Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

POSTANOWIENIE

Dnia 20 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	sędzia Rafał Wagner
Sędziowie:	sędzia Ewa Ligoń-Krawczyk sędzia Tadeusz Bulanda
Protokolant:	sekretarz sądowy Oliwia Goliszewska

po rozpoznaniu w dniu 20 czerwca 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z wniosku R. K.

z udziałem A. C. (1), P. W. i Prokuratora Okręgowego w Warszawie

o ubezwłasnowolnienie całkowite ewentualnie częściowe A. C. (1)

postanawia:

I.  oddalić wniosek o ubezwłasnowolnienie całkowite A. C. (1);

II.  ubezwłasnowolnić częściowo uczestniczkę postępowania A. C. (1) z domu U. urodzoną (...) w Ż., córkę L. i W. z domu W., z powodu innego rodzaju zaburzeń psychicznych;

III.  ustalić, że wnioskodawczyni ponosi w całości koszty sądowe, których wyliczenie pozostawić referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się postanowienia, a pozostałe koszty strony ponoszą zgodnie ze swoim udziałem w sprawie.

Ewa Ligoń-Krawczyk Rafał Wagner Tadeusz Bulanda

Sygn. akt I Ns 36/23

UZASADNIENIE

Wnioskiem z 24 sierpnia 2023 r. R. K. wniosła o ubezwłasnowolnienie całkowite uczestniczki A. C. (1), urodzonej (...), a także o ustanowienie na podstawie art. 548 § 1 k.p.c. dla uczestniczki doradcy tymczasowego w osobie wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni, będąca córką A. C. (1) wskazała, że ze względu na wiek (88 lat) i stan zdrowia, zarówno psychiczny jak i fizyczny uczestniczka postępowania nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować, tj. chociażby się umyć, ubrać, przygotować posiłku. Aktualnie przebywa w Zakładzie Specjalnym (...) (...) w W.. (wniosek - k. 4-9v.)

Pismem z 18 września 2023 r. uczestniczka - P. W. (wnuczka A. C. (1) i bratanica wnioskodawczyni) wniosła o dopuszczenie jej do udziału w sprawie, oddalenie wniosku o ubezwłasnowolnienie całkowite A. C. (1) oraz o udzielenie zabezpieczenia poprzez ustanowienie dla A. C. (1) doradcy tymczasowego w osobie wnuczki P. W.. Uczestniczka P. W. wskazała, że aktualnie A. C. (1) wbrew swojej woli, na zlecenie wnioskodawczyni, przebywa w hospicjum (...), które odmawiają wnuczce uczestniczki wglądu do dokumentacji medycznej A. C. (1), a także uniemożliwiają wyjścia A. C. (1). P. W. podnosiła, że jej babcia została bezprawnie pozbawiona wolności. (wniosek - k. 158-159)

Podczas rozprawy 6 grudnia 2023 r., a następnie w piśmie z 12 grudnia 2023 r. wnioskodawczyni zgłosiła roszczenie ewentualne – o ubezwłasnowolnienie częściowe uczestniczki postępowania. (protokół rozprawy – k. 311v., pismo – k. 318)

Pismem z 13 grudnia 2023 r. wnioskodawczyni podtrzymała dotychczasowe stanowisko, wniosła o ubezwłasnowolnienie całkowite (ewentualnie – częściowe) uczestniczki postępowania A. C. (1). Jednocześnie wniosła o ustanowienie dla A. C. (1) doradcy tymczasowego dla ochrony osoby uczestniczki i jej mienia w osobie R. K., ewentualnie – H. S.. (pismo procesowe – k. 318-320)

Postanowieniem z 19 grudnia 2023 r. Sąd oddalił wniosek o ustanowienie doradcy tymczasowego.

