Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie III Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Joanna Bitner
Protokolant:	sekretarka Magdalena Sujkowska

po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 2016 r. w Warszawie na rozprawie sprawy

z powództwa H. K.

przeciwko Skarbowi Państwa – Dyrektorowi Generalnemu Służby Więziennej

o zapłatę

I.  powództwo oddala;

II.  nie obciąża powoda obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania w

sprawie, a nieuiszczone koszty przejmuje na rachunek Skarbu Państwa;

III.  nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Kasy Sądu Okręgowego w Warszawie na rzecz radcy prawnego K. K. (1) kwotę 7.200,- (siedem tysięcy dwieście) złotych plus VAT tytułem wynagrodzenia pełnomocnika z urzędu oraz kwotę 459,40 (czterysta pięćdziesiąt dziesięć 40/100) złotych tytułem zwrotu wydatków.

Sygn. akt IIIC 1102/12

UZASADNIENIE

Powód H. K. w pozwie z dnia 20 października 2011 roku oraz w toku postępowania domagał się ostatecznie zasądzenia od Skarbu Państwa reprezentowanego przez Dyrektora Centralnego Zarządu Służby Więziennej kwoty 250 000 zł;- tytułem zadośćuczynienia za naruszenie jego dóbr osobistych: godności i prawa do prywatności.

W uzasadnieniu wskazał, że pozew dotyczy warunków odbywania kary w Zakładzie Karnym w G., gdzie był osadzany w przepełnionych celach, bez właściwego oświetlenia umożliwiającego np. czytanie książek. Powoływał również brak właściwego oddzielenia urządzeń sanitarnych od mieszkalnej części cel, brak właściwego wyżywienia, brak dostępu do ciepłej wody, właściwych warunków sanitarno - higienicznych, odpowiedniego sprzętu kwaterunkowego (wychodzące z materaca sprężyny, zapadanie się łóżka, zaplamione i nieświeże koce, prześcieradła i poszewki), niezapewnienie właściwej temperatury powietrza, niewłaściwe zachowania funkcjonariuszy Służby Więziennej, pogorszenie się stanu zdrowia (rozdrażnienie, apatia). Podnosił nadto, że w jednostce penitencjarnej pojawiały się wilgoć, zagrzybienie i robactwo /k. 2-6/.

Pozwany Skarb Państwa – Dyrektor Centralnego Zarządu Służby Więziennej wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu wskazał, że powód nigdy nie odbywał kary w przeludnionej celi, a warunki bytowe, kwaterunkowe, żywieniowe, były zapewnione zgodnie z przepisami obowiązującego prawa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Powód przebywał w (...) Zakładzie Karnym od dnia 11 sierpnia 2010 r. do dnia 17 marca 2011 r. (1 okres) oraz od dnia 21 maja 2011 r. do dnia złożenia pozwu (2 okres).

W pierwszym okresie powód został osadzony w następujących celach:

1)  w okresie od 11 sierpnia 2010r. w 2-osobowej celi nr (...) oddziału (...) o powierzchni 8,93m ^{( 2)};

2)  w okresie od 31 sierpnia 2010r. w 4-osobowej celi nr (...) oddziału (...) o powierzchni 12,14m ²;

3)  od 28 września 2010r, w 2-osobowej celi nr (...) oddziału (...) o powierzchni 8,07m ²;

4)  od 28 października 20lOr. w 4-osobowej celi nr (...) oddziału (...) o powierzchni 12,14m ²;

5)  od 09 grudnia 2010r. w 2-osobowej celi nr (...) oddziału (...) o powierzchni 8,02m ²;

6)  od 04 lutego 2011r. w 3-osobowej celi nr (...) oddziału (...) o powierzchni 9,04m ²;

7)  od 10 lutego 2011r. w 4-osobowej celi nr (...) oddziału (...) o powierzchni 13,82m ²;

