Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK CZĘŚCIOWY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 listopada 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Ewa Ligoń-Krawczyk

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Ewa Kocielnik

po rozpoznaniu w dniu 22 października 2024 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa P. K. (1)

przeciwko Syndykowi Masy Upadłości (...) Bank S.A. w upadłości z siedzibą w W.

o ustalenie

oddala powództwo.

Sygn. akt I C 3232/20

UZASADNIENIE

wyroku częściowego z dnia 19 listopada 2024 r.

Po ostatecznym sprezycowaniu pozwu z dnia 2 grudnia 2020 r. (data stempla pocztowego), pismem z dnia 17 października 2022 r. (data stempla pocztowego), P. K. (1) wniósł przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej z siedzibą w W. o:

1.  ustalenie nieważności Umowy kredytu indeksowanego do CHF z dnia 9 sierpnia 2006 r. nr (...) oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda

a.  kwoty 34 321,03 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty;

b.  kwoty 13 315,49 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pisma do dnia zapłaty;

c.  kwoty 10 466,21 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pisma do dnia zapłaty.

Ewentualnie na wypadek nieuwzględnienia roszczenia o zapłatę wniósł o:

2.  zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 12 561,51 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty.

Wniósł także o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, bądź według spisu kosztów przedstawionego przez stronę powodową w toku procesu, z uwzględnieniem kwoty 17 zł tytułem kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od kosztów procesu stosownie do treści przepisu art. 98 § 1 ¹ k.p.c. (pozew – k. 3-10v; rozszerzenie powództwa z dnia 17 października 2022 r. – k. 232-234v).

W odpowiedzi na pozew z dnia 12 lutego 2021 r. (data stempla pocztowego) (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego z uwzględnieniem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł według norm przepisanych (odpowiedź na pozew – k. 63-101).

Postanowieniem z dnia 21 września 2023 r. Sąd w punkcie 1. – zawiesił postępowanie na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c. ze skutkiem od dnia 20 lipca 2023 r.; w punkcie 2. – wezwał do udziału w postępowaniu syndyka masy upadłości pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W.; w punkcie 3. – podjął postępowanie w zakresie powództwa o ustalenie z udziałem syndyka masy upadłości pozwanego oraz w punkcie 4. – zawiesił postępowanie w zakresie powództwa o ustalenie na podstawie art. 177 § 1 pkt 2 k.p.c. (wskutek oczywistej omyłki bowiem podstawa zawieszenia winien być art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c.) do czasu prawomocnego zakończenia postępowania w sprawie o sygn. akt (...) toczącego się przed Sądem Rejonowym dla m. st. Warszawy (postanowienie z dnia 21 września 2023 r. – k. 388; postanowienie z dnia 16 października 2023 r. – k. 449).

Pismem procesowym z dnia 16 listopada 2023 r. (data nadania w Urzędzie Pocztowym) do sprawy przystąpił Syndyk masy upadłości (...) Bank Spółka Akcyjna w upadłości z siedzibą w W. (pismo procesowe z dnia 16 listopada 2023 r. – k. 282-288).

Na skutek zażalenia powoda na punkt 4. postanowienia tut. Sądu z dnia 21 września 2023 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 1 marca 2024 r. uchylił zaskarżoną część postanowienia (postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 1 marca 2024 r., sygn. V ACz 1389/23 – k. 588).

Do czasu zamknięcie rozprawy strony podtrzymały tak sformułowane stanowiska w sprawie, przy czym pozwany konsekwentnie wnosił o zawieszenie postępowania w zakresie roszczenia o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z Umowy. W następstwie powyższego, Sąd – postanowieniem wydanym na rozprawie – oddalił ww. wniosek (pismo pozwanego z dnia 15 października 2024 r. (data nadania w Urzędzie Pocztowym) – k. 630-631; protokół rozprawy z dnia 22 października 2024 r. – k. 672-673).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

P. K. (1) potrzebował środków na spłatę swoich zobowiązań wobec byłej żony. Poszukując najkorzystniejszej dla siebie oferty trafił na przedstawiciela pozwanego banku w oddziale w R., który przedstawił mu ofertę kredytu waloryzowanego kursem CHF. W owym czasie była to oferta kredytowa posiadająca najkorzystniejsze oprocentowanie. Powód wiedział jednocześnie jaką ówcześnie wartość posiadała waluta CHF.

(dowód: zeznania powoda P. K. (1), protokół rozprawy z dnia 7 lipca 2022 r. – k. 219-220, nagranie 00:02:52-00:20:57)

Indeksacja do waluty obcej polega na zastosowaniu oprocentowania właściwego dla danej waluty. Dla CHF oprocentowaniem właściwym jest LIBOR CHF.

(dowód: zeznania na piśmie świadka R. D. – k. 194)

W dniu 27 czerwca 2006 r. P. K. (1) złożył do (...) Banku (poprzednika prawnego (...) (...) Banku) wniosek o kredyt hipoteczny na kwotę 49 000,00 zł na realizację dowolnego celu konsumpcyjnego, indeksowaną kursem waluty CHF, z okresem kredytowania wynoszącym 30 lat. Kwota ta miała zostać powiększona o wysokość składki za ubezpieczenie wynoszącą 3,5% kwoty kredytu.

W dacie złożenia wniosku powód był stanu wolnego, miał wykształcenie wyższe pedagogiczne, pracował na umowę o pracę na czas nieokreślony, jako specjalista do spraw centrali w (...) Sp. z o.o. w R. za wynagrodzeniem w wysokości (...) zł brutto oraz premią, prowizją w kwocie (...)zł brutto. Posiadał zobowiązania finansowe w postaci obowiązku alimentacyjnego w kwocie (...)zł miesięcznie oraz debetu w wysokości (...)zł.

(dowód: wniosek o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 27 czerwca 2006 r. – k. 109-112v)

W dniu 10 sierpnia 2006 r. (data złożenia podpisu przez kredytobiorcę, k. 16) P. K. (1) zawarł z (...) Bank Spółką Akcyjną z siedzibą w K. Umowę kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do waluty obcej (dalej: Umowa).

Zgodnie z § 1 ust. 1 Umowy bank udzielił kredytobiorcy kredytu w kwocie 51 074,00 zł indeksowanego kursem CHF na warunkach określonych w niniejszej umowie kredytowej oraz Regulaminie do umowy kredytu hipotecznego zwanym dalej Regulaminem, stanowiącym integralną część umowy.

Stosownie do § 1 ust. 2 Umowy spłata kredytu miała nastąpić w 360 miesięcznych ratach równych kapitałowo-odsetkowych.

Zgodnie z § 1 ust. 3 Umowy kredyt miał być przeznaczony:

a)  w wysokości 49 000,00 zł na dowolny cel konsumpcyjny kredytobiorcy na rachunek kredytobiorcy;

b)  w wysokości 1 859,00 zł na pokrycie składek ubezpieczeniowych;

c)  w wysokości 215,00 zł na pokrycie kosztów z tytułu ustanowienia hipoteki.

Kredytobiorca wyraził zgodę na uczestnictwo w programie (...) w ramach zadeklarowanych wariantów oraz wniósł opłatę za pierwszy rok uczestnictwa w programie w kwocie 1 859,00 zł. W kolejnych latach opłata za uczestnictwo w programie wynika z tabeli opłat i prowizji zgodnie z wybranymi rodzajami ubezpieczeń (§ 1 ust. 4 Umowy).

