 2020 r., sygn. I C 1014/19, k. 1474).

Na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 1 grudnia 2020 r., sygn. akt I C 1014/19, Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 26 maja 2021 r., sygn. akt V ACa 207/21, w punkcie I – uchylił zaskarżony wyrok w punkcie pierwszym częściowo w zakresie rozstrzygnięcia odnoszącego się do powództwa ewentualnego obejmującego ustalenie, że powód nie ma obowiązku zapłaty na rzecz pozwanego wynagrodzenia za korzystanie bez tytułu prawnego w wysokości stanowiącej 30-krotność wywoławczej wysokości czynszu należnego, gdyby poniższe działki były przedmiotem dzierżawy po przeprowadzeniu przetargu - z działek:

- nr (...) z obrębu R. gmina (...), (...) z obrębu R., gmina (...)oraz (...) z obrębu Z., gmina(...), (...) z obrębu R., gmina (...), (...) z obrębu Z., gmina (...) wraz z budynkami, budowlami i urządzeniami, stanowiącymi przedmiot umowy dzierżawy, za okres od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia 30 czerwca 2019 r.,

- nr (...)z obrębu R., gmina (...) wraz z budynkami, budowlami i urządzeniami stanowiącymi przedmiot dzierżawy za okres od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia 24 października 2019 r.,

- nr (...) z obrębu O., gmina (...) (...) z obrębu R., gmina(...), (...) z obrębu R., gmina(...) oraz(...) z obrębu S., gmina (...)wraz z budynkami, budowlami i urządzeniami, stanowiącym przedmiot umowy dzierżawy za okres od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia wydania rzeczonych działek przez powoda pozwanemu

oraz uchylił zaskarżony wyrok w punkcie drugim i przekazał sprawę w tej części Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania w instancji odwoławczej, zaś w pozostałym zakresie oddalił apelację, o czym orzekł w punkcie II wyroku (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 26 maja 2021 r., sygn. I ACa 207/21, k. 1625-1626).

W uzasadnieniu powyższego wyroku Sąd Apelacyjny w Warszawie wskazał, że przedwczesna była dokonana przez Sąd Okręgowy w Warszawie ocena interesu prawnego w odniesieniu do powództwa ewentualnego, które skoncentrowane było na zwalczaniu stawki wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości ukształtowanej na poziomie 30-krotności czynszu dzierżawnego. Z uwagi na zawisłość sporu w sprawie VI GC 371/20 Sądu Okręgowego w Legnicy, która dotyczy 30-krotności wynagrodzenia za działki wyłączone aneksem nr 11 (z wyjątkiem działki nr (...)) za okres od dnia 1 lipca 2019 r. do dnia 24 października 2019 r. co do części działek i do dnia 6 listopada 2019 r. co do pozostałych, powód utracił obecnie interes prawny w popieraniu powództwa ewentualnego w odniesieniu do tych działek i za ten okres, bowiem wszelkie zarzuty może zgłosić w tamtym postępowaniu, a jego zakończenie przesądzi definitywnie i ostatecznie również kwestię stawki za bezumowne korzystanie z nieruchomości co do wymienionych działek za okres objęty żądaniem pozwu. Skoro zaś – wbrew tezie Sądu Okręgowego – przywołane przez ten Sąd inne procesy z udziałem tych samych stron nie przesądzą sporu o wysokość stawki wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości (z wyjątkiem działek i okresów objętych pozwem o zapłatę), a wskazane orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego nie dotyczy w ogóle kwestii aktualnej stawki, zaakceptować trzeba stanowisko skarżącego, że Sąd pierwszej instancji, sprowadzając problem do przesłanki interesu prawnego i posiłkując się wyłącznie wspomnianym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, nie rozpoznał istoty sprawy w zakresie powództwa ewentualnego w części nieobjętej sprawą VI GC 371/20 Sądu Okręgowego w Legnicy. Nadal bowiem w tym zakresie – w świetle zarzutów niekonstytucyjności i niezgodności przepisu z prawem unijnym oraz związanych z tym wniosków o pytania do TK i TSUE - pozostaje niepewność co do sytuacji prawnej powoda. Powód ma zatem interes prawny w ustaleniu, jaka obowiązuje go wysokość stawki za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Sąd Okręgowy, wychodząc z błędnego założenia w tej mierze, zaniechał dalszego procedowania, przedwcześnie uznając wnioski powoda o pytania do Trybunałów za bezprzedmiotowe. Nierozpoznanie istoty sprawy odnosi się do roszczenia będącego podstawą powództwa i zachodzi, gdy sąd pierwszej instancji nie orzekł w ogóle merytorycznie o żądaniach stron; zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania pozwu albo pominął merytoryczne zarzuty pozwanego bezpodstawnie przyjmując, że istnieje okoliczność unicestwiająca roszczenie, rozstrzygnął o żądaniu powoda na innej podstawie faktycznej niż zgłoszona w pozwie; nie uwzględnił (nie rozważył) wszystkich zarzutów pozwanego dotyczących kwestii faktycznych lub prawnych rzutujących na zasadność roszczenia powoda. Jest przy tym obojętna przyczyna tego zaniechania, która może tkwić zarówno w pasywności sądu, jak i w błędnym - co zostaje ustalone dopiero w toku kontroli odwoławczej - przyjęciu przesłanki niweczącej lub hamującej roszczenie (prekluzja, przedawnienie, potrącenie, brak legitymacji, prawo zatrzymania itp.). Taka sytuacja ma miejsce w niniejszej sprawie w zakresie części powództwa ewentualnego. Częściowe nierozpoznanie istoty sprawy skutkuje uchyleniem wyroku w tym zakresie, tj. co do powództwa ewentualnego obejmującego ustalenie, że powód nie ma obowiązku zapłaty na rzecz pozwanego wynagrodzenia za korzystanie bez tytułu prawnego w wysokości stanowiącej 30-krotność wywoławczej wysokości czynszu należnego, gdyby poniższe działki były przedmiotem dzierżawy po przeprowadzeniu przetargu co do działek:

