II C 343/18 - zarządzenie, wyrok, uzasadnienie Sąd Okręgowy w Warszawie z 2023-01-30
sygn. akt II C 343/18
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 30 stycznia 2023 roku
Sąd Okręgowy w Warszawie II Wydział Cywilny
w składzie: Przewodniczący sędzia Marcin Polakowski
Protokolant sekr. sąd. Dawid Kokoszka
po rozpoznaniu w dniu 17 stycznia 2023 roku w Warszawie na rozprawie
sprawy z powództwa J. R. (1)
przeciwko Skarbowi Państwa – Wojewodzie (...)
o zapłatę
zasądza od Skarbu Państwa – Wojewody (...) na rzecz J. R. (1) kwotę 5.251.000,00 (pięć milionów dwieście pięćdziesiąt jeden tysięcy) złotych wraz z odsetkami ustawowymi od 30 stycznia 2023 roku do dnia zapłaty,
ustala, iż powód wygrał sprawę całości i związku z pozwany winien ponieść 100 % kosztów procesu oraz wydatków, zaś szczegółowe wyliczenie tychże kosztów pozostawia referendarzowi sądowemu.
sygn. akt II C 343/18
UZASADNIENIE
J. R. (1)pozwem z dnia 14 grudnia 2017 r. (k. 4 data prezentaty sądowej), uzupełnionym pismem z dnia 29 stycznia 2018 r. (k. 37 – data nadania przesyłki poleconej) skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa Wojewodzie (...) reprezentowanym przez Prokuratorie Generalną Skarbu Państwa domagał się zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kwoty 100.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wyrokowania oraz zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.
Uzasadniając żądanie określone pozwem powód wskazał, iż objęta dekretem z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) W. nieruchomości pod adresem (...), opisana w księgach wieczystych hip. (...) oraz (...) o łącznej powierzchni 926,89 m ( 2). Stanowiła w dacie wejścia w życie decyzji komunalizacyjnej własność H. R. i J. R. (1), których powód jest jedynym spadkobiercą. Dnia 16 lutego 1949 r. złożono wniosek o przyznanie własności czasowej do nieruchomości złożony przez pełnomocników w imieniu H. R. i J. R. (1). Następnie S. R., matka powoda, podając się za jedyną spadkobierczynię H. R. i J. R. (1) bezpodstawnie zrzekła się wszelkich uprawnień dotyczących ustanowienia wieczystego użytkowania dla nieruchomości na rzecz P. D.. Urząd Dzielnicy W. odmówił S. R. przyznania prawa wieczystego użytkowania do ww. nieruchomości wskazując, iż następca prawny byłych właścicieli hipotecznych przebywa za granicą i nie jest zainteresowany ustanowieniem użytkowania wieczystego na swoją rzecz. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. decyzją z dnia 8 marca 2017 r. stwierdziło na podstawie art. 156 § 1 ust. 2 k.p.a. nieważność ww. decyzji wskazując, że organ wydający nieważną decyzję nie odniósł się w ogóle do warunków wynikających z dekretu. Powód wskazał, iż przedmiotowa nieruchomość w dacie wydawania wadliwej decyzji administracyjnej zabudowana była budynkiem mieszkalnym murowanym parterowym. Obecnie na nieruchomości znajduje się dziesięciopiętrowy budynek mieszkalno – biurowy. Zdaniem powoda zarówno wadliwa decyzja administracyjna, której wadliwość została potwierdzona we właściwym trybie oraz niemożność przywrócenia stanu zgodnego z prawem doprowadziły do sytuacji, w której został pozbawiony możności obrony swoich praw.
Powód zastrzegł, iż wobec braku wiedzy o wartości gruntu wysokość dochodzonego odszkodowania może ulec zmianie (pozew k. 4-9, pismo powoda k. 34-35).
Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania według norm prawem przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej.
Strona pozwana zakwestionowała roszczenie powoda zarówno co do zasady oraz co do wysokości. Podniosła, iż powód nie przedłożył stosownych dokumentów potwierdzających fakt, iż skutecznie nabył prawo do dochodzenia roszczeń związanych z nieruchomością położoną przy ul. (...) w W., poza stwierdzeniem powyższych okoliczności w pozwie wobec oświadczenia spadkobierczyni dawnych właścicieli z dnia 18 kwietnia 1982 r., na mocy którego zrzekła się wszelkich uprawnień związanych z ustanowieniem prawa użytkowania wieczystego do przedmiotowej nieruchomości. Wywodzenie przez powoda roszczeń odszkodowawczych w stosunku do Skarbu Państwa w związku z wydaniem odmownej decyzji dekretowej po zrzeczeniu się uprawnień w przedmiocie ustanowienia prawa użytkowania wieczystego jest bezpodstawne i winna skutkować oddaleniem powództwa. Działania powoda należy uznać za sprzeczne z charakterem roszczenia. Kierowanie wobec pozwanego roszczenia objętego niniejszym powództwem należy uznać za sprzeczne z zasada godziwości obywatelskiej. Zdaniem pozwanego powód nie wykazał, że zaistniały przesłanki, na podstawie których zostałoby przyznane prawo własności czasowej poprzedniemu właścicielowi nieruchomości, jak również nie wykazał związku przyczynowego w ramach podstawy faktycznej powództwa a powstałą po jego stronie szkodą. Zaznaczył, iż poprzednicy prawni powoda nie uzyskaliby prawa własności czasowej z uwagi na okoliczność, iż teren przedmiotowej nieruchomości został przeznaczony pod budownictwo mieszkaniowe o wysokiej intensywności. W ocenie pozwanego powód nie wykazał na jakiej podstawie domaga się odszkodowania w wysokości 100.000 zł, jak również nie wykazał powierzchni przedmiotowej nieruchomości na dzień zaistnienia szkody (odpowiedź na pozew, k. 81-94).
Pismem z dnia 28 marca 2019 r. (k. 138 – data nadania przesyłki poleconej) powód dokonał korekty powierzchni nieruchomości, za którą domagał się odszkodowania wskazując, iż wynosi ona 0,0925 ha (pismo powoda k. 136-137).
W trakcie rozprawy przeprowadzonej dnia 27 czerwca 2019 r. powód podtrzymał dotychczasowe stanowisko procesowe wskazując, iż brak jest podstaw do przyjęcia, iż prawa do użytkowania wieczystego zostały zbyte na rzecz pani B. – D., dysponującej wyłącznie dokumentem pełnomocnictwa. Wskazał, iż zrzeczenie się przez S. R. stanowiło zrzeczenie się przez osobę nieuprawioną do dokonania powyższej czynności. Pozwany wniósł o oddalenie powództwa podnosząc, iż doszło do zbycia nieruchomości (protokół z rozprawy k. 151-152).
Pozwany pismem z dnia 15 września 2020 r. (k. 257 data nadania przesyłki poleconej) podtrzymał dotychczasowe stanowisko procesowe zaprzeczając jednocześnie, iż poprzednik prawny powoda w dacie złożenia wniosku posiadał przedmiotową nieruchomość. Podniósł, iż powód nie przedłożył do akt żadnych dowodów potwierdzających, iż korzystanie z gruntu przez dotychczasowych właścicieli dałoby się pogodzić w 1982 r. z przeznaczeniem tego gruntu według planu zagospodarowania przestrzennego. Pozwany powołał się na uchwałę Sądu najwyższego z dnia 30 czerwca 2020 r. sygn. III CZP 71/19 wskazując, iż powodem stwierdzenia nieważności prawa decyzji dekretowej były uchybienia formalne (pismo pozwanego k. 253-256).
Powód pismem z dnia 2 grudnia 2020 r. (k. 260 data prezentaty sądowej) wskazał, iż jego poprzednicy prawni w przypadku prawidłowego rozpoznania wniosku otrzymaliby wieczyste użytkowanie przedmiotowej nieruchomości. W odniesieniu do uchwały Sądu Najwyższego sygn. III CZP 71/19 powód podniósł, że ww. uchwała pozwala Sądowi badającemu przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa w sprawie o naprawienie szkody spowodowanej wydaniem decyzji administracyjnej o odmowie stanowienia wieczystego użytkowania, której nieważność stwierdzono z powodu niewyjaśnienia czy według planu zagospodarowania przestrzennego korzystanie z gruntu przez dotychczasowego właściciela da się pogodzić z przeznaczeniem gruntu zawartym w tym planie na danie czy prawidłowe rozpoznanie wniosku o ustanowienie wieczystego użytkowania doprowadziłoby do ustanowienia tego prawa (pismo powoda k. 260-263).