W § 4 ust. 1 Umowy wskazano, że spłata wszelkich zobowiązań z tytułu umowy będzie dokonywana w złotych na rachunek pomocniczy określony w każdorazowym harmonogramie spłat kredytu.

Wysokość zobowiązania będzie ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w walucie indeksacyjnej – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” do waluty wyrażonej w umowie – obowiązującego w dniu spłaty (§ 4 ust. 2 Umowy).

Stosownie do treści § 4 ust. 3 Umowy kredytobiorca oświadczył, że jest świadomy ryzyka kursowego, związanego ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego, w całym okresie kredytowania i akceptuje to ryzyko.

Oprocentowanie kredytu było zmienne i na dzień sporządzania umowy wynosiło 3,27% w skali roku, na które składała się suma obowiązującej stawki DBF i stałej marży banku, która wynosiła 1,88 % (§ 6 ust. 1 Umowy).

Zabezpieczeniem spłaty kredytu były: hipoteka kaucyjna na rzecz banku do kwoty stanowiącej 170% kwoty kredytu na nieruchomości położonej przy ul. (...) (...)w R., cesja na rzecz banku wierzytelności z tytułu umowy ubezpieczenia lokalu, weksel in blanco wraz z deklaracją do czasu przedstawienia w banku odpisu z KW nieruchomości, ubezpieczenie spłaty kredytu na wypadek śmierci lub trwałej niezdolności do pracy (§ 8 Umowy).

Zgodnie z § 13 ust. 1 Umowy w sprawach nieuregulowanych niniejszą umową stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, Prawa bankowego.

(dowód: umowa kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do waluty obcej z dnia 10 sierpnia 2006 r. – k. 14-16)

P. K. (1) czytał Umowę przed jej podpisaniem, a więc również zapoznawał się z zawartym w niej oświadczeniem o posiadaniu świadomości o ryzyku kursowym, związanym ze zmianą kursu waluty indeksacyjnej w stosunku do złotego. Podczas procesu zawierania spornej Umowy nie odczuwał presji czasu.

(dowód: zeznania powoda P. K. (1), protokół rozprawy z dnia 7 lipca 2022 r. – k. 219-220, nagranie 00:02:52-00:20:57)

Środki z kredytu zostały uruchomione w dniu 14 sierpnia 2006 r. i stanowiły równowartość kwoty 21 504,85 CHF.

(dowód: zaświadczenie z banku – k. 21-23)

Aneksem nr 1 do Umowy bank wyraził zgodę na odroczenie płatności części rat kredytu. W okresie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszego Aneksu kredytobiorca zobowiązał się do comiesięcznych spłat rat kredytu wynikających z aktualnego Harmonogramu ustalonego w oparciu o kwotę kredytu powiększoną o wysokość prowizji w kwocie w złotych polskich odpowiadającej iloczynowi raty kredytu wyrażonej w CHF i kursu sprzedaży CHF ogłoszonego przez NBP w dniu poprzedzającym dzień zapadalności raty, z zastrzeżeniem § 2, jednakże w kwocie nie wyższej niż 252,54 (max rata) PLN. Ryzyko kursowe wynikające z dokonywania przez klienta wpłat w terminach innych niż określone w harmonogramie ponosić miał kredytobiorca (§ 1 ust. 1 aneksu). Stosownie do ust. 2 kwota max raty była wyliczona w oparciu o kurs walutowy na poziomie 3,00. Zgodnie z ust. 3 bank, po upływie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie aneksu wyliczył sumę kwot wszystkich odroczonych części rat kredytu – stanowiących różnicę pomiędzy kwotą raty wynikającą z harmonogramu a kwotą 252,54 (max rata) po jej przeliczeniu ze złotych polskich na CHF według kursu kupna CHF obowiązującego w banku w dniu zakończenia programu (...) IV i doliczył ją do salda kredytu pozostającego do spłaty w trybie podwyższenia, na co kredytobiorca wyraził zgodę.

Stosownie do zapisów § 7 aneksu za zmianę warunków kredytowania bank miał pobrać jednorazową, bezzwrotną prowizję w wysokości 3,95% kwoty kredytu pozostałej do spłaty na dzień wejścia w życie aneksu. Prowizja miała zostać pobrana w trybie podwyższenia salda kredytu. Wysokość prowizji miała zostać wyliczona w PLN, wg kursu sprzedaży dewiz CHF do złotego podanego w „Bankowej Tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut” obowiązującej w dniu wejścia w życie aneksu, a następnie miała zostać doliczona do bieżącego salda kredytu poprzez jej przeliczenie na CHF wg kursu kupna dewiz CHF do złotego podanego w „Bankowej Tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut”, obowiązujących w dniu wejścia w życie aneksu.

(dowód: aneks nr 1 z dnia 30 grudnia 2011 r. do Umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do CHF, k. 17-17v)

W dniu 19 stycznia 2012 r., w związku z zawarciem aneksu nr 1, powód podpisał oświadczenie, w którym potwierdził, iż został poinformowany, iż w okresie obowiązywania aneksu może nastąpić w zależności od wahań kursu polskiego złotego oraz CHF/USD/EURO podwyższenie kwoty kredytu hipotecznego, a w konsekwencji całkowitego kosztu kredytu hipotecznego. Potwierdził także, że jest świadomy ryzyka wynikającego ze zmiennego oprocentowania, w całym okresie kredytowania i akceptuje to ryzyko. Podpisanie danego oświadczenia było równoznaczne z potwierdzeniem otrzymania rzetelnej i pełnej informacji o kosztach obsługi kredytu hipotecznego w przypadku zmiany kursu waluty.

(dowód: oświadczenie o ponoszeniu ryzyka walutowego i/lub zmienne stopy oprocentowania w związku z podpisaniem aneksu do Umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 9 sierpnia 2006 r. z dnia 19 stycznia 2012 r. – k. 121)

W dniu 15 stycznia 2015 r.(...)Bank Narodowy ogłosił, że nie będzie bronił więcej kursu EURCHF na poziomie 1,20. Wskutek tej decyzji frank szwajcarski w gwałtowny sposób umocnił się. To umocnienie spowodowało gwałtowną zmianę kursu franka szwajcarskiego do polskiego złotego.

(dowód: zeznania na piśmie świadka K. D. – k. 200)

W okresie od dnia 14 sierpnia 2006 r. do dnia 25 maja 2020 r. kredytobiorca uiścił na rzecz pozwanego banku łącznie kwotę 47 392,74 zł.

Przy założeniu, że kredyt udzielony kredytobiorcy stanowił kredyt udzielony w złotych polskich, a oprocentowany według każdorazowo aktualnej stawki WIBOR 3M, tj. stawki właściwej dla kredytów złotowych, oraz z pozostawieniem pozostałych parametrów umowy, kredytobiorca w tożsamym okresie uiściłby na rzecz banku łącznie 48 850,89 zł z czego 14 464,21 zł stanowiłyby raty kapitałowe, 33 575,63 zł raty odsetkowe, a 719,99 zł składki z tytułu ubezpieczenia nieruchomości od ognia, powodzi i innych zdarzeń losowych, zaś 91,06 zł inne opłaty i prowizji.

Z kolei, gdyby kredyt był spłacany po aktualnym w dacie wypłaty kredytu oraz spłacany po aktualnym w dacie każdej spłaty kredytu – kursie międzybankowym – z pozostawieniem pozostałych parametrów kredytu, w ww. okresie kredytobiorca uiściłby łącznie 49 855,84 zł, w tym 49 062,29 zł tytułem rat kapitałowo-odsetkowych, 705,99 zł tytułem składki z tytułu ubezpieczenia nieruchomości od ognia, powodzi i innych zdarzeń losowych, zaś 87,56 zł inne opłaty i prowizji.