- nr (...)z obrębu R., gmina (...), (...) z obrębu R., gmina (...)oraz (...) z obrębu Z., gmina (...), (...) z obrębu R., gmina (...) (...)z obrębu Z., gmina (...)wraz z budynkami, budowlami i urządzeniami, stanowiącymi przedmiot umowy dzierżawy, za okres od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia 30 czerwca 2019 r.,

- nr (...) z obrębu R., gmina (...)wraz z budynkami, budowlami i urządzeniami stanowiącymi przedmiot dzierżawy za okres od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia 24 października 2019 r.,

- nr (...)z obrębu O., gmina (...), (...) z obrębu R., gmina (...), (...) z obrębu R., gmina(...), (...) z obrębu S., gmina (...) wraz z budynkami, budowlami i urządzeniami, stanowiącym przedmiot umowy dzierżawy za okres od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia wydania rzeczonych działek przez powoda pozwanemu i przekazaniem sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Sąd Apelacyjny w Warszawie wskazał, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy przy założeniu istnienia interesu prawnego powoda rozważy jego zarzuty merytoryczne związane z wysokością wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, a także zgłoszone przez niego wnioski w tym względzie (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 26 maja 2021 r., sygn. I ACa 207/21, k. 1625-1626).

Pismem procesowym z dnia 7 października 2021 r. strona powodowa podtrzymała swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie (pismo procesowe strony powodowej, k. 1703-1722).

Na rozprawie w dniu 8 kwietnia 2022 r. strona pozwana podtrzymała dotychczasowe stanowisko w sprawie jednocześnie oświadczając, że w ciągu tygodnia zostanie złożony do Sąd Okręgowego w Legnicy pozew o zapłatę obejmujący część roszczenia co do której wypowiedział się Sąd Apelacyjny (protokół rozprawy z 8 kwietnia 2022 r., k. 1831, nagranie 00:13:30).

Na rozprawie w dniu 5 marca 2024 r. strona pozwana podtrzymała dotychczasowe stanowisko (protokół rozprawy z 5 marca 2024 r., k. 2016).

Na rozprawie w dniu 21 maja 2024 r. strona powodowa podtrzymała dotychczasowe stanowisko w sprawie (protokół rozprawy z 21 maja 2024 r., k. 2053).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 25 kwietnia 1996 r. w P. Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa (obecnie (...) w W.) jako wydzierżawiający zawarł z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w R.jako dzierżawcą, umowę dzierżawy nr (...) nieruchomości rolnej „(...)” (dalej: Umowa dzierżawy). Na mocy umowy wydzierżawiający oddał w dzierżawę nieruchomości rolne położone we wsiach: O., R., S., G., Z., R., woj. (...), których grunty określono w zestawieniu stanowiącym załącznik nr 1 do umowy, o łącznej powierzchni 1251,66 ha oraz budynki i budowle, a także urządzenia trwale z nimi związane określone w załączniku nr 2 do umowy. Umowa została zawarta na okres 20 lat poczynając od dnia 25 kwietnia 1996 r. i mogła zostać przedłużona na dalsze 10 lat jeżeli w ciągu trzech miesięcy przed terminem wygaśnięcia umowy którakolwiek ze stron wystąpi z wnioskiem o jej przedłużenie, a druga strona nie wyrazi sprzeciwu co do jej przedłużenia. Zgodnie z umową po jej zakończeniu dzierżawca zobowiązał się zwrócić wydzierżawiającemu przedmiot umowy w stanie niepogorszonym wynikającym z zasad prawidłowej gospodarki, co do zasady bez obowiązku zwrotu przez wydzierżawiającego równowartości nakładów poczynionych przez dzierżawcę ( umowa dzierżawy nr (...), k. 152-156, załączniki k. 157-169).

Umowa dzierżawy z dnia 25 kwietnia 1996 r. nr (...) nieruchomości rolnej „(...)” zmieniona została następnie 10 aneksami ( aneksy wraz z załącznikami k. 170-214).

W dniu 3 grudnia 2011 r. weszła w życie ustawa z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw. Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy, jeżeli umowa dzierżawy zawarta przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, przedmiotem której są nieruchomości wchodzące w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa nie zawiera postanowienia o możliwości wyłączenia, o którym mowa w art. 38 ust. 1a ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, Agencja Nieruchomości Rolnych, w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, przedstawi dzierżawcom, w formie pisemnego zawiadomienia, propozycję dokonania zmian tej umowy w zakresie wyłączenia z dzierżawy 30% powierzchni użytków rolnych będących przedmiotem dzierżawy. Zgodnie z art. 4 ust 2 ustawy, Agencja Nieruchomości Rolnych wraz z zawiadomieniem, o którym mowa w ust. 1, przesyła projekt zmiany umowy dzierżawy, o której mowa w ust. 1, określający działki ewidencyjne lub ich części, które proponuje wyłączyć z dzierżawy. Przy doręczaniu zawiadomień stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego ( fakt powszechnie znany).