Pismem z dnia 2 listopada 2021 r. (k. 323 data nadania przesyłki poleconej) powód dokonał rozszerzenia dotychczasowego powództwa wnosząc o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kwoty 4.299.400 zł z ustawowymi odsetkami od daty wyroku do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na swoja rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego (pismo powoda k. 322).
Pozwany w odpowiedzi na przedmiotowe pismo powoda zwierające rozszerzenie powództwa wskazał, iż kwestionuje roszczenie powoda co do zasady oraz co do wysokości, wnosząc o oddalenie powództwa w całości, także w odniesieniu do rozszerzonej części powództwa. Pozwany wskazał, iż w odniesieniu co do rozszerzonej części powództwa roszczenie powoda uległo przedawnieniu. Zaznaczył, iż w przypadku, gdy nieruchomość przeznaczona była pod infrastrukturę publiczną, a także w sytuacji, gdy nieruchomość objęta była lokalizacją dla inwestycji publicznej, to nie mogła być w tym okresie oddana w użytkowanie wieczyste (pismo pozwanego k. 374-377).
Powód pismem z dnia 1 czerwca 2022 r. (k. 387 data prezentaty sądowej) dokonał rozszerzenia dotychczasowego powództwa wnosząc o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kwoty 5.251.000 zł z ustawowymi odsetkami od daty wyroku do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na swoja rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego (pismo powoda k. 387).
Pozwany w odpowiedzi na przedmiotowe pismo powoda zwierające rozszerzenie powództwa wskazał, iż kwestionuje roszczenie powoda co do zasady oraz co do wysokości, wnosząc o oddalenie powództwa w całości, także w odniesieniu do rozszerzonej części powództwa. Pozwany wskazał, iż w odniesieniu co do rozszerzonej części powództwa roszczenie powoda uległo przedawnieniu. Pozwany podtrzymał dotychczasowe stanowisko procesowe oraz przytoczoną argumentację (pismo pozwanego k. 401-405).
Do czasu zamknięcia rozprawy strony podtrzymały swoje stanowiska procesowe (protokół z rozprawy k. 450-450v).
Sąd ustalił następujący stan faktyczny:
Nieruchomość (...), położona przy ul. (...), opisana w wykazie hipotecznym „(...)”, nr rejestru hipotecznego (...) o powierzchni 819,56 m ( 2) od 11 lutego 1928 r. stanowiła własność H. R. i J. R. (1) w częściach równych niepodzielnie ( zaświadczenie Wydziału Hipotecznego Sądu Okręgowego w Warszawie k. 11, w aktach postępowania administracyjnego k. 3, zaświadczenie Zarządu Miejskiego (...) W. z dnia 17 maja 1947 r., w aktach postępowania administracyjnego k. 9).
Tytuł własności odnośnie placu przedmiotowej nieruchomości o powierzchni 107,33 m 2 od 4 maja 1928 r. stanowiła własność H. R. i J. R. (1) w częściach równych niepodzielnie (zaświadczenie Sądu Grodzkiego w W. z dnia 18 stycznia 1949 r. k. 12, w aktach postępowania administracyjnego k. 7).
H. R. z domu Z., córka A. i H., zmarła w dniu 18 stycznia 1972 r. w W., a spadek po niej nabył jej syn J. R. (1) w całości (postanowienie Sądu Rejonowego dla W. – Mokotowa w W. z 29 września 2015 r., sygn. akt I Ns 1093/15 k. 13, w aktach postępowania administracyjnego k. 23, k. 27, k. 228, k. 237).
J. R. (1) zmarł dnia 31 maja 1980 r. w G. (S.). Spadek po nim obejmujący majątek położony w Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie testamentu sporządzonego w dniu 13 maja 1960 r. przed notariuszem P. L. w G. (S.) nabył w całości jego synJ. R. (1) urodzony (...) Spadek po S. R., córce A. i J., urodzonej dnia (...) w W., zmarłej 24 lipca 1991 r. w C. (S.), obejmujący majątek położony w Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie ustawy nabył w całości jej syn J. R. (1), urodzony (...) (postanowienie Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie z 2 kwietnia 2015 r., sygn. akt XVI Ns 312/15 k. 14, k. 103, w aktach postępowania administracyjnego k. 22, k. 211, k. 227).
Nieruchomość (...), położona przy ul. (...), opisana w wykazie hipotecznym „(...), nr rejestru hipotecznego (...) objęta została działaniem dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) W. (Dz. U. Nr 50, poz. 279 – dalej jako „dekret” lub „dekret warszawski”) ( bezsporne).
Na mocy art. 1 w/w dekretu nieruchomość w dniu 21 listopada 1945 r. stała się własnością Gminy (...) W., a następnie, na podstawie art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej, przeszła na własność Skarbu Państwa. Następnie z dniem 19 maja 1990 r. grunt stał się własnością Gminy W.. Zgodnie natomiast z treścią art. 20 ust. 1 ustawy z 15 maja 2002 r. o ustroju (...) W. (Dz.U. Nr 41, poz. 361) grunt przedmiotowej nieruchomości stał się własnością m.st W. (bezsporne).
W dniu 16 lutego 1949 r. do Zarządu Miejskiego w (...) W. Wydział Polityki Budowalnej wpłynął wniosek J. R. (1) i H. R. o przyznanie na ich rzecz prawa własności czasowej do placu pod nazwą (...) Nr (...) nr rej, hip. (...), położonego w W. przy ul. (...) (wniosek dekretowy k. 15-16, w aktach postępowania administracyjnego k. 5-6, pismo z dnia 13 kwietnia 1979 r. k. 75, pismo z dnia 3 lipca 1979 r. k. 44 w aktach postępowania administracyjnego).
Dnia 17 listopada 1949 r. H. R. i J. R. (1) upoważnili z prawem substytucji i dalszej substytucji G. B. do zarządzania i rozporządzania nieruchomością (...) oznaczonej KW nr (...) oraz nieruchomością „(...)” (...) w tym m.in. do wydzierżawiania i sprzedaży ww. nieruchomości, praw do nich, w całości lub częściowo za cenę i na warunkach według swobodnego uznania upoważnionej (akt notarialny nr 1791/49 w aktach postępowania administracyjnego k. 10v-10, k. 93-94, k. 125-126).
H. R. i J. R. (1) dnia 28 listopada 1949 r. zwrócili się do zarządu Miejskiego (...) W. Wydziału polityki Budowlanej z wnioskiem o wydanie promesy na wieczystą dzierżawę na rzecz G. B., względnie na ich nazwisko z prawem cesji na ww. (wniosek k. 19 w aktach postępowania administracyjnego).
W dniu 29 lipca 1950 r. Prezydium Rady Narodowej (...) W. udzieliło J. R. (1) i H. R. promesy, przyrzekając im przyznać prawo własności czasowej ww. nieruchomości (promesa k. 267-267v, w aktach postępowania administracyjnego k. 29v-32, k. 68-68v, k. 124-123).
Dnia 7 grudnia 1978 r. G. D. skierowała do (...) Dzielnicowego W. – M. Wydział Architektury, (...) i Mieszkaniowej wniosek o wydanie decyzji administracyjnej dotyczącej oddania jej w użytkowanie wieczyste nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) (wniosek k. 71 w aktach postępowania administracyjnego).
Na dzień 3 lipca 1979 r. wniosek J. R. (1) i H. R. nie został rozpatrzony (pismo z dnia 13 kwietnia 1979 r. k. 75, pismo z dnia 3 lipca 1979 r. k. 44 w aktach postępowania administracyjnego).
Urząd Dzielnicy W.Wydział Architektury, Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w odpowiedzi na wniosek G. D. i ustanowienie prawa wieczystego użytkowania gruntu nieruchomości (...) przy ul. (...) wskazał, iż ustanowienie powyższego prawa nie jest możliwe, bowiem ww. nie jest następcą prawnym byłych właścicieli gruntu lecz ich pełnomocnikiem (pismo z dnia 3 lipca 1979 r. k. 44, k. 77 w aktach postępowania administracyjnego).