(dowód: opinia uzupełniająca biegłego sądowego z zakresu finansów, bankowości i rachunkowości mgr P. K. (2) z dnia 16 września 2023 r. – k. 360-387v)

W dniu 8 października 2020 r. P. K. (1) wniósł do pozwanego banku reklamację wskazując w niej na niedozwolone klauzule umowne zawarte zarówno w spornej Umowie, jak i aneksie nr 1 zawartym przez strony postępowania oraz wnosząc o ponowne przeliczenie zaciągniętego zobowiązania z uwzględnieniem dokonanych już wpłat przyjmując, że zaciągnięty kredyt był w rzeczywistości wyrażony w złotych polskich. Wskazał również na możliwość istnienia prawa do zwrotu różnicy w sytuacji stwierdzenia nadpłaty po ponownym przeliczeniu stanu zadłużenia.

W odpowiedzi na powyższe pismo bank w piśmie z dnia 9 listopada 2020 r. podał, iż nie wyraża zgody na zmianę dotychczasowych zasad obsługi zobowiązania. Zaznaczył, że w chwili zawierania Umowy i aneksu do Umowy kredytobiorca własnoręcznym podpisem zaakceptował ich treść, a tym samym zobowiązał się do przestrzegania postanowień w nich zawartych. Przed ich podpisaniem miał zaś możliwość swobodnego zapoznania się z treścią wszystkich dokumentów.

(dowód: reklamacja z dnia 8 października 2020 r. – k. 18-19v; pismo z dnia 9 listopada 2020 r. – k. 20)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów. Sąd w całości dał wiarę dokumentom wymienionym w stanie faktycznym, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do podważenia ich wiarygodności bądź zawartej w nich treści z urzędu.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się również częściowo na dowodzie z przesłuchania powoda P. K. (1) (protokół rozprawy z dnia 7 lipca 2022 r. – k. 219v-220) w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym. W ocenie Sądu zeznania powoda dotyczące niespełnienia w sposób należyty obowiązków informacyjnych przez bank, w tym braku należytego poinformowania go o ryzyku walutowym, sposobie ustalania kursów przez bank itd. nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. Zebrane w sprawie dowody i ustalony stan faktyczny wskazują, że w chwili zawierania Umowy kredytu powód został należycie poinformowany i posiadał pełną świadomość ryzyka walutowego oraz warunków oferowanego kredytu indeksowanego. Powód w oparciu o otrzymane dane i posiadaną wiedzę dokonał własnej analizy opłacalności produktów bankowych i zdecydował się na skorzystanie z kredytu waloryzowanego walutą CHF.

Sąd ustalając stan faktyczny oparł się również na zeznaniach świadka R. D. (zeznania na piśmie – k. 194-203) w zakresie wskazanym w ustalonym stanie faktycznym. W tej części świadek posiadał informacje i podawał fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Przedstawił posiadaną przez siebie wiedzę dotyczącą realizacji umów kredytowych indeksowanych w CHF zawieranych w pozwanym banku, opisał stosowane w nim procedury. Zeznania te nie miały znaczenia dla ustaleń Sądu co do prawidłowości pouczenia powoda o ryzyku kursowym, kursie waluty, spreadzie oraz kosztach kredytu, albowiem świadek nie brał udziału w zawieraniu umów o kredyt z klientami i nie uczestniczył bezpośrednio w zawieraniu spornej Umowy.

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się również na opinii uzupełniającej biegłego sądowego z zakresu finansów, bankowości i rachunkowości P. K. (2) (k. 360-387v), dopuszczonej postanowieniem z dnia 11 lipca 2023 r . (k. 332). Zdaniem Sądu opinia została sporządzona zgodnie z zasadami wiedzy i doświadczenia zawodowego biegłego, w oparciu o całokształt materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. Opinia w sposób dokładny, zwięzły i wyczerpujący odpowiada na zadane w tezie dowodowej pytania . Istotnym jest przy tym, że Sąd nie mógł poczynić ustaleń istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy na podstawie opinii pierwotnie sporządzonej przez ww. biegłego sądowego ( k. 283-310v) dopuszczonej postanowieniem z dnia 26 lipca 2022 r. ( k. 224-224v) wobec skutecznie wniesionych wobec niej zastrzeżeń przez stronę pozwaną i ich uwzględnieniu podczas sporządzania opinii uzupełniającej.

Jednocześnie Sąd postanowieniem z dnia 26 lipca 2022 r., na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., oddalił wniosek strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego w pozostałym zakresie oraz oddalił wniosek strony powodowej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego, jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy oraz z przyczyn jakie legły u podstaw nieuwzględnienia żądania pozwu, o czym w dalszej części uzasadnienia.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd nie opierał się na złożonych na piśmie zeznaniach świadka W. W., które ze względu na swój lakoniczny charakter nie mogły stanowić wartościowego materiału dowodowego pozwalającego na poczynienie istotnych w sprawie ustaleń faktycznych, w szczególności ustaleń na okoliczność których świadek ten został powołany – szczegółowo opisanych w punkcie 2. odpowiedzi na pozew ( k. 64v).

Sąd nie poczynił ustaleń faktycznych w oparciu o pozostałe, niewymienione a przedłożone przez strony dokumenty, pisemne analizy ekonomiczne i raporty, pisma, ekspertyzy, artykuły i inne, które stanowiły dokumenty prywatne przedstawiające stanowiska stron je składających do akt sprawy, nie zawierały natomiast wiążącej Sąd rozpoznający niniejszą sprawę wykładni przepisów prawa, dotyczyły kwestii niezwiązanych z tą konkretną Umową kredytową, a zatem nie stanowiły w niniejszej sprawie faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia (art. 227 k.p.c.). Sąd potraktował je jedynie jako wyraz poglądów wzmacniających argumentację stron postępowania – podobnie jak dołączone orzecznictwo sądów.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Strona powodowa domagała się w niniejszym postępowaniu ustalenie nieważności Umowy kredytu indeksowanego do CHF z dnia 9 sierpnia 2006 r. nr (...) oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 34 321,03 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty; kwoty 13 315,49 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pisma do dnia zapłaty; kwoty 10 466,21 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pisma do dnia zapłaty tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych a rzecz pozwanego w okresie od dnia 31 sierpnia 2006 r. do dnia 27 września 2022 r. w postaci zapłaty rat z tytułu Umowy kredytu indeksowanego do CHF z dnia 9 sierpnia 2006 r. nr (...), obarczonej wadą nieważności. Ewentualnie na wypadek nieuwzględnienia roszczenia o zapłatę wnosiła o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 12 561,51 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty z tytułu zwrotu świadczeń nienależnie spełnionych na rzecz pozwanego w okresie od dnia 2 grudnia 2010 r. do dnia 28 kwietnia 2020 r. w postaci różnic pomiędzy sumą kwot wpłaconych przez powoda na podstawie Umowy kredytu indeksowanego do CHF z dnia 9 sierpnia 2006 r. nr (...), a sumą kwot, które powinny być wpłacone przy uwzględnieniu abuzywności, a więc niewiążącego charakteru klauzul indeksacyjnych znajdujących się we wskazanej Umowie.