8)  od 01 marca 2011r. w 4-osobowej celi nr (...) oddziału (...) o powierzchni 12,06m ²,

W drugim okresie powód został osadzony w następujących celach:

1)  od 12 maja 2011r. w 5-osobowej celi nr (...) oddziału (...) o powierzchni 16,11 m ^{( 2)};

2)  od 31 maja 2011r. w 2-osobowej celi nr (...) oddziału (...) o powierzchni 6,17m ^{( 2)};

3)  od 16 czerwca 201lr. w 2-osobowej celi nr (...) oddziału (...) o powierzchni 6,20m ^{( 2)};

4)  od 22 czerwca 2011r. w 5-osobowej celi nr (...) oddziału (...) o powierzchni 15,11m ^{( 2)};

5)  od 28 lipca 2011r. w 3-osobowej celi nr (...) oddziału (...) o powierzchni 15,48m ^{( 2)};

6)  od 19 września 2011 r. w 2-osobowej celi nr (...) oddziału (...) o powierzchni 8,02m ^{( 2)};

7)  od 23 września 2011r. w 2-osobowej celi nr (...) oddziału (...) o powierzchni 10,57m ^{( 2)}

8)  od 12 października 201lr. w 3-osobowej celi nr (...) oddziału (...) o powierzchni 15,48m ^{( 2)},

9)  od 13 października 2011r. do dnia sporządzenia pozwu w 2-osobowej celi nr (...) oddziału (...) o powierzchni 6,59m ^{( 2)}

/wydruk wygenerowany z programu (...), k.45-46, informacja Kierownika Działu Ewidencji, k. 50 /

Podczas pobytów powoda w tym Zakładzie Karnym nie występowało przeludnienie.

/wyciąg z Informacji o czynnościach przeprowadzonych z upoważnienia Rzecznika Praw Obywatelskich w Zakładzie Karnym w G. z dnia 10 stycznia 2011 r., k.,47-49 pismo kierownika działu ewidencji ZK w G. adresowane do powoda z dnia 15 listopada 2011 r., (...), k.50 /

Wszystkie cele mieszkalne, w których przebywał powód w pawilonie (...), posiadały węzły sanitarne (toalety), w skład których wchodziły: miska ustępowa, spłuczka, umywalka z doprowadzeniem bieżącej zimnej wody, zdatnej do picia, dostępnej przez całą dobę. Powód miał możliwość podgrzania wody np. w prywatnych czajnikach elektrycznych, grzałkach, etc.

/ wyciąg z Informacji o czynnościach przeprowadzonych z upoważnienia Rzecznika Praw Obywatelskich w Zakładzie Karnym w G. z dnia 10 stycznia 2011 r., k. 47-49 sprawozdanie z badań mikrobiologicznych Nr (...),k.51-51v./.

Toalety oddzielone były od pozostałej części celi w sposób stały ściankami o konstrukcji drewniano - metalowej do wysokości około 2 m. W drzwiach do kącika była umieszczona kotara.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 września 2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności oraz Zarządzeniem wewnętrznym Dyrektora Zakładu Karnego w G. w sprawie porządku wewnętrznego powód miał zapewnioną możliwość korzystania z ciepłej kąpieli raz w tygodniu. Czas kąpieli wynosił 7 minut i liczony był od momentu wprowadzenia osadzonych pod natryski i uruchomienia specjalnego przycisku.

/ informacja o czynnościach przeprowadzonych z upoważnienia Rzecznika Praw Obywatelskich w Zakładzie Karnym, w G. z dnia 10 stycznia 2011 r., k. 47-49, instrukcja obsługi łaźni w pawilonie A Zakładu Karnego w G., k. 52 /

Wszystkie cele mieszkalne w ZK G. posiadały centralne ogrzewanie, działające w ruchu automatycznym (zależnie od warunków zewnętrznych).

