Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 sierpnia 2019 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział II Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: Sędzia del. Michał Chojnacki

Protokolant: Karolina Dąbrowska

po rozpoznaniu w dniu 27 sierpnia 2019 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości (...) w W. w upadłości likwidacyjnej

przeciwko Skarbowi Państwa – Prezydentowi (...) W.

o zapłatę

orzeka:

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od Syndyka masy upadłości (...) w W. w upadłości likwidacyjnej na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 5400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

III.  obciąża Skarb Państwa nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 26 lutego 2018 r. skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Prezydenta (...) W., wniesionym do Sądu Okręgowego w Lublinie, powód L. K. – Syndyk masy upadłości (...) w W. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W., zastępowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o orzeczenie nakazem zapłaty, że pozwany ma zapłacić na rzecz Syndyka masy upadłości Spółdzielczej (...) Oszczędnościowo-Kredytowej w W. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. :

I:

a)  kwotę 91.400 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 31 października 2017 r. do dnia zapłaty

b)  kwotę 97.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie do dnia 31 października 2017 r. do dnia zapłaty

c)  kwotę 93.400 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 31 października 2017 r. do dnia zapłaty

w terminie dwóch tygodni od daty doręczenia nakazu zapłaty

oraz

II: zastrzeżenie pozwanemu prawa do powoływania się w toku egzekucji:

a)  z zasądzonego od niego świadczenia wskazanego w pkt I a) na ograniczenie odpowiedzialności do nieruchomości położonej w obrębie ewid. R., składającej się z działki o nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Radzyniu Podlaskim IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...)

b)  z zasądzonego od niego świadczenia wskazanego w pkt I b) na ograniczenie odpowiedzialności do nieruchomości położonej w obrębie ewid. Ś., składającej się z działki o nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Chełmie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...);

c)  z zasądzonego od niego świadczenia wskazanego w pkt I c) na ograniczenie odpowiedzialności do nieruchomości położonej w miejscowości W., składającej się z działki o nr (...), dla której, Sąd Rejonowy w Puławach, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...).

Powód wniósł ponadto o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, z uwzględnieniem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu powyższego powód wskazał, że:

- przedmiotem żądania z pkt I a) jest realizacja hipoteki umownej do kwoty 1.485.000 zł ustanowionej na prawie własności nieruchomości gruntowej położonej w obrębie ew. R., składającej się z działki o nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Radzyniu Podlaskim prowadzi księgę wieczystą o nr (...) (nieruchomość nr 1). Powód wyjaśnił, że hipoteka stanowiła zabezpieczenie roszczeń (...) W. z tytułu kredytu w kwocie 990.000 zł udzielonego E. K. (1) na podstawie umowy kredytu zabezpieczonego hipoteką nr (...), datowanej na dzień 18 sierpnia 2014 r., a ustanowienie hipoteki nastąpiło na mocy oświadczenia ówczesnego właściciela nieruchomości, spółki (...) sp. z o.o. oraz wpisu hipoteki.

- przedmiotem żądania z pkt I b) pozwu jest realizacja hipoteki umownej do kwoty 1.470.000 zł ustanowionej na prawie własności nieruchomości gruntowej położonej w obrębie ewid. Ś., składającej się z działki o nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Chełmie prowadzi księgę wieczystą o nr (...) (nieruchomość nr 2). Powód twierdził, że hipoteka stanowiła zabezpieczenie roszczeń (...) W. z tytułu kredytu w kwocie 980.000 zł udzielonego P. M. na podstawie umowy kredytu zabezpieczonego hipoteką nr (...), datowanej na dzień 28 lipca 2014 r. Powód podał, że ustanowienie hipoteki nastąpiło na mocy oświadczenia ówczesnego właściciela nieruchomości, spółki (...) sp. z o.o. oraz wpisu hipoteki.

- przedmiotem żądania z pkt I c) pozwu, jest realizacja hipoteki umownej do kwoty 1.485.000 zł ustanowionej na prawie własności nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości W., składającej się z działki o nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Puławach prowadzi księgę wieczystą o nr (...) (nieruchomość nr 3). Według powoda, hipoteka stanowiła zabezpieczenie roszczeń (...) W. z tytułu kredytu w kwocie 990.000 zł udzielonego B. R. na podstawie umowy kredytu zabezpieczonego hipoteką nr (...), datowanej na dzień 30 lipca 2014 r. Ustanowienie hipoteki nastąpiło na mocy oświadczenia ówczesnego właściciela nieruchomości, spółki (...) sp. z o.o. oraz wpisu hipoteki.

W uzasadnieniu legitymacji biernej pozwanego Skarbu Państwa, powód powołał się na art. 25 e) ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym oraz postanowienie Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie z dnia 13 lutego 2017 r. (sygn. WA.XII NS-REJ.KRS/(...)), na mocy którego spółka (...) została wykreślona z rejestru przedsiębiorców KRS. W ocenie powoda, z dniem prawomocnego wykreślenia spółki z rejestru, Skarb Państwa nabył nieodpłatnie mienie, które pozostało po spółce, w tym nieruchomości obciążone hipotekami na rzecz (...) W.. W dalszej części uzasadnienia powód odniósł się do roszczeń wynikających z umów kredytu i w tym kontekście wskazał, że kredytobiorcy pomimo zobowiązania, nie regulowali rat kredytu w umówionym terminie, co ostatecznie prowadziło do wypowiedzenia tych umów. Powód twierdził, że na dzień 20 lutego 2018 r. całkowita należność z tytułu umowy kredytu zabezpieczonego hipoteką nr (...) wynosiła łącznie 1.350.373,09 zł, na dzień 21 lutego 2018 r. całkowita należność z tytułu umowy kredytu zabezpieczonego hipoteką nr (...) wynosiła łącznie 1.344.587,33 zł, na dzień 20 lutego 2018 r. całkowita należność z tytułu umowy kredytu zabezpieczonego hipoteką nr (...) wynosiła łącznie 1.355.472,39 zł, przy czym powód dochodzi od pozwanego jako dłużnika hipotecznego, jedynie części tych należności. Powód zajął stanowisko, że skoro zadłużenie dłużnika osobistego nie zostało spłacone, to powód jest uprawniony do skorzystania z ustanowionego zabezpieczenia spłaty kredytu w formie hipoteki celem zaspokojenia swoich roszczeń z tytułu części niespłaconego kapitału kredytu wraz z należnymi od tych kwot odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Zwrócił również uwagę, że na etapie przedprocesowym wzywał pozwanego do zapłaty z jednoczesnym wypowiedzeniem wierzytelności hipotecznych, okazało się ono jednak bezskuteczne, co stanowi także uzasadnienie daty początkowej roszczenia ubocznego. W uzasadnieniu legitymacji procesowej czynnej, powód wskazał na postanowienie z dnia 05 lutego 2015 r. wydane w sprawie X GU 53/15 przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie, postanowienie z dnia 19 marca 2015 r. w sprawie X GUp 87/15 wydane przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie, art. 75 oraz art. 144 ustawy Prawo upadłościowe (w brzmieniu do dnia 31 grudnia 2015 r.).

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 28 czerwca 2018 r. w sprawie I Nc 163/18, referendarz sądowy w Sądzie Okręgowym w Lublinie, uwzględnił żądania powoda, w całości (nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym – k. 469).

W sprzeciwie od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Prezydenta (...) W., zastępowany przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej, zaskarżył nakaz w całości. Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości jako bezzasadnego oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej. Na wstępie pozwany zaprzeczył wszelkim twierdzeniom powoda, za wyjątkiem tych wprost przyznanych oraz wniósł o zawiadomienie Prokuratora o niniejszej sprawie. Pozwany podniósł zarzut braku legitymacji czynnej po stronie powodowej, który łączył z oznaczeniem podmiotu, na rzecz którego ma nastąpić spełnienie świadczenia jako (...) – osoby fizycznej pełniącej funkcję syndyka. Pozwany zajął stanowisko, że powództwo winno zostać oddalone jako obejmujące roszczenie, które potencjalnie mogłoby przysługiwać upadłemu, nie zaś syndykowi. Pozwany wskazał, że nabycie mienia na podstawie art. 25 e) ust. 1 ustawy o KRS ma charakter pierwotny, a pierwotne nabycie prawa prowadzi do uzyskania tego prawa bez obciążeń. W tym kontekście pozwany zwrócił również uwagę, że spółka (...) sp. z o.o. nie była dłużnikiem (...) W., o którym mowa w art. 25e) ust. 2 ustawy o KRS, ten bowiem przepis nie obejmuje dłużników rzeczowych. Pozwany dodał, że zakres potencjalnej jego odpowiedzialności jest ograniczony do odpowiedzialności wyłącznie z nieruchomości obciążonej i w granicach hipoteki, zgodnie natomiast z kształtem powództwa, odpowiedzialność pozwanego miałaby zostać ograniczona nie do wysokości hipoteki lecz do całej nieruchomości. W dalszej części uzasadnienia pozwany sformułował zarzut nieważności umowy kredytu oraz umowy ustanowienia hipotek, których upatrywał w sprzeczności z prawem i podejmowanych dla osiągnięcia celu sprzecznego z ustawą. Pozwany zarzucał, że akty notarialne zostały sporządzone przed zawarciem umów kredytu, a z okoliczności sprawy wynika, że strony umów kredytu nie chciały ich realizować już od chwili ich zawarcia, co potwierdza chociażby późne wystosowanie wezwań do zapłaty do dłużników. Jako okoliczność kwestionowaną, pozwany wskazał fakt wypłacenia kredytów oraz zakwestionował, by kwoty kredytu zostały przeznaczone na zakup nieruchomości. Pozwany zwrócił również uwagę na rozbieżność pomiędzy ceną zakupu nieruchomości, a ich wyceną w operatach szacunkowych. W ocenie pozwanego, dane przedłożone (...) W. w związku z ubieganiem się o kredyt, były nieprawdziwe, a druga strona umowy miała tego świadomość na moment zawierania każdej z umów kredytu. Pozwany wywodził, że ocena ważności umów kredytu na mocy których ustanowiono hipoteki nie powinna abstrahować od treści statutu (...) W., zwrócił również uwagę, że powód potwierdził w złożonym wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, że w mechanizm wyprowadzania środków pieniężnych ze (...) W. zaangażowane były osoby działające w umieniu lub na rzecz tego podmiotu. Nieważności umowy kredytu pozwany upatrywał także w braku uzyskania przez kredytobiorców członkostwa w (...) W. i w kontekście nieważności umowy, pozwany odwołał się do brzmienia art. 58 k.c. oraz art. 83 k.c. Niezależnie od powyższych zarzutów, pozwany wskazał na brak wymagalności roszczenia, który łączył z brakiem skutecznego wypowiedzenia umów kredytu, stąd roszczenie powoda winno podlegać oddaleniu jako przedwczesne. Ze względu zaś na treść art. 73 u.k.w.h. wymagalność wierzytelności hipotecznej jest ponadto przesłanką realizacji przez wierzyciela hipotecznego odpowiedzialności rzeczowej właściciela przedmiotu hipoteki. Według pozwanego, nie powinien on podnosić kosztów procesu, a przy braku podzielenia tego stanowiska, jego ewentualna odpowiedzialność z tytułu kosztów procesu, winna zostać ograniczona do hipoteki, stosownie do art. 319 k.p.c. (sprzeciw od nakazu zapłaty wraz z załącznikami – k. 479-542; k. 545-2990).

Sąd Okręgowy w Lublinie postanowieniem z dnia 30 sierpnia 2018 r. w sprawie o sygn. akt I C 744/18, sprawdził wartość przedmiotu sporu w sprawie i ustalił ją: co do roszczenia z pkt I a) na kwotę 34.500 zł, co do roszczenia z pkt I b) na kwotę 31.000 zł, co do roszczenia z pkt I c) na kwotę 36.500 zł (pkt I), stwierdził ponadto swą niewłaściwość i przekazał sprawę tut. Sądowi jako rzeczowo i miejscowo właściwemu do jej rozpoznania (pkt II) (postanowienie z dnia 30 sierpnia 2018 r. – k. 2991-2992verte).

W ustosunkowaniu do twierdzeń pozwanego, powód podtrzymał dotychczas wyrażone stanowisko w sprawie, w całości. W ocenie powoda, argumentacja zmierzająca do wykazania, że działalność przestępcza w (...) W. prowadziła do nieważności zawartych umów kredytu nie znajduje uzasadnienia, chybiona była również argumentacja zarzucająca brak legitymacji czynnej po stronie powodowej – podmiotem, na rzecz którego winno zostać zasądzone roszczenie jest Syndyk masy upadłości (...) W., nie zaś upadły. Bezzasadne są także twierdzenia o pierwotnym nabyciu mienia przez Skarb Państwa. W tym względzie, powód podkreślił, że przepisy ustawy o KRS nie określają rodzaju zobowiązań, za które odpowiada Skarb Państwa z nabytego mienia po podmiocie wykreślonym, nie jest więc uzasadniona teza, że art. 25 e) nie obejmuje dłużników rzeczowych. Powód nie kwestionował, że odpowiedzialność dłużnika rzeczowego ograniczona jest nie tylko do nieruchomości, ale także do wysokości obciążającej jej hipoteki, nie kwestionował również, że Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność wyłącznie z mienia nabytego w trybie art. 25 e) ustawy o KRS. Powód nie negował, że w (...) W. działała grupa przestępcza, w jego ocenie okoliczność ta jednak nie ma znaczenia w niniejszej sprawie. Powód zajął stanowisko, że nawet jeżeli kredytobiorca działał z góry powziętym zamiarem wyłudzenia kredytu i umowa stanowiła tylko instrument działania przestępczego, nie powoduje to nieważności samej umowy kredytu - ustalenia czy działania kredytobiorców, zarządu (...) oraz dłużników rzeczowych wypełniały znamiona czynów zabronionych nie mają znaczenia dla ustalenia obowiązku zwrotu kredytów zgodnie z zawartymi umowami. Powód przyznał, że P. M. (umowa kredytu nr 2), został skazany prawomocnym wyrokiem za doprowadzenie (...) w W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem i w tym postępowaniu Sąd przesądził, że doszło do zawarcia ważnej umowy kredytu, zabezpieczonej ważną hipoteka oraz doszło do wypłaty środków i okoliczności te nie mogą być badane w niniejszym postępowaniu (art. 11 k.p.c.). Utożsamianie natomiast przestępczości z nieważnością czynności prawnej, jest błędne, tym bardziej, że nieważność opisana w art. 58 k.c. dotyczy samej umowy, nie zaś okoliczności towarzyszących jej zawarciu. Powód dalej przybliżył procedurę udzielenia przedmiotowych kredytów oraz wskazał, że wypłaty zostały pomniejszone o prowizje i koszty, podpisano weksle in blanco, zostały więc spełnione wszystkie warunki wypłaty kredytów, a środki pieniężne z tytułu umów kredytu, zostały wypłacone kredytobiorcom na prowadzone ich rzecz przez (...) rachunki techniczne. Powód przyznał, że oświadczenie o ustanowieniu hipoteki na nieruchomości nr 1 zostało złożone przed zawarciem umowy kredytu, co jednak pozostaje bez znaczenia dla oceny ważności oświadczenia o jej ustanowieniu jak i samej umowy, kredytobiorcy byli również informowani o zmianach oprocentowania. W ocenie powoda, ceny nabycia nieruchomości czy rzetelność sporządzonych operatów, nie wpływają na skuteczność ustanowienia na nieruchomościach hipotek, bez znaczenia dla ważności umów, pozostają również zapisy Statutu (...). Chybiona była argumentacja wskazująca na pozorność umów kredytu, których konsekwencją miałaby być nieważność umów – rzeczywistą intencją kredytobiorców oraz (...) W. było zawarcie umów kredytu. Powód twierdził również, że roszczenie jest wymagalne – wezwania do zapłaty i wypowiedzenia umowy zostały przesłane kredytobiorcom, a okoliczność, że nie odebrali kierowanej do nich korespondencji, nie może obciążać powoda. Zwrócił również uwagę, że pozwany swoim zachowaniem przyczynił się do wytoczenia powództwa, stąd jego stanowisko w zakresie zasądzenia kosztów procesu, jest niezasadne (pismo przygotowawcze powoda – k. 3000-3050; załączniki – k. 3051-3256).