S. R. pismem z dnia 25 sierpnia 1981 r. skierowanym do Kierownika Wydziału Terenów Urzędu Dzielnicowego W.w W. oświadczyła, iż jest jedynym spadkobiercą J. i H. R. (pismo z dnia 25 sierpnia 1981 r. k. 62 w aktach postępowania administracyjnego).
Dnia 18 kwietnia 1982 r. S. R. skierowała do Kierownika Wydziału Terenów Urząd Dzielnicowy W. - W. oświadczenie, iż w związku z wystąpieniem G. D. o uznanie wieczystego użytkowania terenu przy ul. (...) nie ma zastrzeżeń do ustanowienia wieczystego użytkowania ww. terenu oraz nieruchomości na nim wybudowanych na rzecz ww. i zrzeka się wszelkich uprawnień tego dotyczących na jej rzecz (oświadczenie k. 17, w aktach postępowania administracyjnego k. 64).
Decyzją z dnia 11 sierpnia 1982 r. Urząd Dzielnicowy W. Wydział Terenów znak(...) na podstawie art. 7 ust. 5 i art. 8 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) W., po rozpatrzeniu wniosku o przyznanie prawa własności czasowej (obecnie prawa użytkowania wieczystego), złożonego dnia 16 lutego 1949 r. odmówił S. R. przyznania prawa użytkowania wieczystego do gruntu położonego w W. przy ul. (...), oznaczonego nr hip. (...), o pow. 819,56 m ( 2) oraz (...) Nr (...) rej. hip. (...) działka oliterowana ahfc o pow. 107,33 m ( 2) o pow. łącznej 926,89 m ( 2) z jednoczesnym przejęciem na własność państwa wszystkich budynków znajdujących się na powyższym gruncie. W uzasadnieniu wskazano, iż na podstawie art. 1 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) W. wszystkie grunty na obszarze (...) W. z dniem 21 listopada 1945 r. przeszły na własność państwa. Wskazano, iż następca prawny byłych właścicieli hipotecznych przebywa za granicą i nie jest zainteresowany ustanowieniem użytkowania wieczystego na swoją rzecz (decyzja k. 18-19, w aktach postępowania administracyjnego k. 83-83v, k. 102-102v, k. 111-111v).
Grunt o powierzchni 925 m ( 2), objęty dawnymi KW nr (...) i (...)położony był w W. przy ul. (...), w odległości około 25 m od ul. (...) i ok. 125 m od ulicy (...). Sąsiedztwo stanowiła zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna i jednorodzinna w różnym stanie technicznego utrzymania. Nieruchomość posiadała bardzo dobry dostęp do obiektów infrastruktury miejskiej. Przystanki kilkunastu linii autobusowych położonych przy ul. (...) oddalone były około 15-350 m od nieruchomości. Obiekty handlowe, handlowo – usługowe, placówki oświatowe, placówki opieki zdrowotnej, apteki, placówki pocztowe położone były w promieniu kilkunastu metrów od nieruchomości (opinia uzupełniającą nr 2 k. 330-355, elaborat określający cenę gruntu dla działki położonej przy ul. (...) k. 145-152 w aktach postępowania administracyjnego).
Dnia 11 sierpnia 1982 r. dla obszaru lokalizacji ww. gruntu obowiązywał „Plan (...) zespołu miejskiego – Plan Ogólny (...)” stanowiący załącznik do uchwały nr (...) i (...) Prezydium Rady Narodowej (...) W. i uchwały nr (...) Prezydium (...) z dnia 10 lipca 1969 r. Grunt dawnych nieruchomości (...) hip. nr (...) i (...) położony był w strefie dzielnic centralnych W., na terenach mieszkalnictwa rodzinnego brutto o wysokiej intensywności zabudowy. Powyższe potwierdzono w Miejscowym Planie Ogólnym Zagospodarowania Przestrzennego (...) W. zatwierdzonym Uchwałą nr (...)Rady narodowej (...) W. z dnia 6 grudnia 1983 r. (opinia biegłego sądowego k. 159-188, zaświadczenie k. 269, opinia uzupełniającą nr 2 k. 330-355, pismo z dnia 10 marca 1986 r. k. 138, pismo z dnia 15 kwietnia 1986 r. k. 139 w aktach postępowania administracyjnego).
S. R. odebrała powyższą decyzję w dniu 20 sierpnia 1982 r. (potwierdzenie odbioru k. 104 w aktach postępowania administracyjnego).
Dnia 24 sierpnia 1982 r. S. R. złożyła odwołanie od ww. decyzji jednocześnie wnosząc o jego odroczenie do końca września 1982 r. (pismo S. R. k. 107 w aktach postępowania administracyjnego).
Pismem z dnia 17 marca 1983 r. wobec niezłożenia odwołania od ww. decyzji uznano decyzję za prawomocną (pismo z dnia 17 marca 1983 r. k. 108 w aktach postępowania administracyjnego).
Dnia 2 maja 1983 r. Urząd Dzielnicowy W. Wydział Terenów działając w imieniu Skarbu Państwa skierował do Państwowego Biura Notarialnego wniosek o przepisanie na własność Skarbu Państwa tytułu własności nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) nr hip. (...) oraz (...) rej. hip. (...) w związku z niezłożeniem przez poprzedniego właściciela wniosku o przyznanie prawa wieczystego użytkowania gruntu (własności czasowej) ww. nieruchomości,, co skutkowało jej przejściem na mocy art. 1 i 8 dekretu z dnia 26 października 1945 r. na własność Skarbu Państwa (wniosek k. 110 w aktach postępowania administracyjnego).
Dnia 1 marca 1985 r. G. D. skierowała do Urzędu Dzielnicowego W.Wydział Geodezji i Gospodarki Gruntami wniosek o wydanie decyzji administracyjnej dotyczącej oddania jej w użytkowanie wieczyste nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) (wniosek k. 127-128 w aktach postępowania administracyjnego).
Urząd Dzielnicowy W. Wydział Terenów decyzją nr (...) z dnia 5 marca 1987 r. znakWG.III. (...) oddał G. D. w użytkowanie wieczyste na lat 99 działkę zabudowaną o nr ew. 25, o pow. 925 m ( 2) KW (...) położoną przy ulicy (...) w W.. Zgodnie z treścią przedmiotowej decyzji ww. działka została zabudowana domem mieszkalnym jednorodzinnym z własnych nakładów ww. (decyzja z dnia 5 marca 1987 r. k. 270-271v, w aktach postępowania administracyjnego k. 161v-162, k. 180v-181).
Na nieruchomości położonej przy ul. (...) znajdował się budynek mieszkalny, murowany, parterowy z podpiwniczeniem, wybudowany na podstawie pozwolenia z dnia 24 sierpnia 1950 r. według zatwierdzonego projektu z dnia 10 sierpnia 1950 r., znak (...). Budynek zgłoszono do użytkowania dnia 30 marca 1977 r. Na podstawie pozwolenia na budowę z dnia 22 marca 1988 r. w budynku dobudowano piętro. Zakończenie nadbudowy zgłoszono zawiadomieniem z dnia 20 lutego 1995 r. Obiekt przyjęto do użytkowania na podstawie Poświadczenia nr (...) z dnia 23 lutego 1995 r. Na gruncie znajdował się również budynek garażowy i budynek warsztatowy (zaświadczenie k. 23, k. 268-268v, opinia biegłego sądowego k. 159-188, pozwolenie na wykonanie robót budowalnych k. 89, k. 92, k. 119-120,, dziennik budowy k. 88-85, k. 90-91, k. 114-118, poświadczenie k. 175 zaświadczenie k. 67, k. 113 w aktach postępowania administracyjnego).
W wykonaniu powyższej decyzji Skarb Państwa aktem notarialnym z dnia 12 maja 1987r. oddał w użytkowanie wieczyste G. D. powyższą nieruchomość (akt notarialny Rep. A nr (...) k. 272-276, w aktach postępowania administracyjnego k. 165-173, k. 184-186).