/notatka służbowa Dyrektora Zakładu Karnego w G. z dnia 4.04.2012 r., k.43-44v., informacja o czynnościach przeprowadzonych z upoważnienia Rzecznika Praw Obywatelskich w Zakładzie Karnym w G. z dnia 10 stycznia 2011 r., k. 47-49 fotografia kotłowni, k.53 /

Pozwana jednostka posiadała sprawną wentylację grawitacyjną, podlegającą regularnym przeglądom. Każda z cel dodatkowo mogła być wietrzona poprzez otwarcie okien.

/notatka służbowa Dyrektora Zakładu Karnego w G. z dnia 4.04.2012 r., k. 43-44v., informacja o czynnościach przeprowadzonych z upoważnienia Rzecznika Praw Obywatelskich w Zakładzie Karnym w G. z dnia 10 stycznia 2011 r., k. 47-49, protokół z okresowej kontroli przewodów kominowych z 19.05.2011 r., k.54 /

Wszystkie cele mieszkalne pozwanego zakładu wyposażono w standardowy sprzęt kwaterunkowy. Materace wydawane osadzonym w tutejszej jednostce nie posiadały sprężyn ani innych części metalowych. Jako wypełnienie stosowane były płyty wiórowe zapobiegające zapadaniu się miejsca do leżenia.

W pawilonie(...) nie wydzielono pomieszczenia pralni, w związku z czym wydawano zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w Zakładach karnych i Aresztach miednice plastikowe do prania ręcznego.

/ notatka służbowa Dyrektora Zakładu Karnego w G. z dnia 4 04 2012 r., k 43-44v. informacja o czynnościach przeprowadzonych z upoważnienia Rzecznika Praw Obywatelskich w Zakładzie Karnym w G. z dnia 10 stycznia 2011 r., k. 47-49, załącznik nr 3 do rozporządzenia MS z dnia 17 października 2003 r., k.55 /

Każda z cel, w których przebywał powód w okresie objętym żądaniem pozwu, posiadała dostęp do światła dziennego, jak również zainstalowane było odpowiednie oświetlenie sztuczne - świetlówkowe bądź żarowe. Żadna z cel nie posiadała przesłon, tzw. blend.

/wyciąg z informacji o czynnościach przeprowadzonych z upoważnienia Rzecznika Praw Obywatelskich w Zakładzie Karnym w G. z dnia 10 stycznia 2011 r., k 47-49. /

H. K. otrzymywał posiłki o odpowiedniej kaloryczności i wartości składników odżywczych, a wszelkie posiłki były spożywane przez powoda jak i innych osadzonych w celi mieszkalnej w godzinach zgodnych z określonym porządkiem wewnętrznym. Produkty stosowane w wyżywieniu osadzonych dopuszczone były do spożycia i posiadały stosowne atesty oraz informacje o ich składzie i producencie. Posiłki wydawane do oddziałów mieszkalnych każdorazowo poddawane były kontroli pod względem jakości i zgodności z jadłospisem.

/zeznania świadka D. S., k. 370-370v., notatka służbowa Dyrektora Zakładu Karnego w G. z dnia 4.04.2012 r., k. 43-44v, przykładowy jadłospis obejmujący okres pobytu powoda w pozwanej jednostce (na dzień 28 lipca 2011 r.), k.56-56v.

Cele na czas posiłków i spacerów były otwierane.

/zeznania A. P., k.344-345/

Powód, jak i reszta osadzonych, w trakcie pobytu w pozwanym zakładzie, mógł korzystać z różnorodnych zajęć odbywających się poza celą mieszkalną, tj.: w zajęciach sportowych w hali sportowej - co najmniej raz w tygodniu, zajęciach sportowych odbywających się na świetlicach do zajęć sportowych - średnio 3 razy w tygodniu, zajęciach odbywających się na świetlicy - nawet codziennie; w ramach tych ostatnich zajęć osadzeni w zakładzie mogli korzystać z gier świetlicowych, stołu do tenisa, telewizora oraz codziennej prasy. Poza tym powód mógł uczestniczyć w zajęciach klubu malarsko - rzeźbiarskiego - codziennie za wyjątkiem tzw. dnia gospodarczego, obowiązującego w danym oddziale - czas zajęć ograniczony był jedynie porą posiłków, zatrudnieniem, apelem wieczornym. H. K. mógł nadto brać udział w posługach religijnych różnych wyznań - co najmniej raz w tygodniu.