W dalszym toku postępowania stanowiska stron nie uległy zmianie. Prokurator wnosił o ubezwłasnowolnienie częściowe uczestniczki postępowania. (protokół - k. 433-433v.)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. C. (1) (z d. U.) urodziła się (...) Obecnie ma 89 lat. Miała dwoje dzieci: syna A. C. (2), który zmarł w styczniu 2021 r. oraz córkę – R. K., która do 2021 r. mieszkała za granicą. Z zawodu jest pielęgniarką.

A. C. (1) od wielu lat leczona jest z powodu zaburzeń sercowo-naczyniowych, od 2021 r. do lutego 2023 r. była konsultowana i hospitalizowana kardiologicznie z powodu zaburzeń rytmu serca, miała wszczepione stenty. W wykonanej w lutym 2023 r. tomografii komputerowej głowy nie stwierdzono zmian ogniskowych ani krwotocznych mózgu, stwierdzono jedynie zmiany odnaczyniowe. Jesienią 2022 r. przebyła operację, wcześniej zdiagnozowanego nowotworu złośliwego macicy, a potem radioterapię. Jej stan psychiczny stopniowo pogarszał się od śmierci syna – A. C. (2). Początkowo pomagała jej córka – R. K., jednak nastąpił okres, w którym uczestniczka nie pozwalała się odwiedzać, jedzenie zostawiane jej było pod drzwiami. Prócz córki – R. K., A. C. (1) utrzymuje kontakty z wnuczką – P. W., niejednokrotnie pomagała jej finansowo. (zeznania wnioskodawczyni – k. 309-311, zeznaniaP. C.– k. 311-312, wydruki – 269)

23 lutego 2023 r. R. K. nie mogła dostać się do mieszkania matki. Po otwarciu drzwi przy pomocy ślusarza okazało się, że A. C. (1) leży nieprzytomna na podłodze w swoich ekskrementach. Po wezwaniu karetki A. C. (1) została przewieziona do Szpitala (...) w W.. Trafiła tam w stanie ciężkim, z rozległymi ranami kolan i klatki piersiowej. Zdiagnozowano wówczas u niej także zakażenie Sars Cov-2 i prawostronne zapalenie płuc. W czasie przyjęcia na SOR A. C. (1) była słabo zorientowana do czasu i swojej sytuacji, była odwodniona, z licznymi odleżynami. W dniach 23-25 lutego przebywała na Oddziale Ratunkowym, a od 25 lutego do 14 marca na Oddziale Chorób Wewnętrznych. Po niemal 3 tygodniach hospitalizacji, w dniu 14 marca 2023 r. w stanie ogólnym średnim została wypisana i przewieziona bezpośrednio do Zakładu Specjalnego (...) (...) przy ul. (...) w W., gdzie do dziś przebywa. Ma tam zapewnioną całodobową opiekę. (zeznania wnioskodawczyni – k. 309-311, dokumentacja medyczna – k. 24-56, 68-146, protokół z badania uczestniczki – k. 198-200)

18 września 2023 r. do Prokuratury Rejonowej Warszawa-Śródmieście w Warszawie wpłynęło zawiadomienie P. W. o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, polegającego na pozbawieniu wolności osoby nieporadnej ze względu na wiek, stan fizyczny i psychiczny, tj. A. C. (1) na okres powyżej 7 dni, w związku z przetrzymywaniem wbrew jej woli w Zakładzie Specjalnym (...) przy ul. (...) w W.. Z materiałów przekazanych przez Zakład wynikało, że w sprawie A. C. (1) prowadzone były dwie interwencje Policji. Po tych zdarzeniach zostały przeprowadzone z nią rozmowy dotyczące tego, czy nadal chce przebywać w Zakładzie. Za każdym razem A. C. (1) odpowiadała, że chce w nim przebywać i jest w nim dobrowolnie, co zostało potwierdzone oświadczeniami złożonymi na piśmie. Postanowieniem z 16 października 2023 r. na podstawie art. 305 § 1 i 3 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. odmówiono wszczęcia śledztwa w ww. sprawie wobec stwierdzenia, iż czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego. (postanowienie – k. 252-254)