Aneksem nr 11 z dnia 27 sierpnia 2012 r. do Umowy dzierżawy w związku z oświadczeniami stron o dokonaniu zmian przedmiotowej umowy dzierżawy w zakresie wyłączenia z dzierżawy 30% powierzchni użytków rolnych będących przedmiotem dzierżawy, wprowadzonych w oparciu o art. 4 ust. 1 i ust 2 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r., nr 233, poz. 1382), które obejmują: zawiadomienie wraz z projektem aneksu nr 11, oświadczanie dzierżawcy o przyjęciu zaproponowanych przez ANR zmian umowy dzierżawy zawartych w zawiadomieniu oraz projekcie aneksu nr 11 wraz z wnioskiem o ustalenie innego terminu wyłączenia gruntów z umowy dzierżawy, których dzierżawa jest niezbędna do wykonania zobowiązań związanych z przyznaną dzierżawcy pomocą finansową, współfinansowaną lub finansowaną z udziałem Środków (...).

W aneksie strony ustaliły, że z umowy dzierżawy z dnia 25 kwietnia 1996 r. nr(...) o łącznej powierzchni użytków rolnych 988,2499 ha wg stanu na dzień 24 kwietnia 2012 r. zostaną wyłączone działki: nr (...), położone w obrębie R.– gmina (...), nr (...), położone w obrębie R. – gmina (...), nr (...) położone w obrębie Z. – gmina (...)oraz część działek (które będą podzielone): nr (...) obręb R., nr (...)obręb R., gmina (...) – o łącznej powierzchni 296,4700 ha co stanowi 30% powierzchni użytków rolnych będących przedmiotem dzierżawy. Wobec zaistnienia okoliczności o których mowa w art. 4 ust. 13 i 14 w/w ustawy, w oparciu o art. 4 ust. 12 tej ustawy, wyłącznie z umowy dzierżawy działek i części działek wskazanych powyżej nastąpi w terminach określonych w ust. 2 aneksu, o ile przedmiot dzierżawy objęty umową obowiązującą do dnia 25 kwietnia 2016 r. zostanie wydzierżawiony na kolejne lata po wcześniejszym uzgodnieniu przez strony warunków dalszej dzierżawy oraz uzyskaniu wymaganego dla tej czynności pełnomocnictwa Prezesa ANR ( aneks nr 11 do umowy dzierżawy z 25 kwietnia 1996 r. nr (...), k. 215-200).

W dniu 18 września 2012 r. (...) Sp. z o.o. w wykonaniu postanowień aneksu nr 11 do Umowy dzierżawy przekazało Agencji Nieruchomości Rolnych działki nr (...) – obręb R., gmina (...)( protokół zdawczo odbiorczy, k. 226).

W dniu 28 sierpnia 2013 r.(...)Sp. z o.o. w wykonaniu postanowień aneksu nr 11 do Umowy dzierżawy przekazało Agencji Nieruchomości Rolnych działki (po podziale działki (...)) nr (...)– obręb R., gmina (...), o łącznej powierzchni 28,8699 ha ( protokół zdawczo odbiorczy, k. 256).

Aneksem nr 14 z dnia 25 kwietnia 2016 r. do Umowy dzierżawy w związku z ubieganiem się dzierżawcy o przedłużenie umowy dzierżawy oraz oświadczeniem dzierżawcy z dnia 12 lutego 2016 r. o przyjęciu warunków dzierżawy proponowanych przez Agencję, pismem z dnia 10 lutego 2016 r. co jest równoznaczne z uzgodnieniem przez strony istotnych warunków dzierżawy, strony ustaliły m.in. że: okres dzierżawy zostaje przedłużony do dnia 30 listopada 2017 r., w 2016 r., po zbiorze płodów rolnych, jednak nie później niż do 30 listopada 2016 r., w związku z zawarciem aneksu nr 11 i faktycznym wyłączeniem gruntów o powierzchni 118,2090 ha , wyłączone zostaną grunty położone w granicach dz. nr (...) obr. R. dz. nr (...) obr. R., dz. nr (...) obr. Z. oraz część dz. nr (...) obr. R., o łącznej powierzchni 178,2610 ha. Umowa dzierżawy mogła zostać przedłużona na dalszy okres w trybie bezprzetargowym, jeżeli dotychczasowy Dzierżawca najpóźniej na trzy miesiące przed upływem tego terminu wystąpił z wnioskiem o przedłużenie umowy i strony uzgodnią istotne jej postanowienia ( aneks nr 14 z 25 kwietnia 2016 r. do umowy dzierżawy z dnia 25 kwietnia 1996 r. nr (...), k. 261-270).

Na dzień zawarcia aneksu nr 14 (...) Sp. z o.o. znajdowało się w posiadaniu i dzierżawiło działki: z obrębu O. nr (...) (w udziale (...)),(...), z obrębuR. nr(...), z obrębu R. (...) z obrębu S. (...), z obrębu Z. (...) ( aneks nr 14 z 25 kwietnia 2016 r. do umowy dzierżawy z dnia 25 kwietnia 1996 r. nr (...)k. 261-270, zestawienie powierzchni dzierżawionych gruntów, k. 268).