Powód miał również dostęp do biblioteki zakładowej oraz mógł brać udział w organizowanych w jednostce konkursach i zawodach.

Wszystkie ręczniki, ścierki, materace, poduszki i pościel wydawane były z magazynu w stanie dobrym, pozbawione nieprzyjemnych zapachów. Dwa razy w tygodniu oddawane były do Zakładu Karnego w N. do prania. Kwestia ta podlega doraźnym kontrolom wewnętrznym.

/zeznania A. P., k.344-345, pismo - notatka służbowa Dyrektora Zakładu Karnego w G. z dnia 4.04.2012 r.,, k. 43-44v, wyciąg z informacji o czynnościach przeprowadzonych z upoważnienia Rzecznika Praw Obywatelskich w Zakładzie Karnym w G. z dnia 10 stycznia 2011 r., k. 47-49, notatka służbowa z 2.04.2012 r. T. D. - starszego magazyniera ZK w G. z adnotacją kierownika działu kwatermistrzowskiego tamtejszej jednostki penitencjarnej, k.57 /

Podczas wizytacji w oddziale penitencjarnym (...), w ramach którego ulokowano pawilon mieszkalny A, nie stwierdzono zagrzybienia ścian ani sufitów w pomieszczeniach, a temperatura tam panująca była odpowiednia.

/notatka służbowa z 2.04.2012 r. A. G. - kwatermistrza oddziałowego w oddziale penitencjarnym (...) ZK w G., k.,58, wyciąg z informacji o czynnościach przeprowadzonych z upoważnienia Rzecznika Praw Obywatelskich w Zakładzie Karnym w G. z dnia 10 stycznia 2011 r., k. 47-49 /

W przypadku stwierdzenia występowania karaluchów czy pluskiew, Dyrektor Zakładu podejmował odpowiednie kroki: opróżniano cele i przeprowadzano dezynsekcję.

/zeznania powoda, k.487-488/

Powód korzystał z opieki medycznej, brał lekarstwa, pozostawał pod opieką specjalisty.

/zeznania K. K. (2), k. 307-308/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o w/w dokumentację oraz o zeznania świadków: K. K. (2) /k.(...)/, A. P. /k. 344/ i D. S. /k. 370/, a także zeznania powoda. Autentyczność wskazanych dokumentów nie została zakwestionowana przez strony. Zeznaniom świadków i powoda Sąd dał wiarę w zakresie niesprzecznym z ustalonym stanem faktycznym sporawy.

Zeznania świadka M. D. /k.(...)/ nie wniosły nic do sprawy, ponieważ świadek nie był z powodem osadzony w tej samej celi w ZK G. i nie miał wiedzy w zakresie objętym żądaniem pozwu.

Sąd nie przeprowadził postępowania dowodowego z zeznań M. P., gdyż powód cofnął wniosek dowodowy w tym przedmiocie.