Sąd w niniejszej sprawie zawiesił postępowanie w sprawie na podstawie art. 174 § 1 pkt 4 k.p.c. ze skutkiem od dnia 20 lipca 2023 r., podejmując postępowanie w zakresie powództwa o ustalenie z udziałem syndyka masy upadłości pozwanego (postanowienie z dnia 21 września 2023 r. – k. 388 sprostowane postanowieniem z dnia 16 października 2023 r. – k. 449; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 1 marca 2024 r., sygn. V ACz 1389/23 – k. 588).

Zgodnie z przepisem art. 317 § 1 k.p.c. sąd może wydać wyrok częściowy, jeżeli nadaje się do rozstrzygnięcia tylko część żądania lub niektóre z żądań pozwu. Część żądania lub niektóre z żądań pozwu mogą być objęte wyrokiem częściowym jeżeli są już dostatecznie wyjaśnione do rozstrzygnięcia. Będzie tak wówczas, gdy strony nie zgłaszają w tym zakresie dalszych wniosków dowodowych, a sąd nie znajduje podstaw do dopuszczania dowodów z urzędu. Jednocześnie na podstawie dotychczas zgromadzonego materiału dowodowego sąd ma już możliwość ustalenia stanu faktycznego stanowiącego podstawę częściowego rozstrzygnięcia sporu.

W ocenie Sądu powództwo P. K. (1) skierowane przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą w W., a następnie Syndykowi Masy Upadłości (...) Bank S.A. w upadłości z siedzibą w W. w zakresie powództwa o ustalenie – zgłoszone jedynie w roszczeniu głównym, nadawało się do rozstrzygnięcia, wobec czego zasadnym było rozstrzygnięcie o tej części żądania w wyroku częściowym.

Mając powyższe na uwadze, w następstwie dotychczas przeprowadzonego postępowania, Sąd doszedł do przekonania, iż powództwo w ww. zakresie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Analizę zgłoszonego powództwa o ustalenie rozpocząć jednak należało od przywołania podstawy dochodzonego przez powoda roszczenia, a więc art. 189 k.p.c., a w konsekwencji zbadania zasadności podniesionego przez pozwanego zarzutu braku interesu prawnego w dochodzeniu roszczenia o ustalenie. Stosownie do wymienionego przepisu powód może żądać ustalenia przez Sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 6 k.c. strona powodowa powinna wykazać istnienie po jej stronie interesu prawnego. Sąd z urzędu bada interes prawny będący materialno-prawną przesłanką powództwa o ustalenie, a ustalenie jego braku skutkuje oddaleniem powództwa wprost bez analizy żądania strony powodowej.

Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. występuje wówczas, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa; niepewność ta powinna być obiektywna, tj. zachodzić według rozumnej oceny sytuacji, a nie tylko subiektywna, tj. według odczucia powodów. Interes ten należy rozumieć jako potrzebę wprowadzenia jasności co do konkretnego prawa lub stosunku prawnego – w celu ochrony przed grożącym naruszeniem sfery uprawnień powoda (wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 1987 r., sygn. akt III CRN 57/87, OSNPG 1987, Nr 7, poz. 27). Skuteczne powołanie się na interes prawny wymaga wykazania, że oczekiwane rozstrzygnięcie wywoła takie skutki w stosunkach między stronami, w następstwie których ich sytuacja prawna zostanie określona jednoznacznie i tym samym wyeliminowane zostanie ryzyko naruszenia w przyszłości praw powodów. W przypadku, gdy dojdzie już do naruszenia prawa, w związku z którym stronie służy dalej idące roszczenie np. o świadczenie (danie, czynienie, zaniechanie lub znoszenie), wyłączona jest możliwość skutecznego wystąpienia z powództwem o ustalenie, skoro sfera podlegająca ochronie jest w takiej sytuacji szersza, a rozstrzygnięcie o różnicy zdań w stanowiskach stron nabiera charakteru przesłankowego. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 marca 2002 r. sygn. akt: II CKN 919/99 (LEX nr 54376), które Sąd Okręgowy w całości podziela.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, Sąd doszedł do przekonania – wbrew stanowisku pozwanego – że strona powodowa ma interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie. W przedmiotowej sprawie, oceniając interes prawny w powództwie o ustalenie, szczególną uwagę zwrócić należy na fakt, iż stronę powodową oraz pozwany bank nadal łączy przedmiotowa Umowa kredytu, jak również brak spłaty całości zadłużenia wygenerowanego w oparciu o zawartą między stronami Umowę. W tej sytuacji nie sposób jest przyjąć, że powodowi służy dalej idące roszczenie, w szczególności o przyszłe należności przysługujące bankowi, które mógłby on uiścić na podstawie nieważnej – w jego ocenie – Umowy czy też zawierającej tzw. klauzule abuzywne. Biorąc pod uwagę podnoszone przez stronę powodową twierdzenia o abuzywności postanowień umownych oraz nieważności Umowy, uznać należy, że niepewność sytuacji prawnej powoda została wykazana w sposób uzasadniający rozpoznanie sprawy merytorycznie w zakresie powództwa o ustalenie.

Przechodząc do oceny powództwa – w ww. zakresie, wskazać należy na art. 58 § 1 i 2 k.c., zgodnie z którym czynność sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy jest również wskazanie przepisów regulujących umowę kredytu bankowego, tj. art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (dalej: prawo bankowe). Zgodnie z art. 69 ust. 1 prawa bankowego, w brzemieniu obowiązującym na datę zawarcia umowy kredytowej, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Stosownie do ust. 2 wskazanego przepisu, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

W treści art. 69 ust. 2 prawa bankowego wskazano zatem, jakie niezbędne postanowienia powinny być zawsze ujawnione w umowie bankowej. Nie wszystkie z tych elementów stanowią essentialia negotii umowy kredytowej. Elementów konstrukcyjnych tej umowy poszukiwać należy w art. 69 ust. 1 prawa bankowego.

W ocenie Sądu, przedmiotowa Umowa, jak również zawarty przez strony postępowania aneks do Umowy zgodne są z art. 69 ustawy prawo bankowe i spełniają wszystkie wymogi zawarte w przytoczonym artykule, nie są próbą obejścia przepisów prawa bankowego, jak również nie wypaczają natury umowy kredytu. W przedmiotowej Umowie kwotę udzielonego kredytu ustalono na kwotę 51 074,00 zł indeksowaną kursem CHF. Strona powodowa nie wnosiła przy tym, aby kwotę kredytu wypłacono we franku szwajcarskim. Zdaniem Sądu odpowiadają prawu również postanowienia Umowy odnoszące się do oprocentowania kredytu, w tym wysokość oprocentowania kredytu (§ 6 ust. 1 Umowy, k. 15). Zauważyć też należy, że w dacie podpisania Umowy przepisy prawa bankowego nie przewidywały obowiązku zawarcia w umowie postanowień określających mechanizm tworzenia tabel kursowych, kursów walut, czy też umożliwiających stronie wpływanie na ww. elementy. Zawarcia w Umowie takich postanowień nie domagał się również powód.