W dniu 1 września 2016 r. strony zawarły aneks nr 15 do umowy dzierżawy z dnia 25 kwietnia 1996 r. nr (...) z uwagi na podział działki nr (...) z obrębu R., gmina(...), na dz. nr (...) wraz z aktualizacją powierzchni i użytków gruntowych oraz korektą czynszu dzierżawnego ( aneks nr 15 z 1 września 2016 r. do umowy dzierżawy z dnia 25 kwietnia 1996 r. nr(...), k. 284-285v).

Pismem z dnia 29 grudnia 2016 r. Agencja Nieruchomości Rolnych wezwała (...)Sp z o.o. do wydania dz. nr (...), obr. R., dz. nr (...) obr.R., dz. nr (...)obr. Z. oraz część dz. nr (...) obr.R. ( pismo, k. 291-291v).

(...) Sp. z o.o. w piśmie z dnia 12 stycznia 2017 r. wskazało, że: brak jest podstaw do wydania nieruchomości określonych w wezwaniu z dnia 29 grudnia 2016 r., dalej będzie uiszczać czynsz dzierżawny za wszystkie nieruchomości oraz opłaty publicznoprawne, nie ma podstaw prawnych do uiszczania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości oraz rozwiązania umowy dzierżawy. Spółka zasygnalizowała również uprawnienie do odszkodowania w przypadku zmuszenia jej do wydania nieruchomości ( pismo, k. 296-300).

Pismem z dnia 17 maja 2017 r. (...) Sp z o.o. działając na podstawie art. 39 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa złożyło Agencji Nieruchomości Rolnych oświadczanie o zamierzeniu dalszego dzierżawienia nieruchomości, dzierżawionych na podstawie Umowy dzierżawy z dnia 25 kwietnia 1996 r. na nowych warunkach ( pismo, k. 311-313, 315-31).

Pismem z dnia 9 czerwca 2017 r. Agencja Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy we W. w odpowiedzi na oświadczenie spółki z dnia 17 maja 2017 r., oświadczyło, iż nie wyraża zgody na przedłużenie umowy na kolejny okres ( pismo, k. 321).

Pismem z dnia 13 listopada 2017 r., w związku ze zbliżającym się terminem wygaśnięcia umowy dzierżawy nr (...) z dnia 25 kwietnia 1996 r., (...) wezwał (...) Sp z o. o. do wydania nieruchomości położonych w granicach: dz. nr (...) (w udziale (...)), (...) – obręb O., gmina (...) dz. nr (...) – obręb R., gmina(...),(...) – obręb R., gmina (...), (...) – obręb S., gmina (...), wraz z budynkami, budowlami i innymi urządzeniami trwale związanymi z gruntem, w dniu 30 listopada 2017 r. ( pismo, k. 333-333v).

Pozwem datowanym na dzień 23 listopada 2017 r. (...)Sp. z o.o. wniosło do Sądu Okręgowego w Warszawie przeciwko(...) o nakazanie, aby pozwany złożył oświadczenie woli o przedłużeniu umowy dzierżawy z dnia 25 kwietnia 1996 r. zmienionej aneksami (z wyłączeniem aneksu nr 11) lub ustalił istnienie stosunku dzierżawy obejmującego także 30% powierzchni użytków rolnych stanowiących przedmiot dzierżawy, przeznaczonych do wyłączenia na podstawie aneksu nr 11 z dnia 27 sierpnia 2012 r. W uzasadnieniu pozwu powód podniósł m.in. okoliczności dotyczące niezgodności art. 4 ustawy zmieniającej z Konstytucją, związanej z tym nieważności aneksu nr 11 oraz w części aneksów nr 12 i 15 w zakresie w jakim stanowią kontynuację i realizację postanowień niekonstytucyjnych przepisów i nieważnego aneksu nr 11, a także jego sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Pozew zarejestrowany został pod sygnaturą XX GC 1139/17 ( pozew, k. 359-399).

Pismem z dnia 29 listopada 2017 r. skierowanym do (...) Oddziału Terenowego we W., (...) Sp. z o.o. w odpowiedzi na pismo z dnia 13 listopada 2017 r. wskazało, że brak jest podstaw do wydania nieruchomości określonych w wezwaniu, gdyż umowa dzierżawy z dnia 25 kwietnia 1996 r. nadal obowiązuje ( pismo, k. 358).

Pismem z dnia 15 lipca 2019 r. (...) wezwało (...) Sp. z o.o. do wykupu weksla wystawionego przez spółkę m.in. na zabezpieczenie wartości opłaty za władanie nieruchomością bez tytułu prawnego po wygaśnięciu umowy dzierżawy z dnia 25 kwietnia 1996 r. Weksel został uzupełniony przez wierzyciela w dniu 15 lipca 2019 r. na kwotę 1.361.256,55 zł ( wezwanie do wykupu weksla, k. 720-720v).

W dniu 24 października 2019 r.(...) Sp. z o.o. w przekazało (...) działki z obrębu R. nr (...) z obrębu Z. nr (...) z obrębu R.nr (...) ( protokół zdawczo odbiorczy wraz z załącznikiem, k. 828-830).