Pozwany podtrzymał w całości dotychczasowe stanowisko, zaprzeczając twierdzeniom powoda, za wyjątkiem tych wprost przyznanych. Pozwany zanegował, by celem umów, których dotyczy postępowanie było udzielenie kredytu oraz jego zwrot wraz z kosztami i odsetkami – obydwie strony umów kredytu miały pełną świadomość i zamiar braku wywołania skutków umów kredytu. W ocenie pozwanego, wyrok skazujący P. M. nie przesądzał w żadnym stopniu o ważności zawartej przez niego umowy kredytu, a powód winien dochodzić roszczeń przysługujących (...) W. wynikających z czynów niedozwolonych, nie zaś roszczeń nieistniejących w oparciu o nieważne umowy. W jego ocenie zasądzenie świadczeń z nieważnych umów mogłoby prowadzić do legalizacji działań sprzecznych z prawem, twierdził również, że gdyby w tracie zawierania umów miała miejsce rzetelna analiza wniosków kredytowych i przedłożonej dokumentacji, do zawarcia umów by nie doszło. Pozwany nie przeczył, że każda z umów kredytu została podpisana, kwestionował jednak, by którykolwiek z kredytobiorców wyraził wolę zawarcia ze (...) W. umowy na warunkach z niej wynikających. Pozwany podważył prawdziwość oświadczenia o otrzymaniu egzemplarza umowy złożonego przez kredytobiorców – żadne dokumenty związane z umowami kredytu nie zostały kredytobiorcom wydane – drugi egzemplarz umowy nigdy nie powstał, co także potwierdza nieważność umów. Pozwany zarzucił, że dokumenty w postaci m.in. weksli in blanco, certyfikaty czy zlecenia przelewów, zostały wytworzone wyłącznie w celu pozoru legalności umów. W kontekście tych wywodów twierdził, że całość dokumentacji związanej z umowami kredytu została spreparowana przez członków grupy (...) W., zakwestionował również dokumenty mające świadczyć o przystąpieniu kredytobiorców do Stowarzyszenia Pomocy (...) z siedzibą w W., z uwagi na brak dowodu uiszczenia składki oraz deklaracji przystąpienia. W uzupełnieniu stanowiska w przedmiocie nieważności, pozwany wskazał, że zawarcie umów obok naruszenia norm prawa karnego, naruszało także art. 69 ust. 1, 2 pkt3, 4 i 6 oraz art. 70 ust. 1 ewentualnie ust. 2 ustawy Prawo Bankowe i przepisy te winny być powołane wraz z odsyłającymi do nich unormowaniami ustawy o Spółdzielczych Kasach Oszczędnościowo-Kredytowych (art. 36 ust. 2 uchylonej ustawy z dnia 05 listopada 2009 r.), do umowy został również dołączony niewłaściwy regulamin. Pozwany podtrzymał wyrażony w sprzeciwie zarzut pozorności umów – żadna z okoliczności nie wskazuje, by rzeczywistą intencją kredytobiorców i (...) W. było zawarcie umowy kredytu i przez wywołanie określonych skutków prawnych, pozwany powielił także stanowisko w zakresie, w jakim sformułował zarzut braku skutecznego wypowiedzenia umów, a także w zakresie braku odpowiedzialności pozwanego z tytułu kosztów procesu – jego odpowiedzialność mogłaby jedynie odnosić się do opłat sądowych (pismo przygotowawcze pozwanego – k. 3267-3305; załączniki – k. 3306-3723).

W ustosunkowaniu do twierdzeń pozwanego, powód podtrzymał w całości dotychczasowe stanowisko, zaprzeczając tym twierdzeniom, których powód wyraźnie nie przyzna. Powód ponownie podkreślił, że okoliczności towarzyszące zawarciu umowy nie są w podstawą i przesłanką oceny jej nieważności, zarzut nieważności może natomiast opierać się na sprzeczności essentialia negotii umowy z przepisami bezwzględnie obowiązującego prawa, co w niniejszej sprawie, nie zachodzi. Powód zwrócił uwagę, że celem normy art. 297 k.k. nie jest zapobieżenie powstaniu określonych skutków cywilnoprawnych związanych z zawarciem umowy, czy ich usunięcie, lecz penalizacja zachowań nierzetelnych kredytobiorców. W ocenie powoda nie można także automatycznie uznać za nieważną umowę, przy zawieraniu której doszło do oszustwa (art. 286 § 1 k.k.), zarzuty zaś związane z art. 296 § 1 k.k. nie wypływają na ważność umów kredytu. W kontekście art. 70 ust. 1 oraz ust. 2 ustawy Prawo bankowe, powód wskazał, że na byt prawny umów kredytu nie ma wpływu etap poprzedzający jej zawarcie, w którym następuje weryfikacja zdolności kredytowej. Powód zajął stanowisko, iż kredytobiorcy składając podpisy pod umowami kredytu, w sposób jednoznaczny i niebudzący wątpliwości wyrazili wolę zawarcia tych umów oraz potwierdzili otrzymanie egzemplarza umowy, chybiony był także zarzut pozwanego o dołączeniu do umowy niewłaściwego regulaminu oraz ten, upatrujący nieważności umowy w sprzeczności z art. 69 ustawy Prawo bankowe. Powód podkreślił, że przedłożone przez niego zestawienia operacji na rachunkach technicznych oraz ROR prowadzonych przez (...) na rzecz kredytobiorców, przedstawiają rzetelne transakcje związane z umowami kredytu. Wobec natomiast tego, że członkostwo w (...) było ściśle powiązane z członkostwem w Stowarzyszeniu, system operacyjny (...), zawierał rejestr członków Stowarzyszenia i dowodził, że kredytobiorcy byli jego członkami. Powód podtrzymał ponadto dotychczasową argumentację, w tym wskazującą na brak pozorności umowy (pismo przygotowawcze powoda – k. 3728-3751; załączniki – k. 3754-3787).

W kolejnym piśmie przygotowawczym, pozwany wskazał na nieważność umów kredytu z uwagi na brak oświadczeń woli umocowanych reprezentantów (...) W. do zawarcia z kredytobiorcami umów kredytu – załączone do pozwu kopie umów kredytu nie zawierają podpisu osób uprawnionych do reprezentacji (...). Pozwany dodał także, że żaden z sporządzonych egzemplarzy umowy nie został wydany kredytobiorcom, nie było więc możliwe zawarcie z kredytobiorcami umów kredytu w wyniku wymiany pomiędzy stronami egzemplarzy umów kredytu, zawierających podpisy stron. W konsekwencji dochodzone pozwem roszczenie wobec Skarbu Państwa nie znajduje podstaw już tylko z tych względów, że nie doszło do zawarcia umów kredytu na zabezpieczenie których miały zostać ustanowione hipoteki, co potwierdza zarzut braku legitymacji biernej Skarbu Państwa (pismo przygotowawcze strony pozwanej – k. 3792-3797; załączniki – k. 3798-3846).

Powód zaprzeczył, by umowy nie zostały zawarte z uwagi na brak zachowania formy pisemnej (brak podpisów osób reprezentujących (...)) –podkreślił, że podpisane przez zarząd umowy kredytu w każdym wypadku zostały wydane kredytobiorcom. Oświadczenia złożone na egzemplarzach umów potwierdzają, że pomiędzy stronami doszło do wymiany egzemplarzy umów kredytu (art. 78 zd. 2 k.c.). W kontekście art.11 k.p.c. powód wskazał, że co do wszystkich kredytobiorców zapadły już wyroki skazujące, co przesądza o braku możliwości stwierdzenia na tym etapie nieważności umów kredytu na jakiejkolwiek podstawie (pismo przygotowawcze powoda – k. 3858-3865; załączniki – k. 3866-3886).

W załączniku do protokołu rozprawy złożonym w dniu 31 maja 2019 r. pozwany powoływał się na wyroki zapadłe w analogicznych sprawach, w których powództwa zostały oddalone. Pozwany ponownie wskazał, iż powód nie dowiódł, by doszło do wymiany dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli kredytobiorców i (...) W., a w związku z tym do zawarcia umów kredytu w formie pisemnej. Pozwany podkreślił również, że wyroki skazujące kredytobiorców nie przesądzają w żadnym stopniu o ważności zawartych umów kredytu (załącznik do protokołu rozprawy – k. 3890-3894; załączniki – k. 3895-3987).

Powód konsekwentnie twierdził, że wobec opatrzenia posiadanych przez niego egzemplarzy umów pisemnymi oświadczeniami kredytobiorców, iż otrzymali oni swoje egzemplarze umów, uznać należy, że pomiędzy stronami doszło do wymiany egzemplarzy umów, zawierających oświadczenia stron tych umów, które zostały opatrzone ich podpisami (art. 78 zd. 2 k.c.) Powód jednocześnie przyznał, że nie znajduje się w posiadaniu egzemplarzy umów kredytu wydanych kredytobiorcom i zawierającym podpisy (...) W. (pismo powoda – k. 4002-4003).

Pozwany w dalszym ciągu zarzucał, że żaden z kredytobiorców nie otrzymał egzemplarza umowy kredytu, w tym podpisanego przez upoważnionych reprezentantów (...) W., mechanizm zawierania umów kredytowych zakładał natomiast, że umowy były w pierwszej kolejności podpisywane przez kredytobiorców, a dopiero na późniejszym etapie przez osoby upoważnione, co uniemożliwiało ich wydanie w dniu podpisania umowy. Pozwany trwał ponadto na stanowisku, iż osoby upoważnione po stronie (...) W. w ogóle nie podpisały umów kredytu (pismo przygotowawcze strony pozwanej – k. 4069-4071; załączniki – k. 4072-4097).

Do czasu zamknięcia rozprawy, stanowiska stron w powyższym kształcie, nie uległy zmianie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Spółdzielcza (...) Oszczędnościowo-Kredytowa w W. (dalej także: (...), (...)) działała na podstawie przepisów ustawy z dnia 05 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo Spółdzielcze oraz Statutu ( Statut (...) w W. z dnia 24 kwietnia 2014 roku – k. 2260-2270verte; Decyzja KNF o zatwierdzeniu zmian Statutu, k. 2271-2281; decyzja KNF o zatwierdzeniu Statutu – k. 2281verte).

Zgodnie ze Statutem, (...) działała wśród członków Stowarzyszenia (...) z siedzibą w W. (§ 2.2). Celem (...) było propagowanie oszczędności i gospodarności, upowszechnienie idei finansowej samopomocy, kształtowanie umiejętności zarządzania finansami w sposób efektywny i demokratyczny, jak również zapewnienie członkom (...) źródła pożyczek o umiarkowanym oprocentowaniu (§ 3.1). Przedmiotem działalności Spółdzielczej (...) było m.in. gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków, udzielanie swoim członkom pożyczek i kredytów oraz przeprowadzenie na ich zlecenie rozliczeń finansowych (§ 3.2.1). (...) udzielała kredytów (pożyczek) wyłącznie swoim członkom uzależniając przyznanie kredytu od zdolności kredytowej członka. Przez zdolność kredytową rozumiano zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu (pożyczki) wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Członek był obowiązany przedłożyć na żądanie (...) dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności. W celu zapewnienia spłaty kredytu (pożyczki) (...) mogła żądać od członka stosownego zabezpieczenia. Wymagany poziom zabezpieczenia spłaty poszczególnych rodzajów kredytów (pożyczek) określał Zarząd (§ 65) ( Statut (...) w W. z dnia 24 kwietnia 2014 roku – k. 2260-2270verte; Decyzja KNF o zatwierdzeniu zmian Statutu, k. 2271-2281; decyzja KNF o zatwierdzeniu Statutu – k. 2281verte).