Umowa kredytu waloryzowanego mieści się, w konstrukcji ogólnej umowy kredytu bankowego i stanowi jej możliwy wariant (art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 69 ustawy Prawo bankowe). Umowa ta nie jest zatem sprzeczna z art. 358 ¹ § 2 k.c. wedle którego strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości. Natomiast § 3 tego przepisu stanowi podstawę sądowej waloryzacji świadczeń. Należy wyjaśnić, że przepis art. 69 Prawa bankowego nie należy do przepisów określających w sposób sztywny wysokości świadczenia pieniężnego, w szczególności świadczenia kredytobiorcy, tj. kwoty kredytu, którą powinien zwrócić w wykonaniu zobowiązania wynikającego z umowy kredytu. Z tego względu waloryzacja umowna tego świadczenia była dopuszczalna na podstawie art. 358 ¹ § 2 k.c. Przyjęcie za miernik waloryzacji waluty obcej nie stanowiło również naruszenia bezwzględnie obowiązujących przepisów ani zasad współżycia społecznego. Waloryzacja umowna przy zastosowaniu jako jej miernika waluty obcej wyraża się w tym, że kredytobiorca zwraca kredytodawcy wykorzystaną sumę kredytu, przy czym w związku z kursem waluty obcej suma ta może być wyższa odpowiednio do relacji do waluty obcej. Suma wykorzystana w dniu wykonywania umowy kredytu może mieć bowiem inną wartość rynkową w wyniku indeksacji walutowej. Innymi słowy, kredytobiorca może być zobowiązany do zwrotu bankowi sumy pierwotnie wykorzystanego kredytu (w chwili wykonania umowy przez bank), ale taka wykorzystana suma (w całości lub części) może mieć inną (wyższą) wartość rynkową w okresie spłaty kredytu. Tym samym należy zaznaczyć, że zasada nominalizmu zawarta w artykule 358 ¹ k.c., znajduje rozszerzenie w ustępie 2 wspomnianego artykułu, umożliwiającego waloryzację w drodze umowy (wyrok Sądu Najwyższy z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14).

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 kwietnia 2015 r. (sygn. V CSK 445/14, Lex nr 1751291), który to pogląd Sąd Okręgowy podziela i odnosi do przedmiotowej sprawy, potwierdził, że dopuszczalne jest ułożenie stosunku prawnego w taki sposób, że strony ustalą w umowie inną walutę zobowiązania i inną walutę wykonania zobowiązania. Wspomniany powyżej art. 69 Prawa bankowego statuuje, że waluty samego kredytu oraz waluta jego spłaty nie muszą być tożsame. Tym samym, dopuszczalne jest tworzenie umów realizujących essentialia negotii umowy kredytu przy założeniu spłaty wierzytelności w walucie obcej.

Biorący kredyt, zwłaszcza długoterminowy z przeliczeniem zobowiązań okresowych (rat spłacanego kredytu) według umówionej waluty (klauzula walutowa) ponosi ryzyko polegające albo na płaceniu mniejszych rat w walucie kredytu, albo większych, niż to wynika z obliczenia w tej walucie, gdyż na wysokość każdej raty miesięcznej wpływa wartość kursowa waluty kredytu w stosunku do waloryzacji tego kredytu (wyrok Sądu Najwyższego z 24 maja 2012 r., sygn. akt II CSK 429/11, Legalis nr 526856). Podkreślenia wymaga więc, że istotną konsekwencją umowy kredytu jest brak pewności w zakresie ostatecznego całkowitego jego kosztu zarówno ze strony banku, jak i kredytobiorcy. Dotyczy to także kredytów wyrażonych w PLN, nieindeksowanych do waluty obcej, szczególnie w przypadku zastosowania zmiennego oprocentowania kredytu, zależnego od szeregu czynników, na które kredytobiorca także nie ma wpływu. W przypadku wzrostu oprocentowania w okresie kredytowania, tak samo jak w przypadku zmian na rynku walutowym, które mogą dotykać CHF, kwota wierzytelności wobec banku może ulegać zmianie, jednak nawet wówczas będzie to jedno i to samo zobowiązanie z tego samego tytułu, bez cech innych stosunków zobowiązaniowych. Zjawisko to nie stanowi naruszenia ustawy Prawo bankowe, ani Kodeksu cywilnego w zakresie prawa zobowiązań. Brak ekwiwalentności świadczeń jest więc pozorny, z uwagi na konieczność zachowania wzajemnej wartości waluty PLN i CHF. Nie można oczekiwać od banku (który jako spółka prawa handlowego prowadzi nastawioną na zysk działalność gospodarczą) udzielania kredytów bez umożliwienia mu osiągnięcia korzyści z umowy kredytu, bo tylko wówczas nie dochodziłoby do rozbieżności pomiędzy udzielonym kredytem, a zobowiązaniem do zwrotu wykorzystanego kredytu. Kredytobiorca, niedysponujący własnymi środkami pieniężnymi oraz taki kredytobiorca, który nie zamierza zaangażować posiadanych przez siebie środków finansowych, musi skorzystać z finansowego wsparcia ze strony banku, dla którego umowa kredytu jest źródłem przychodu, tym samym dochodzi do naruszenia równowagi między stroną konsumencką a spółką prawa bankowego. Nie jest to jednak równoznaczne z nieważnością umowy kredytu, ponieważ wykorzystanie mechanizmu waloryzacji nie narusza natury kredytu, gdyż zapewnia kredytodawcy zarobek w zamian za udzielenie kredytu.

W sprawie bezsporne jest, że powód zawarł przedmiotową Umowę jako konsument w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Zgodnie z przywołanym przepisem, konsumentem można być wyłącznie w zakresie czynności prawnych niezwiązanych bezpośrednio z własną działalnością gospodarczą lub zawodową. Decyduje więc brak związku danej czynności z wymienioną działalnością, a nie to, czy taka działalność jest w ogóle prowadzona przez osobę dokonującą czynności prawnej. Do uznania, że mamy do czynienia z konsumentem, wystarczy brak bezpośredniego związku czynności z działalnością gospodarczą lub zawodową; istnienie pośredniego związku nie wyklucza zatem uznania danej osoby za konsumenta (K. Osajda (red.), P. Miklaszewicz, Kodeks cywilny, Komentarz, wyd. 20, 2018, Legalis).

Zawarcie umowy jako konsument nie oznacza jednak „gwarancji satysfakcji”, tj. że umowa – w szczególności taka, która wiąże się z ryzykiem i uzależniona jest od czynników zewnętrznych, niezależnych od stron – będzie ostatecznie zawsze dla konsumenta korzystna. Jak wskazał Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 18 kwietnia 2016 r. (sygn. III C 275/15, Mon.Pr.Bank. 2016 nr 10, str. 3) „działanie Państwa w zakresie ochrony konsumentów winno bowiem ograniczać się do ochrony przed działaniami podstępnymi bądź nieuczciwymi, nie mogą oni natomiast oczekiwać, że państwo ochroni ich przed wszelkimi negatywnymi konsekwencjami podejmowanych przez nich decyzji gospodarczych”, który to pogląd Sąd w tym składzie w pełni podziela. Podkreślić należy, że zawarcie umowy w charakterze konsumenta nie oznacza zwolnienia konsumenta z obowiązku dokonania przy zawieraniu umowy oceny rozmiaru zaciąganego zobowiązania i związanych z nim ryzyk. Jednocześnie żadne przepisy nie zabraniają konsumentom zawierania umów wiążących się z ryzykiem, jeżeli są oni gotowi je ponieść. Od konsumenta, należycie dbającego o własne interesy, należy oczekiwać aktywności i dążenia do wyjaśnienia wszelkich wątpliwości czy wszelkich niezrozumiałych kwestii szczególnie w kontekście umowy, która stanowi dla niego zobowiązanie. Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 5 października 2016 r. „w relacjach cywilnoprawnych nie jest dopuszczalne faworyzowanie żadnej ze stron, choćby była konsumentem, kosztem praw profesjonalisty. Trzeba też uwzględnić stale podnoszący się poziom wykształcenia, wiedzy, doświadczenia i świadomości prawnej ogółu społeczeństwa, w tym konsumentów, coraz lepiej przygotowanych do asertywnego uczestnictwa w obrocie prawnym” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 5 października 2016 r., sygn. I ACa 47/16, Legalis nr 1533035). W ocenie Sądu, nie ma podstaw do przyznania stronie powodowej uprzywilejowanej pozycji, w której byłaby zwolniona z obowiązku przejawiania jakiejkolwiek staranności przy dokonywaniu oceny treści zawieranej umowy i od odpowiedzialności za jej skutki.