Sąd nie dał wiary zeznaniom świadków i powoda w zakresie sprzecznym z ustalonym stanem faktycznym sprawy. Nie potwierdziły się twierdzenia powoda i zeznania świadka D. S. dotyczące niewłaściwego obliczenia i podania do wiadomości Sądu metrażu cel. Twierdzenia te Sąd uznał za całkowicie bezpodstawne. Z przedstawionej przez pozwanego dokumentacji /k.192-223 v./ jednoznacznie bowiem wynika, że metraż cel podany w odpowiedzi na pozew jest aktualny i prawidłowy, a pomiar był dokonywany zgodnie z zasadami sztuki przez osoby posiadające właściwe kwalifikacje i uprawnienia budowlane. Pomiary te były dokonywane stosunkowo niedawno, na potrzeby wprowadzenia danych do systemu informatycznego (...), który jest podstawą dla Służby Więziennej w kraju do ustalenia stopnia zapełnienia poszczególnych jednostek penitencjarnych oraz cel w każdej z nich. Jest to jedna z przesłanek decyzji o umieszczeniu osadzonych w konkretnych jednostkach, ewentualnie w razie potrzeby o przetransportowaniu osadzonych pomiędzy jednostkami – tak, by uniknąć przeludnienia zakładów. W ocenie Sądu dane te są całkowicie wiarygodne. Podkreślić należy, że przy pomiarach i obliczaniu powierzchni cel nie wlicza się – zgodnie z przepisami – powierzchni wnęk i kącika sanitarnego. Z tych też względów prowadzenie dalszego postępowania w tym kierunku, zdaniem Sądu, nie było zasadne, a zmierzałoby wyłącznie do przedłużenia postępowania. Dlatego też Sąd oddalił wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność rzetelności i prawidłowości pomiarów cel w ZK G..

Na rozstrzygnięcie sprawy nie miało wpływu okazanie przez powoda na rozprawie podczas przesłuchania prusaków w słoiku. Powód nie wykazał, aby pochodziły one z ZK G.. Przede wszystkim jednak - Sąd jest związany zakresem żądania pozwu, a to obejmuje okres do chwili złożenia pozwu; powód nie wykazał, aby przedmiot okazania pochodził sprzed daty wniesienia powództwa. Powód nie zgłosił w tym zakresie nie tylko wniosków dowodowych, ale nawet żadnych twierdzeń.

Powód nie wymienił żadnego konkretnego niewłaściwego zachowania pracowników Służby Więziennej – ocenę powoda, jakoby odnoszono się doń niewłaściwie, Sąd uznał za subiektywną, gołosłowną i nie wykazaną.

Powód nie udowodnił, aby w ZK G. odmówiono mu pomocy medycznej. Powód nie przedstawił na tę okoliczność żadnego wniosku dowodowego poza swoimi zeznaniami – te zaś stoją w sprzeczności z dokumentacją dotyczącą opieki medycznej powoda.

Odnosząc się do zarzutów powoda w postaci braku właściwego oświetlenia cel, braku właściwego oddzielenia urządzeń sanitarnych od mieszkalnej części ceł, braku właściwego wyżywienia, braku dostępu do ciepłej wody, braku właściwych warunków sanitarno - higienicznych, braku odpowiedniego sprzętu kwaterunkowego, niezapełnienia właściwej temperatury powietrza, braku dostępu do zajęć kulturalno-oświatowych, niewłaściwej kwalifikacji osadzonych i niewłaściwych zachowań funkcjonariuszy Służby Więziennej - stwierdzić należy, co następuje.

Zgodnie z treścią art. 6 k.c. oraz 232 k.p.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 września 2000 roku, sygn. III CKN 17/00 na stronie powodowej spoczywa ciężar instruowania procesu m.in. przez dostarczenie sądowi materiału dowodowego, na podstawie którego mógłby on przekonać się o prawdziwości faktów uzasadniających żądanie, czyli na wykazaniu słuszności żądania. Należy przy tym pamiętać, że twierdzenie istotnej dla sprawy okoliczności powinno być udowodnione przez stronę to twierdzenie zgłaszającą /por. wyrok SN z dnia 22 listopada 2001, I PKN 660/00/. Zatem to na stronie powodowej spoczywał ciężar dowodu z zakresie wykazania przytaczanych przez nią działań (zaniechań) jednostki penitencjarnej, a także udowodnienia krzywdy, jaką w swojej ocenie poniósł.