Spadek po G. D. zmarłej dnia 26 lutego 1992 r. w W. nabył w całości jej syn J. L. (zezwolenie k. 178 w aktach postępowania administracyjnego, postanowienie w sprawie o sygn. akt I Ns 900/92 k. 179 w aktach postępowania administracyjnego).
Uchwałą Rady (...) W. z dnia 28 września 1992 r. dla rejonu lokalizacji gruntu obowiązywał „Miejscowy Plan Ogólny Zagospodarowania Przestrzennego (...) W. nr XXXV/192/92. Ww. plan obowiązywał do 31 grudnia 2003 r. (opinia biegłego sądowego k. 159-188, opinia uzupełniająca nr 1 k. 216-217, opinia uzupełniającą nr 2 k. 330-355, opinia uzupełniająca nr 3 k. 415-419).
Na podstawie złożonego w dniu 27 stycznia 1998 r. przez J. L. wniosku o przekształcenie prawa użytkowanie wieczystego w prawo własności działki gruntu oznaczonej nr 25 z obrębu 22, obszaru 925 m ( 2), decyzją o nr (...) z dnia 30 grudnia 1999 r. znak (...)dokonano odpłatnego przekształcenia użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości (...) położonej przy ul. (...) na rzecz wnioskodawcy jako spadkobiercy po G. D. (postanowienie w sprawie o sygn. akt I Ns 900/92 k. 179, wniosek k. 187, decyzja z dnia 30 grudnia 1999 r. w aktach postępowania administracyjnego k. 201-207).
Decyzją ostateczną z dnia 8 marca 2017 r. sygn. KOC/7037/Go/15, Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W., na podstawie art. 156 § 1 pkt 2 kpa stwierdziło nieważność orzeczenia z dnia 11 sierpnia 1982 r. znak T.II. (...)AW z powodu wydania zaskarżonej decyzji wbrew obowiązującemu dekretowi z dnia 26 października 1945 r. Wskazano, iż decyzja została wydana z rażącym naruszenia prawa tj. art. 7 ust. 2 dekretu. Organ nie odniósł się do warunków wynikających z dekretu, a w szczególności do obowiązującego planu zagospodarowania przestrzennego obejmującego teren przedmiotowej nieruchomości. Zaznaczono, iż wedle planu nieruchomość położona była na terenie przeznaczonym na tereny mieszkalnictwa rodzinnego o wysokiej intensywności zabudowy. Organ nie wziął pod uwagę zapisów powyższego planu, a orzeczenie zostało wydane bez przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w powyższym zakresie, skupiając się na przesłankach nie wynikających z planu ( decyzja SKO k. 20-22v, k. 264-266v, w aktach postępowania administracyjnego k. 14-16, k. 214-216, k. 229-231).
Dnia 29 maja 2017 r. J. R. (1) złożył do Biura Spraw Dekretowych (...) W. wniosek o ponowne rozpoznanie wniosku dekretowego dawnych właścicieli nieruchomości (...) pod adresem (...) (wniosek k. 24-25).
W dniu 4 grudnia 2017 r. powód złożył do Samorządowego Kolegium Odwoławczego ponaglenie w trybie art. 37 k.p.a. wnosząc o wydanie orzeczenia (ponaglenie k. 26).
Decyzją z dnia 15 marca 2018 r. o nr (...) Prezydent (...) W. po rozpoznaniu wniosków złożonych w dniu 16 lutego 1949 r. przez J. R. (1) i H. R. o przyznanie prawa własności czasowej do gruntu nieruchomości (...) położonej przy ul. (...), nr hip. (...) oraz (...), odmówił powodowi przyznania prawa użytkowania wieczystego do gruntu o powierzchni 925 m ( 2) stanowiącego część działki ewidencyjnej nr (...) w obrębie (...) położonego przy ul. (...). W uzasadnieniu przedmiotowej decyzji wskazano, iż ww. nieruchomość zabudowana jest budynkiem mieszkalnym wybudowanym w 2008 r. i stanowi współwłasność właścicieli lokali mieszkalnych i użytkowych znajdujących się w przedmiotowym budynku. Nieruchomość nie została objęta żadnym obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego i kierunków zagospodarowania przestrzennego (...) W. i znajduje się w strefie oznaczonej jako (...), tj. tereny o przewadze zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej. Powyższe warunkuje spełnienie przesłanek kreślonych w art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 r. (decyzja z dnia 15 marca 2018 r. k. 62-64, k. 119-123, w aktach postępowania administracyjnego k. 155-162).
Obecnie grunt stanowiący dawną nieruchomość miejską N- (...) w W. z nieruchomość (...)stanowi część działki ewidencyjnej nr (...) z obrębu (...). Na gruncie znajduje się część wybudowanego w latach 2006-2008 apartamentowca (...).
Obecna działka ewidencyjna o nr (...) o powierzchni 1.991 m 2 powstała w wyniku scalenia dwóch działek ewidencyjnych, tj. działki nr (...) o powierzchni 925 m 2 oraz nr 49 o powierzchni 1.066 m 2.
Działka nr (...) powstała z gruntów nieruchomości (...) ozn. Hip. (...) o powierzchni według KW (...),56 m ( 2) oraz (...) o powierzchni 107,33 m ( 2). Łączna powierzchnia nieruchomości według danych historycznych wynosiła 926,89 m ( 2).
W wyniku modernizacji danych powierzchnia działki nr (...) określona została jako 925 m 2 dla dawnej nieruchomości (...) ozn. H.. (...), a dla (...) Nr (...) – 107 m 2.
Nieruchomość posiada bezpośredni dostęp do ul. (...). Ulica stanowi drogę gminną, o nawierzchni asfaltowej z urządzonymi chodnikami dla pieszych, oświetlona. W pasie drogowym ulicy posadowiono sieci infrastrukturalne obejmujące sieci wodociągową, kanalizacyjną, gazową, elektro – energetyczną i tele-techniczną.
Działka nr (...) powstała z gruntu nieruchomości (...) ozn. hip. (...) o powierzchni 1.066,75 m 2. W wyniku modernizacji danych powierzchnia działki nr (...) określona została jako 1.066 m 2. Nieruchomość posiada bezpośredni dostęp do ul. (...) i znajdowała się w bezpośrednim zasięgu pełnej sieci infrastrukturalnej.
Wartość rynkowa prawa własności gruntu o powierzchni 925 m 2 położonego w W. przy ul. (...) stanowiącej część obecnej działki ewidencyjnej (...) z obrębu (...) według stanu z 11 sierpnia 1982 r., a cen aktualnych na dzień sporządzenia opinii, tj. 21 kwietnia 2022 r. oszacowano na kwotę 5.277,650 zł.
Wartość rynkowa prawa użytkowania wieczystego gruntu o powierzchni 925 m 2 położonego w W. przy ul. (...) stanowiącej część obecnej działki ewidencyjnej (...) z obrębu (...) według stanu z 11 sierpnia 1982 r., a cen aktualnych na dzień sporządzenia opinii, tj. 21 kwietnia 2022 r. oszacowano na kwotę 5.251.000 zł (opinia biegłego sądowego k. 159-188, opinia uzupełniająca nr 1 k. 216-217, opinia uzupełniającą nr 2 k. 330-355, opinia uzupełniająca nr 3 k. 415-419).
Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił przede wszystkim w oparciu o dowody z wyżej wskazanych dokumentów dołączonych do akt niniejszej sprawy. Sąd uznał przedmiotowe dokumenty za wiarygodne, albowiem ich wiarygodność nie była kwestionowana przez strony. Sąd również nie znalazł podstaw do podważenia ich z urzędu.
Dokonując ustaleń dotyczących wartości prawa użytkowania wieczystego oraz prawa własności gruntu o powierzchni 925 m ( 2) stanowiącego część działki ewidencyjnej nr (...) w obrębie 03-04 położonego w W. przy ul. (...) poprzednio (...) objętej uprzednio księgami hipotecznymi nr (...) oraz (...) wedle stanu z 11 sierpnia 1982 roku, a cen aktualnych Sąd posiłkował się opinią biegłego z zakresu wyceny nieruchomości D. K.. Z opinii tej jednoznacznie wynika, że w dacie zdarzenia szkodzącego tj. w dniu 11 sierpnia 1982 r. działka ta objęta była założeniami „Planu (...) zespołu miejskiego – Planu Ogólnego (...) 1985”, który w całości przeznaczał ją pod zabudowę mieszkaniową o wysokiej intensywności. W ocenie Sądu opinia biegłego była rzeczowa, jasna, przekonywująca i odpowiadała na zagadnienie postawione w tezie dowodowej.