Oceny wymaga więc czy przed zawarciem przedmiotowej Umowy powód został w sposób należyty poinformowany o treści umowy o kredyt hipoteczny waloryzowany do waluty obcej i związanych z jej zawarciem ryzykach.

W ocenie Sądu, z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie wynika, że powód został poinformowany m.in. o ryzyku związanym z zaciągnięciem kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem waluty obcej, a przede wszystkim o ryzyku kursowym i tabelach kursowych – świadczy o tym bowiem przede wszystkim oświadczenie w ww. zakresie zawarte w spornej Umowie, jak również oświadczenie z dnia 19 stycznia 2012 r. podpisane przez powoda w związku z zawarciem aneksu nr 1 do Umowy . Strona powodowa nie wykazała, aby pozwany bank nie wypełnił względem powoda ciążącego na nim obowiązku informacyjnego zarówno w zakresie spornej Umowy, jak i później zawartego aneksu. W ocenie Sądu kredytobiorca posiadał pełną i niezbędną wiedzę na temat spłaty rat kredytu, jak również miał świadomość istnienia kursu walutowego, jego wahań i tabel kursowych. Powód został też poinformowany, iż uruchomienie kredytu i spłata rat kredytowych następuje według kursu kupna i sprzedaży waluty obcej, do której waloryzowany jest kredyt. Powyższe wynika przede wszystkim z postanowień Umowy (k. 14-16), aneksu nr 1 (k. 17-17v) oraz oświadczenia z dnia 19 stycznia 2012 r. (k. 121).

Podnoszone przez stronę powodową zarzuty dotyczące Umowy o kredyt hipoteczny waloryzowanej do waluty CHF wynikają, w ocenie Sądu, ze wzrostu kursu franka szwajcarskiego, na który pozwany bank nie miał żadnego wpływu i z którego to wzrostu nie odniósł żadnej korzyści. Wzrost kursu CHF wynikał bowiem z działań Centralnego Banku Szwajcarii, który w 2011 r. i 2015 r. doprowadził do uwolnienia sztywnego kursu CHF do innych walut. Zmiana kursu waluty, obiektywnie niekorzystna dla kredytobiorcy, nie może stanowić podstawy do stwierdzenia, że zawarta przez powoda Umowa jest nieważna.

Zdaniem Sądu, na ważność umowy kredytu nie wpływa fakt, że waloryzacja kredytu jest dokonywana jednostronnie przez bank w oparciu o kurs waluty u niego obowiązujący. Powód zdecydował się na wybór kredytu waloryzowanego kursem waluty obcej, a bank spełnił względem nich wszelkie wymagane w dacie zawierania Umowy oraz aneksu obowiązki informacyjne. Wskazać należy, że trudno jest oczekiwać od banku, by na chwilę zawierania umowy kredytu przedstawiał kredytobiorcy np. symulacje kredytu, w których kurs waluty rośnie o 100 lub 200%. Wystarczające jest, w ocenie Sądu, aby bank poinformował kredytobiorcę o ryzyku kursowym. Ostatecznie każdy kredytobiorca ryzyko to oceni inaczej. Na kredytobiorcy „odważnym”, „ryzykancie” nawet informacja o ryzyku wzrostu kursu waluty o 200% nie zrobi wrażenia, zaś inaczej zareaguje kredytobiorca „ostrożny” i „zapobiegliwy”. Sąd przyjął zatem, że strona powodowa posiadała pełną wiedzę na temat spłaty rat kredytu, to znaczy, że wysokość zadłużenia tytułem zaciągniętego kredytu (koszt kredytu), przeliczona na złotówki na dany dzień, podlega ciągłym wahaniom zgodnie z prawami rynków walutowych, w zależności od aktualnego kursu PLN i CHF, jak również miała świadomość istnienia kursu walutowego, jego wahań i tabel kursowych. Nie ma też wątpliwości, że wybierając zadłużenie w CHF, powód świadomie chciał skorzystać, i faktycznie skorzystał, z oprocentowania niższego w porównaniu z kredytem złotowym i tym samym z miesięcznie niższej raty kredytu, a tym samym zauważył korzyści płynące z zawieranej umowy kredytu .

Uznać również należy, iż dopuszczalne było zawarcie z bankiem umowy o kredyt waloryzowany do waluty obcej. Przedmiotowa Umowa, jak również zawarty później aneks nie mogą być zatem uznane za bezwzględnie nieważne w związku z art. 58 k.c., gdyż nie naruszają przepisów prawa, ani nie zmierzają do obejścia ustawy, jak również nie są sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

W tym miejscu należy podkreśli, iż o ile powód formułując żądanie ewentualne – o zapłatę, oparł je na przesłance abuzywności klauzul indeksacyjnych znajdujących się w spornej Umowie to w treści uzasadnienia pozwu dowodził nieważności Umowy także ze względu na abuzywność klauzul zawartych w § 2 ust. 2 oraz § 4 ust. 2 Umowy kredytu. To zaś zrodziło konieczność odniesienia się także do tego zarzutu przy ocenie zasadności roszczenia głównego pozwu – o ustalenie, przy czym nie należy tracić z pola widzenia faktu, iż abuzywność klauzul prowadzi jedynie do ich bezskuteczności, a nie nieważności umowy.

.

Uznanie kwestionowanych przez stronę powodową postanowień za abuzywne wymaga natomiast subsumpcji przepisu art. 385 ¹ § 1 k.c., zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Paragraf 2 powołanego przepisu wskazuje, że jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie. Z kolei paragraf 3 wskazanego artykułu definiuje nieuzgodnione indywidualnie postanowienia umowy jako te, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Zgodnie z § 4 powołanego przepisu ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje.

Zakres zastosowania przytoczonej regulacji art. 385 ¹ k.c. sprowadza się do umów zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami. Dotyczy on jedynie postanowień innych niż określające główne świadczenia stron, nieuzgodnionych z konsumentem indywidualnie. Ponadto przesłankami uznania postanowień umownych jest taka ich treść, która kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Należy, wobec tego zbadać Umowę wiążącą strony w aspekcie wszystkich powołanych przesłanek

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie należy zastosować tzw. kontrolę incydentalną, tj. zbadanie spornych postanowień pod kątem tego, czy wypełniły one znamiona przewidziane w art. 385 ¹ § 1 k.c. Strona powodowa wskazała, że nie wiążą powoda postanowienia zawarte w § 2 ust. 2 oraz § 4 ust. 2 spornej Umowy z uwagi na ich abuzywność.