W dniu 6 listopada 2019 r. (...)Sp. z o.o. przekazało (...) działki z obrębu Z. nr (...), z obrębu R.nr (...) (protokół zdawczo odbiorczy wraz z załącznikiem, k. 837-837v).

Między(...) Sp. z o.o. i (...) zawisły dwie kolejne sprawy z powództwa (...): o zapłatę kwoty 1.361.257 zł z weksla stanowiącego zabezpieczenie roszczeń wydzierżawiającego po wygaśnięciu umowy dzierżawy, obejmujących wynagrodzenie za bezumowne korzystanie ze wszystkich nieruchomości będących jej przedmiotem pod sygn. XII C 1100/20 Sądu Okręgowego we Wrocławiu oraz o zapłatę kwoty 324 165,36 zł z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z działek: (...) za okres od dnia 1 lipca 2019 r. do dnia 24 października 2019 r. oraz działek:(...)za okres od dnia 1 lipca 2019 r. do dnia 6 listopada 2019 r. pod sygn. VI GC 371/20 Sądu Okręgowego w Legnicy (kopia akt sprawy o sygn. VI GC 371/20 Sądu Okręgowego w Warszawie, nienumerowany załącznik do akt spraw).

W dniu 14 kwietnia 2022 r. (...) w sprawie o sygn. VI GC 371/20 toczącej się przed Sądem Okręgowym w Legnicy złożył pismo procesowe zawierające rozszerzenie pozwu o dalszą kwotę 4.565.921,22 zł obejmującą wynagrodzenie za korzystanie z gruntów Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa za działki:

a) nr (...)z obrębu R., gmina (...), (...)z obrębu R., gmina (...)oraz(...)z obrębu Z., gmina (...),(...) z obrębu R., gmina (...), (...)z obrębu Z., gmina (...) wraz z budynkami, budowlami i urządzeniami, stanowiącymi przedmiot umowy dzierżawy, za okres od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia 30 czerwca 2019 r. (5 dni) pozostaje do zapłaty kwota 159.242,21 zł, na którą składa się należność główna wynosząca 138.498,38 zł oraz odsetki liczone od dnia 20 listopada 2019 r. do 11 kwietnia 2022 r. w kwocie 20.743,83 zł;

b) nr (...) z obrębu O., gmina(...), (...)z obrębu R., gmina (...),(...) z obrębu R., gmina(...) oraz (...) z obrębu S., gmina (...)wraz z budynkami, budowlami i urządzeniami, stanowiącym przedmiot umowy dzierżawy za okres od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia 31 grudnia 2019 r. W piśmie wskazano, że należność za okres od 1 lipca 2019 r. do 31 grudnia 2019 r. wynosi 61.757,2108 zł x 67,20 zł = 4.150.084,57 zł obejmująca zapłacone przez spółkę świadczenie 222.740,58 zł pozostaje do zapłaty 4.406.679,01 zł, na którą składa się należność główna 3.927.343,99 zł wraz z odsetkami liczonymi od dnia 15 kwietnia 2020 r. do dnia 11 kwietnia 2022 r. w wysokości 479.335,02 zł (kopia pisma zatytułowanego rozszerzenie pozwu z 14 kwietnia 2022 r., k. 1833-1834).

Wpłaty dokonane przez (...) sp. z o.o. w dniu 19 listopada 2019 r. w kwocie 296.945,56 zł, w dniu 2 kwietnia 2020 r. w wysokości 170.000 zł oraz w dniu 14 kwietnia 2020 r. w kwocie 62.399,98 zł zostały zaliczone przez (...)w W. na poczet zadłużenia spółki z tytułu korzystania z nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa bez tytułu prawnego za I i II półrocze 2019 r. Część środków została rozliczona w taki sposób, aby zniwelować w całości zadłużenie powodowej spółki wynikające z bezumownego władania w tych okresach działką nr (...), ob. S. . Z tego też względu należności z tytułu korzystania z działki nr (...) w roku 2019 i latach późniejszych nie zostały objęte pozwem o zapłatę skierowanym przez (...) przeciwko spółce w sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym w Legnicy pod sygn. akt VI GC 371/20 (pismo pozwanego k. 2029).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie okoliczności bezspornych jak i całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, w szczególności dowodów ze złożonych do akt sprawy dokumentów. Dokumenty złożone do akt sprawy Sąd uznał za wiarygodne, jako że zawarte w nich informacje tworzyły spójny obraz stanu faktycznego, a żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, jak również Sąd nie znalazł podstaw do jej podważenia z urzędu.

Sąd na rozprawie w dniu 21 maja 2024 r. postanowił oddalić wniosek strony powodowej o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków A. P., A. H. i R. N. (k. 1706v-1707), a także dowodu z opinii (k. 1872), na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., jako nieistotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy (protokół rozprawy z 21 maja 2024 r., k. 2052), z przyczyn o których w dalszej części uzasadnienia .

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Powództwo ewentualne jako bezzasadne podlegało oddaleniu w całości.