W ocenie Sądu powód nie sprostał powyższemu obowiązkowi. Jak wynika z obszernej dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy, wyposażenie cel odpowiadało przepisom rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003 r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. We wszystkich jednostkach kąciki sanitarne były oddzielone od celi mieszkalnej, celem zapewnienia osadzonym intymności, więźniowie mieli możliwość korzystania z zajęć edukacyjnych i adaptacyjnych. Powód miał zapewnione wyżywienie o odpowiedniej wartości odżywczej, raz w tygodniu miał możliwość kąpieli w ciepłej wodzie, miał dostęp do bieżącej zimnej wody. Podobnie, powód w żaden sposób nie udowodnił, że funkcjonariusze Służby Więziennej bądź inni współosadzeni stosowali w stosunku do niego agresję fizyczną bądź słowną. Powyższy fakt nie znajduje potwierdzenia w dokumentacji zgromadzonej w aktach niniejszej sprawy. Gołosłowne twierdzenia powoda nie mogą tu stanowić podstawy przyjęcia, że do takich zachowań w ogóle doszło.

Jako oczywiście bezzasadne pozostają też powoływane zarzuty co do jakości sprzętu kwaterunkowego. Jak wynika ze sprawozdań z wizytacji (.in. prowadzonej na zlecenie RPO), standard cel odpowiadał bowiem właściwym przepisom, zainstalowana też była wentylacja grawitacyjna gwarantująca cyrkulację powietrza.

Jeśli chodzi o zarzut powoda, jakoby przebywał w przeludnionych (tzn. nie zapewniających każdemu z osadzonych minimum 3 m ² powierzchni w celi) – to pamiętać trzeba, że osadzenie w celach nadmiernie przeludnionych samo przez się nie stanowi automatycznie naruszenia dóbr osobistych osadzonego (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 października 2007r. II CSK 269/07). Powód obowiązany był zatem udowodnić nie tylko przeludnienie cel, ale także taki stopień naruszeń, który uzasadniałby przyznanie mu z tego tytułu zadośćuczynienia. Żadnemu z tych obowiązków dowodowych powód nie sprostał, wręcz przeciwnie – z materiału dowodowego jednoznacznie wynika, że w ZK G. przeludnienia w okresie objętym żądaniem pozwu nie było.

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 23 k.c. dobra osobiste człowieka pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. W myśl art. 24 § 1 k.c. ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie można również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Zastosowanie ma tu przepis art. 448 k.c., zgodnie z którym w razie naruszenia dobra osobistego Sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Jak słusznie wskazywał Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 24 lipca 2008 r. (I ACa 1150/06, OSAW 2008/4/110) w przypadku naruszenia dóbr osobistych bezprawnym działaniem sprawcy pokrzywdzonemu przede wszystkim przysługują środki o charakterze niemajątkowym przewidziane w art. 24 k.c., a w przypadku gdy działanie naruszyciela jest także zawinione środki o charakterze majątkowym, o których stanowi art. 448 k.c. Obydwa te roszczenia mają charakter samodzielny i pokrzywdzonemu przysługuje prawo ich wyboru, zaś sądowi pozostawiona jest ocena celowości przyznania ochrony w żądanej formie, jego adekwatności do rodzaju naruszonego dobra, a przede wszystkim rozmiaru doznanej krzywdy. Przy żądaniu przyznania odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia na rzecz pokrzywdzonego podstawowym kryterium oceny sądu winien być rozmiar ujemnych następstw w sferze psychicznej pokrzywdzonego bowiem celem przyznania ochrony w formie majątkowej jest zrekompensowanie i złagodzenie doznanej krzywdy moralnej. Z tych też względów Sąd jest zobowiązany ustalić zakres cierpień pokrzywdzonego, a przy ocenie tej przesłanki nie może abstrahować od wszystkich okoliczności towarzyszących powstaniu krzywdy. Znikomość ujemnych następstw może być podstawą oddalenia powództwa o przyznanie zadośćuczynienia na rzecz pokrzywdzonego.