W tym miejscu Sąd pragnie zauważyć, iż nie umknęła jego uwadze treść wyroków Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, jednakże stoi on na stanowisku, że orzecznictwo to nie ma decydującego wpływu na interpretację sprawy, albowiem każdorazowo sąd obowiązany jest do dokonania całościowej oceny materiału dowodowego w celu ustalenia wiążącej strony treści stosunku prawnego. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 grudnia 2003 r. (sygn. akt III CZP 95/03), kontrola dokonywana w trybie przepisów art. 479 ³⁶ -479 ⁴⁵ k.p.c. dotyczy nie analizy konkretnego stosunku zobowiązaniowego, lecz abstrakcyjnie rozumianej treści normatywnej wzorca umownego (niezależnie od tego nawet, czy znalazł on zastosowanie w następstwie zawarcia umowy), tj. na kontroli wzorca jako takiego, w oderwaniu od konkretnej umowy, której wzorzec dotyczy.

Postanowienia Umowy kredytu, a także zawartego później aneksu, które łączą strony postępowania ustalone zostały w oparciu o preferencje powoda (konsumenta), zgłoszone we wniosku o udzielenie kredytu (wniosek o kredyt hipoteczny, k. 109-113). Ostatecznie sama treść Umowy oraz aneksu, z wyjątkiem postanowień odzwierciedlających dane zawarte we wniosku kredytowym, nie były indywidualnie uzgadniane, co do końcowego słownego brzmienia, lecz na kształt ostatecznie przyjętego wariantu tej Umowy oraz aneksów i w ogóle na decyzję o jej zawarciu decydujący wpływ miał powód, o czym w dalszej części uzasadnienia.

Sąd stanął na stanowisku, że w niniejszej sprawie konieczna jest całościowa kontrola, polegająca na badaniu wszystkich przesłanek abuzywności. Jest to sytuacja najwłaściwsza z punktu widzenia założeń procedury cywilnej, gdyż pozwala w oparciu o przeprowadzone postępowanie dowodowe w sposób wszechstronny i niezredukowany zrekonstruować wszystkie istotne dla przedmiotowego indywidualnego stosunku prawnego okoliczności.

W judykaturze istnieje spór co do przyjęcia czy klauzule waloryzacyjne regulują świadczenie główne, czy też nie.

Zdaniem Sądu, regulacje umowne związane z waloryzacją kredytu dotyczą głównych świadczeń stron. Co prawda ustawodawca nie określił, co należy rozumieć przez sformułowanie „główne świadczenia stron”, wskazane w art. 385 ¹ § 1 k.c., ale niewątpliwie są to takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia. Pojęcie to z pewnością należy interpretować w nawiązaniu do elementów przedmiotowo istotnych umowy. Strona powodowa kwestionowała przede wszystkim zapisy przedmiotowej Umowy dotyczące indeksacji, a zatem sposobu przeliczenia udzielonego powodowi kredytu i rozliczenia wpłat dokonywanych przez niego na rzecz pozwanego tytułem spłaty zaciągniętego zobowiązania. Pojęcie „głównych świadczeń stron” w odniesieniu do umowy należy rozpatrywać w kontekście art. 69 ust. 1 Prawa bankowego, zawierającego essentialia negotii umowy kredytu. Analizując kwestionowane przez powoda postanowienia umowne stwierdzić należy, że miały one wpływ na wysokość kredytu oraz wysokość poszczególnych rat. Stanowiły częściowo klauzulę waloryzacyjną, która wprost oddziałuje na wysokość świadczenia głównego stron. Z uwagi na powyższe, nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie nie wystąpiła podstawowa przesłanka wynikająca z art. 385 ¹ § 1 k.c. Kwestionowane postanowienia określały bowiem główne świadczenia stron, a strona powodowa nie wykazała, aby zostały one sformułowane w sposób niejednoznaczny. Omawiane regulacje odwołują się wprost do kursu kupna lub sprzedaży waluty obowiązującego w pozwanym banku w chwili wypłaty lub spłaty kredytu. Wskazać również należy, że kredytujący bank de facto nie miał technicznej możliwości wykonania Umowy w inny sposób niż w oparciu o własne tabele kursów. Zdaniem Sądu treść tych postanowień nie budzi też wątpliwości.

Przyjmując nawet, że postanowienia te – jako dotyczące głównych świadczeń stron – nie zostały określone w sposób jednoznaczny, ewentualnie, że regulacje dotyczące waloryzacji nie regulują głównych świadczeń stron, to żądanie pozwu również nie zasługiwało na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie należy zwrócić uwagę na realia zawierania umów w sprawach takich jak niniejsza, polegające na tym, że z jednej strony bank posiada pewną paletę produktów finansowych do wyboru i uzgodnienia, zaś z drugiej strony konsument zgłasza swoje konkretne potrzeby (najpierw w drodze ustnej, a po dopasowaniu konkretnego instrumentu do jego potrzeb – w drodze wniosku o udzielenie kredytu).

Niewątpliwie, z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że P. K. (1) poszukiwał produktu finansowego (kredytu), który pozwoliłby mu na spłatę zobowiązań wobec byłej żony, przy jednocześnie możliwie najniższych kosztach uzyskania kredytu. W rezultacie zgłoszone potrzeby wywołały ze strony banku reakcję w postaci przedstawienia oferty, która mogłaby tego rodzaju potrzebom sprostać. Oferta przedstawiona przez pozwany bank stanowiła najkorzystniejszą możliwość uzyskania przez powoda środków na realizację powyższych planów. Jakkolwiek strona powodowa w zasadzie nie wywierała wpływu na konkretne brzmienie kwestionowanych w sprawie postanowień końcowych umowy, to jednak należy zauważyć, że kształt zaproponowanych warunków umownych był ściśle zdeterminowany potrzebami P. K. (1), które niewątpliwie stanowiły przejaw świadomie podejmowanych przez niego decyzji. Ponadto strona powodowa nie podnosiła twierdzeń jakoby poszczególne zapisy Umowy były dla powoda nieodpowiednie w dacie zawierania umowy o kredyt hipoteczny. Należy podkreślić, że wskazane okoliczności nie obalają wprawdzie przesłanki nieuzgodnienia indywidualnego kwestionowanych postanowień z konsumentem, ale mają zdecydowany wpływ na ocenę zaistnienia dalszych przesłanek, o których mowa w przepisie art. 385 ¹ k.p.c. (rażącego naruszenia interesu konsumenta i sprzeczności dobrymi obyczajami).

Dodać należy, że zgodnie z art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie spoczywa na tym, kto się na to powołuje. Pozwany zaś nie zaoferował dowodu, który w jakikolwiek sposób uwierzytelnił okoliczność, że strona powodowa miała wpływ na treść kwestionowanych postanowień.

W odniesieniu do przesłanek sprzeczności postanowień z dobrymi obyczajami i rażącego naruszenia interesów konsumenta, a także naruszenia zasad współżycia społecznego Sąd uznał, że strona powodowa nie wykazała zajścia tychże przesłanek w niniejszym postępowaniu, co do żadnej ze spornych klauzul. Jak podnosi się w doktrynie i orzecznictwie „dobre obyczaje” są w zasadzie odpowiednikiem „zasad współżycia społecznego”. Zgodnie z utrwaloną judykaturą do zasad tych zalicza się reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością, aprobowanymi społecznie zasadami. W rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku, zaś „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku zobowiązaniowym. Rażące naruszenie należy interpretować jako znaczne odbieganie przyjętego uregulowania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków. Naruszenie interesów konsumenta ma być niewątpliwe, bezsporne i nacechowane znacznym ujemnym ładunkiem (por. m. in. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/04, Biul. SN 2005 nr 11).