Sąd Okręgowy ponownie rozpoznał roszczenie strony powodowej w zakresie powództwa ewentualnego o ustalenie, że powód nie ma obowiązku zapłaty na rzecz pozwanego wynagrodzenia za korzystanie bez tytułu prawnego w wysokości stanowiącej 30-krotność wywoławczej wysokości czynszu należnego, gdyby poniższe działki były przedmiotem dzierżawy po przeprowadzeniu przetargu - z działek:

- nr (...)z obrębu R., gmina (...),(...) z obrębu R., gmina (...) oraz (...)z obrębu Z., gmina (...), (...) z obrębu R., gmina (...), (...) z obrębu Z., gmina (...) wraz z budynkami, budowlami i urządzeniami, stanowiącymi przedmiot umowy dzierżawy, za okres od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia 30 czerwca 2019 r.,

- nr (...)z obrębu R., gmina (...)wraz z budynkami, budowlami i urządzeniami stanowiącymi przedmiot dzierżawy za okres od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia 24 października 2019 r.,

- nr (...)z obrębu O., gmina (...), (...) z obrębu R., gmina (...),(...) z obrębu R., gmina(...) oraz (...) z obrębu S., gmina (...)wraz z budynkami, budowlami i urządzeniami, stanowiącym przedmiot umowy dzierżawy za okres od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia wydania rzeczonych działek przez powoda pozwanemu, a więc w części nieobjętej sprawą VI GC 371/20 Sądu Okręgowego w Legnicy.

Podstawę prawną powództwa o ustalenie jest art. 189 k.p.c. zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Powództwo o ustalenie stosunku prawnego lub prawa może więc być uwzględnione wtedy, gdy spełnione są dwie przesłanki merytoryczne: interes prawny oraz wykazanie prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje. Pierwsza z wymienionych przesłanek warunkuje określony skutek tego powództwa, decydując o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, wykazanie zaś istnienia drugiej z tych przesłanek decyduje o kwestii zasadności powództwa. W doktrynie podkreśla się, że pierwsza z wymienionych przesłanek merytorycznych jest przesłanką skuteczności, druga zaś przesłanką zasadności powództwa (por. uchwała Sądu Najwyższego z 19 listopada 1996 r., sygn. III CZP 115/96, Legalis nr 30375).

Z reguły interes prawny istnieje, gdy została zagrożona sfera prawna powoda ze strony pozwanego, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa, z tym, że niepewność musi mieć charakter obiektywny, a nie subiektywny, czerpiący źródło jedynie z odczuć powoda. Istotą powództwa o ustalenie jest więc stwierdzenie przez sąd, że dany stosunek prawny (prawo) istnieje lub nie istnieje. W przypadku powództwa o ustalenie orzeczenie sądu ma charakter deklaratoryjny, czyli potwierdzający istnienie stosunku prawnego, a nie konstytutywny, tj. kształtujący stosunek prawny. Nie ma natomiast interesu prawnego w sytuacji, gdy można uzyskać ochronę swoich praw w innym postępowaniu.

Z uwagi na dokonane przez (...) w sprawie VI GC 371/20 Sądu Okręgowego w Legnicy rozszerzenie pozwu o dalszą kwotę 4.565.921,22 zł obejmującą wynagrodzenie za korzystanie z gruntów Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa za działki:

a) nr (...) z obrębu R., gmina(...) (...)z obrębu R., gmina (...) oraz (...) z obrębu Z., gmina (...), (...) z obrębuR., gmina (...), 243, 244, 245, i 247 z obrębu Z., gmina(...) wraz z budynkami, budowlami i urządzeniami, stanowiącymi przedmiot umowy dzierżawy, za okres od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia 30 czerwca 2019 r. (5 dni) pozostaje do zapłaty kwota 159.242,21 zł, na którą składa się należność główna wynosząca 138.498,38 zł oraz odsetki liczone od dnia 20 listopada 2019 r. do 11 kwietnia 2022 r. w kwocie 20.743,83 zł;

b) nr (...) z obrębu O., gmina (...), (...)z obrębu R., gmina(...) (...) z obrębu R., gmina (...) oraz (...)z obrębu S., gmina (...)wraz z budynkami, budowlami i urządzeniami, stanowiącym przedmiot umowy dzierżawy za okres od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia 31 grudnia 2019 r. W piśmie wskazano, że należność za okres od 1 lipca 2019 r. do 31 grudnia 2019 r. wynosi 61.757,2108 dt x 67,20 zł = 4.150.084,57 zł obejmująca zapłacone przez spółkę świadczenie 222.740,58 zł pozostaje do zapłaty 4.406.679,01 zł, na którą składa się należność główna 3.927.343,99 zł wraz z odsetkami liczonymi od dnia 15 kwietnia 2020 r. do dnia 11 kwietnia 2022 r. w wysokości 479.335,02 zł (kopia pisma zatytułowanego rozszerzenie pozwu z 14 kwietnia 2022 r., k. 1833-1834), która dotyczy 30-krotności wynagrodzenia za działki wyłączone aneksem nr 11 (z wyjątkiem działki nr (...)), powód utracił interes prawny co do powództwa ewentualnego o ustalenie w odniesieniu do tych działek i za wskazane okresy, bowiem wszelkie zarzuty – sformułowane w niniejszym postępowaniu a dotyczące wymienionych powyżej działek, może zgłosić w tamtym postępowaniu, a jego zakończenie przesądzi definitywnie i ostatecznie również kwestię stawki za bezumowne korzystanie z nieruchomości co do wymienionych działek za okres objęty żądaniem ewentualnym pozwu.