A. C. (1) cierpi na szereg innych chorób, m.in. niedosłuch, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, rozedmę płuc, jest po operacji zaćmy obu oczu, w wieku 50 lat przeszła gruźlicę, Jej stan zdrowia, zwłaszcza psychiczny istotnie pogorszył się w 2021 r., po śmierci syna. W związku ze swoim stanem zdrowia na stałe przyjmuje leki takie jak: N. 1200 mg (lek stosowany w leczeniu zaburzeń poznawczych mózgu, m.in. przy chorobie Alzheimera), C. C. 1,25 mg (lek wykorzystywany w leczeniu przewlekłej, stabilnej niewydolności serca), A. 75 mg (lek stosowany w celu zapobiegania tworzeniu się zakrzepów w stwardniałych w wyniku miażdżycy naczyniach krwionośnych), R. 5 mg (lek obniżający stężenie cholesterolu we krwi), T. 2,5 mg (lek stosowany w leczeniu nadciśnienia tętniczego i chorobach układu sercowo-naczyniowego), A. N. 20 mg (lek rozszerzający oskrzela w leczeniu podtrzymującym stanów skurczowych oskrzeli w przewlekłej obturacyjnęj chorobie płuc, obejmującej przewlekłe zapalenie oskrzeli i rozedmę płuc oraz w astmie oskrzelowej), luteina 40 mg (lek hormonalny wykorzystywany w ginekologii). Uczestniczka stosowała również lek psychiatryczny K. 25 mg, a od 18 sierpnia 2023 r. przyjmowane przez nią leki psychiatryczne to: L. 10 mg, A. 200 mg, M. 10 mg i D. 5 mg. Uczestniczka nie jest w stanie sama sobie dawkować przyjmowanych leków. (dokumentacja medyczna – k. 24-56, 68-146)

W czasie wysłuchania i badania 10 października 2023 r. A. C. (1) chętnie nawiązywała kontakt słowny zarówno z sędzią jak i biegłymi, logicznie odpowiadała na pytania, zgodnie z ich treścią. Jej wypowiedzi były wręcz rozwlekłe, czasem drobiazgowe, z dodatkowymi wątkami dotyczącymi głównie dawnych przeżyć. Miała pewne trudności z umiejscowieniem w czasie niektórych wydarzeń, ale była prawidłowo zorientowana co do własnej osoby, miejsca, czasu, sytuacji życiowej i rodzinnej, nie w pełni co do sytuacji finansowej. W zachowaniu była spokojna, dostosowana, jej nastrój był wyrównany, nie ujawniała zaburzeń formy ani treści myślenia (urojeń), nie odnotowano zaburzeń spostrzegania. Prawidłowo opisywała swoje ograniczenia w funkcjonowaniu (także zdrowotnym) i konieczność zapewnienia jej opieki. Wyraziła zgodę na stałą pomoc. Wykazywała pozytywny stosunek do córki R. K.. (protokół z przesłuchania – k. 198-200, opinia sądowo-psychologiczno-psychiatryczna – k. 201-209, opinia uzupełniająca ustna - k. 348v.-349)

W styczniu 2024 r. zaobserwowano u A. C. (1) zaburzenia chodzenia typu pozapiramidowego, włączono M.. W lutym 2024 r. stwierdzono nasilenie objawów pozapiramidowych, była wówczas konsultowana neurologicznie. Neurolog potwierdził istnienie u uczestniczki objawów parkinsonowskich, rozpoznano chorobę P.. W zleconej tomografii komputerowej uwidoczniono zaniki korowo-podkorowe mózgu, zmiany niedokrwienne odnaczyniowe w strukturach głębokich. (dokumentacja medyczna z poradni geriatrycznej - k. 374-386, opinia biegłych – k. 402-407)