Wskazane w tym przepisie formuły prawne, służą do oceny tego, czy standardowe klauzule umowne zawarte we wzorcu umownym przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 r., sygn. I CK 832/2004, Biul. SN 2005/11/13). Nie jest zatem wystarczające ustalenie nierównomiernego rozkładu praw i obowiązków stron umowy (sprzeczność z dobrymi obyczajami), lecz konieczne jest stwierdzenie prawnie relewantnego znaczenia tej nierównowagi (rażące naruszenie interesów konsumenta).

W kontekście stosunków prawnych łączących bank z jego klientami (stosunków umownych o charakterze ekonomicznym) przyjąć należy, że zasady współżycia społecznego wymagają od stron tych stosunków uczciwości (uczciwego obrotu) oraz lojalności. Powód złożył wniosek kredytowy, został (zapoznany z ryzykiem kursowym, ryzykiem zmiany stopy procentowej oraz oprocentowania. W takiej sytuacji brak jest podstaw dla twierdzenia, że Umowa czy też później podpisany aneks, które zawarli z bankiem naruszają zasady współżycia społecznego czy też dobre obyczaje.

Sąd zważył, że ustawodawca nie sprecyzował stopnia szczegółowości postanowień przewidujących sposób i termin ustalania przez bank kursu wymiany walut, na podstawie którego obliczane są raty kapitałowo-odsetkowe. Zdaniem Sądu, sporne postanowienia zostały sformułowane na tyle precyzyjnie, na ile pozwala na to materia, której one dotyczą, a stosowanie przez bank dyrektyw wyznaczania kursów walutowych i spreadu skutkowało tym, że nie mogły one zostać ustalane w sposób dowolny, lecz podążały za kursami NBP i kursami rynkowymi.

Powód nie wykazał również, by kurs CHF z tabeli kursowej pozwanego banku był ustalony dowolnie, a w szczególności z rażącym pokrzywdzeniem interesów kredytobiorcy.

W okresie od dnia 14 sierpnia 2006 r. do dnia 25 maja 2020 r. kredytobiorca uiścił na rzecz pozwanego banku łącznie kwotę 47 392,74 zł.

Przy założeniu, że kredyt udzielony kredytobiorcom stanowił kredyt udzielony w złotych polskich, a oprocentowany według każdorazowo aktualnej stawki WIBOR 3M, tj. stawki właściwej dla kredytów złotowych, oraz z pozostawieniem pozostałych parametrów Umowy, kredytobiorca w tożsamym okresie uiściłby na rzecz banku łącznie 48 850,89 zł z czego 14 464,21 zł stanowiłyby raty kapitałowe, 33 575,63 zł raty odsetkowe, a 719,99 zł składki z tytułu ubezpieczenia nieruchomości od ognia, powodzi i innych zdarzeń losowych, zaś 91,06 zł inne opłaty i prowizji.

Z kolei, gdyby kredyt był spłacany po aktualnym w dacie wypłaty kredytu oraz spłacany po aktualnym w dacie każdej spłaty kredytu – kursie międzybankowym – z pozostawieniem pozostałych parametrów kredytu, w ww. okresie kredytobiorca uiściłby łącznie 49 855,84 zł, w tym 49 062,29 zł tytułem rat kapitałowo-odsetkowych, 705,99 zł tytułem składki z tytułu ubezpieczenia nieruchomości od ognia, powodzi i innych zdarzeń losowych, zaś 87,56 zł inne opłaty i prowizji (opinia uzupełniająca biegłego sądowego z zakresu finansów, bankowości i rachunkowości mgr P. K. (2) z dnia 16 września 2023 r. – k. 360-387v).

W ocenie Sądu z powyższego wynika, że zastosowany przez pozwany bank kurs sprzedaży CHF/PLN pochodzący z Tabeli Kursów Walut Obcych pozwanego banku nie odbiegał w sposób istotny od kursów rynkowych. Wręcz przeciwnie – z danych zawartych w opinii sporządzonej przez powołanego w sprawie biegłego sądowego wynika, że warunki spornego kredytu były dla powoda korzystniejsze niż warunki kredytu złotowego. Tym samym nie można uznać, że doszło do rażącego pokrzywdzenia interesów kredytobiorcy.

Mając powyższe na uwadze, zdaniem Sądu, powód nie wykazał, aby jego interesy jako konsumenta w omawianym stosunku zobowiązaniowym zostały w jakikolwiek sposób naruszone. W chwili zawierania Umowy powód znał kwestionowane postanowienia, wiedział o tym, że kredyt jest waloryzowany do waluty obcej, miał wiedzę w zakresie postanowień dotyczących ryzyka walutowego, oprocentowania, zabezpieczenia kredytu i odnosił wymierne korzyści z wyboru tego rodzaju instrumentu finansowego.

Kolejnym argumentem wykluczającym możliwość przyjęcia, iż w niniejszej sprawie doszło do rażącego pokrzywdzenia interesów kredytobiorcy jest okoliczność czasookresu obowiązywania Umowy. Została ona zawarta na okres 360 miesięcy (30 lat). Powód, mając na uwadze chwilową zmianę kursu waluty CHF, wniósł o uznanie jego za rażąco pokrzywdzonego niejako wyjmując część rozliczeń Umowy z całego okresu kredytowania, a nie jest wiadome jak w ostatecznym rozrachunku zostałaby ona rozliczona i czy rzeczywiście doszłoby do rażącego pokrzywdzenia powoda oraz czy kurs waluty stosowany przez bank byłby końcowo rażąco krzywdzący, czy odbiegałby od kursu rynkowego, gdyby Umowa trwała przez cały okres pierwotnie ustalony. Nie można tutaj tracić z pola widzenia treści art. 385 ² k.c. który stanowi, iż według stanu z chwili zawarcia umowy dokonuje się oceny jej postanowień wyłącznie co do zgodności z dobrymi obyczajami.

Stosownie do treści art. 354 k.c., dłużnik powinien wykonywać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w odpowiadający tym zwyczajom. Zdaniem Sądu jest niewątpliwe, że powód świadomie dokonał wyboru kredytu waloryzowanego i jego warunków, które to w chwili zawierania Umowy były dla niego korzystne. Dopiero, gdy wahania rynku walutowego doprowadziły do znaczącego wzrostu kwoty rat kredytu ocenił, że kredyt nie był dla niego korzystny, a ryzyko, o którym został poinformowany, faktycznie było znaczące. Nie stanowiło to jednak wyniku naruszenia dobrych obyczajów przy zawieraniu Umowy kredytu przez pozwanego. Bezsprzecznie ryzyko jest wpisane w tego rodzaju transakcje z uwagi na wahania kursów walut, co jednak nie daje podstaw do uznania postanowień umownych jako naruszających dobre obyczaje czy uzasadnione interesy strony.

Zważywszy na wcześniejsze rozważania roszczenie pozwu o ustalenie nie mogło odnieść zamierzonego skutku, w konsekwencji czego Sąd oddalił powództwo w ww. zakresie.

Ostatecznie, Sąd pragnie zauważyć, iż orzeczenia w zakresie kosztów procesu nie wydano wobec dyspozycji zawartej w art. 108 § 1 k.p.c., zgodnie z którą sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Wobec tego, że wyrok częściowy nie jest orzeczeniem kończącym postępowanie w instancji, w wyroku tym nie zamieszcza się orzeczenia o kosztach. Kompleksowe rozstrzygnięcie w tym przedmiocie nastąpi zatem w wyroku końcowym, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego dotyczącego nierozstrzygniętej części żądania o zapłatę.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł, jak na wstępie.

Sędzia Ewa Ligoń-Krawczyk