Postanowieniem z dnia 21 czerwca 2020 r. Sąd na podstawie art. 235 1 § 1 pkt 5 k.p.c. pominął wniosek pozwanego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu wyceny nieruchomości – innego niż D. K. (k. 244).
Na podstawie art. 235 ( 2) § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd pominął wniosek pozwanego zmierzający do ponownego sporządzenia opinii przez biegłego (k. 450-50v) jako nieistotne i zmierzające tylko do przedłużania postępowania. Istotny dla oceny prawidłowości wydanej na podstawie art. 7 ust. 2 dekretu było przeznaczenie nieruchomości w planie zabudowania obowiązującym w dacie wydania szkodzącego orzeczenia administracyjnego, co ustalone zostało w opinii biegłego z zakresu wyceny nieruchomości D. K..
W ocenie Sądu, biegły w sposób słuszny i logiczny przeprowadził całość analizy zmierzającej do oszacowania wartości rynkowej przedmiotu opinii. Wziął pod uwagę wszelkie konieczne aspekty, które mogły mieć wpływ na wartość nieruchomości, zastosował metodę porównawczą, dzięki czemu wiernie oddał możliwą do uzyskania cenę za przedmiotową nieruchomość. Ostatecznie rynkowa wartość jednostkowa 1m 2 przedmiotowej działki według jej stanu z daty sporządzenia opinii uzupełniającej ustalono na 5.705,56 zł, co było średnią ceną na rynku.
Sąd nie podzielił zarzutów pozwanego odnośnie opinii biegłego. Pozwany podnosił, że wbrew stanowisku biegłego sądowego przyjęte do porównania nieruchomości nie spełniają kryterium podobieństwa do nieruchomości wycenianej o czym miał świadczyć fakt, iż w przypadku próbki przyjętej do porównań w wariancie określenia prawa własności gruntu, zakres delta C jest 3,5 raza większy od ceny minimalnej przyjętej w zbiorze. Podkreślenia wymaga, że biegły w opinii uzupełniającej skorygował dotychczas przyjęte obliczenia, porównał wyceniany grunt z nieruchomościami porównawczymi. Biegły wyjaśnił również przyczyny stosowania innych stawek w odniesieniu do cen rynkowych dla wyceny wartości rynkowej prawa własności oraz prawa użytkowania wieczystego. Zaznaczył, iż stosowanie różnej skali ocen jest uwarunkowane obserwacjami rynku nieruchomości gruntowych w W. i na M.. Ustalenia te Sąd przyjął jako miarodajne dla rozstrzygnięcia sprawy.
Zestawienie uzasadnienia opinii z wiedzą powszechną nie prowadzi do wniosku, że operat szacunkowy został sporządzony w sposób oczywiści wadliwy. Sporny grunt położony jest wszak przy Trakcie Królewskim, w atrakcyjnej, w powszechnym przekonaniu części miasta. Sąd nie ma zatem przesłanek do przyjęcia wadliwości metodologicznej przedmiotowej opinii.
Sąd zważył, co następuje:
Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości – Sąd podziela w całości argumenty powoda.
Powód jako następca prawny dawnych właścicieli nieruchomości (...) położonej pod adresem (...), opisana w księgach wieczystych hip. (...) oraz (...)dochodził w niniejszej sprawie zapłaty odszkodowania z tytułu odpowiedzialności pozwanego Skarbu Państwa – Wojewody (...) za szkodę, jaką poniósł w związku z wydaniem wadliwego orzeczenia z dnia 11 sierpnia 1982 r. przez Urząd Dzielnicowy W.Wydział Terenów odmawiającej dotychczasowym właścicielom przyznania prawa własności czasowej do gruntu (obecnie użytkowania wieczystego) nieruchomości położonej przy ul. (...), oznaczonej nr hip. (...) oraz (...) Nr (...) rej. hip. (...).
Kwestię odpowiedzialności odszkodowawczej organów administracji państwowej za szkodę wyrządzoną decyzją administracyjną reguluje w obecnie obowiązującym stanie prawnym art. 417 1 § 2 k.c., który wszedł w życie w dniu 1 września 2004 r. w następstwie uchwalenia ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692). Ustawa ta postanowieniem z art. 2 ust. 2 uchyliła art. 160 k.p.a. w całości w jego dotychczasowym brzmieniu. Jednocześnie jednak, zgodnie z art. 5 wspomnianej ustawy nowelizującej z dnia 17 czerwca 2004 r., do zdarzeń i stanów prawnych powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy art. 417, art. 419, art. 420, art. 420 1, art. 420 2 i art. 421 ustawy kodeks cywilny oraz art. 153, art. 160 i art. 161 § 5 ustawy kodeks postępowania administracyjnego, w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Wątpliwości co do stosowania art. 160 k.p.a. zostały rozstrzygnięte w uchwale Sądu Najwyższego, podjętej w składzie Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2011 r., sygn. akt: III CZP 112/10 (OSNC 2011/7-8/75). W uchwale tej Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że do roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej ostateczną decyzją administracyjną wydaną przed dniem 1 września 2004 r., której nieważność lub wydanie jej z naruszeniem art. 156 § 1 k.p.a. stwierdzono po tym dniu, ma zastosowanie art. 160 § 1, 2, 3 i 6 k.p.a.
W związku z tym, że zdarzenie prawne, które powód wskazywał jako źródło szkody (decyzja odmawiająca dotychczasowym właścicielom prawa do własności czasowej gruntu z 11 sierpnia 1982 r.), została wydana przed dniem 1 września 2004 r., natomiast wydanie decyzji nadzorczej stwierdzającej wadliwość ww. decyzji miało miejsce w dniu 8 marca 2017 r., a więc po dniu 1 września 2004 r., zastosowanie w niniejszej sprawie znajdzie art. 160 § 1, 2, 3 i 6 k.p.a.
Zgodnie z art. 160 § 1 k.p.a., stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji z naruszeniem przepisu art. 156 § 1 k.p.a. albo stwierdzenia nieważności takiej decyzji, służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę, chyba że ponosi ona winę za powstanie okoliczności wymienionych w tym przepisie. Zgodnie z brzmieniem art. 160 § 2 k.p.a. do odszkodowania stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, z wyłączeniem art. 418 tego kodeksu. W myśl art. 160 § 3 k.p.a., odszkodowanie przysługuje od organu, który wydał decyzję z naruszeniem przepisu art. 156 § 1 k.p.a., chyba że winę za powstanie okoliczności wymienionych w tym przepisie ponosi inna strona postępowania dotyczącego tej decyzji; w tym ostatnim przypadku roszczenie o odszkodowanie służy w stosunku do strony winnej powstania tych okoliczności.
Odnosząc się do przedmiotowej sprawy wskazać należy w pierwszej kolejności, że w sprawie bezsporne miedzy stronami było, że nieruchomość stanowiła w częściach równych własność H. R. i J. R. (1).
W niniejszej sprawie bezsporne było, iż powód jest spadkobiercą dawnych właścicieli przedmiotowej nieruchomości. Powód przedłożył do akt sprawy niezbędne dokumenty, w szczególności postanowienia sądu stwierdzające nabycie spadku przez kolejnych spadkobierców właścicieli nieruchomości.
W niniejszej sprawie sporna między stronami była okoliczność skutecznego nabycia prawa do dochodzenia roszczeń związanych z nieruchomością położoną przy ul. (...) w W. wobec oświadczenia S. R. z dnia 18 kwietnia 1982 r., na mocy którego zrzekła się wszelkich uprawnień związanych z ustanowieniem prawa użytkowania wieczystego do przedmiotowej nieruchomości na rzecz G. D..
Sąd przyjmuje, iż powyższe oświadczenie nie wywiera skutku dla roszczenia powoda, w szczególności nie niweczy przesłanki bezprawności decyzji z 11 sierpnia 1982 r. i nie wpływa na związek przyczynowy pomiędzy tym aktem władczym, a uszczerbkiem majątkowym J. R. (1). Nie budzi bowiem wątpliwości, iż S. R., wbrew własnym twierdzeniom, nie była następcą prawnym właścicieli przeddekretowych nieruchomości, a zatem mocą własnego oświadczenia nie mogła dokonać czynności rozporządzającej prawem rzeczowym lub roszczeniem u ustanowienie takiego prawa.
Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia pozostaje okoliczność związana z zawarciem aktu notarialnego w dniu 17 listopada 1949 r., na mocy którego H. R. i J. R. (1) upoważnili z prawem substytucji i dalszej substytucji G. B. do zarządzania i rozporządzania nieruchomością (...) oznaczonej KW nr (...) oraz nieruchomością „(...)” (...). Czynność tą należy zakwalifikować jako pełnomocnictwo w rozumieniu art. 94 § 2 i nast. rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. Kodeks zobowiązań. Dotychczasowi właścicieli gruntu poprzez akt notarialny z 17 listopada 1949 r. nie wyzbywali się roszczeń do niego, w szczególności nie przenosili ich na swojego pełnomocnika. Fakt ten był dostrzegany już przez organ administracyjny co znalazło odzwierciedlenie w treści pisma z 3 lipca 1979 r. i postanowienia z 9 listopada 1979 r. (k. 44 i 53 akt postępowania administracyjnego).
Wskazać także należy, iż czynność ta została zdziałana już po złożeniu wniosku o ustanowienie własności czasowej.
W sprawie nie było również sporne, że Skarb Państwa – Wojewoda (...) był legitymowany biernie w niniejszym postępowaniu. Zaznaczyć należy, że wszelkie występujące w praktyce rozbieżności i spory odnośnie do legitymacji biernej Skarbu Państwa zakończyła uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2006 roku (III CZP 99/06), wskazująca, że o ile decyzja szkodząca zapadła przed 27 maja 1990 r., odpowiedzialność z tego tytułu ponosi Skarb Państwa niezależnie od tego, kiedy wydana została decyzja nadzorcza.
Nie budzi też wątpliwości, iż H. R. i J. R. (1) zastosowali się do art. 7 dekretu stanowiącego, że dotychczasowy właściciel gruntu, prawni następcy właściciela, będący w posiadaniu gruntu, lub osoby prawa jego reprezentujące, a jeżeli chodzi o grunty oddane na podstawie obowiązujących przepisów w zarząd i użytkowanie - użytkownicy gruntu mogli w ciągu 6 miesięcy od dnia objęcia w posiadanie gruntu przez gminę zgłosić wniosek o przyznanie na tym gruncie jego dotychczasowemu właścicielowi prawa wieczystej dzierżawy z czynszem symbolicznym lub prawa zabudowy za opłatą symboliczną. Przy czym – zgodnie z art. 7 ust 2 wiosek podlegał uwzględnieniu, jeżeli korzystanie z gruntu przez dotychczasowego właściciela dało się pogodzić z przeznaczeniem gruntu według planu.
Wniosek dekretowy małżonków R. dotyczył całej nieruchomości.
Zgodnie z art. 7 ust. 2 ww. dekretu, wniosek o przyznanie wieczystej dzierżawy podlegał uwzględnieniu, jeżeli korzystanie z gruntu przez dotychczasowego właściciela dało się pogodzić z przeznaczeniem gruntu według planu zabudowania. Zgodnie z ust. 4 i 5 powołanego artykułu, nieuwzględnienie wniosku, skutkowało zobowiązaniem gminy, w miarę posiadania zapasu gruntów, do zaofiarowania uprawnionemu na tych samych warunkach dzierżawę wieczystą gruntu równej wartości użytkowej, bądź prawo zabudowy na takim gruncie lub (ust. 5) uiszczeniem na rzecz uprawnionego odszkodowania.
W toku postępowania pozwany Skarb Państwa nie udowodnił by poprzednikom prawnym powoda zaofiarowano jakiekolwiek odszkodowanie lub grunt, o którym mowa w art. 7 ust 4 dekretu.
Jednocześnie należy wskazać, że zarówno powód jak i jego poprzednicy prawni nie mieli żadnego wpływu na fakt, czy zostanie im zaoferowana nieruchomość zamienna. Zgodnie z art. 7 ust. 4 dekretu warszawskiego w przypadku wydania odmownej decyzji dekretowej organ powinien był przyznać nieruchomość zamienną. Za brak wykonania tego obowiązku prawodawca nie przewidywał jednak żadnej sankcji. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawie o sygn. akt I ACa 37/01 nieprzyznanie gruntu zamiennego w chwili wydania odmowy przesądza o tym, że podmiot rozpoznający wniosek dekretowy gruntem zamiennym nie dysponował. Zgodnie z treścią art. 7 ust. 4 dekretu o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze (...) W., dyspozycja tego przepisu znajdowała zastosowanie jedynie w przypadku, gdy odmowa prawa własności czasowej nastąpiła w wyniku prawidłowego zastosowania art. 7 ust. 2 tego dekretu, tzn. gdyby dotychczasowy sposób korzystania z gruntu przez wnioskodawcę był niemożliwy do pogodzenia z przeznaczeniem tego gruntu, wynikającym z obowiązującego planu miejscowego. W niniejszej sprawie ostatecznie stwierdzono, iż decyzja z 11 sierpnia 1982 r. została wydana z rażącym naruszeniem prawa, ponieważ odmowa prawa własności czasowej nie znajdowała oparcia w treści art. 7 ust. 2 dekretu, co oznacza, że przepisu tego nie zastosowano prawidłowo.
Nie zasługują również na uwzględnienie twierdzenia pozwanego, w zakresie, w jakim zmierza on do wykazania, iż stwierdzona wadliwość orzeczenia administracyjnego związana była jedynie z błędami formalnymi. Z uzasadnienia decyzji nadzorczej wynika bowiem, że przyczyną uznania orzeczenia administracyjnego za nieważne było - poza rozstrzygnięciem o prawach osoby zmarłej - również wydanie decyzji odmownej ustanowienia prawa użytkowania wieczystego do gruntu nieruchomości (...) na podstawie nieobowiązującego w dacie orzekania aktu prawa powszechnego, a w przypadku obowiązywania takiego planu, rażące naruszenie prawa wynikałoby z braku wystarczającego uzasadnienia negatywnego rozstrzygnięcia wniosku.
Powyższe pozwala założyć, iż z majątku poprzedników prawnych powoda, a w konsekwencji jego samego, trwale wyszedł wymierny ekonomicznie składnik, a zatem istnieje podstawa do przyjęcia zaistnienia szkody poniesionej przez te osoby.
W celu zbadania związku przyczynowego pomiędzy wywodzoną przez powoda bezczynnością organów Skarbu Państwa, a przywołaną szkodą w całym potencjalnym okresie tj. od 16 lutego 1949 r. do 11 sierpnia 1982 r. konieczne jest hipotetyczne rozważanie zasadności wniosku dekretowego, przed jego ostatecznym – negatywnym dla powoda rozpoznaniem. Nie oznacza to, iż Sąd w ten sposób uzurpuje sobie kompetencje organu administracji i zmierza do zaprojektowania decyzji. Jedynym celem tego zabiegu jest bowiem zbadanie czy wniosek poprzedników prawnych powoda mógł zostać odmiennie rozpoznany niż zostało to dokonane w decyzji z 11 sierpnia 1982 r. tj. czy mogło dojść ustanowienia własności czasowej (użytkowania wieczystego), a zatem czy istnieje związek przyczynowy kilkudziesięcioletniej bezczynnością organów z definitywną utratą prawa do gruntu. Jest to jedyna możliwość oceny przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej przy tak ukształtowanej podstawie faktycznej powództwa, skoro aktualnie brak jest możliwości uzyskania decyzji administracyjnej o charakterze retrospekcyjnym.