Podczas badania w dniu 8 maja 2024 r. A. C. (1) ponownie była zorientowana co do własnej osoby, czasu, miejsca, rozpoznała osoby uczestniczące w badaniu, wiedziała w związku z jakim postępowaniem jest badana. W porównaniu do poprzedniego badania nastąpił znaczny regres w zakresie zdrowia, uczestniczka z trudem się poruszała, miała znaczne problemy ze wstaniem z fotela, nie mogła utrzymać się samodzielnie w pozycji stojącej. Racjonalnie oceniała swoją obecną sytuację zdrowotną, sama wskazała, że chciałaby być w domu, ale ma świadomość, że nikt nie zapewni jej tam takiej opieki jaką ma w Zakładzie. (protokół z przesłuchania – k. 400-401, opinia biegłych – k. 402-407)

A. C. (1) jest właścicielką dwóch mieszkań przy ul. (...) i ul. (...) w W., które są wynajmowane. Pobiera także emeryturę. Z dochodów uczestniczki pokrywany jest jej pobyt w hospicjum. (zeznania wnioskodawczyni – k. 310, wyjaśnienia uczestniczki – k. 199)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów. Sąd w całości dał wiarę dokumentom wymienionym w stanie faktycznym, bowiem żadna ze stron nie kwestionowała ich autentyczności, a Sąd nie miał podstaw do kwestionowania ich wiarygodności bądź zawartej w nich treści z urzędu.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły opinie sądowo-psychologiczno-psychiatryczne biegłych M. G. i E. B. wraz z ustnymi wyjaśnieniami złożonymi na rozprawie. Opinie biegłych zostały sporządzone przez osoby posiadające należyte kwalifikacje w zakresie ich przedmiotu, na podstawie akt sprawy, dokumentacji medycznej, a także dwukrotnego badania uczestniczki. W ocenie Sądu opinie odpowiadają w pełni wymaganiom określonym w Kodeksie postępowania cywilnego. Biegłe w sposób logiczny i przekonujący przedstawiły tok rozumowania prowadzący do sformułowanych wniosków. Opinie są zrozumiałe, precyzyjne w swych wnioskach, nie budzą wątpliwości, dlatego Sąd w pełni dał im wiarę i dokonał na jej podstawie ustaleń faktycznych. Sąd również dał wiarę zeznaniom wnioskodawczyni, która w spójny z innymi dowodami przedstawiła sytuację uczestniczki zdrowotną, osobistą i majątkową.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Wniosek o ubezwłasnowolnienie całkowite nie zasługiwał na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 13 § 1 k.c. osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.

Art. 13 k.c. nie ustanawia katalogu zamkniętego jednostek chorobowych, umożliwiających ubezwłasnowolnienie całkowite, posługując się jedynie pojęciem choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych. Sąd ocenia stan psychiczny osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie z pomocą biegłego psychiatry i psychologa. Istotne przy tym jest jednak to, że zadaniem biegłego nie jest wyrażenie poglądu w zakresie tego, czy uczestnik postępowania powinien być ubezwłasnowolniony, lecz jedynie to, czy biegły stwierdza u badanego schorzenia określone w art. 13 k.c. oraz czy w następstwie tych schorzeń badany bądź to nie jest w stanie kierować swym postępowaniem, bądź też potrzebna jest mu pomoc do prowadzenia określonych jego spraw (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 27 grudnia 1973 r., I CR 670/73, niepubl.).