Mając na uwadze stanowisko strony pozwanej, jedynie w zakresie powództwa ewentualnego o ustalenie dotyczącego działki nr (...) z obrębu R., gmina (...)wraz z budynkami, budowlami i urządzeniami stanowiącymi przedmiot dzierżawy za okres od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia 24 października 2019 r., z uwagi na niewystąpienie przez pozwanego z roszczeniem o zapłatę za bezumowne korzystanie, powód ma interes prawny.

Z tych względów należało rozważyć twierdzenia strony powodowej związane z wysokością wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z działki nr (...), a także zgłoszone przez powódkę wnioski w tym względzie, tj. skierowanie pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego, skierowanie pytań prejudycjalnych do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, a także zawieszenia postępowania z uwagi na toczące się przed Trybunałem Konstytucyjnym postępowanie o sygn. akt SK 29/21 dotyczące oceny zgodności z Konstytucją art. 4 ust. 1 i 7 ustawy zmieniającej z 2011 r., którego rozstrzygnięcie ma wpływ na niniejsze postępowanie (pismo procesowe strony powodowej z 7 października 2021 r., k. 1703-1722).

Pomimo zarzutów strony powodowej w zakresie Aneksu nr 11 z dnia 27 sierpnia 2012 r. należy podkreślić, że bezspornie treść Aneksu nr 11 stanowi realizację bezwzględnie obowiązującej normy prawnej zawartej w art. 4 i 5 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 233, poz. 1382).

Konsekwencją sporu pomiędzy powodem i pozwanym dotyczącego obowiązywania umowy w zakresie działki nr (...) jest żądanie przez pozwanego od powoda zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia 24 października 2019 r. (kiedy to weszła w życie Ustawa zmieniająca z 2019 r. nowelizująca art. 39b ust. 1 ustawy) w wysokości 30-krotności wywoławczej wysokości czynszu, która to kwota została przez pozwanego potrącona.

Wpłaty dokonane przez (...) sp. z o.o. w dniu 19 listopada 2019 r. w kwocie 296.945,56 zł, w dniu 2 kwietnia 2020 r. w wysokości 170.000 zł oraz w dniu 14 kwietnia 2020 r. w kwocie 62.399,98 zł zostały, jak wynika ze stanowiska strony powodowej wbrew jej woli i intencji zaliczone przez (...) w W. na poczet zadłużenia spółki z tytułu korzystania z nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa bez tytułu prawnego za I i II półrocze 2019 r. Część środków została rozliczona w taki sposób, aby zniwelować w całości zadłużenie powodowej spółki wynikające z bezumownego władania w tych okresach działką nr (...), ob. S.. Z tego też względów należności z tytułu korzystania z działki nr (...) w roku 2019 i latach późniejszych nie są objęte pozwami o zapłatę skierowanymi przez (...) przeciwko spółce (odpowiedź pozwanego na zobowiązanie Sądu, k. 2029). Powód w toku niniejszego postępowania wyjaśnił, że pozwany niezasadnie zaliczył dokonane przez powoda wpłaty na rzecz wynagrodzenia za bezumowne korzystanie, podkreślając, że kwestia wynagrodzenia za korzystanie bez tytułu prawnego z działki nr (...) za okres od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia 24 października 2019 r., nadal jest sporna i istnieje potrzeba ustalenia, czy 30-krotność stawki czynszu dzierżawnego jest należna (protokół rozprawy z 5 marca 2024 r., k. 2015).

Strona powodowa wskazywała na brak podstaw do obciążenia powoda wynagrodzeniem za bezumowne korzystanie z działki nr (...) za okres od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia 24 października 2019 r. w wysokości 30-krotności wywoławczej wysokości czynszu z uwagi na treść art. 39b ust. 2 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi i konieczność ustalenia wysokości wynagrodzenia na dzień, w którym (...) zażądał zwrotu nieruchomości. Powód zwrócił również uwagę na fakt, że ustawą zmieniającą z 2019 r. nie zmieniono treści art. 39 b ust. 2 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, co oznacza, że nie zmieniono zasad ustalania wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości, czyli także po wejściu w życie Ustawy zmieniającej z 2019 r. wysokość wynagrodzenia ustala się na dzień, w którym (...) zażądał zwrotu nieruchomości.

Zdaniem Sądu nie sposób zgodzić się z twierdzeniami strony powodowej, iż w okresie bezumownego korzystania przez powódkę z przedmiotowej nieruchomości pozwany nie miał prawa do zastosowania zmienionych parametrów w postaci podwyższenia mnożnika w wysokości 30-krotności wysokości czynszu, stosownie do treści zmienionego art. 39 b ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 czerwca 2020 r., sygn. akt II CSK 692/18 ( Legalis nr 2648555) wskazał, że „ roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy obejmuje wszystko to, co właściciel mógłby uzyskać, gdyby ją oddał do korzystania na podstawie określonego stosunku prawnego. Właściwa będzie kwota, którą posiadacz musiałby zapłacić właścicielowi, gdyby jego posiadanie opierało się na prawie. O wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia z tytułu bezumownego zajmowania rzeczy decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy w określonych warunkach”. Tym samym należy uznać, iż (...) w okresie od dnia 26 czerwca 2019 r. do dnia 24 października 2019 r. był uprawniony do podwyższenia wynagrodzenia za korzystanie z działki nr (...) w wysokości stanowiącej 30-krotność wywoławczej wysokości czynszu, gdyż taką właśnie wysokość mógłby uzyskać od posiadacza, którego posiadanie opierałoby się na prawie i stanowiłoby ono odzwierciedlenie stawek rynkowych za korzystanie z nieruchomości w określonych warunkach.