W dniu 18 sierpnia 2014 r. pomiędzy E. K. (1) (nr członkowski w (...), zwanym dalej kredytobiorcą) oraz (...) w W. z siedzibą w W. reprezentowaną przez M. G. viceprezesa Zarządu (...) i A. D. pełnomocnika zarządu, została zawarta umowa kredytu zabezpieczonego hipoteką o nr (...). Na mocy umowy (...) udzielił kredytobiorcy na wniosek z dnia 30 lipca 2014 r. kredytu zabezpieczonego hipoteką na warunkach określonych umową i Regulaminem udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych (...) w W. (dalej także: Regulaminem), stanowiącym załącznik nr 1 do umowy (§ 1 ust. 1). Kredyt miał zostać przeznaczony na cel mieszkaniowy tj. zakup nieruchomości położonej w miejscowości R. gm. M., dla której Sąd Rejonowy w Radzyniu Podlaskim, IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadził księgę wieczystą o nr (...) (§ 1 ust. 2). Umowa została zawarta na okres od 19 sierpnia 2014 r. do 30 lipca 2024 r. (§ 1 ust. 3), całkowita kwota kredytu wynosiła 990.000 zł (§ 1 ust. 4). Wypłata kredytu miała nastąpić w złotych polskich jednorazowo na podstawie złożonej w (...) pisemnej dyspozycji kredytobiorcy po spełnieniu następujących warunków: podpisaniu umowy, uiszczeniu/pobraniu opłat i prowizji należnych (...) tytułem udzielenia kredytu, ustanowieniu prawnych zabezpieczeń spłaty kredytu, o których mowa w § 9 oraz wykonania obowiązków określonych w § 9 umowy. W przypadku gdyby umowa wymagała kilku form prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu, wypłata kredytu miała nastąpić po ustanowieniu ostatniego z zabezpieczeń kredytu, w określonych w umowie. Kredyt miał zostać uruchomiony po przedstawieniu w (...) potwierdzenia ustanowienia hipoteki w formie aktu notarialnego lub po przedstawieniu w (...) w formie aktu notarialnego umowy sprzedaży nieruchomości lub prawa wraz z oświadczeniem o ustanowieniu hipoteki na rzecz (...). Środki kredytu miały zostać wypłacone przelewem na rachunek o nr (...) prowadzony przez (...) W., który miał wynosić 990.000 zł. Przelew ten miał być dokonany na spłatę innych zobowiązań kredytobiorcy opisanych w § 1 pkt 2.1 (§ 2). O każdej zmianie oprocentowania (...) miał informować kredytobiorcę oraz poręczycieli niezwłocznie po tej zmianie (§ 3 ust. 2). Całkowita kwota do zapłaty w dniu zawarcia umowy wynosiła 1.886.592,10 zł (§ 4 ust. 1). Kredytobiorca był zobowiązany do spłaty kredytu wraz z należnymi odsetkami do dnia 30 lipca 2024 r. Spłata kredytu miała następować w ratach miesięcznych płatnych bez wezwania w terminach i kwotach wskazanych w harmonogramie spłaty kredytu, który stanowił załącznik nr 2 do umowy (§ 4 ust. 2). Spłata kredytu miała następować w formie wpłat gotówkowych w kasie (...)/wpłat na wskazanych rachunek (§ 4 ust. 3). Całkowity koszt kredytu na dzień zawarcia umowy wynosił 896.592,10 zł (§ 5 ust. 1). Zabezpieczeniem spłaty kredytu miał być wpis hipoteki na miejscu pierwszym na rzecz (...) w W. do kwoty 1.485.000 zł na nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości R., gm. M., pow. (...), woj. L., działka nr (...), o pow. 2,1600 ha, dla której Sąd Rejonowy w Radzyniu Podlaskim prowadzi księgę wieczystą o nr (...). Zabezpieczenie to miało zostać ustanowione przed notariusza przez właściciela nieruchomości będącej przedmiotem zabezpieczenia (§ 9 ust. 1-2). Jak wynikało z umowy, koszt ustanowienia zabezpieczenia wynosił 3.909 zł (§ 9 ust. 6). Ponadto zabezpieczeniem przyznanego kredytu było weksel in blanco, cesja praw z polisy NNW, którego koszt wynosił 1.200 zł, cesja praw z polisy (...) , którego koszt wynosił 3.960 zł (§ 9 ust. 7 e, f i g). W związku z zawarciem umowy, kredytobiorca był zobowiązany do poniesienia opłat notarialnych w kwocie 3.690 zł (§ 9 ust. 11 a). W okresie obowiązywania umowy, kredytobiorca był zobowiązany do informowania (...) o zmianie miejsca zamieszkania (§ 10 ust. 1 pkt 1 lit. c). (...) zastrzegł sobie prawo do wypowiedzenia niniejszej umowy z 30 dniowym terminem wypowiedzenia i postawienia całego kredytu wraz z odsetkami w stan natychmiastowej wymagalności w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków umowy tj. nie zapłacenia przez kredytobiorcę w terminach określonych w umowie pełnych rat kredytu za co najmniej dwa okresy płatności po uprzednim wezwaniu kredytobiorcy listem poleconym do zapłaty zaległych rat w terminie nie krótszym niż 7 dni od otrzymania wezwania pod rygorem wypowiedzenia umowy; nie ustanowienia dodatkowego prawnego zabezpieczenia przez kredytobiorcę w terminie zakreślonym przez (...), o którym mowa w § 9 ust. 10; złożenia przez kredytobiorcę fałszywych dokumentów (oświadczeń stanowiących podstawę udzielenia kredytu); nie przedłożenia na żądanie (...) dokumentów o których mowa w § 10; utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej (§ 12) (umowa kredytu zabezpieczonego hipoteką nr (...) – k.4004-4008; pełnomocnictwo udzielone A. D. – k. 70; zaświadczenie potwierdzające zawarcie umowy kredytu – k. 71; dyspozycja – k. 74; deklaracja członkostwa – k. 2965; karta wniosku – k. 2969-2970; uchwała (...) w W. o przyjęciu w poczet członków – k. 3097; regulamin – k. 4009-4012; harmonogram spłaty pożyczki – k. 4013-4015; tabela opłat i prowizji – k. 4016-4017).

Pod umową znalazł się własnoręczny zapis o treści: „egz umowy otrzymałem 19.08.14” z umieszczonym obok podpisem wskazującym, iż został złożony przez E. K. (1) (umowa kredytu zabezpieczonego hipoteką nr (...) – k. 4004-4008).

W dniu 18 sierpnia 2014 r. A. R. działająca jako pełnomocnik dalszy w imieniu i na rzecz spółki pod firmą (...) sp. z o.o. z siedzibą w S., złożyła przed notariuszem A. K. za nr aktu notarialnego Rep. A (...) oświadczenie o ustanowieniu hipoteki na nieruchomości położonej w miejscowości R., w gm. M., w pow. (...), w woj. (...), stanowiącej działkę gruntu o nr ewid. (...), o pow. 2,1600 ha dla której Sąd Rejonowy w Radzyniu Podlaskim prowadził księgę wieczystą o nr (...), na pierwszym miejscu do kwoty 1.485.000 zł na rzecz Spółdzielczej (...) Oszczędnościowo-Kredytowej w W., w celu zabezpieczenia wierzytelności głównej w kwocie 990.000 zł, odsetek od udzielonego kredytu, odsetek kapitałowych, odsetek od należności przeterminowanych, odsetek za zwłokę, opłat sądowych od kwoty zobowiązania, kosztów odpisu orzeczenia ze stwierdzeniem wykonalności, kosztów postępowania egzekucyjnego do kwoty 495.000 zł, na pozostałych warunkach określonych w Zaświadczeniu, o którym mowa w § 2 aktu i wyraziła zgodę na dokonanie wpisu tej hipoteki w dziale IV księgi wieczystej prowadzonej dla przedmiotowej nieruchomości (akt notarialny za nr Rep. A (...) – k. 89-94).

Spółka (...) sp. z o.o. pierwotnie z siedzibą w S., ostatnia siedziba mieściła się w W., została wpisana do Rejestru Przedsiębiorców KRS w dniu 15 kwietnia 2014 r. Kapitał spółki wynosił (...) zł (odpis pełny z Rejestru Przedsiębiorców – k. 146-151).

W księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Radzyniu Podlaskim, IV Wydział Ksiąg Wieczystych pod nr (...) została wpisana hipoteka umowna na sumę 1.485.000 zł z tytułu kredytu udzielonego w dniu 18 sierpnia 2014 r. o nr (...) na rzecz (...)z siedzibą w W. (odpis zupełny księgi wieczystej – k. 77-80).

W dniu 28 lipca 2014 r. pomiędzy P. M. (nr członkowski w (...) zwanym dalej kredytobiorcą) oraz (...) w W. z siedzibą w W. reprezentowaną przez M. G. viceprezesa Zarządu (...)i A. D. pełnomocnika zarządu, została zawarta umowa kredytu zabezpieczonego hipoteką o nr (...). Na mocy umowy (...) udzielił kredytobiorcy na wniosek z dnia 09 lipca 2014 r. kredytu zabezpieczonego hipoteką na warunkach określonych umową i Regulaminem udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych (...) w W. (dalej także: Regulaminem), stanowiącym załącznik nr 1 do umowy (§ 1 ust. 1). Kredyt miał zostać przeznaczony na cel mieszkaniowy tj. zakup nieruchomości położonej w miejscowości Ś. gm. D., dla której Sąd Rejonowy w Chełmie, VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadził księgę wieczystą o nr (...) (§ 1 ust. 2). Umowa została zawarta na okres od 29 lipca 2014 r. do 09 lipca 2024 r. (§ 1 ust. 3), całkowita kwota kredytu wynosiła 980.000 zł (§ 1 ust. 4). Wypłata kredytu miała nastąpić w złotych polskich jednorazowo na podstawie złożonej w (...) pisemnej dyspozycji kredytobiorcy po spełnieniu następujących warunków: podpisaniu umowy, uiszczeniu/pobraniu opłat i prowizji należnych (...) tytułem udzielenia kredytu, ustanowieniu prawnych zabezpieczeń spłaty kredytu, o których mowa w § 9 oraz wykonania obowiązków określonych w § 9 umowy. W przypadku gdyby umowa wymagała kilku form prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu, wypłata kredytu miała nastąpić po ustanowieniu ostatniego z zabezpieczeń kredytu, w określonych w umowie. Kredyt miał zostać uruchomiony po przedstawieniu w (...) potwierdzenia ustanowienia hipoteki w formie aktu notarialnego lub po przedstawieniu w (...) w formie aktu notarialnego umowy sprzedaży nieruchomości lub prawa wraz z oświadczeniem o ustanowieniu hipoteki na rzecz (...). Środki kredytu miały zostać wypłacone przelewem na rachunek o nr (...) prowadzony przez (...) W., który miał wynosić 980.000 zł. Przelew ten miał być dokonany na spłatę innych zobowiązań kredytobiorcy opisanych w § 1 pkt 2.1 (§ 2). O każdej zmianie oprocentowania (...) miał informować kredytobiorcę oraz poręczycieli niezwłocznie po tej zmianie (§ 3 ust. 2). Całkowita kwota do zapłaty w dniu zawarcia umowy wynosiła 1.867.627,60 zł (§ 4 ust. 1). Kredytobiorca był zobowiązany do spłaty kredytu wraz z należnymi odsetkami do dnia 09 lipca 2024 r. Spłata kredytu miała następować w ratach miesięcznych płatnych bez wezwania w terminach i kwotach wskazanych w harmonogramie spłaty kredytu, który stanowił załącznik nr 2 do umowy (§ 4 ust. 2). Spłata kredytu miała następować w formie wpłat gotówkowych w kasie (...)/wpłat na wskazanych rachunek (§ 4 ust. 3). Całkowity koszt kredytu na dzień zawarcia umowy wynosił 887.627,60 zł (§ 5 ust. 1). Zabezpieczeniem spłaty kredytu miał być wpis hipoteki na miejscu pierwszym na rzecz (...) w W. do kwoty 1.470.000 zł na nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości Ś., gm. D., pow. (...), woj. (...), działka nr (...), o pow. 2,8000 ha, dla której Sąd Rejonowy w Chełmie, prowadzi księgę wieczystą o nr (...). Zabezpieczenie to miało zostać ustanowione przed notariusza przez właściciela nieruchomości będącej przedmiotem zabezpieczenia (§ 9 ust. 1-2). Jak wynikało z umowy, koszt ustanowienia zabezpieczenia wynosił 3.905 zł (§ 9 ust. 6). Ponadto zabezpieczeniem przyznanego kredytu było weksel in blanco, cesja praw z polisy NNW, którego koszt wynosił 1.200 zł, cesja praw z polisy (...) którego koszt wynosił 3.9620 zł (§ 9 ust. 7 e, f i g). W związku z zawarciem umowy, kredytobiorca był zobowiązany do poniesienia opłat notarialnych w kwocie 3.640 zł (§ 9 ust. 11 a).W okresie obowiązywania umowy, kredytobiorca był zobowiązany do informowania (...) o zmianie miejsca zamieszkania (§ 10 ust. 1 pkt 1 lit. c). (...) zastrzegł sobie prawo do wypowiedzenia niniejszej umowy z 30 dniowym terminem wypowiedzenia i postawienia całego kredytu wraz z odsetkami w stan natychmiastowej wymagalności w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków umowy tj. nie zapłacenia przez kredytobiorcę w terminach określonych w umowie pełnych rat kredytu za co najmniej dwa okresy płatności po uprzednim wezwaniu kredytobiorcy listem poleconym do zapłaty zaległych rat w terminie nie krótszym niż 7 dni od otrzymania wezwania pod rygorem wypowiedzenia umowy; nie ustanowienia dodatkowego prawnego zabezpieczenia przez kredytobiorcę w terminie zakreślonym przez (...), o którym mowa w § 9 ust. 10; złożenia przez kredytobiorcę fałszywych dokumentów (oświadczeń stanowiących podstawę udzielenia kredytu); nie przedłożenia na żądanie (...) dokumentów o których mowa w § 10; utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej (§ 12) (umowa kredytu zabezpieczonego hipoteką o nr (...) – k.4019-4023; pełnomocnictwo udzielone A. D. – k. 70; zaświadczenie potwierdzające zawarcie umowy kredytu – k. 72; dyspozycja – k. 75; deklaracja członkostwa – k. 2966; karta wniosku – k. 2971-2972; uchwała przyjęcie w poczet członków – k. 3137-3138; regulamin – k. 4024-4027; harmonogram spłaty pożyczki – k. 4028-4030; tabela opłat i prowizji – k. 4031-4032).

Pod umową została umieszczona odręczna adnotacja o treści: „egz. umowy otrzymałem 29.07.2014 M.” (umowa kredytu zabezpieczonego hipoteką o nr (...) – k. 4019-4023).

W dniu 29 lipca 2014 r. A. R. działająca jako pełnomocnik dalszy w imieniu i na rzecz spółki pod firmą (...) sp. z o.o. z siedzibą w S., złożyła przed notariuszem A. K. za nr aktu notarialnego Rep. A (...) oświadczenie o ustanowieniu hipoteki na nieruchomości położonej w miejscowości Ś., gm. D., stanowiącej działkę gruntu o nr ewid. (...), o pow. 2,8000 ha, dla której Sąd Rejonowy w Chełmie prowadzi księgę wieczystą o nr (...), na pierwszym miejscu do kwoty 1.470.000 zł na rzecz (...) w W., w celu zabezpieczenia wierzytelności głównej w kwocie 980.000 zł, odsetek od udzielonego kredytu, odsetek kapitałowych, odsetek od należności przeterminowanych, odsetek za zwłokę, opłat sądowych od kwoty zobowiązania, kosztów odpisu orzeczenia ze stwierdzeniem wykonalności, kosztów postępowania egzekucyjnego do kwoty 490.000 zł, na pozostałych warunkach określonych w Zaświadczeniu, o którym mowa w § 2 aktu i wyraziła zgodę na dokonanie wpisu tej hipoteki w dziale IV księgi wieczystej prowadzonej dla przedmiotowej nieruchomości (akt notarialny za nr Rep. (...) – k. 95-100).

W księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Chełmie, VI Wydział Ksiąg Wieczystych pod nr (...) wpisana została hipoteka umowna do sumy 1.470.000 zł z tytułu kwoty kredytu, odsetek, opłat, kosztów postępowania na podstawie umowy kredytu nr (...) z dnia 28 lipca 2014 r. na rzecz (...)z siedzibą w W. (odpis zupełny księgi wieczystej – k. 81-84).