Dla możliwości uwzględnienia wniosku o ubezwłasnowolnienie całkowite konieczne jest, po pierwsze, spełnienie kryterium medycznego polegającego na tym, iż dana osoba musi cierpieć na tego rodzaju zaburzenia, które z psychiatrycznego punktu widzenia mieszczą się w hipotezie art. 13 k.c. Po drugie, muszą być spełnione kryteria społeczne, to znaczy, że daną osobę można ubezwłasnowolnić wyłącznie dla jej dobra. Należy bowiem mieć na uwadze, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem ubezwłasnowolnienie każdorazowo ma zapewnić ochronę interesu osobistego lub majątkowego osoby fizycznej, której wniosek dotyczy. Żadne inne względy, nawet bardzo istotne, chociażby wzgląd na dobro innych osób, nie mogą stanowić podstawy do ubezwłasnowolnienia (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 29 grudnia 1983 r., sygn. akt I CR 377/83, LEX nr 8582; postanowienie Sądu Najwyższego z 27 września 1972 r., sygn. akt II CR 354/72, LEX nr 1673104).

Sąd orzeka ubezwłasnowolnienie jedynie wtedy, gdy osoba ubezwłasnowolniana potrzebuje realnie pomocy, gdyż z uwagi na swój stan nie ma możliwości samodzielnego funkcjonowania. Nie orzeka ubezwłasnowolnienia, jeżeli jest ono niecelowe, a zatem nie ma znaczenia z punktu widzenia interesu osoby ubezwłasnowolnianej. Będzie tak w wypadku, gdy dana osoba ze względu na swój stan psychiczny czy fizyczny w ogóle nie dokonuje czynności prawnych albo dokonuje ich w niewielkim zakresie, chociażby jedynie w drobnych bieżących sprawach życia codziennego i nie istnieje obawa, że dokona czynności innego rodzaju, albo w sferze swej aktywności żadnej pomocy nie potrzebuje (zob. P. Księżak, Komentarz do art. 16, [w:] K. Osajda, Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2015).

Ustawodawca nie wprowadza rozróżnienia rodzaju spraw, w których osoba ubezwłasnowolniona potrzebuje pomocy, co prowadzi do wniosku – lege non distinguente – iż są to zarówno sprawy o charakterze faktycznym i prawnym, zarówno majątkowe, jak i osobiste. W związku z tym w ramach postępowania dowodowego konieczne jest wyjaśnienie, w jakich konkretnych sprawach osobie, co do której złożono wniosek o jej ubezwłasnowolnienie potrzebna jest pomoc. Nie można poprzestać na ogólnym stwierdzeniu o potrzebie pomocy, gdyż nieodzowne jest określenie rzeczywistego i konkretnego jej zakresu. Niewątpliwie istotna jest ocena sytuacji osoby, wobec której toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie całkowite – nie tylko jej stanu psychicznego (rodzaju choroby i stopnia jej nasilenia), ale też sytuacji życiowej (skąd bierze środki na utrzymanie, jak daje sobie radę w zwykłych sprawach życia codziennego, czy posiada rodzinę mogącą jej zapewnić faktyczną pomoc i opiekę) (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 16 kwietnia 2010 r., sygn. akt IV CSK 470/09, Biul.SN 2010/5/15).

Sąd orzekając o realizacji przesłanek do ubezwłasnowolnienia lub też ich braku bierze pod uwagę stan istniejący w chwili orzekania. Jak bowiem wskazuje się w orzecznictwie okoliczność, że w bliżej nieokreślonej przyszłości może nastąpić pogorszenie się stanu zdrowia, nie uzasadnia orzeczenia całkowitego ubezwłasnowolnienia (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 3 czerwca 1974 r., II CR 253/74, Legalis). Powyższe oznacza, że nawet realnie występująca obawa pogorszenia stanu osoby, co do której złożono wniosek o jej ubezwłasnowolnienie nie stanowi podstawy do jego uwzględnienia, jeśli w chwili orzekania, orzeczenie ubezwłasnowolnienia godziłoby w jej interes.