Warto w tym miejscu przywołać pogląd Sądu Najwyższego (wyrok z 4 marca 2016 r. I CSK 96/15), zgodnie z którym gdyby Sąd miał nie wkraczać w kompetencje zastrzeżone dla organu administracji i nie projektować prawidłowego rozstrzygnięcia w stanie faktycznym i prawnym sprzed lat, to - w celu stwierdzenia jaką treść miałaby niewydana decyzja - musiałby bazować na ustaleniu powszechnej praktyki z pewnego okresu. Powszechna praktyka w odniesieniu do spraw wszczynanych na podstawie dekretu o gruntach (...) polegała na odmawianiu uwzględnienia wniosków o oddanie nieruchomości w wieczystą dzierżawę (na własność czasową, a jeszcze później - użytkowanie wieczyste). Powód nie powoływał się zaś na jakiekolwiek okoliczności, na podstawie których można by zakładać, że wobec jego poprzedników prawnych wydane zostałoby inne rozstrzygnięcie.
Powyższe założenie wymaga zbadania czy w powyższym okresie zaszła powołana już z przesłanka z art. 7 ust 2 dekretu tj. możliwość korzystania z gruntu przez dotychczasowego właściciela zgodnie z jego przeznaczeniem gruntu według planu zabudowania obowiązującego w chwili rozpoznawania wniosku dekretowego. Względnie ustalenia czy grunt ten nie był objęty hipotezą normy z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 r o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz.U. Nr 17, poz. 70). Zgodnie bowiem z praktyką sądowoadministracyjną (wyrok NSA z 3 sierpnia 2011 r. I OSK 1383/10) - właścicielowi gruntu, który na podstawie dekretu z dnia 26 października 1945 r. przeszedł na własność Państwa, może być odmówione prawo własności czasowej tego gruntu, stosownie do przepisów tego dekretu niezależnie od przyczyn wymienionych w art. 7 ust. 2 tego dekretu, także ze względu na cele określone w art. 3 powołanej bezpośrednio wyżej ustawy. Celami tymi były: użyteczność publiczna, obrona Państwa, wykonanie zadań określonych w zatwierdzonych planach gospodarczych. Jeżeli nieruchomość była przeznaczona na jeden z tych celów, to odmowa uwzględnienia żądania przyznania własności czasowej nieruchomości położonej znajdowałaby również oparcie w przywołanym przepisie, gdyż przeznaczenie to sprzeciwiało się korzystaniu z gruntu przez byłego właściciela. Możliwość stosowania przywołanego przepisu, jako podstawy tego rodzaju orzeczenia nie budzi wątpliwości i w orzecznictwie jest przyjmowana (wyrok NSA z dnia 15 kwietnia 2009 r., sygn. akt I OSK 1427/08, CBOSA).
Sposób korzystania przez dotychczasowego właściciela z nieruchomości hipotecznej wobec braku odmiennych przesłanek wykazanych przez pozwanego -w ocenie Sądu, dałoby się pogodzić z ustaleniami planistycznymi zawartymi w uchwale Prezydium Rady Narodowej (...) W. nr 4/25 z 10 lipca 1969 r., który w całości przeznaczał ją pod zabudowę mieszkaniową o wysokiej intensywności..
Warto w celu rozważenia takiego stanu urbanistycznego, w dalszym ciągu zaczerpnąć także z praktyki orzeczniczej sądów administracyjnych (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 7 maja 2013 r. I SA/Wa 2166/12). Przy tak ogólnie zdefiniowanym przeznaczeniu, zaplanowane funkcje mogły być teoretycznie realizowane przez podmiot prywatny.
Trudno przy tym mówić by jakakolwiek część nieruchomości miała charakter, czy też miała przeznaczenie pod użyteczność publiczną. Ta bowiem jest przede wszystkim integralnie związana z zaspokajaniem zbiorowych potrzeb społeczeństwa, gdzie - jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu do uchwały z dnia 26 listopada 2008 r. sygn. akt I OPS 5/08 - nie jest jedynym, ani nawet najwyższym kryterium prowadzonej działalności, a istotą jej jest nieprzerwane zaspokajanie potrzeb, o których wyżej mowa na poziomie powszechnej dostępności.
Przewidziane w planie przeznaczenie gruntu nie wykluczało możliwość dalszego wykorzystywania gruntu, w zgodzie z tym planem, przez dotychczasowego właściciela. W istocie została zatem spełniona przesłanka z art. 7 ust. 2 dekretu, warunkująca przyznanie dawnemu właścicielowi prawa własności czasowej do tej części gruntu.
Zważyć należy, iż małżonkowie R. pismem z 27 lipca 1950 roku otrzymali promesę ustanowienia własności czasowej gruntu, a poprzez pismo z 9 lutego 1978 r. Naczelny Architekt W. pozytywnie zaopiniował nadbudowę istniejącego tam budynku parterowego . (k. 31 i 45akt post. administracyjnego)..
Ostatecznie także mocą decyzji z 5 marca 1987 r., choć wydanej na podstawie nie obowiązującej jeszcze chwili wydania decyzji szkodzącej art. 23 ustawy z 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, zostało ustanowione użytkowanie wieczyste spornego gruntu na rzecz osoby trzeciej, co w konsekwencji stanowiło w decyzji z 15 marca 2018 r. o podstawę odmowy ustanowienia na rzecz powoda takiego prawa.
Powyższych zapatrywań Sąd nie zmienianiają także ograniczenia wynikające z ustawy z 12 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz.U. nr 17, poz. 70 z późn. zm.).
Zgodnie z art. 51 ust. 1 tejże ustawy poprzedniemu właścicielowi gruntu, który na podstawie dekretu (...) przeszedł na własność Państwa, może być odmówione prawo własności czasowej tego gruntu, stosownie do przepisów tego dekretu niezależnie od przyczyn wymienionych w art. 7 ust. 2 tego dekretu, także ze względu na cele określone w art. 3 niniejszej ustawy. Przepis zaś art. 3 wskazanej ustawy dotyczył nieruchomości niezbędnych na cele użyteczności publicznej, na cele obrony Państwa albo dla wykonania zadań określonych w zatwierdzonych planach gospodarczych, a na obszarze miasta lub osiedla także niezbędnych dla planowej realizacji budownictwa ogólnomiejskiego i zorganizowanego budownictwa mieszkaniowego.
Wydaje się zaś, że kompetencję do oceny powyższych przesłanek ma organ administracji. winien ocenić czy opisane przesłanki nie przesądzały o prawidłowości decyzji dekretowej niezależnie od ich niepowołania. Kwestia ta nie należy do sądu powszechnego (wyrok Sądu Najwyższy z 19 maja 2011 roku I CSK 202/11.
Ponadto dodatkowa przesłanka odmowy uwzględnienia wniosku dekretowego miała charakter fakultatywny, co wynika z treści przepisu. Jej wystąpienie nie obligowało zatem organu do nieuwzględnienia wniosku o ustanowienie użytkowania wieczystego.
Powołana ustawa określała przesłanki wywłaszczenia nieruchomości, to jednak w świetle poglądów orzecznictwa na koncepcję „nieuchronności wywłaszczenia” pozostaje to bez wpływu na sposób rozstrzygnięcia niniejszej sprawy (zwłaszcza wyroki Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2013 roku, I CSK 404/11 i z 4 lipca 2013 roku, I CSK 731/12).
Finalnie zatem Sąd przyjmuje, że szkoda jakiej doznał powód obejmuje wartość dawnej nieruchomości położonej w W. przy ul. (...), nr hip. (...) oraz (...).
Sąd przychyla się koncepcji, iż wysokość szkody wynikłej z bezprawnego czynu ciągłego należy ustalić wedle stanu z chwili ustania tegoż stanu. Wówczas bowiem zaktualizowały się wszystkie przesłanki roszczenia odszkodowawczego.