W dniu 30 lipca 2014 r. pomiędzy B. R. (nr członkowski w (...) zwanym dalej kredytobiorcą) oraz (...) w W. z siedzibą w W. reprezentowaną przez M. G. viceprezesa Zarządu (...) pełnomocnika zarządu, została zawarta umowa kredytu zabezpieczonego hipoteką o nr (...). Na mocy umowy (...) udzielił kredytobiorcy na wniosek z dnia 25 lipca 2014 r. kredytu zabezpieczonego hipoteką na warunkach określonych umową i Regulaminem udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych (...) w W. (dalej także: Regulaminem), stanowiącym załącznik nr 1 do umowy (§ 1 ust. 1). Kredyt miał zostać przeznaczony na cel mieszkaniowy tj. zakup nieruchomości położonej w miejscowości W. gm. G., dla której Sąd Rejonowy w Puławach, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadził księgę wieczystą o nr (...) (§ 1 ust. 2). Umowa została zawarta na okres od 05 sierpnia 2014 r. do 25 lipca 2024 r. (§ 1 ust. 3), całkowita kwota kredytu wynosiła 990.000 zł (§ 1 ust. 4). Wypłata kredytu miała nastąpić w złotych polskich jednorazowo na podstawie złożonej w (...) pisemnej dyspozycji kredytobiorcy po spełnieniu następujących warunków: podpisaniu umowy, uiszczeniu/pobraniu opłat i prowizji należnych (...) tytułem udzielenia kredytu, ustanowieniu prawnych zabezpieczeń spłaty kredytu, o których mowa w § 9 oraz wykonania obowiązków określonych w § 9 umowy. W przypadku gdyby umowa wymagała kilku form prawnego zabezpieczenia spłaty kredytu, wypłata kredytu miała nastąpić po ustanowieniu ostatniego z zabezpieczeń kredytu, w określonych w umowie. Kredyt miał zostać uruchomiony po przedstawieniu w (...) potwierdzenia ustanowienia hipoteki w formie aktu notarialnego lub po przedstawieniu w (...) w formie aktu notarialnego umowy sprzedaży nieruchomości lub prawa wraz z oświadczeniem o ustanowieniu hipoteki na rzecz (...). Środki kredytu miały zostać wypłacone przelewem na rachunek o nr (...) prowadzony przez (...) W., który miał wynosić 990.000 zł. Przelew ten miał być dokonany na spłatę innych zobowiązań kredytobiorcy opisanych w § 1 pkt 2.1 (§ 2). O każdej zmianie oprocentowania (...) miał informować kredytobiorcę oraz poręczycieli niezwłocznie po tej zmianie (§ 3 ust. 2). Całkowita kwota do zapłaty w dniu zawarcia umowy wynosiła 1.892.205,29 zł (§ 4 ust. 1). Kredytobiorca był zobowiązany do spłaty kredytu wraz z należnymi odsetkami do dnia 25 lipca 2024 r. Spłata kredytu miała następować w ratach miesięcznych płatnych bez wezwania w terminach i kwotach wskazanych w harmonogramie spłaty kredytu, który stanowił załącznik nr 2 do umowy (§ 4 ust. 2). Spłata kredytu miała następować w formie wpłat gotówkowych w kasie (...)/wpłat na wskazanych rachunek (§ 4 ust. 3). Całkowity koszt kredytu na dzień zawarcia umowy wynosił 902.205,29 zł (§ 5 ust. 1). Zabezpieczeniem spłaty kredytu miał być wpis hipoteki na miejscu pierwszym na rzecz (...) w W. do kwoty 1.485.000 zł na nieruchomości gruntowej położonej w miejscowości W., gm. G., pow. (...), woj. (...), działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Puławach, prowadzi księgę wieczystą o nr (...). Zabezpieczenie to miało zostać ustanowione przed notariusza przez właściciela nieruchomości będącej przedmiotem zabezpieczenia (§ 9 ust. 1-2). Jak wynikało z umowy, koszt ustanowienia zabezpieczenia wynosił 3.786 zł (§ 9 ust. 6). Ponadto zabezpieczeniem przyznanego kredytu był weksel in blanco, cesja praw z polisy NNW, którego koszt wynosił 1.200 zł, cesja praw z polisy (...) którego koszt wynosił 3.960zł (§ 9 ust. 7 e, f i g). W związku z zawarciem umowy, kredytobiorca był zobowiązany do poniesienia opłat notarialnych w kwocie 3.567 zł (§ 9 ust. 11 a). W okresie obowiązywania umowy, kredytobiorca był zobowiązany do informowania (...) o zmianie miejsca zamieszkania (§ 10 ust. 1 pkt 1 lit. c). (...) zastrzegł sobie prawo do wypowiedzenia niniejszej umowy z 30 dniowym terminem wypowiedzenia i postawienia całego kredytu wraz z odsetkami w stan natychmiastowej wymagalności w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków umowy tj. nie zapłacenia przez kredytobiorcę w terminach określonych w umowie pełnych rat kredytu za co najmniej dwa okresy płatności po uprzednim wezwaniu kredytobiorcy listem poleconym do zapłaty zaległych rat w terminie nie krótszym niż 7 dni od otrzymania wezwania pod rygorem wypowiedzenia umowy; nie ustanowienia dodatkowego prawnego zabezpieczenia przez kredytobiorcę w terminie zakreślonym przez (...), o którym mowa w § 9 ust. 10; złożenia przez kredytobiorcę fałszywych dokumentów (oświadczeń stanowiących podstawę udzielenia kredytu); nie przedłożenia na żądanie (...) dokumentów o których mowa w § 10; utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej (§ 12) (umowa kredytu zabezpieczonego hipoteką o nr (...) – k. 4034-4038; pełnomocnictwo udzielone A. D. – k. 70; zaświadczenie potwierdzające zawarcie umowy kredytu – k. 73; dyspozycja – k. 76; deklaracja członkostwa – k. 2967; karta wniosku – k. 2973-2974; uchwała (...) w W. w przedmiocie przyjęcia w poczet członków – k. 3177-3178; regulamin – k. 4039-4042; harmonogram spłaty pożyczki – k. 4043-4045; tabela opłat i prowizji – k. 4046-4047).

Na umowie tej została umieszczona odręczna adnotacja B. R., potwierdzająca otrzymanie egzemplarza umowy, ze wskazaniem daty „05.08.2014 r.” (umowa kredytu zabezpieczonego hipoteką o nr (...) – k. 4034-4038).

W dniu 05 sierpnia 2014 r. A. G. działająca jako pełnomocnik dalszy w imieniu i na rzecz spółki pod firmą (...) sp. z o.o. z siedzibą w S., złożyła przed notariuszem A. K. za nr aktu notarialnego Rep. A (...) oświadczenie o ustanowieniu hipoteki na nieruchomości położonej w miejscowości W., w gm. G., w pow. (...), w woj. (...), stanowiącej działkę gruntu o nr ewid. (...) pow. 2,5200 ha, dla której Sąd Rejonowy w Puławach prowadzi księgę wieczystą o nr (...), na pierwszym miejscu do kwoty 1.485.000 zł na rzecz (...) w W., w celu zabezpieczenia wierzytelności głównej w kwocie 990.000 zł, odsetek od udzielonego kredytu, odsetek kapitałowych, odsetek od należności przeterminowanych, odsetek za zwłokę, opłat sądowych od kwoty zobowiązania, kosztów odpisu orzeczenia ze stwierdzeniem wykonalności, kosztów postępowania egzekucyjnego do kwoty 495.000 zł, na pozostałych warunkach określonych w Zaświadczeniu, o którym mowa w § 2.1 aktu i wyraziła zgodę na dokonanie wpisu tej hipoteki w dziale IV księgi wieczystej prowadzonej dla przedmiotowej nieruchomości (akt notarialny za nr Rep. (...) – k. 101-106).

W księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Puławach, V Wydział Ksiąg Wieczystych za nr (...) została wpisana hipoteka umowna do sumy 1.480.500 zł z tytułu wierzytelności wynikającej z umowy kredytu z dnia 30 lipca 2014 r. o nr (...) na rzecz Spółdzielczej (...) w W. (odpis zupełny księgi wieczystej – k. 85-88).

Postanowieniem Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie z dnia 05 lutego 2015 r. w sprawie o sygn. X GU 53/15 z wniosku Komisji Nadzoru Finansowego w W., ogłoszono upadłość dłużnika (...)w W. z siedzibą w W. z możliwością zawarcia układu (pkt 1) (postanowienie z dnia 05 lutego 2015 r. w sprawie X GU 53/15 – k. 23; wniosek KNF o ogłoszenie upadłości – k. 3607-3617).

Postanowieniem Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie z dnia 19 marca 2015 r. w sprawie X GUp 87/15 zmieniono sposób prowadzenia postępowania upadłościowego (...) w W. z siedzibą w W. w ten sposób, że postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu zmieniono na postępowanie obejmujące likwidację majątku upadłego (pkt 1). Na syndyka masy upadłości wyznaczono L. K. (pkt 3) (postanowienie z dnia 19 marca 2015 r. w sprawie X GUp 87/15 – k. 24).

W Monitorze Sądowym i Gospodarczym z dnia 07 sierpnia 2015 r. nr 152 ( (...)) ukazało się ogłoszenie o treści: (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w (...) z siedzibą w W., wpisanej do Rejestru Przedsiębiorców prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, XII Wydział Gospodarczy KRS, pod numerem KRS: (...) ( Spółka), zawiadamia, że w dniu 22 lipca 2015 roku Nadzwyczajne Zgromadzenie Wspólników Spółki podjęło uchwałę o rozwiązaniu Spółki. Wzywa się wierzycieli Spółki do zgłaszania swoich wierzytelności na adres siedziby Spółki w terminie trzech miesięcy od dnia publikacji niniejszego ogłoszenia.” ( (...) nr 152 ( (...)) z dnia 07 sierpnia 2015 r. – k. 560-560verte).

W dniu 29 października 2015 r. (...) w W. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W., działając poprzez Syndyka, wezwała E. K. (1), P. M. oraz B. R. do zapłaty, w związku z brakiem terminowego regulowania należności wynikających odpowiednio z umów: nr (...) w kwocie 163.550,91 zł, nr (...) w kwocie 176.808,40 zł, nr (...) w kwocie 178.773,89 zł, w terminie 7 dni, wraz z odsetkami karnymi za każdy dzień zwłoki, liczonych do dnia zapłaty. W przypadku nieuregulowania zadłużenia w wyznaczonym terminie, Syndyk zastrzegł sobie prawo do wypowiedzenia umów oraz postawienia całego zadłużenia w stan natychmiastowej wymagalności (wezwania do zapłaty – k. 107; 110; 113; pełnomocnictwa – k. 108; 111; 114; potwierdzenia nadania korespondencji – k. 109; 112; 115).

W dniu 15 grudnia 2015 r. (...) w W. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W., działając poprzez Syndyka, wezwała ostatecznie E. K. (1), P. M. oraz B. R. do zapłaty zaległości, odpowiednio: zadłużenia z umowy nr (...) w kwocie 193.722,37 zł, zadłużenia z umowy nr (...) w kwocie 206.726,67 zł, zadłużenia z umowy nr (...) w kwocie 194.204,69 zł, w terminie 7 dni, wraz z odsetkami karnymi za każdy dzień zwłoki. Ponownie Syndyk zastrzegł sobie prawo do wypowiedzenia umowy oraz postawienia całego zadłużenia w stan natychmiastowej wymagalności (ostateczne wezwania do zapłaty – k. 116; 119; 122; pełnomocnictwa – k. 117; 120; 123; potwierdzenia nadania korespondencji – k. 118; 121; 124).

W dniu 10 lutego 2016 r. Spółdzielcza (...) Oszczędnościowo-Kredytowa w W. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W., działając poprzez Syndyka masy upadłości, wypowiedziała: E. K. (1) umowę pożyczki/kredytu nr (...) z dnia 19 sierpnia 2014 r., P. M. umowę pożyczki/kredytu nr (...) z dnia 29 lipca 2014 r., B. R. umowę pożyczki/kredytu nr (...) z dnia 05 sierpnia 2014 r., z zachowaniem 30 dniowego okresu wypowiedzenia (wypowiedzenia umów – k. 125; 129; 133; pełnomocnictwa – k. 126; 130; 134).

Korespondencja zawierająca wypowiedzenie umowy przesłana E. K. (1) została doręczona dorosłemu domownikowi – teściowej. Korespondencja przesłana P. M. oraz B. R. na adresy wskazane w umowie, została zwrócona nadawcy z uwagi na brak jej podjęcia (potwierdzenia nadania i odbioru korespondencji – k. 127-128; 131-132; 135-136; umowy zawierające adresy kredytobiorców – k. 4004; 4019; 4034).

Postanowieniem referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy w Warszawie z dnia 13 lutego 2017 r. w sprawie WA.XII NS-REJ.KRS/(...) wykreślono z Rejestru Przedsiębiorców KRS spółkę (...) sp. z o.o. w likwidacji z siedzibą w W.. Postanowienie uprawomocniło się z dniem 20 kwietnia 2017 r. (postanowienie referendarza sądowego w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy w Warszawie z dnia 13 lutego 2017 r. w sprawie WA.XII NS-REJ.KRS/(...) ze stwierdzeniem jego prawomocności – k. 152-153).

W dniu 20 października 2017 r. L. K. – Syndyk masy upadłości (...) w W. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. skierował do Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezydenta (...) W. w W. wypowiedzenie wraz ostatecznym wezwaniem do zapłaty. Wypowiedzenie dotyczyło m.in. wierzytelności hipotecznych wynikających z umowy kredytu nr (...) z dnia 18 sierpnia 2014 r., zawartej pomiędzy E. K. (1) ze (...) W.. Zabezpieczeniem spłaty zobowiązań wynikających z umowy, była hipoteka ustanowiona na rzecz (...) W. na nieruchomości, położonej w miejscowości R., dla której prowadzona była księga wieczysta o nr (...). Wysokość zadłużenia z tytułu umowy kredytu o nr (...) na dzień 16 października 2017 r. wynosiła 1.316.197,75 zł, na którą składały się: zaległy kapitał w wysokości 990.000 zł, odsetki umowne w wysokości 167.112,85 zł, odsetki karne w wysokości 158.976,89 zł, koszty windykacji w kwocie 108 zł. Do kwoty zadłużenia należało doliczyć odsetki karne w wysokości 10% w skali roku liczone od kwoty zaległego kapitału za każdy dzień opóźnienia, począwszy od dnia 17 października 2017 r. do dnia zapłaty (wypowiedzenie wraz z ostatecznym przedsądowym wezwaniem do zapłaty – k. 137-138).

W dniu 20 października 2017 r. L. K. – Syndyk masy upadłości (...) w W. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. skierował do Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezydenta (...) W. w W. wypowiedzenie wraz ostatecznym wezwaniem do zapłaty. Wypowiedzenie dotyczyło m.in. wierzytelności hipotecznych wynikających z umowy kredytu nr (...) z dnia 28 lipca 2014 r. zawartej pomiędzy P. M. ze (...) W.. Zabezpieczeniem spłaty zobowiązań wynikających z umowy, była hipoteka ustanowiona na rzecz (...) W. na nieruchomości, położonej w miejscowości Ś., dla której prowadzona była księga wieczysta o nr (...). Wysokość zadłużenia z tytułu umowy kredytu o nr (...)na dzień 16 października 2017 r. wynosiła 1.310.488,69 zł, na którą składały się: zaległy kapitał w wysokości 980.000 zł, odsetki umowne w wysokości 264.519,22 zł, odsetki karne w wysokości 65.888,46 zł, koszty windykacji w kwocie 81 zł. Do kwoty zadłużenia należało doliczyć odsetki karne w wysokości 10% w skali roku liczone od kwoty zaległego kapitału za każdy dzień opóźnienia, począwszy od dnia 17 października 2017 r. do dnia zapłaty (wypowiedzenie wraz z ostatecznym przedsądowym wezwaniem do zapłaty – k. 139-140).