Przenosząc powyższe uwagi na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, że stan istniejący w chwili orzekania sprzeciwiał się uwzględnieniu wniosku o ubezwłasnowolnienie całkowite uczestniczki. W ocenie Sądu złożona do akt dokumentacja medyczna, treść opinii biegłych oraz sposób złożenia przez uczestniczkę wyjaśnień nie dają podstaw do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia. Posiłkując się sporządzonymi w niniejszej sprawie opiniami psychologiczno-psychiatrycznymi, można stwierdzić istnienie u A. C. (1) zaburzenia psychiczne w postaci zespołu otępiennego stopnia lekkiego. Stwierdzone zaburzenia znoszą częściowo jej zdolność kierowania swoim postępowaniem i ograniczają jej możliwości prowadzenia własnych spraw. Podkreślenia wymaga jednak, że zakres tej zdolności jest ograniczony, a nie uniemożliwiony. Uczestniczka podczas obu badań (10 października 2023 r. jak i 8 maja 2024 r.) pozostawała zorientowana co do swojej osoby, miejsca, swojej sytuacji zdrowotnej i życiowej. Trudności natury fizycznej, trudności w poruszaniu nie są wystarczającym czynnikiem pozwalającym na całkowite ubezwłasnowolnienie, w sytuacji gdy stan umysłu jest jak wskazali biegli jedynie w niewielkim zakresie ograniczony. Samo wskazanie przez biegłych, że do uczestniczki może być kierowana korespondencja, jest w stanie ją przeczytać i zrozumieć jej treść jest okolicznością wskazującą na nieznaczne zaburzenia poznawcze. W ocenie Sądu stan psychofizyczny uczestniczki nie pozwala na jej całkowite ubezwłasnowolnienie. Dane z dokumentacji medycznej, w zestawieniu z przeprowadzonymi w toku postępowania badaniami wskazują na istnienie u A. C. (1) zaburzeń psychicznych w początkowej fazie otępienia, lekkiego stopnia. Nie są to okoliczności przemawiające za całkowitym ubezwłasnowolnieniem.

Wobec powyższego wniosek o ubezwłasnowolnienie całkowite uczestniczki podlegał oddaleniu (pkt I postanowienia).

Mając na względzie jednak żądanie ewentualne wnioskodawczyni – o ubezwłasnowolnienie częściowe, Sąd to żądanie uznał za zasadne.

Zgodnie z art. 16 § 1 k.c. osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Stosownie do § 2 wyżej przytoczonego przepisu, dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.

Ubezwłasnowolnienie częściowe ma charakter fakultatywny, a sąd uwzględniając całokształt sytuacji życiowej i rodzinnej osoby mającej ograniczoną zdolność do prowadzenia swoich zwykłych spraw ocenia czy ubezwłasnowolnienie częściowe jest celowe. Ponieważ ubezwłasnowolnienie częściowe stanowi poważną ingerencję w sferę dóbr osobistych jednostki, jego orzeczenie stanowić musi najlepsze, optymalne ukształtowanie sytuacji życiowej osoby fizycznej. Nawet pomimo zaistnienia przesłanek takiego ubezwłasnowolnienia sąd może nie ubezwłasnowolnić osoby chorej, jeżeli ubezwłasnowolnienie w większym stopniu osłabiło pozycję tej osoby, niż przyniosło jej pomoc. Sąd Najwyższy wskazał, że niekiedy pozostawienie możności samodzielnego prowadzenia swoich spraw może być korzystniejsze od pomocy kuratora (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 1974 r., sygn. akt: I CR 8/74, z dnia 28 września 1999 r., sygn. akt: II CKN 269/99). Ubezwłasnowolnienie częściowe ma na celu ochronę interesu osobistego lub majątkowego osoby fizycznej oraz interesu jej otoczenia ( zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 1969 r., sygn. akt: I CR 132/68). Celem omawianej instytucji jest ochrona interesów osoby chorej, a nie interesów władz i nie może obracać się przeciwko osobie chorej ( zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 1968 r., sygn. akt: II CR 70/68).