Sąd Okręgowy przyjmuje za własny pogląd wyrażony przez Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 5 października 2021 r., sygn. I ACa 496/21, w którym wskazano, że przepis art. 39 b ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Nakłada on obowiązek zapłaty wynagrodzenia w określonej wysokości na każdą osobę władającą bez tytułu prawnego nieruchomością wchodzącą w skład zasobu Skarbu Państwa, nie wiążąc tego obowiązku z niewykonaniem uprzednio istniejącego stosunku umownego. Obejmuje zatem zarówno taki stan faktyczny, w którym tytuł ten odpadł wobec wygaśnięcia stosunku prawnego, jak i taki, w którym władający gruntem nigdy nie miał do tego tytułu prawnego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 5 października 2021 r., sygn. I ACa 496/21, Legalis nr 2637171). W ocenie Sądu, nie ma uzasadnionych racji konstytucyjnych do mniej korzystnego, pod tym względem, traktowania nieruchomości rolnych Skarbu Państwa od nieruchomości rolnych przysługującym innym, w tym prywatnym, podmiotom.

Nie wydając działki nr (...), pomimo wygaśnięcia Umowy, powód stał się posiadaczem w złej wierze i naraził się na skutki przewidziane przez art. 39b ust. 1 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa w postaci naliczenia opłaty za bezumowne korzystanie w wysokości przewidzianej przez przywołany przepis. Przywołany przepis poddany został już kompleksowej analizie Trybunału Konstytucyjnego pod względem jego konstytucyjności i kwestia ta rozstrzygnięta została przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 18 października 2016 r. (sygn. P 123/15, Legalis nr 1508596), w którym Trybunał orzekł, że art. 39b ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz. U. z 2016 r. poz. 1491) w zakresie, w jakim ma zastosowanie do posiadaczy nieruchomości w złej wierze, jest zgodny z art. 2, art. 64 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Bez znaczenia zdaniem sądu, w tym zakresie pozostaje okoliczność, iż w dacie wydania ww. wyroku obowiązywała stawka wynagrodzenia za korzystanie z tej nieruchomości w wysokości 5-krotność wywoławczej wysokości czynszu, zaś aktualnie obowiązuje stawka wynosząca 30-krotność wywoławczej wysokości czynszu.

W uzasadnieniu przywołanego orzeczenia wskazano, że konsekwencją zróżnicowanego charakteru własności publicznej oraz prywatnej jest dopuszczalność – w granicach wynikających z owych odmienności – odmiennego uregulowania zasad zarządzania majątkiem państwowym, w tym gospodarowania nieruchomościami rolnymi, od rozwiązań ogólnych, mających zastosowanie do pozostałych uczestników obrotu. W dalszej części uzasadnienia Trybunału podkreślono, że omawiany przepis art. 39b przedmiotowej ustawy służy zapobieganiu i eliminowaniu przywłaszczania cudzego majątku i czerpania z tego tytułu korzyści kosztem całego społeczeństwa. Korzystanie z cudzej rzeczy bez tytułu prawnego jest nie tylko sprzeczne z obowiązującym prawem, lecz również należy je kwalifikować jako zachowanie naruszające uznane normy moralne. Dotyczy to wypadków świadomego przywłaszczenia cudzej lub wspólnej nieruchomości lub czerpania z niej pożytków, wbrew woli lub wiedzy właściciela, a ochronie takiej musi podlegać również własność publiczna.

Podsumowując, zdaniem sądu, skoro konstytucyjność zarówno przepisu art. 4 ustawy zmieniającej z dnia 16 września 2011 r., jak i art. 39b ust. 1 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa nie została dotychczas skutecznie zakwestionowana, to przepisy te w dalszym ciągu korzystają z domniemania konstytucyjności, a wypływające z nich normy stanowią część obowiązującego w Polsce systemu prawnego. Z tego też względu brak jest podstaw uzasadniających skierowanie pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego, skierowanie pytań prejudycjalnych do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, a także zawieszenia postępowania z uwagi na toczące się przed Trybunałem Konstytucyjnym postępowanie o sygn. akt SK 29/21, zaś wnioski strony powodowej w tym zakresie prowadzą jedynie do obstrukcji procesowej, uniemożliwiając wykonywanie przez pozwanego swoich praw właścicielskich względem przedmiotowej działki nr (...).

Ze wszystkich powyższych względów, w ocenie Sądu, powództwo ewentualne podlegało oddaleniu, o czym Sąd orzekł w pkt I wyroku.

Zgodnie z art. 108 § 1 k.c. sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym postępowanie w instancji. Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu w niniejszej sprawie stanowi przepis art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

W niniejszej sprawie Sąd w myśl przepisu art. 108 § 1 zd. 2 k.p.c. rozstrzygnął jedynie o zasadach ponoszenia kosztów procesu ustalając, że powódka przegrała proces w 100% i pozostawił ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, o czym orzekł w punkcie II wyroku.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w wyroku.

sędzia Ewa Ligoń-Krawczyk