W dniu 20 października 2017 r. L. K. – Syndyk masy upadłości (...) w W. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. skierował do Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prezydenta (...) W. w W. wypowiedzenie wraz ostatecznym wezwaniem do zapłaty. Wypowiedzenie dotyczyło m.in. wierzytelności hipotecznych wynikających z umowy kredytu nr (...) z dnia 30 lipca 2014 r., zawartej pomiędzy B. R. ze (...) W.. Zabezpieczeniem spłaty zobowiązań wynikających z umowy, była hipoteka ustanowiona na rzecz (...) W. na nieruchomości, położonej w miejscowości W., dla której prowadzona była księga wieczysta o nr (...). Wysokość zadłużenia z tytułu umowy kredytu o nr (...) na dzień 16 października 2017 r. wynosiła 1.321.297,04 zł, na którą składały się: zaległy kapitał w wysokości 990.000 zł, odsetki umowne w wysokości 265.676,68 zł, odsetki karne w wysokości 65.539,36 zł, koszty windykacji w kwocie 81 zł. Do kwoty zadłużenia należało doliczyć odsetki karne w wysokości 10% w skali roku liczone od kwoty zaległego kapitału za każdy dzień opóźnienia, począwszy od dnia 17 października 2017 r. do dnia zapłaty (wypowiedzenie wraz z ostatecznym przedsądowym wezwaniem do zapłaty – k. 141-142).

Wypowiedzenia wierzytelności wobec Skarbu Państwa, zostały doręczone w dniu 23 października 2017 r. (wypowiedzenia z datą prezentaty – k. 137; 139; 141; a także – k. 562-563verte; k. 2376-2481verte).

Zgodnie z wyciągiem z ksiąg rachunkowych (...) w W. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. nr (...), według stanu na dzień 20 lutego 2018 r. wymagalne zadłużenie wobec dłużnika E. K. (1) z tytułu umowy pożyczki nr (...), której zabezpieczeniem była hipoteka ustanowiona na nieruchomości położonej w m. R. (KW (...)) wyniosło 1.350.373,09 zł, na które składał się: zaległy kapitał w wysokości 990.000 zł, odsetki umowne w wysokości 167.112,85 zł, odsetki karne w wysokości 193.152,24 zł, opłaty za wezwania i upomnienia w wysokości 108 zł (wyciąg z ksiąg rachunkowych Spółdzielczej (...) Oszczędnościowo-Kredytowej w W. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. nr (...) – k. 143).

Zgodnie z wyciągiem z ksiąg rachunkowych (...) w W. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. nr (...) według stanu na dzień 20 lutego 2018 r. wymagalne zadłużenie wobec dłużnika B. R. z tytułu umowy pożyczki nr (...), której zabezpieczeniem była hipoteka ustanowiona na nieruchomości położonej w m. W. (KW (...)) wynosiło 1.355.472,39 zł, na które składał się: zaległy kapitał w wysokości 990.000 zł, odsetki umowne w wysokości 265.676,68 zł, odsetki karne w wysokości 99.714,71 zł, opłaty za wezwania i upomnienia w wysokości 81 zł (wyciąg z ksiąg rachunkowych Spółdzielczej (...) Oszczędnościowo-Kredytowej w W. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. nr (...) – k. 145).

Zgodnie z wyciągiem z ksiąg rachunkowych (...) w W. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. nr (...) według stanu na dzień 21 lutego 2018 r. wymagalne zadłużenie wobec dłużnika P. M. z tytułu umowy pożyczki nr (...), której zabezpieczeniem była hipoteka ustanowiona na nieruchomości położonej w m. Ś. (KW (...)) wyniosło 1.344.587,33 zł, na które składał się: zaległy kapitał w wysokości 980.000 zł, odsetki umowne w wysokości 264.519,23 zł, odsetki karne w wysokości 99.987,10 zł, opłaty za wezwania i upomnienia w wysokości 81 zł (wyciąg z ksiąg rachunkowych (...)w W. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. nr (...) – k. 144).

Decyzją Starosty (...) w B. z dnia 30 października 2017 r. o nr (...)orzeczono o nieodpłatnym nabyciu z mocy prawa przez Skarb Państwa z dniem 20 kwietnia 2017 r. własności nieruchomości niezabudowanej oznaczonej w ewidencji gruntów i budynków jako działka nr (...) położona w obrębie nr (...) R., gm. M. objętej księgą wieczystą nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Radzyniu Podlaskim, w której w dziale II wpisana była (...) sp. z o.o. z siedzibą w S., na podstawie art. 25 e) ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (wniosek o wydanie decyzji – k. 154-158; decyzja – k. 165-166).

Decyzją Starosty (...) z dnia 24 listopada 2017 r. o nr (...)stwierdzono, że Skarb Państwa reprezentowany przez Prezydenta (...) W. nabył z dniem 20 kwietnia 2017 r. nieodpłatnie z mocy prawa, mienie stanowiące nieruchomość położoną w obrębie ewid. W., jednostka ewid. G., oznaczona jako działka nr (...) o pow. 2,52 ha, powiat (...), dla której Sąd Rejonowy w Puławach prowadzi księgę wieczystą o nr (...), pozostałe po wykreślonym z Krajowego Rejestru Sądowego podmiocie tj. firmie (...) sp. z o.o. z ostatnią siedzibą w W., na podstawie art. 25 e) ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (wniosek o wydanie decyzji – k. 162-164; decyzja – k. 170-171).

Decyzją Starosty (...) z dnia 05 stycznia 2018 r. o nr (...)stwierdzono nabycie z dniem 20 kwietnia 2016 r. nieodpłatnie z mocy prawa przez Skarb Państwa reprezentowany przez Prezydenta (...) W., mienia wykreślonego z Krajowego Rejestru Sądowego podmiotu (...) sp. z o.o. w likwidacji z siedzibą w W., w skład którego wchodziła m.in. nieruchomość stanowiąca działkę o nr (...) o pow. 2,80 ha, położona w obrębie Ś., gm. D., dla której prowadzona była księga wieczysta o nr (...), na podstawie art. 25 e) ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (wniosek o wydanie decyzji – k. 159-162; decyzja – k. 167-169).

Sąd Okręgowy w Szczecinie wyrokiem z dnia 17 stycznia 2017 r. w sprawie III K 156/16 przeciwko m.in. E. K. (1), oskarżonemu o to, że w okresie od dnia 30 lipca 2014 r. do 19 sierpnia 2014 r. w W., działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, w celu uzyskania dla innych osób kredytu, doprowadził(...)w W., do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości w kwocie 990.000 zł, w ten sposób, że przedłożył przekazane mu uprzednio przez inne osoby, poświadczające nieprawdę dokumenty o istotnym znaczeniu dla uzyskania kredytu w postaci: zaświadczenia o zarobkach z dnia 24 lipca 2014 r. wystawionego przez firmę „(...)” sp. z o.o. z siedzibą w S. przy ul. (...), umowę o pracę z 8 lutego 2013 r. w firmie „(...)” sp. z o.o. na stanowisku Dyrektora ds. Strategii z wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości (...) zł brutto, raportów miesięcznych (...) o wysokości odprowadzonych składek na ubezpieczenie społeczne w 2014 i operatu szacunkowego dotyczącego określenia wartości nieruchomości w postaci działki gruntu o nr (...), położonej w miejscowości R., gm. M., pow. (...), której wartość w przedłożonym operacie została znacznie zawyżona, które to dokumenty potwierdzały nieprawdziwe dane odnośnie jego zatrudnienia oraz osiąganych dochodów, wprowadzając przez to pracowników (...) W. w błąd, co do zatrudnienia i wysokości osiąganych przez niego dochodów w wyniku czego doszło do zawarcia umowy kredytu zabezpieczonego hipoteką nr (...) na wymienioną kwotę, którą pobrały inne osoby, nie mając zamiaru spłaty kredytu, działając w ten sposób na szkodę (...) w W. tj. o czyn z art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., uznał za winnego popełnienia wszystkich zarzucanych mu czynów o za to, na podstawie art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył karę jednego roku pozbawienia wolności, wymierzył karę grzywny 30 stawek dziennych po 40 zł każda, na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzekł obowiązek naprawienia w całości wyrządzonej przestępstwem szkody poprzez zapłacenie na rzecz pokrzywdzonego Syndyka Masy Upadłości (...) W. 1.172.173,07 zł, na podstawie art. 45 § 1 k.k. orzekł przepadek równowartości korzyści majątkowej osiągniętej z popełnienia przestępstwa w kwocie 10.000 zł, na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k., art. 70 § 1 k.k. w zw. z art. 4 § 1 k.k. wykonanie kary pozbawienia wolności warunkowo zawieszając w stosunku do oskarżonego na okres 3 lat próby. Wyrok uprawomocnił się (wyrok z dnia 17 stycznia 2017 r., III K 156/16 – k. 4051-4056; zarządzenie z dnia 25 czerwca 2019 r. – k. 4061).

Sąd Okręgowy w Szczecinie, wyrokiem z dnia 12 stycznia 2018 r. w sprawie III K 140/17 przeciwko m.in. P. M. oskarżonemu o to, że w okresie od dnia 09 lipca 2014 r. do 28 lipca 2014 r. w W., W., S. i innych miejscowościach, działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził (...) w W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości w kwocie 980.000 zł w ten sposób, że przedłożył przekazane mu uprzednio przez inne osoby, poświadczające nieprawdę dokumenty o istotnym znaczeniu dla uzyskania kredytu w postacie zaświadczenia o zarobkach z dnia 07 lipca 2014 r. o pracy w firmie (...) sp. z o.o. z siedzibą w C. ul. (...) na stanowisku Dyrektora ds. Dystrybucji z uposażeniem miesięcznym (...) zł netto, raportów miesięcznych (...) o wysokości odprowadzonych składek na ubezpieczenia społeczne w okresie od kwietnia do czerwca 2014 r. oraz operatu szacunkowego z dnia 07 lipca 2014 r. obejmującego znacznie zawyżoną wycenę nieruchomości w postaci działki gruntu o nr (...), pow. 2,800 ha położonej w miejscowości Ś., gm. D. i należącej do firmy (...) sp. z o.o. w S., wprowadzając w ten sposób w błąd pracowników (...) w W., zarówno co do swojej zdolności kredytowej jak i tożsamości osób na rzecz których faktycznie miał zostać udzielony kredyt, w wyniku czego doszło do zawarcia z nim przez (...) w W. w dniu 28 lipca 2014 r. umowy kredytu nr (...), zabezpieczonego wskazaną nieruchomością, po czym kwotę udzielonego kredytu we wskazanej uprzednio wysokości, pobrał wraz z innymi osobami, nie mając zamiaru spłaty kredytu i działając tym samym na szkodę (...) w W., tj. o czyn z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., uznał oskarżonego P. M. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu i za ten czyn, na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzono mu karę jednego roku pozbawienia wolności, warunkowo zawieszając wykonanie kary pozbawienia wolności na okres 3 lat próby, zobowiązując oskarżonego do naprawienia szkody w całości przez zapłatę na rzecz (...) w W. kwoty 3.300 zł. Wyrok uprawomocnił się w dniu 20 stycznia 2018 r. (wyrok z dnia 12 stycznia 2018 r., III K 140/17 ze stwierdzeniem jego prawomocności – k. 3880-3886).

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim wyrokiem z dnia 14 marca 2019 r. w sprawie o sygn. akt II K 180/18 przeciwko m.in. B. R. oskarżonemu o to, że od 17 lipca 2014 r. do 30 lipca 2014 r. w W., W., S. i innych miejscowościach, działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadził (...) w W. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem znacznej wartości w kwocie 990.000 zł w ten sposób, że przedłożył przekazane mu uprzednio przez inne osoby, poświadczające nieprawdę dokumenty o istotnym znaczeniu dla uzyskania kredytu w postaci umowy o pracę z dnia 14 czerwca 2013 r. z firmą (...) sp. z o.o. z siedzibą w O., na stanowisku Dyrektora ds. Dystrybucji z uposażeniem miesięcznym (...) zł brutto, zaświadczenia o zarobkach z dnia 23 lipca 2014 r. z tytułu pracy w w/w firmie, raportów miesięcznych (...) o wysokości odprowadzonych składek na ubezpieczenie społeczne w okresie od kwietnia do czerwca 2014 r. oraz operatu szacunkowego z dnia 11 lipca 2014 r. obejmującego znacznie zawyżoną wycenę nieruchomości w postaci działki gruntu o nr (...) o pow. 2,52 ha położonej w miejscowości W. gm. G. i należącej do firmy (...) sp. z o.o. w S., wprowadzając w ten sposób w błąd pracowników (...) w W., zarówno co do swojej zdolności kredytowej jak i tożsamości osób na rzecz których faktycznie miał zostać udzielony kredyt, w wyniku czego doszło do zawarcia z nim przez (...) w W. w dniu 30 lipca 2014 r. umowy kredytu nr (...), zabezpieczonego wskazaną nieruchomością, po czym kwotę udzielonego kredytu we wskazanej uprzednio wysokości, pobrał wraz z innymi osobami, nie mając zamiaru spłaty kredytu i działając tym samym na szkodę (...) w W., przy czym zarzucony mu czyn popełnił w ciągu 5 lat po odbyciu w okresie 26 czerwca 2009 r. do 14 marca 2010 r. kary ponad 6 miesięcy pozbawienia wolności za umyślne przestępstwo podobne orzeczone wyrokiem Sądu Rejonowego w Szczecinie (sygn. akt V K 184/05) tj. o czyn z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., uznał oskarżonego B. R. za winnego zarzucanego mu czynu stanowiącego występek z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. wg stanu prawnego obowiązującego do dnia 30 czerwca 2015 r. i za to na podstawie art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. w zw. z art. 64 § 1 wg stanu prawnego obowiązującego do dnia 30 czerwca 2015 r. wymierzył mu karę roku pozbawienia wolności (pkt I), na podstawie art. 46 § 1 k.k. wg stanu prawnego obowiązującego do dnia 30 czerwca 2015 r. orzeczono wobec oskarżonego B. R. obowiązek naprawienia szkody w części poprzez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego Spółdzielczej (...) Oszczędnościowo-Kredytowej w W. w upadłości likwidacyjnej kwoty 2.000 zł (pkt II). Wyrok uprawomocnił się z dniem 22 marca 2019 r. (wyrok z dnia 14 marca 2019 r., II K 180/18 ze stwierdzeniem prawomocności – k. 3876-3879; także k. 3995-4000verte).

Stan faktyczny w powyższym kształcie, został przez Sąd ustalony w oparciu o materiał dowodowy w postaci dokumentacji zgromadzonej na potrzeby niniejszego postępowania, w zakresie, w jakim została powołana w toku dotychczasowych ustaleń. Jakkolwiek część z przedstawionej dokumentacji była kwestionowana przez pozwanego, okoliczności z niej wynikające nie miały dla sprawy rozstrzygającego znaczenia w kontekście oceny zarzutów formułowanych do ważności umowy i zostały one powołane na okoliczność ich sporządzenia.

Sąd oddalił wnioski o zwrócenie się w trybie art. 248 k.p.c. do wskazanych instytucji i podmiotów o uzyskanie informacji lub dokumentów, przeprowadzenie dowodu z zeznań wszystkich zgłoszonych w toku sprawy świadków oraz dopuszczenie dowodu z opinii biegłych sądowych (także w zakresie, w jakim zostały zgłoszone z ostrożności procesowej). W ocenie Sądu przeprowadzenie postępowania dowodowego w oparciu o zgromadzoną na potrzeby sprawy dokumentację, było wystarczające do dokonania rekonstrukcji stanu faktycznego w zakresie okoliczności istotnych dla rozpoznania sprawy. Tak zawnioskowane dowody, okazały się więc nieistotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia, a ich uwzględnienie prowadziłoby jedynie do nieuzasadnionego wydłużenia postępowania.

Pozostała zgromadzona w aktach sprawy dokumentacja, która nie została powołana w toku dotychczasowych ustaleń, okazała się irrelewantna dla rozpoznania sprawy w rozumieniu art. 227 k.p.c. gdyż nie odnosiła się do okoliczności, które w świetle tego przepisu, były istotne. W szczególności Sąd pominął całość dokumentacji dotyczącej toczących się postępowań karnych wobec licznych osób powiązanych z procederem udzielania kredytów przez (...) W. (poza rzecz jasna wyrokami skazującymi kredytobiorców), należy bowiem wskazać, iż kwestia ta nie miała znaczenia dla zawisłego przed tut. Sądem, sporu. Na marginesie należy zauważyć, że powód nie kwestionował, iż w (...) działała grupa przestępcza (k. 3017), okoliczność ta jednak nie była w sprawie istotna.

Należy także dodać, że tut. Sąd orzekający nie był w żaden sposób związany wyrokami zapadłymi w analogicznych sprawach, będąc zobowiązanym do samodzielnej oceny wywiedzionego powództwa.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo podlegało oddaleniu w całości.

W rozpoznawanej sprawie powód Syndyk masy upadłości (...) w W. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. domagał się zasądzenia od pozwanego na jego rzecz:

a)  kwoty 91.400 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 31 października 2017 r. do dnia zapłaty z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanego do nieruchomości położonej w obrębie ewid. R., składającej się z działki o nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Radzyniu Podlaskim IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...), jako realizacji hipoteki umownej stanowiącej zabezpieczenie roszczeń (...) W. z tytułu kredytu w kwocie 990.000 zł udzielonego E. K. (1) na podstawie umowy kredytu zabezpieczonego hipoteką nr (...), datowanej na dzień 18 sierpnia 2014 r.,

b)  kwoty 97.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie do dnia 31 października 2017 r. do dnia zapłaty z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanego do nieruchomości położonej w obrębie ewid. Ś., składającej się z działki o nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Chełmie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...) jako realizacji hipoteki umownej stanowiącej zabezpieczenie roszczeń (...) W. z tytułu kredytu w kwocie 980.000 zł udzielonego P. M. na podstawie umowy kredytu zabezpieczonego hipoteką nr (...), datowanej na dzień 28 lipca 2014 r.

c)  kwoty 93.400 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 31 października 2017 r. do dnia zapłaty z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanego do nieruchomości położonej w miejscowości W., składającej się z działki o nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Puławach, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o nr (...) jako realizacji hipoteki umownej stanowiącej zabezpieczenie roszczeń (...) W. z tytułu kredytu w kwocie 990.000 zł udzielonego B. R. na podstawie umowy kredytu zabezpieczonego hipoteką nr (...), datowanej na dzień 30 lipca 2014 r.

W toku procesu pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Prezydenta (...) W. wnosił o oddalenie powództwa w całości. Linia obrony pozwanego przez wywiedzionym powództwem sprowadzała się m.in. do zakwestionowania legitymacji procesowej czynnej powoda, powoływania się na pierwotny charakter nabycia własności nieruchomości w trybie art. 25 e) ustawy o KRS, podniesienia zarzutu nieważności umów kredytu oraz oświadczeń o ustanowieniu hipotek, a także pozorności czynności prawnych.

Przystępując do rozważań odnoszących się do meritum sprawy, należało na wstępie odnieść się do zarzutu strony pozwanej kwestionującej legitymację procesową powoda w niniejszej sprawie.

Legitymacja procesowa jest materialnoprawną kwalifikacją strony i pozostaje w ścisłym związku z przedmiotem rozstrzygnięcia sądowego co do istoty sprawy. Jest jedną z przesłanek materialnych, czyli okoliczności stanowiących w świetle norm prawa materialnego warunki poszukiwania ochrony prawnej na drodze sądowej. Otóż, aby ochrona prawna mogła być przez sąd udzielona, z żądaniem jej udzielenia musi wystąpić osoba do tego uprawniona. Tym uprawnieniem jest właśnie legitymacja procesowa czynna.

W literaturze i orzecznictwie podkreśla się, że skoro legitymacja procesowa jest przesłanką merytoryczną, o której istnieniu przesądzają przepisy prawa materialnego, mające zastosowanie w konkretnym stanie faktycznym, nie zaś przepisy procesowe, jej brak nie prowadzi do odrzucenia pozwu lecz do oddalenia powództwa (tak też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 06 kwietnia 2004 r., I CK 628/03, Sip Lex nr 500174). Dominująca w doktrynie definicja legitymacji procesowej została zaakceptowana przez orzecznictwo i to zarówno Sądu Najwyższego, jak i sądów powszechnych.
W uzasadnieniu wyroku z dnia 18 stycznia 2000 r. (sygn. akt III CKN 525/98) Sąd Najwyższy wskazał, iż "Legitymacja procesowa oznacza, że dany podmiot jest uprawniony do występowania w charakterze strony w konkretnym procesie w stosunku do jego przedmiotu". W postanowieniu z dnia 19 stycznia 2017 r. (sygn. akt I PZ 31/16) Sąd Najwyższy stwierdził, min., że "Legitymacja procesowa jest przesłanką materialnoprawną skuteczności powództwa i oznacza wynikające z przepisów prawa materialnego uprawnienie do występowania w danym procesie w charakterze powoda (legitymacja procesowa czynna), względnie pozwanego (legitymacja procesowa bierna)". Koncepcja legitymacji procesowej jako legitymacji materialnej została zaaprobowana w orzecznictwie sądów powszechnych. Przykładowo, zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 listopada 2016 r. (sygn. akt I ACa 1908/15) "Legitymacja procesowa jest przesłanką merytoryczną, o której istnieniu przesądzają przepisy prawa materialnego, mające zastosowanie w konkretnym stanie faktycznym, nie zaś przepisy procesowe, jej brak nie prowadzi do odrzucenia pozwu lecz do oddalenia powództwa" (tak: Grzegorz Jędrejek, "Legitymacja procesowa w postępowaniu cywilnym", wyd. WoltersKluwer, Warszawa 2019, str. 30-31).

W sprawie pozwany łączył podniesiony przez siebie zarzut z nieprawidłowym określeniem podmiotu, na rzecz którego miałaby zostać zasądzona dochodzona pozwem kwota.

Jak ustalono w toku postępowania, postanowieniem Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie z dnia 05 lutego 2015 r. (sygn. X GU 53/15) ogłoszono upadłość dłużnika (...) w W. z siedzibą w W.. Na mocy zaś postanowienia z dnia 19 marca 2015 r. (sygn. X GUp 87/15) zmieniono sposób prowadzenia postępowania upadłościowego (...)w W. z siedzibą w W. w ten sposób, że postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu zmieniono na postępowanie obejmujące likwidację majątku upadłego, wyznaczając na syndyka masy upadłości L. K..

Przepis art. 61 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz.U.2019.498 t.j.) stanowi, że z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. Ponadto, na mocy art. 75 ust. 1 ustawy, z dniem ogłoszenia upadłości upadły traci prawo zarządu oraz możliwość korzystania z mienia wchodzącego do masy upadłości i rozporządzania nim.

Przepis art. 144 ust. 1 ustawy przewiduje, że po ogłoszeniu upadłości postępowania sądowe, administracyjne lub sądowoadministracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez syndyka albo przeciwko niemu. Postępowania, o których mowa w ust. 1, syndyk prowadzi na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym (ust. 2).

Zgodnie z najnowszym orzecznictwem Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 14.10.2016 r., I CSK 714/15): "Upadły, jako strona w znaczeniu materialnym, będąc podmiotem stosunku prawnego na tle, którego wyniknął spór, pozbawiony jest legitymacji formalnej do występowania w tych postępowaniach, a podstawienie syndyka w miejsce upadłego ma bezwzględny charakter. Postępowania dotyczą masy upadłości niezależnie czy upadły występuje w roli powoda czy pozwanego, czy chodzi o pozycje czynne czy bierne masy upadłości, o zasądzenie świadczenia czy też o ustalenie i ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa, jeżeli tylko wynik takiego postępowania mógłby mieć wpływ na stan masy upadłości i możliwość zaspokojenia się z niej wierzycieli. Zakres składników tworzących masę upadłości ogranicza cel postępowania upadłościowego, który ma służyć spieniężeniu aktywów upadłego i podziału funduszów masy upadłości pomiędzy wierzycieli. Upadły zachowuje legitymację jedynie w sprawach, które nie dotyczą masy upadłości. Zalicza się do nich roszczenia majątkowe odnoszące się do mienia niewchodzącego do masy upadłości, roszczenia, które ze względu na swój charakter nie podlegają zaspokojeniu z masy (np. o zaniechanie wynikające z praw bezwzględnych), roszczenia dotyczące praw niezbywalnych (np. służebności osobiste, prawo dożywocia), roszczenia dotyczące majątkowych praw podmiotowych związanych ściśle z osobą dłużnika (np. prawo do firmy, w której mieści się nazwisko upadłego, autorskie prawa osobiste). Upadły zachowuje legitymację również w postępowaniach, w których poszukuje ochrony swoich praw niemajątkowych, także związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej (powołane za: P. Zimmerman, Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz. Wyd. 5, Warszawa 2018, Sip Legalis).

Postępowania sądowe syndyk prowadzi na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 07.10.2004 r. (IV CK 86/04) podniesiono, że: "w sprawie, w której syndyk działa na rzecz upadłego (...), świadczenie dochodzone przez syndyka lub przeciwko syndykowi podlega zasądzeniu na rzecz upadłego lub od upadłego". W wyroku WSA w Krakowie z dnia 06.06.2013 r. (I SA/Kr 1878/11, Legalis) wyjaśniono, że: "stwierdzenie ustawodawcy, że syndyk jest stroną w postępowaniach dotyczących masy upadłości oznacza, iż przysługuje mu legitymacja do występowania w tych postępowaniach. Jest to jednak strona w znaczeniu wyłącznie formalnym. Syndyk działa bowiem w imieniu własnym. Jednakże w znaczeniu materialnym stroną pozostaje nadal upadły, który jest podmiotem stosunku prawnego, którego postępowanie dotyczy. Sam upadły nie posiada jednak legitymacji procesowej (formalnej), nie może więc działać osobiście i syndyk działa za niego. (...) (powołane za: R. Adamus, Prawo upadłościowe. Komentarz. Warszawa 2019, Sip Legalis).

W niniejszej sprawie powód domagał się zasądzenia dochodzonego roszczenia na rzecz „Syndyka masy upadłości (...) w W. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W.”, co w świetle powyższego przesądzało o jego legitymacji procesowej czynnej, powód bowiem nie dochodził roszczenia na swoją rzecz, lecz na rzecz upadłego. Za prawidłowością takiego sformułowania podmiotu, na rzecz którego miałoby nastąpić zasądzenie dochodzonej pozwem kwoty, przemawia także fakt, iż ewentualna zmiana osoby syndyka nie prowadziłaby do zmiany strony w postępowaniu dotyczącym masy upadłości - w dalszym ciągu roszczenie zasądzone zostałoby bowiem na rzecz Syndyka masy upadłości spółki, nie zaś osoby piastującej tę funkcję, stąd zarzut pozwanego okazał się nieuzasadniony.

Legitymacja procesowa bierna pozwanego, wynikała natomiast z dyspozycji art. 25e) ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U.2018.986 t.j.), wedle którego, Skarb Państwa nabywa nieodpłatnie z mocy prawa mienie pozostałe po wykreślonym z Rejestru podmiocie, bez względu na przyczynę wykreślenia, którym nie rozporządził przed wykreśleniem właściwy organ, z chwilą wykreślenia z Rejestru. Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność z nabytego mienia za zobowiązania podmiotu wykreślonego z Rejestru (ust. 2). Nabycie natomiast przez Skarb Państwa własności nieruchomości albo użytkowania wieczystego stwierdza, w drodze decyzji, starosta właściwy ze względu na miejsce położenia nieruchomości (art. 25 e) ust. 10 zd. 1).

Wykreślenie spółki (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. -pierwotnego właściciela nieruchomości, z Rejestru Przedsiębiorców KRS nastąpiło na mocy postanowienia z dnia 13 lutego 2017 r. w sprawie WA.XII NS-REJ.KRS/(...), które uprawomocniło się z dniem 20 kwietnia 2017 r., wskutek czego decyzją Starosty (...) z dnia 30 października 2017 r., decyzją Starosty (...) z dnia 24 listopada 2017 r. oraz decyzją Starosty (...) z dnia 05 stycznia 2018 r., stwierdzono nieodpłatne nabycie z mocy prawa przez Skarb Państwa z dniem 20 kwietnia 2017 r. własności nieruchomości, zabezpieczonych hipoteką umowną na rzecz (...) w W., pozostałych po wykreślonym z Krajowego Rejestru Sądowego podmiocie tj. firmie (...) sp. z o.o., których dotyczyło niniejsze postępowanie.

Przepis art. 25 e) ust. 11 ustawy o KRS przewiduje, że w postępowaniach dotyczących mienia i zobowiązań, o których mowa w ust. 2, oraz w innych sprawach dotyczących gospodarowania tym mieniem Skarb Państwa jest reprezentowany przez starostę, wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej, właściwego ze względu na ostatnią siedzibę podmiotu, o którym mowa w ust. 1. Ostatnia siedziba zlikwidowanej spółki mieściła się w W., stąd organem właściwym do reprezentowania Skarb Państwa, był Prezydent (...) W..

Przesądziwszy kwestię legitymacji procesowej stron niniejszego procesu, odnieść należało się do zarzutu pozwanego, który argumentował, że nabycie własności nieruchomości na podstawie art. 25 e) ustawy o KRS ma charakter pierwotny, co oznacza, iż nabycie prowadzi do uzyskania tego prawa bez obciążeń.

Zasadniczy sens art. 25e ustawy o KRS wyraża się w ust. 1 tego przepisu, zgodnie z którym Skarb Państwa nabywa nieodpłatnie z mocy prawa mienie pozostałe po wykreślonym z KRS podmiocie, bez względu na przyczynę wykreślenia, którym nie rozporządził przed wykreśleniem właściwy organ, z chwilą wykreślenia z KRS. Nabycie mienia przez Skarb Państwa następuje nieodpłatnie z mocy prawa, a więc bez potrzeby składania w tym zakresie jakichkolwiek dodatkowych oświadczeń. Jednocześnie nie ma znaczenia wola Skarbu Państwa nabycia tego mienia, jak również fakt wiedzy Skarbu Państwa o istnieniu mienia. Nabycie mienia przez Skarb Państwa następuje na zasadzie sukcesji uniwersalnej. Mienie to staje się własnością Skarbu Państwa (tak: Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Komentarz, red. dr hab. Konrad Osajda, rok 2019, wyd. 3, Sip Legalis).

W doktrynie podkreślono, że Skarb Państwa nie tylko nabywa mienie pozostawione po podmiocie wykreślonym z KRS, ale ponosi również odpowiedzialność za zobowiązania tego podmiotu. Odpowiedzialność Skarbu Państwa nie ma jednak charakteru bezwzględnego. Przede wszystkim jej ostateczne poniesienie przez Skarb Państwa jest uwarunkowanie pozostawieniem mienia po podmiocie wykreślonym z KRS i jego nabyciem przez Skarb Państwa stosowanie do art. 25e ust. 1 KRSU. Ponadto, zgodnie z art. 25e ust. 2 KRSU, odpowiedzialność Skarbu Państwa jest ograniczona i stanowi przypadek odpowiedzialności cum viribus patrimonii. Skarb Państwa odpowiada bowiem za zobowiązania wykreślonego podmiotu jedynie częścią swojego majątku, a mianowicie tą, która nabył na podstawie art. 25e ust. 1 KRSU po wykreślonym podmiocie. Wierzyciel będzie więc mógł prowadzić egzekucje wobec Skarbu Państwa tylko z przedmiotów objętych tą odpowiedzialnością (tak powołany wyżej komentarz pod red. K. Osajdy).

Z powyższego jasno więc wynika, iż nabycie mienia przez Skarb Państwa następuje na zasadzie sukcesji uniwersalnej, która prowadzi nie tylko do nabycia praw, ale i obowiązków (obciążeń) związanych z nabywanym majątkiem. Nabywca wchodzi więc niejako w sytuację prawną swojego poprzednika i w ocenie Sądu gdyby rzeczywiście ustawodawca dążył do wprowadzenia zasady nabycia majątku bez obciążeń, zostałoby to wyraźnie zastrzeżone w treści przepisu, analogicznie jak ma to miejsce chociażby w treści art. 1000 k.p.c. (w wyroku z dnia 15.6.2007 r., sygn. akt II CSK 97/07 Sąd Najwyższy wskazał, że „ustawodawca w sposób pośredni – w treści art. 1000 k.p.c. – wyraził zasadę, że nabycie prawa własności w drodze egzekucji sądowej następuje bez jakichkolwiek obciążeń”, przy czym przez określenie wszelkie prawa ciążące na nieruchomości należy rozumieć ograniczone prawa rzeczowe, tj. użytkowanie, służebność gruntową, osobistą, hipotekę).

Z uwagi więc na skutki, jakie łączą się z nabyciem pierwotnym, w ocenie Sądu brak jest podstaw by domniemywać, iż racjonalny ustawodawca poprzez brak wyraźnego zastrzeżenia takiego skutku w treści przepisu, dopuściłby do sytuacji pozostawienia swobodnej ocenie, czy nabycie ma charakter wolny od jakichkolwiek obciążeń, czy też nie. Skoro zastrzeżenie takie nie zostało zawarte, brak było podstaw by podzielić stanowisko pozwanego.

Wskazać należy, że powód dochodził wskazanych w pozwie roszczeń wynikających z realizacji przysługujących mu jak twierdził wierzytelności hipotecznych. Stosownie do treści art. 244 § 1 k.c. ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka, przy czym spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipotekę regulują odrębne przepisy (§ 2), które w przypadku hipoteki wynikają z ustawy z dnia 06 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U.2018.1916 t.j.). Art. 65 ust. 1 powołanej ustawy stanowi, że w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka).

Cechą charakterystyczną hipoteki jest jej akcesoryjność. Mimo że zasada akcesoryjności hipoteki nie została wprost wyrażona w przepisach prawa, wskazuje się te normy, które urzeczywistniają omawianą zasadę. Za przejaw akcesoryjności hipoteki uznaje się regulację zawartą w art. 65 ust. 1 KWU, z którego można wyprowadzić wniosek, iż hipoteka powstaje w zasadzie tylko wtedy, gdy istnieje wierzytelność, która ma być zabezpieczona (por. E. Niezbecka, w: E. Niezbecka, A. Jakubecki, J. Mojak, Prawne, s. 258; A. Szpunar, Akcesoryjność, s. 17; B. Swaczyna, w: Hipoteka po nowelizacji, s. 650). Jeśli zatem wierzytelność jeszcze nie istnieje, musi przynajmniej powstać stosunek prawny stanowiący źródło przyszłej wierzytelności. W przeciwnym razie ustanowienie hipoteki jest niedopuszczalne. W sytuacji, w której wspomniany stosunek okaże się bezwzględnie nieważny, nieważne będzie powstanie hipoteki (powołane za: Ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Komentarz, red. dr hab. Konrad Osajda, rok 2019, wyd. 3, Sip Legalis).

Weryfikację żądań powoda, należało więc rozpocząć od oceny czy umowy kredytowe, które zostały zabezpieczone hipotecznie na nieruchomościach stanowiących aktualnie własność pozwanego, mogły być źródłem ważnych zobowiązań i czy doszło w ogóle do ich zawarcia. Strona pozwana kwestionowała bowiem skuteczność zawarcia przedmiotowych umów, jak również podnosiła zarzut ich nieważności.

Zgodnie z art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 05 listopada 2009 r. o Spółdzielczych Kasach Oszczędnościowo-Kredytowych (Dz.U.2018.2386 t.j.), zasady udzielania pożyczek oraz ich spłaty określa statut kasy. Do umów kredytowych zawieranych przez kasy stosuje się odpowiednio przepisy art. 69, 70, 74-78 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (ust. 2).

Przepis art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U.2018.2187 t.j.) stanowi, że przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Definicja umowy kredytu wskazuje, że jest ona umową dwustronnie zobowiązującą. Z jednej strony, to bank zobowiązany jest do udzielenia kredytu, a potem uprawniony jest do uzyskania spłaty. Z drugiej, kredytobiorca ma prawo domagać się od banku wypłaty kredytu, a potem obciąża go obowiązek zwrotu. Kredytobiorca ma jeszcze także dodatkowe obowiązki. Nie może korzystać z sumy kredytu w inny sposób niż oznaczony umową. Zobowiązany jest do zwrotu sumy kredytu (spłaty kredytu) wraz z odsetkami i prowizją w terminach określonych w umowie kredytowej. Szczegółowe prawa i obowiązki stron określa umowa (np. obowiązek kredytobiorcy umożliwienia pracownikom banku dokonywania kontroli, dostarczania bankowi określonych dokumentów, ustanowienie zabezpieczenia spłaty kredytu itp.) (powołane za: R. Sikorski (red.), Prawo Bankowe. Komentarz, wyd. 1, Warszawa 2015, Sip Legalis).

Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 353 ¹ k.c.). Zgodnie bowiem z treścią art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy, przy czym sprzeczność z ustawą może wynikać także z norm prawa publicznego, mogą to być więc również zakazy wynikające z prawa karnego.

Pozwany formułował szereg zarzutów mających świadczyć o nieważności umowy, jak również kwestionował fakt złożenia pod umową podpisów obu stron. Ocena tychże zarzutów winna uwzględniać zapadłe w stosunku do kredytobiorców prawomocne wyroki skazujące.

Przepis art. 11 k.p.c. stanowi, że ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Jednakże osoba, która nie była oskarżona, może powoływać się w postępowaniu cywilnym na wszelkie okoliczności wyłączające lub ograniczające jej odpowiedzialność cywilną.

W niniejszej sprawie co do każdego z kredytobiorców zapadły prawomocne wyroki skazującego:

- Sąd Okręgowy w Szczecinie wyrokiem z dnia 17 stycznia 2017 r. w sprawie III K 156/16 uznał E. K. (1) za winnego czynu z art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., w wyniku którego doszło do zawarcia umowy kredytu zabezpieczonego hipoteką nr (...), wyrok uprawomocnił się,

- Sąd Okręgowy w Szczecinie, wyrokiem z dnia 12 stycznia 2018 r. w sprawie III K 140/17 uznał oskarżonego P. M. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb. z art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., w wyniku którego doszło do zawarcia z nim przez (...) w W. w dniu 28 lipca 2014 r. umowy kredytu nr (...), zabezpieczonego nieruchomością, wyrok uprawomocnił się w dniu 20 stycznia 2018 r.

- Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim wyrokiem z dnia 14 marca 2019 r. w sprawie II K 180/18 uznał B. R. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu stanowiącego występek z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zb.z art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. w wyniku którego doszło do zawarcia z nim przez (...) w W. w dniu 30 lipca 2014 r. umowy kredytu nr (...), zabezpieczonego nieruchomością, wyrok uprawomocnił się z dniem 22 marca 2019 r.

Jak słusznie podkreślono w doktrynie prawa, między sprawą karną i cywilną może występować związek faktyczny, jak i prawny. U podstaw tego związku leży jedno zdarzenie faktyczne, tj. jeden czyn w znaczeniu historycznym i społecznym, który może być źródłem zarówno stosunku karnoprawnego, jak i cywilnoprawnego ( S. Śliwiński, Polski proces karny przed sądem powszechnym. Zasady ogólne, Warszawa 1948, s. 199 i n.; M. Cieślak, zagadnienia dowodowe w procesie karnym, Warszawa 1955, s. 107). Relacja ta zachodzi najczęściej, gdy dokonany czyn wywołuje skutki w prawie karnym (stanowi przestępstwo w rozumieniu tych przepisów) oraz w sferze stosunków z zakresu szeroko rozumianego prawa cywilnego, np. gdy w wyniku popełnionego przestępstwa powstała szkoda, za którą sprawca ponosi odpowiedzialność na podstawie przepisów o czynach niedozwolonych. Zatem, zgodnie z art. 11 k.p.c., w skład podstawy faktycznej rozstrzygnięcia sądu cywilnego będzie wchodził czyn ustalony w wyroku karnym, jednakże to prawo cywilne będzie właściwe do oceny prawnej tego zdarzenia ( K. Piasecki, Wpływ postępowania i wyroku karnego na postępowanie i wyrok cywilny, Warszawa 1970, s. 75 i 76) (Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. prof. dr hab. Elwira Marszałkowska-Krześ, rok 2019, wyd. 24, Sip Legalis).

Nie zawsze ustalenia co do popełnienia przestępstwa, co do których zachodzi związanie, będą wystarczające do wydania orzeczenia w sprawie cywilnej. W takim wypadku, choć sąd cywilny nie może dokonywać ustaleń sprzecznych z orzeczeniem sądu karnego, nie oznacza, że sąd cywilny nie ma możliwości przeprowadzenia tych samych dowodów co w postępowaniu karnym, jeżeli na ich podstawie można również dokonywać innych ustaleń niezbędnych dla celów procesu. Związanie ustaleniami nie oznacza skonsumowania środków dowodowych, a ustalenia sądu w postępowaniu cywilnym mogą iść dalej, niż to wynika z wyroku w sprawie karnej i w konsekwencji doprowadzić do ustaleń mniej korzystnych dla pozwanego (wyr. SN z 30.12.1966 r., III PRN 66/66, Legalis). Sąd cywilny może więc czynić własne ustalenia w zakresie okoliczności, które nie dotyczą popełnienia przestępstwa, mimo że pozostają w związku z przestępstwem. Ustalenia te mogą różnić się od tych, których dokonał sąd karny (wyr. SN 17.6.2005 r., III CK 642/04, Legalis). Zasada ta wynika z tego, że sąd karny nigdy, poza wypadkami postępowania adhezyjnego, nie dokonuje ustaleń pod kątem widzenia przepisów prawa cywilnego (wyr. SN z 11.5.1965 r., I PR 64/65, Legalis) (Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. prof. dr hab. Elwira Marszałkowska-Krześ, rok 2019, wyd. 24, Sip Legalis).

Istota mocy wiążącej wyroków karnych wyrażona w art. 11 k.p.c. polega na tym, że sąd rozpoznający sprawę cywilną musi przyjąć, iż skazany popełnił przestępstwo przypisane mu wyrokiem karnym (wyr. SN z 14.4.1977 r., IV PR 63/77, Legalis), a zatem nie może samodzielnie dokonywać ustaleń i oceny, ale tylko co do tych okoliczności (faktów), które wynikają z ustaleń zawartych w sentencji prawomocnego wyroku skazującego i przesądzają o popełnieniu przestępstwa [ K. P. , Niektóre aspekty, s. 245 i n.; W. S. , Stosunek postępowania, s. 21; K. C. , Ustalenia faktyczne, s. 54; T. E. , w: T. E. (red.), Kodeks, t. I, 2012, s. 167–168]. Okoliczności te nie mogą być więc przedmiotem postępowania dowodowego oraz wyłączają możliwość dowodzenia okoliczności sprzecznych z tymi, które ustalił sąd karny. Tym samym wyłączona jest możliwość podjęcia przez pozwanego skutecznej obrony sprzecznej z ustaleniami wyroku karnego, a zatem również podniesienia przez niego zarzutu pozbawienia go możliwości obrony swoich praw w tym zakresie. Mówiąc inaczej, ustalenia prawomocnego wyroku co do popełnienia przestępstwa nie mogą być podważone w postępowaniu cywilnym (por. wyr. SN z 23.4.1968 r., II PR 399/67, Legalis) (K. Piasecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz. Art. 1–366, Wyd. 7. Warszawa 2016, Sip Legalis).

Strona pozwana kwestionowała okoliczność zawarcia przedmiotowych umów kredytów oraz ważność tychże czynności prawnych. W ocenie Sądu istotne jest wyjaśnienie różnicy pomiędzy okolicznością, że do zawarcia umowy w ogóle nie doszło od nieważności umowy. Zarzut nieważności czynności prawnej zakłada bowiem, że sama czynność została dokonana, a tylko jej skutki powinny być uznane za niewywołane wobec jej niezgodności z prawem lub zasadami współżycia społecznego (tak też Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 5 grudnia 2014 roku, I ACa 1254/14, SIP Legalis). Skoro zatem strona powodowa powoływała się na brak podpisania umowy przez obie strony to odwoływała się do okoliczności świadczących o tym, że czynność nie miała miejsca.

W ocenie Sądu, w świetle zapadłych prawomocnych wyroków skazujących, tut. Sąd był nimi związany także w zakresie, w jakim potwierdzały, że wskutek wyczerpania przez sprawców znamion czynów zabronionych (m.in. oszustwa, art. 286 k.k.) doszło do zawarcia umów kredytu. To z kolei czyniło bezprzedmiotowym szczegółową weryfikację zarzutów zmierzających do podważenia skuteczności zawarcia umów tj. samego faktu, że do ich zawarcia w ogóle doszło. W tej sytuacji traciły na znaczeniu wszelkie okoliczności podnoszone przez stronę pozwaną, które zmierzały do wykazania, że umowy nie zostały zawarte, co także miało wpływ na zakres przeprowadzonego postępowania dowodowego.

Jak wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 12 grudnia 2018 roku (V ACa 1519/17) jednoznaczne brzmienie przepisu art. 11 k.p.c. wyklucza ponowne rozpatrywanie w postępowaniu cywilnym okoliczności dotyczących popełnienia przestępstwa w odniesieniu do osoby oskarżonej, a stanowiących ustalenia wyroku skazującego. Moc wiążąca wyroku karnego w postępowaniu cywilnym przejawia się w jego szczególnej mocy dowodowej w procesie cywilnym, stanowiąc domniemanie niezbite (praesumptio iuris tantum). Zasada prejudykatu wynikająca z tego artykułu ma charakter bezwzględnie obowiązujący w stosunku do sprawcy przestępstwa skazanego w procesie karnym. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 grudnia 2008 roku (III CSK 191/08, OSP 2010 nr 1, poz. 2, str. 8) wskazywał, że zakres takiego związania sądu w postępowaniu cywilnym rozciąga się jedynie na ustalenia co do popełnienia przestępstwa zawarte w prawomocnym wyroku skazującym, a precyzyjniej w sentencji takiego wyroku skazującego. Związanie sądu cywilnego obejmuje więc tylko te ustalenia, które stanowią konieczną przesłankę określenia przestępstwa przypisanego w sentencji skazującego wyroku karnego. Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 10 września 2012 r. (I PK 167/12), wskazując, że sąd cywilny związany jest tylko ustaleniami dotyczącymi popełnienia przestępstwa - a więc okolicznościami składającymi się na jego stan faktyczny, czyli osobą sprawcy, przedmiotem przestępstwa oraz czynem przypisanym oskarżonemu - które znajdują się w sentencji wyroku. Związanie dotyczy ustalonych w sentencji wyroku znamion przestępstwa, a także okoliczności jego popełnienia, dotyczących czasu, miejsca, poczytalności sprawcy itp.

Przenosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy wskazać należy, że w sentencji każdego z powołanych wyżej wyroków skazujących - w części dotyczącej opisu zarzucanego czynu - pojawiło się sfomułowanie „…doszło do zawarcia umowy kredytu…”. Aprobując przedstawione powyżej stanowisko judykatury, Sąd Okręgowy związany jest zacytowanym ustaleniem i nie może czynić w tym zakresie odmiennych ustaleń. Odwołać się w tym miejscu należy do celu powołanego przepisu art. 11 k.p.c. Ustawodawca chciał bowiem zapobiec ewentualnym sprzecznościom pomiędzy wyrokiem karnym skazującym a wyrokiem w postępowaniu cywilnym. Dlatego też w skład podstawy faktycznej rozstrzygnięcia sądu cywilnego wchodzi czyn opisany w sentencji karnego wyroku skazującego, a sąd ten pozbawiony jest możliwości dokonywania ustaleń w tym zakresie, w tym w szczególności ustaleń odmiennych niż przeniesione na podstawie tego wyroku z procesu karnego (tak A. Zieliński (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Wyd. 9). Przyjęcie odmiennego zapatrywania mogłoby doprowadzić do sytuacji,
w której oskarżony zostaje prawomocnie skazany za popełnienie przestępstwa, którego elementem było zawarcie umowy, zaś sąd cywilny ustaliłby, że do zawarcia kontraktu w ogóle nie doszło, co byłoby niedopuszczalną sytuacją.

W konsekwencji Sąd związany był z mocy art. 11 k.p.c. ustaleniem, że wszystkie trzy umowy kredytu zostały zawarte, zaś zarzuty pozwanego podważające tę okoliczność uznać należało za niedopuszczalne.

Powyższe ustalenia nie oznaczają jednakże, że zawarte umowy kredytu są ważne.

Argumentacja strony powodowej, zgodnie z którą skazujące wyroki karne w sposób wiążący przesądziły o ważności czynności prawnych, nie znajduje uzasadnienia. O skutkach cywilnoprawnych wynikających z czynu objętego prawomocnym wyrokiem skazującym decyduje bowiem cywilne prawo materialne. Istota związania sądu cywilnego skazującym wyrokiem karnym wyraża się w tym, że w skład podstawy faktycznej rozstrzygnięcia sądu cywilnego wchodzi czyn opisany w sentencji karnego wyroku skazującego, a sąd ten pozbawiony jest możliwości dokonywania ustaleń w tym zakresie, w tym w szczególności ustaleń odmiennych niż przeniesione na podstawie tego wyroku z procesu karnego (tak: A. Zieliński (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Wyd. 9, Warszawa 2017, Sip Legalis). Nie jest natomiast pozbawiony możliwości oceny skutków prawnych czynności na gruncie prawa cywilnego materialnego, a zatem strona pozwana mogła skutecznie podnosić zarzuty dotyczące ważności przedmiotowych umów.

Kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy miała ocena skutków, jakie wywarło skazanie kredytobiorców za przestępstwo oszustwa, w związku z zawarciem przedmiotowych umów kredytowych.

Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko wyrażone w orzecznictwie, że czynność prawna podjęta w celu przestępczym jest nieważna (art. 58 § 1 k.c.) (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2005 r., sygn. akt II CK 174/05, Sip Lex). Przez czynność prawną mającą na celu obejście ustawy należy rozumieć czynność wprawdzie nieobjętą zakazem ustawowym, ale przedsięwziętą w celu osiągnięcia skutku zakazanego przez ustawę. Jak podkreśla się w doktrynie, czynność mająca na celu obejście ustawy zawiera pozór zgodności z ustawą, ponieważ jej treść nie zawiera elementów wprost sprzecznych z ustawą, ale skutki, które wywołuje i które objęte są zamiarem stron, naruszają zakazy lub nakazy ustawowe. Chodzi tu o zakazy lub nakazy wynikające z norm bezwzględnie obowiązujących (iuris cogentis) oraz semiimperatywnych, gdyż tylko one zabraniają kształtowania stosunków prawnych w sposób z nimi niezgodny. Funkcja art. 58 k.c. - jak podkreślono w doktrynie - polega natomiast na tym, aby zapobiegać powstawaniu stosunków prawnych przez system prawny zakazanych. Wspomniane zakazy lub nakazy mogą wynikać z norm rangi ustawowej każdej z gałęzi prawa, także z norm prawa publicznego, mogą to być więc również zakazy wynikające z norm prawa karnego, choć w razie ich naruszenia stosuje się w zasadzie właściwe dla nich sankcje określone w prawie karnym. Jeżeli jednak cel konkretnej normy wskazuje na to, że ma ona zapobiegać ukształtowaniu stosunku cywilnoprawnego, sprzecznego z nią, wówczas trzeba przyjąć, że przepis art. 58 § 1 k.c. znajduje zastosowanie, ponieważ działania zakazane normami prawa karnego nie mogą być przedmiotem ważnych zobowiązań podejmowanych w czynnościach cywilnoprawnych. Natomiast normy prawa karnego, które odnoszą się do czynności prawnych nie w celu zapobieżenia powstawaniu określonych stosunków cywilnoprawnych, wywołują jedynie sankcje określone we właściwych dla nich przepisach prawa karnego” (powołane za: Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 23 lutego 2006 r., sygn. II CSK 101/05, Sip Legalis).

Warto w tym miejscu odwołać się do poglądów wyrażonych dotychczas w orzecznictwie. W uzasadnieniu cytowanego wyżej wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 października 2005 r., wskazano, że "zawarta (...) umowa komisu z pozwanym nie może być uznana za czynność ważną, G. H. nie zawierał jej bowiem w celu wykonania usługi polegającej na doprowadzeniu do sprzedaży samochodu stanowiącego własność pozwanego, ale jedynie żeby nakłonić pozwanego do wydania mu posiadania samochodu, co umożliwiło mu dokonanie oszustwa. Czynności cywilnoprawnych nie można wykorzystywać jako środka do osiągania przestępczych celów, zatem nie budzi wątpliwości stanowisko Sądu Apelacyjnego, który umowę komisu z dnia 12 stycznia 1998 r. uznał, na podstawie art. 58 § 1 k.c., za nieważną".
Z kolei w wyroku z dnia 14 marca 2014 r. (sygn. akt III CSK 113/13) Sąd Najwyższy podkreślił, że w celu oszukania powoda został zawarta umowa z dnia 12 kwietnia 2010 i tę czynność uznał sąd karny za wyczerpującą znamiona przestępstwa oszustwa. W tej sytuacji nieważną jest tylko ta umowa. Została ona zawarta w celu oszukania powoda i jest niewątpliwie sprzeczna z przepisami prawa karnego.” W wyroku z dnia 26 listopada 2002 r. (sygn. V CKN 1445/00) Sąd Najwyższy zajął zaś stanowisko, iż dokonana z naruszeniem zakazu wynikającego z norm prawa publicznego czynność prawna kształtująca stosunki cywilnoprawne jest nieważna (art. 58 § 1 k.c.). W uzasadnieniu tego stanowiska Sąd Najwyższy słusznie zwrócił uwagę, że cały system prawa tworzy jedność i dlatego nie może być tak, aby zakazane normami prawa publicznego działania były przedmiotem ważnych zobowiązań podjętych w umowach cywilnoprawnych i stanowisko to jest w pełni akceptowane przez tut. Sąd.

W sprawie w ustosunkowaniu się do poniesionego przez pozwanego zarzutu nieważności umowy powód podnosił, że jego uwzględnienie prowadziłoby do ponownego pokrzywdzenia wierzyciela. Należy jednak wskazać, że okoliczność, iż powód nie jest uprawniony do dochodzenia należności wynikającej z nieważnej czynności prawnej, nie pozbawia go możliwości dochodzenia należności w trybie odpowiedzialności deliktowej.
W orzecznictwie podkreślono również, że zatajanie faktycznego stanu finansowego sprawcy jest kreowaniem mylnego wyobrażenia o możliwościach spłaty zobowiązania w umówionym terminie, a nie w ogóle w czasie bliżej nieoznaczonym, prowadzące do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, stanowi przestępstwo oszustwa i jest formą zadłużenia w rozumieniu prawa cywilnego opartego na czynie niedozwolonym (tak: wyrok Sądu Najwyższego - Izba Karna z dnia 24 stycznia 2019 r., sygn. akt IV KK 465/17, Sip Legalis).

W ocenie Sądu brak jest podstaw do przyjęcia, iż zakazane normami prawa publicznego działania mogą być przedmiotem ważnych zobowiązań cywilnych. Celem normy prawnej art. 286 k.k. ma być bowiem zapobieganie ukształtowaniu stosunków prawnych, które byłyby z nią sprzeczne i z tych względów, przepis art. 58 § 1 k.c. znajduje w sprawie zastosowanie. Nie można bowiem udzielić ochrony cywilnoprawnej czynności prawnej, która wypełnia znamiona przestępstwa lub podjęta została w celu jego popełnienia. Prowadziłoby to nie tylko do niespójności systemu prawnego, lecz byłoby sprzeczne z jego podstawowymi założeniami aksjologicznymi (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 marca 2019 r., sygn. I ACa 1832/17, Sip Lex). Przyjęcie odpowiedzialności Skarbu Państwa w związku z umowami, które zostały zawarte w ramach przestępstwa naruszałoby
w sposób rażący zasadę słuszności i sprawiedliwości.

Kierując się powyższymi względami, Sąd doszedł do przekonania, że powołane w podstawie faktycznej powództwa umowy kredytu są z mocy art. 58 k.c. nieważne

Jak wyjaśniono na wcześniejszym etapie rozważań, hipoteka jest prawem akcesoryjnym w stosunku do wierzytelności, którą zabezpiecza. W sytuacji, w której wspomniany stosunek okaże się bezwzględnie nieważny, nieważne będzie powstanie hipoteki, co w świetle uznania umów kredytu za nieważnych na podstawie art. 58 § 1 k.c., przesądzało o bezzasadności powództwa.

Należy w tym miejscu podnieść, że uznanie nieważności czynności wypełniającej znamiona przestępstwa, czyniło zbędnym dalsze rozważania w zakresie podnoszonych przez stronę pozwaną zarzutów zmierzających do oddalenia powództwa.

Z tych względów Sąd powództwo oddalił w całości.

W konsekwencji podjętego rozstrzygnięcia, orzeczenie o kosztach procesu nastąpiło na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. statuującego zasadę odpowiedzialności za jego wynik. To na stronie powodowej jako stronie przegrywającej spór rozstrzygany w ramach niniejszego postępowania, spoczywa ciężar zwrotu kosztów procesu, poniesionych przez pozwanego. Na koszty te składał się koszt wynagrodzenia pełnomocnika w osobie radcy Prokuratorii Generalnej. Zgodnie natomiast z art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U.2016.2261) koszty zastępstwa zasądzone lub przyznane Skarbowi Państwa w sprawie, w której zastępstwo Skarbu Państwa wykonuje Prokuratoria Generalna, przysługują Skarbowi Państwa - Prokuratorii Generalnej. Stosownie do przepisu art. 99 k.p.c. stronom reprezentowanym przez radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej zwraca się koszty w wysokości należnej według przepisów o wynagrodzeniu adwokata. Wysokość wynagrodzenia ustalono na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800) w stawce 5.400 zł wynikającej z § 2 pkt 6, (mając na uwadze postanowienie ustalające wartość przedmiotu sporu w sprawie Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 30 sierpnia 2018 r. co do roszczenia z pkt I a) na kwotę 34.500 zł, co do roszczenia z pkt I b) na kwotę 31.000 zł, co do roszczenia z pkt I c) na kwotę 36.500 zł, k. 2991-2992verte).

Rozstrzygając o kosztach należnych pozwanemu, Sąd miał na uwadze sytuację prawną i finansową strony powodowej, jak również charakter roszczenia. W ocenie Sądu okoliczności te, jak również fakt zwolnienia powoda od kosztów sądowych w całości, nie miały na tyle istotnego znaczenia, by pozbawić pozwanego kosztów zastępstwa procesowego. Wskazać należy na treść przepisu art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 623), zgodnie z którym zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi. Na obciążenie powoda kosztami procesu nie mogła mieć decydującego znaczenia wyłącznie jego sytuacja finansowa. Fakt zwolnienia od ponoszenia kosztów sądowych nie uprawnia strony do zupełnie dowolnego kształtowania wysokości roszczenia, a konieczność poniesienia wysokich kosztów na rzecz przeciwnika winna skłaniać do ważenia swoich żądań i określania ich w rozsądnych, możliwych do uzasadnienia, granicach (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 19 września 2012 r., I ACa 530/12, LEX nr 1223171). Sąd również podziela w pełni pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 26 listopada 2003 roku (I PK 585/02, nie publ.), zgodnie z którym prawo do sądu nie oznacza przyzwolenia na konstruowanie wszelkich możliwych roszczeń i woluntarystyczne określanie ich wysokości, gdyż strona winna mieć świadomość tak formułowanych roszczeń, także w zakresie kosztów postępowania. Jak przekonywująco uzasadniał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 10 czerwca 2016 roku (I ACa 1254/12) trudna sytuacja materialna strony nie jest przeszkodą wystarczającą do stosowania dobrodziejstwa wynikającego z przepisu art. 102 k.p.c. chyba że na rzecz tej strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności. W ocenie Sądu w sprawie tego rodzaju inne okoliczności nie wystąpiły. Nie można przede wszystkim przyjąć, by powód mógł pozostawać w usprawiedliwionym obiektywnie przekonaniu o zasadności roszczenia skoro nie zaprzeczał okolicznościom dotyczącym przestępczej działalności w ramach upadłego podmiotu, jak również miał wiedzę o prawomocnych wyrokach skazujących.

Wskazać jednocześnie należy na nakład pracy pełnomocnika pozwanego, która brała udział w rozprawach, jak również złożyła wiele obszernych pism procesowych, zaś przedstawiona w nich argumentacja przyczyniła się do wyjaśnienia sprawy. Pozbawienie kosztów zastępstwa procesowego strony pozwanej, w ocenie Sądu Okręgowego naruszałoby zasadę słuszności.

W sprawie pozostały nieuiszczone koszty sądowe. Ponieważ powód korzystał ze zwolnienia od obowiązku ich uiszczenia, zaś brak jest podstaw do obciążenia nimi pozwanych, którzy proces wygrali, Sąd obciążył nimi Skarb Państwa, o czym orzeczono w punkcie III wyroku.

Z tych względów orzeczono jak w sentencji.

Sędzia del. Michał Chojnacki

ZARZĄDZENIE

(...)

Sędzia del. Michał Chojnacki