Przytoczony wyżej przepis art. 16 § 1 k.c. określa dwie pozostające ze sobą w związku przesłanki ubezwłasnowolnienia częściowego, których ziszczenie się stanowi podstawę jego zastosowania. Pierwsza przesłanka jest związana z ustaleniem konkretnego rodzaju zaburzenia psychicznego, którym dotknięta jest dana osoba. Drugą przesłanką orzeczenia o częściowym ubezwłasnowolnieniu jest stwierdzenie, że osobie cierpiącej na ustalone zaburzenie psychiczne jest potrzebna pomoc do prowadzenia jej spraw.

Właściwe rozumienie pojęcia „pomocy do prowadzenia spraw” jest istotne dla sprecyzowania zakresu ustaleń stanowiących wymaganą podstawę zastosowania art. 16 § 1 k.c. „Prowadzenie spraw” jest w judykaturze rozumiane szeroko i obejmuje się nim czynności prawne i faktyczne, sprawy zarówno majątkowe, jak i osobiste. Zasadnicze znaczenie ma ustalenie przez sąd rzeczywiście istniejącego zakresu spraw wymagających decyzji i czynności danej osoby ( zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 1972 r., sygn. akt: II CR 48/72). Konieczne jest wyjaśnienie, w jakich konkretnych sprawach osobie tej potrzebna jest pomoc. Innymi słowy, nie można poprzestać na ogólnym stwierdzeniu o potrzebie pomocy, gdyż nieodzowne jest określenie rzeczywistego i skonkretyzowanego jej zakresu. Orzeczenie o ubezwłasnowolnieniu częściowym winno być poprzedzone ustaleniem, w prowadzeniu, jakich konkretnie spraw potrzebna jest pomoc osobie cierpiącej na chorobę psychiczną lub inne zaburzenia psychiczne.

Zdaniem Sądu stan istniejący w chwili orzekania sprzeciwiał się uwzględnieniu wniosku o ubezwłasnowolnienie całkowite, jednak dawał podstawy do ubezwłasnowolnienia częściowego uczestniczki postępowania A. C. (1). Aktualny stan zdrowia uczestniczki, dokumentacja medyczna oraz wnioski płynące z opinii biegłych pozwalają na stwierdzenie u uczestniczki występowania zaburzeń psychicznych znoszących częściowo jej zdolność kierowania swoim postępowaniem i ograniczających jej możliwości prowadzenia własnych spraw. A. C. (1) wymaga pomocy innych osób przy załatwianiu spraw urzędowych, finansowych, zorganizowania jej codziennej i zdrowotnej opieki. Nie są to natomiast ograniczenia uzasadniające całkowite ubezwłasnowolnienie. Mimo licznych problemów zdrowotnych (kardiologicznych, nadciśnienia, stanu po leczeniu onkologicznym) uczestniczka pozostaje zorientowana w swojej sytuacji w sposób umożliwiający jej podejmowanie decyzji, w tym w zakresie miejsca pobytu i leczenia. Świadczy o tym również podjęta przez nią trudna decyzja o zgodzie na pozostanie w hospicjum, chociaż z pewnością wolałaby wrócić do domu.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie przytoczonych w uzasadnieniu przepisów orzeczono o częściowym ubezwłasnowolnieniu uczestniczki A. C. (1). Ubezwłasnowolnienie częściowe leży w interesie uczestniczki, też z tego powodu, że pozwoli w lepszy sposób zadbać o jej majątek, na który składają się dwa wynajmowane mieszkania i oszczędności.

Rozstrzygniecie o kosztach postępowania zapadło w oparciu o art. 520 § 1 k.p.c. oraz art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. W związku z oddaleniem wniosku o ubezwłasnowolnienie całkowite i uwzględnieniem wniosku o ubezwłasnowolnienie częściowe wnioskodawczyni winna ponieść koszty postępowania w całości, których wyliczenie pozostawić należało referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się orzeczenia.

Rafał Wagner Ewa Ligoń-Krawczyk Tadeusz Bulanda