Powyższe wynika w wykładni art. 316 § 1 k.c. zaprezentowanej choćby przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 11 kwietnia 2014 r. (I CSK 309/13, Lex nr 1523389). Otóż według przyjmowanej na gruncie polskiego prawa cywilnego metody dyferencyjnej ("teorii różnicy") rozmiar podlegającej naprawieniu zgodnie z art. 361 § 2 k.c. szkody majątkowej ustala się przez porównanie dwóch stanów majątkowych: tego, w jakim rzeczywiście poszkodowany znajduje się w chwili ustalania szkody i stanu hipotetycznego, to znaczy tego, w jakim znajdowałby się w chwili ustalania szkody, gdyby nie nastąpiło zdarzenie będące przyczyną szkody (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 1957 r., II CR 304/55, OSNCK z 1958 r. Nr 3, poz. 76, z dnia 14 stycznia 2005 r., III CK 193/04, OSP z 2006 r., nr 7-8, poz. 89 i z dnia 15 kwietnia 2010 r., II CSK 544/09, OSNC-ZD z 2010 r. Nr 4, poz. 113). W orzecznictwie przyjmuje się też, że mimo, iż w Kodeksie cywilnym nie ma odpowiednika art. 158 § 1 kodeksu zobowiązań, nakazującego ustalenie odszkodowania z uwzględnieniem wszelkich zachodzących okoliczności, również obecnie nie ulega wątpliwości obowiązywanie takiej normy; w odniesieniu do szkody majątkowej można ją wywieść z art. 361 § 2 k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 13 października 2005 r., I CSK 185/05, OSNC z 2006 r., nr 7-8, poz. 133 i postanowienie Sądu Najwyższego z dnia z dnia 12 marca 2010 r., III CZP 7/10, nie publ.).
Stanowiący niezbędną przesłankę dyferencyjnej metody ustalenia szkody stan hipotetyczny majątku poszkodowanego pozwala - zgodnie z dynamicznym charakterem szkody, stanowiącym jej zasadniczą cechę - uwzględniać zmiany, jakie nastąpiły w majątku poszkodowanego po wystąpieniu zdarzenia będącego przyczyną szkody, pozostające w granicach adekwatnego związku przyczynowego (art. 361 § 2 k.c.). Wprawdzie roszczenie odszkodowawcze powstaje z chwilą wystąpienia w majątku poszkodowanego pierwszych negatywnych konsekwencji zdarzenia będącego przyczyną szkody, jednakże - co podkreśla się także w literaturze - jego treść może ulegać przemianom, zależnie od ukształtowania hipotetycznego stanu majątku. Roszczenie każdorazowo obejmuje szkodę nie zaistniałą niegdyś, tuż po zajściu zdarzenia, które ją spowodowało, lecz istniejącą w chwili orzekania.
W konsekwencji Sąd opierając się o ostatecznie niekwestionowaną opinię biegłego D. K. przyjął, że szkoda powoda wyraża się kwotą 5.251.000 zł (k. 331).
Od powyższej kwoty Sąd zasądził również odsetki ustawowe na podstawie art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którym odsetki przysługują jeśli dłużnik opóźnia się w spełnieniu świadczenia. Odsetki zostały zasądzone zgodnie z żądaniem pozwu od dnia wyrokowania, to jest od 30 stycznia 2023 roku do dnia zapłaty, gdyż na tę datę Sąd ustalił wartość rynkową utraconego przez bezczynność administracyjną prawa użytkowania wieczystego, czyli wartość odszkodowania, według cen z daty ustalenia odszkodowania (art. 363 § 2 k.c.). Dopiero od tej daty pozwany popadł w opóźnienie.
Wbrew stanowisku pozwanego Skarbu Państwa skierowane przeciwko niemu roszczenia powoda nie były przedawnione.
Stosownie do art. 160 § 6 k.p.a. przedawnienie następuje z upływem trzech lat od dnia, w którym ostateczna staje się decyzja nadzorcza. W sprawie niniejszej ostateczną decyzją nadzorczą była decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego z 8 marca 2017 r. Powód w dniu 14 grudnia 2017 r. złożyły pozew w niniejszej sprawie. Wprawdzie początkowo żądnie obejmowało kwotę 100.000 zł to jednak wprost było opatrzone oświadczeniem, iż wysokość roszczenia może ulec zmianie po przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego.
Sąd przyjął zatem koncepcję wyrażoną choćby w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2011 r. (I CSK 684/09) i zważył, że powód zgłosił od samego początku żądanie procesowe odzwierciedlające jego wolę uzyskania odszkodowania w wysokości odpowiadającej poniesionej szkodzie, niemożliwej do pełnego określenia w chwili wnoszenia powództwa. Jego zamiarem nie było zatem ograniczenie roszczeń odszkodowawczych do kwoty oznaczonej w pozwie, a więc dochodzenia ich jedynie w części. Modyfikacje żądań pozwu dokonane w toku sprawy w istocie nie były zmianą powództwa wywierającą skutki w zakresie przedawnienia.
Finalnie zważyć rozważyć także należy problem nadużycia prawa sygnalizowany przez pozwanego. Zgodnie z art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który był by sprzeczny ze społeczno- gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.
W tym miejscu należy wskazać pogląd Sądu Najwyższego przedstawiony w wyroku z dnia 17 grudnia 2015 r., gdzie wskazano, że „niezbędne jest uwzględnienie całokształtu okoliczności faktycznych i prawnych towarzyszących jej zawarciu, a przede wszystkim to, że dotyczy ona roszczeń przedwojennych właścicieli i spadkobierców właścicieli budynków wyzutych bezprawnie z prawa własności nieruchomości na podstawie dekretu (...). Przysługujące tym osobom roszczenia uzupełniające, w tym wynagrodzenie za korzystanie przez miasto stołeczne W. bez tytułu prawnego z budynków objętych dekretem (...), następnie odzyskanych przez przedwojennych właścicieli lub ich spadkobierców dzięki zmienionym realiom ustrojowym, społecznym i gospodarczym, mają służyć naprawieniu krzywd dziejowych poniesionych przez te osoby. Nie jest więc obojętne, kto z tych roszczeń korzysta, a także komu i na jakich zasadach przypadają ostatecznie należności z tego tytułu, obciążające fundusze publiczne” (wyrok SN z dnia 17 grudnia 2015r., sygn. akt I CSK 1033/14, Legalis nr 1522499).
Jak trafnie wskazuje się w judykaturze, do zastosowania przepisu art. 5 k.c. konieczne jest wystąpienie trzech podstawowych przesłanek: istnienie prawa, które zostaje nadużyte, czynienie z niego użytku oraz sprzeczność tego użytku z kryteriami nadużycia prawa (vide: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2004 r., sygn. akt I CK 279/04). Nie jest przy tym kwestionowany w judykaturze pogląd, że stosowanie art. 5 k.c. może mieć miejsce w sytuacjach wyjątkowych, gdy uwzględnienie powództwa prowadziłoby do sytuacji nieakceptowanej ze względów aksjologicznych i teleologicznych. Nie może być ono wymierzone przeciwko treści prawa postrzeganego jako niesprawiedliwe, lecz musi być następstwem wykonania prawa podmiotowego przez stronę godzącego w fundamentalne wartości, których urzeczywistnieniu ma służyć prawo (tak min. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 stycznia 2013 r., sygn. akt II CSK 286/12).
W ocenie Sądu w przedmiotowej sprawie nie doszło do naruszenia przez powoda dobrodziejstwa normy art. 160 k.p.a. Jest on wszak spadkobiercą byłych właścicieli przedmiotowej nieruchomości.
Sąd dostrzega złożoność problemów prawnych, społecznych i ekonomicznych wynikających z reprywatyzacji nieruchomości na terenie W. oraz rozbieżność interesów różnych grup podmiotów, które biorą udział w tym procesie, bądź których on dotyka. Z całą pewnością nie może podlegać akceptacji i prawnej legitymizacji postępowanie zmierzające do nabywania użytkowania wieczystego gruntu i własności budynków lub poszczególnych lokali oparte o czynności prawne i dokumenty uzyskane z pokrzywdzeniem innych osób lub podmiotów. Dowody przeprowadzone w sprawie nie pozwalają na stwierdzenie tego typu okoliczności. Podobnie nie sposób przyjąć by powód bądź jego poprzednicy prawni otrzymali jakiekolwiek świadczenie w zamian za prawo do gruntu, w szczególności od osoby która finalnie uzyskała prawo użytkowania wieczystego. Pozwany nie przedstawił żadnych dowodów potwierdzających taki fakt.
W tym stanie rzeczy roszczenie należało uznać za uzasadnione.
O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie, z którym, strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).
Mając na względzie wynik niniejszego postępowania, uznać należało, że powód wygrał niniejszy proces w całości i w związku z powyższym pozwany winien ponieść 100% kosztów procesu, zaś szczegółowe wyliczenie tych kosztów Sąd pozostawił na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. referendarzowi sądowemu.
Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.
ZARZĄDZENIE
(...).
(...)
(...)
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Warszawie
Data wytworzenia informacji: