Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

POSTANOWIENIE

Dnia 9 kwietnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział II Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Eliza Kurkowska

po rozpoznaniu w dniu 9 kwietnia 2018 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku Stowarzyszenia(...) z siedzibą w Ł.

z udziałem Polskiego Związku Łowieckiego z siedzibą w W.

o udzielenie zabezpieczenia

postanawia:

oddalić wniosek.

UZASADNIENIE

Stowarzyszenie(...) z siedzibą w Ł. w dniu 23 lutego 2018 r. złożyło wniosek o zabezpieczenie roszczenia przeciwko Polskiemu Związkowi Łowieckiemu w W. (dalej „PZŁ”) opartego na art. 323 Prawo ochrony środowiska o zaprzestanie działalności powodującej zagrożenie dla środowiska jako dobra wspólnego poprzez nakazanie PZŁ – w tym wszystkim jego członkom, tak osobom fizycznym, jak i prawnym – zaprzestania działalności powodującej zagrożenie dla środowiska jako dobra wspólnego poprzez zakazanie pozyskiwania zwierzyny, wydawania zgody na wykonywanie polowania, dokonywania odłowu drapieżników oraz odłowu lub odstrzału redukcyjnego i sanitarnego zwierzyny na terenie Polski do czasu prawomocnego zakończenia postępowania zainicjowanego niniejszym wnioskiem.

W uzasadnieniu wniosku Stowarzyszenie (...)z siedzibą w Ł. wskazało, że w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2014 r. w sprawie o sygn. akt P 19/13, stwierdzającym niezgodność art. 27 ustawy Prawo Łowieckie (dot. obwodów łowieckich) z Konstytucją i utratą mocy tego przepisu z dniem 22 stycznia 2016 r., w tym dniu straciły moc również wszystkie akty prawne stanowiące o podziale poszczególnych województw na obwody łowieckie. Tym samym od tego dnia nie istnieją w Polsce jakiekolwiek obwody łowieckie, więc nie ma możliwości prawnej prowadzenia gospodarki łowieckiej i tym samym organizowania polowań. W rezultacie każde pozyskiwanie zwierzyny od tego dnia odpowiada definicji kłusownictwa, bowiem zniesienie obwodów łowieckich doprowadziło do zniesienia uprawnień ich zarządców i dzierżawców, w tym w szczególności do wydawania pozwoleń na polowania. PZŁ pomimo zniesienia obwodów łowieckich w wyniku wejścia w życie ww. wyroku Trybunału Konstytucyjnego nie podjął żadnych czynności zmierzających do zaprzestania prowadzenia działań mających na celu pozyskiwanie zwierzyny.

Uzasadniając wniosek o zabezpieczenie roszczenia wnioskodawca wskazał, że działanie PZŁ i jego członków polegające na pozyskiwaniu zwierzyny na terenie zniesionych obwodów łowieckich, Parków Narodowych oraz rezerwatów przyrody jest bezprawne i wywiera negatywny wpływ na środowisko oraz niesie realne zagrożenie dla środowiska w przyszłości (pozyskiwanie zwierząt łownych uderza w środowisko jako dobro wspólne, masowy odstrzał dzików niesie realne zagrożenie rozniesienia afrykańskiego pomoru świń, odstrzały redukcyjne i sanitarne na terenie Parków Narodowych i rezerwatów niosą ryzyko zniszczenia ściśle chronionych ekosystemów). Zdaniem wnioskodawcy w niniejszej sprawie jedynym środkiem zapobiegawczym, który może uchylić zagrożenie płynące z realnych i potencjalnych działań obowiązanego jest nakazanie zaprzestania mu tych działań, bowiem ich ewentualne skutki mają charakter nieodwracalny. Uzasadniając swój interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia roszczenia wnioskodawca argumentował tym, że dalsze nielegalne pozyskiwanie zwierzyny w Polsce prowadzi do nieodwracalnych strat w środowisku naturalnym. Każdy dzień niesie ze sobą ryzyko uśmiercania kolejnych zwierząt i zaburzania ekosystemu, jednocześnie straty te są nieodwracalne gdyż pojawienie się nowych osobników w miejsce zabitych wymaga czasu, a przy tym nie jest automatycznie pewne. Udzielenie zabezpieczenia daje szanse na ochronę i zachowanie zwierzyny przy życiu do czasu ocenienia przez niezależny Sąd legalności jej pozyskiwania.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 730 § 1 i § 2 k.p.c. w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia, także przed wszczęciem postępowania, przy czym stosownie do treści art. 730 ¹ § 1 k.p.c., żądając udzielenia zabezpieczenia strona winna uprawdopodobnić roszczenie oraz interes prawny w jego udzieleniu, określony przepisem art. 730 ¹ § 2 k.p.c.

Jak wynika z treści wskazanego przepisu obie przesłanki, tj. uprawdopodobnienie roszczenia i wykazanie interesu prawnego winny być spełnione kumulatywnie. W tym miejscu należy podkreślić, że uprawdopodobnienie winno opierać się na przedstawieniu stosownych środków uprawdopodobnienia, na podstawie, których kierując się zasadami doświadczenia życiowego i racjonalną oceną przedstawionego stanu faktycznego, można dojść do usprawiedliwionego przekonania, że dochodzone roszczenie oraz obawa zniweczenia skutków procesu są wysoce prawdopodobne. Wymóg uprawdopodobnienia roszczenia oznacza konieczność uprawdopodobnienia faktów, z których jest ono wywodzone. Uprawdopodobnienie nie może opierać się wyłącznie na samych tylko twierdzeniach strony.

Zgodnie z art. 323 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska każdy, komu przez bezprawne oddziaływanie na środowisko bezpośrednio zagraża szkoda lub została mu wyrządzona szkoda, może żądać od podmiotu odpowiedzialnego za to zagrożenie lub naruszenie przywrócenia stanu zgodnego z prawem i podjęcia środków zapobiegawczych, w szczególności przez zamontowanie instalacji lub urządzeń zabezpieczających przed zagrożeniem lub naruszeniem; w razie gdy jest to niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, może on żądać zaprzestania działalności powodującej to zagrożenie lub naruszenie. Jeżeli zagrożenie lub naruszenie dotyczy środowiska jako dobra wspólnego, z roszczeniem, o którym mowa w ust.1, może wystąpić Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego, a także organizacja ekologiczna (ust. 2).

W niniejszej sprawie wnioskodawca wykazał, że jest organizacją gdyż jest organizacją społeczną, której celem statutowym jest m.in. ochrona środowiska. Dla wytoczenia powództwa opartego o art. 323 Ustawy prawo ochrony środowiska, konieczne jest by działanie określonego podmiotu miało charakter bezprawny. Dla uwzględnienia wniosku o zabezpieczenie tego powództwa Stowarzyszenie winno zatem uprawdopodobnić bezprawność działania PZŁ polegającego na pozyskiwaniu zwierzyny od dnia 22 stycznia 2016 r.

Wnioskodawca nie uprawdopodobnił tej okoliczności.

Trybunał Konstytucyjny w swoim wyroku z dnia 10 lipca 2014 r. (Sygn. akt P 19/13) rozpoznał pytanie prawne Naczelnego Sądu Administracyjnego dotyczące zasad tworzenia obwodów łowieckich obejmujących nieruchomości prywatne wbrew woli ich właścicieli. Trybunał orzekł, że art. 27 ust. 1 w związku z art. 26 ustawy z dnia 13 października 1995 r. - Prawo łowieckie (Dz. U. z 2013 r. poz. 1226, z późn. zm.) przez to, że upoważnia do objęcia nieruchomości reżimem obwodu łowieckiego, nie zapewniając odpowiednich prawnych środków ochrony praw właściciela tej nieruchomości, jest niezgodny z art. 64 ust. 1 w związku z art. 64 ust. 3 i art. 31 ust. 3. Konstytucji RP. Trybunał odroczył wykonanie wyroku o 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, dając ustawodawcy maksymalny możliwy czas na jego wdrożenie. Do dnia dzisiejszego nowe regulacje prawne, uwzględniające prawa właścicieli, nie zostały opracowane.

Niekonstytucyjny przepis utracił moc obowiązującą z dniem 22 stycznia 2016 r. Wyrok ten wywołał określone zmiany w systemie prawa, ale jego dalsze skutki są kwestią dyskusyjną, gdyż orzeczenie dotknęło kwestii, które oddziałują nie tylko na prawo łowieckie, ale także na akty wydane na jego podstawie.

W związku z powyższym pojawiają się wątpliwości, co dzieje się z obwodami łowieckimi po 21 stycznia 2016 r. Jest to zasadnicze pytanie w kontekście możliwości prowadzenia gospodarki łowieckiej, tj. ważności umów dzierżawnych i upoważnień do wykonywania polowania indywidualnego (odstrzałów), czy legalności polowań i odpowiedzialności za szkody łowieckie.

Utrata mocy obowiązującej przepisu upoważniającego do wydania rozporządzenia sprawia, że traci moc akt wydany na jego podstawie. Jest to bezpośrednia konsekwencja art. 92 ust. 1 Konstytucji RP, który kompetencyjnie i funkcjonalnie łączy ustawę z rozporządzeniem.

W kontekście omawianej sprawy tworzenia obwodów łowieckich należy zastanowić się, czy dana reguła może mieć zastosowanie także do aktów sejmiku województwa.

Przy określeniu wpływu orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego na system prawa możemy mieć do czynienia z dwiema sytuacjami.

Pierwsza polega na tym, że uchwałę sejmiku województwa traktujemy jako akt prawa miejscowego, za czym przemawia przede wszystkim podstawa jego wydania. Jeśli więc regułą legislacyjną jest to, że utrata mocy obowiązującej podstawy prawnej wydania aktu niesamoistnego powoduje, że traci moc wydany na jej podstawie akt normatywny, to należałoby przyjąć, że uchwały wydane na podstawie art. 27 ust. 1 prawa łowieckiego utraciły moc po utracie mocy obowiązującej przepisu ustawowego. Z tego względu po wyroku Trybunału wszystkie obwody łowieckie trzeba byłoby utworzyć na nowo, na podstawie nowo ustanowionych przepisów ustawowych.

Należy jednak zauważyć, że w uchwałach sejmików województw w sprawie tworzenia/zmiany obwodów łowieckich obok art. 27 ust. 1 prawa łowieckiego, podawana jest druga podstawa prawna, wynikająca z ustawy o samorządzie województwa np. art. 18 pkt 20, określający, że do wyłącznej kompetencji sejmiku województwa należy podejmowanie uchwał w innych sprawach zastrzeżonych ustawami i statutem województwa do kompetencji sejmiku województwa, co może sugerować że akt swój traktuje inaczej niż akt prawa miejscowego ( zob. np. uchwała nr LI/1836/14 Sejmiku Województwa (...) z dnia 26 czerwca 2014 r. w sprawie zmiany granic obwodu łowieckiego nr 224, Dziennik Urzędowy Województwa (...), poz. 3055). Można się więc zastanowić, czy wobec braku szczególnej podstawy z prawa łowieckiego, ta ogólna podstawa do stanowienia uchwał nie byłaby wystarczająca, by czasowo utrzymać obecne obwody łowieckie. W ten sposób można bowiem realizować zadania związane z ochroną środowiska.

Druga sytuacja polega na tym, że uchwała sejmiku województwa jest traktowana jako akt indywidualno-konkretny, o charakterze jednorazowym. Jego celem jest utworzenie określonej jednostki podziału terytorialnego. W takim wypadku można się zastanawiać nad skutkami wyroku w sprawie o sygn. P 19/13 w odniesieniu do indywidualnych rozstrzygnięć prawnych. Można wówczas rozważyć to, że odpadnięcie przesłanki wydania nie spowoduje automatycznie kasacji aktu indywidualno-konkretnego. Można tu ewentualnie zastosować procedurę wynikającą z art. 190 ust. 4 Konstytucji, by podważyć stosunki prawne ukształtowane na podstawie niekonstytucyjnych przepisów.

Bez wyjaśnienia tych kwestii nie można dokonać oceny czy działania podejmowane przez PZŁ są bezprawne czy też nie. Samo stanowisko wnioskodawcy nie jest wystarczające dla uprawdopodobnienia tej okoliczności. Okoliczność ta wymaga przeprowadzenia częściowego postępowania dowodowego lub chociażby zapoznania się ze stanowiskiem PZŁ. Podkreślenia wymaga, że naruszyciel ma instrumenty prawne wykazywania braku bezprawności.

Jednocześnie zdaniem Sądu trudno mówić o bezprawności działań podejmowanych przez PZŁ od 22 stycznia 2016 r. polegających na prowadzeniu gospodarki łowieckiej w świetle oficjalnego komunikatu Ministerstwa Sprawiedliwości w sprawie obwodów łowieckich opublikowanego na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości w dniu 29 stycznia 2016 r. Ministerstwo bowiem wskazało, że utrata mocy prawnej przez art. 27 ust. 1 prawa łowieckiego nie spowodowuje zniesienia istniejących obwodów łowieckich, jednocześnie wskazując, że niezastosowanie się w wyznaczonym terminie 18 miesięcy (tj. do 21 stycznia 2016 r.) do wyroku TK z 10 lipca 2014 r. nie spowoduje żadnych perturbacji związanych z realizacją zadań z zakresu gospodarki łowieckiej. Zdaniem Ministerstwa, uchwały sejmików województw o podziale na województwa na obwody łowieckie, niezależnie czy uznać za akty stanowienia prawa miejscowego, czy też za akty stosowania prawa, miały charakter jednorazowy i „skonsumowały się” z chwilą wejścia w życie, skutkując powstaniem obwodów łowieckich o indywidualnie oznaczonych granicach. Według Ministerstwa, należy zatem przyjąć, że utrata mocy przez art. 27 ust. 1 prawa łowieckiego wywołuje skutki jedynie na przyszłość. Polegają one na braku możliwości tworzenia nowych obwodów łowieckich oraz zmiany granic dotychczasowych obwodów. Istniejące obwody łowieckie funkcjonują normalnie po 21 stycznia 2016 r. Ich dzierżawcy i zarządcy mogą na nich prowadzić dotychczasową gospodarkę łowiecką, a myśliwi wykonywać polowanie (https://www.mos.gov.pl/srodowisko/przyroda/konwencje-miedzynarodowe/ konwencja-waszyngtonska-cites/aktualnosci/szczegoly/news/stanowisko ministerstwa - srodowiska-obwody-lowieckie/; dostęp: 9 kwietnia 2018 r.).

Wobec powyższego brak jest na obecnym etapie postępowania uprawdopodobnienia, że działania PZŁ po dniu 22 stycznia 2016 r. były bezprawne, zwłaszcza w świetle takiego stanowiska wynikającego z komunikatu Ministerstwa Sprawiedliwości.

Brak uprawdopodobnienia dochodzonego roszczenia w stopniu pozwalającym na uwzględnienie wniosku o zabezpieczenie stanowi podstawę do oddalenia tego wniosku, zważywszy na wskazaną wyżej konieczność kumulatywnego spełnienia obu przesłanek zabezpieczenia.

Mając powyższe na względzie, Sąd w oparciu o przytoczone wyżej przepisy, orzekł jak w sentencji postanowienia.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)