Biorąc pod uwagę brzmienie powyższych przepisów prawnych należało zatem ustalić, czy w ogóle doszło do naruszenia dóbr osobistych, a jeśli tak - to jakie dobra osobiste powoda zostały naruszone przez jednostkę penitencjarną, które reprezentuje pozwany jako organ nadrzędny.

Przy ocenie zaistnienia naruszenia dobra osobistego należy posługiwać się kryteriami o charakterze obiektywnym, nie zaś kierować się jedynie subiektywnymi odczuciami osoby występującej o przyznanie ochrony. (por. wyrok SN z dnia 26 października 2001 r., V CKN 195/01, Lex nr 53107). Jak słusznie zauważył Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 8 maja 2009 r. (sygn. akt VI ACa 1242/08), nie każdy bowiem przypadek dyskomfortu psychicznego spowodowany bezprawnym zachowaniem się innej osoby, jest wystarczającą podstawą do poszukiwania ochrony sądowej dóbr osobistych. Należy mieć raczej na uwadze zobiektywizowaną ocenę zewnętrzną. Konieczne jest także zachowanie proporcji oraz umiaru i nie można nadużywać instrumentów prawnych właściwych tej ochronie do przypadków drobnych, opierających się w głównej mierze na subiektywnych odczuciach zainteresowanego, gdyż taki sposób postępowania prowadziłby do deprecjonowania samego przedmiotu ochrony.

Analizując przesłanki ochrony dóbr osobistych powoda Sąd miał na uwadze to, że obowiązkiem władz publicznych, w tym wypadku funkcjonariuszy Służby Więziennej jest ochrona i poszanowanie godności uwięzionych, gwarantowanych w przepisach Konstytucji i aktach prawa międzynarodowego (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 29 listopada 2012 r., I ACa 362/12, LEX nr 1246796, jak również orzeczenia cytowane w pismach procesowych powoda). Nie ulega wątpliwości, że dobra osobiste są szczególnie narażone na uszczerbek przy wykonywaniu władzy publicznej, w realizowaniu zadań represyjnych, których wykonanie nie może prowadzić do większego ograniczenia praw człowieka i jego godności, niż to wynika z zadań ochronnych i celu zastosowanego środka. Niewątpliwie wskazane przez powoda dobra należą do katalogu dóbr osobistych podlegających ochronie. Godność (cześć) jest najważniejszym dobrem chronionym w przepisach prawa, jest dobrem osobistym przysługującym człowiekowi z racji urodzenia. Podlega ono ochronie nie tylko na podstawie powołanych przepisów art. 23 i 24 k.c., ale również - w stosunku do osób odbywających karę pozbawienia wolności - na podstawie art. 30 Konstytucji, oraz art. 4 k.k.w. Przepisy te nakazują wykonywanie kary w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności skazanego oraz zakazują stosowania tortur lub nieludzkiego albo poniżającego traktowania i karania skazanego (por. m. in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2007 r., V CSK 431/06, OSNC 2008, Nr 1, poz. 13, z dnia 2 października 2007 r., II CSK 269/07, OSNC -ZD 2008, Nr 3, poz. 75, z dnia 10 maja 2012 r., IV CSK 473/11, Biul. SN 2012, Nr 7, poz. 12). Godność jest wartością właściwą każdemu człowiekowi i obejmuje ona wszelkie dziedziny jego życia. Przyjmuje się, że obowiązek poszanowania i ochrony godności ludzkiej powinien być realizowany przez władze publiczne przede wszystkim tam, gdzie Państwo działa w ramach imperium, realizując swoje zadania represyjne, których wykonanie nie może prowadzić do większego ograniczenia praw człowieka i jego godności, niż to wynika z zadań ochronnych i celu zastosowanego środka. Zapewnienie przez Państwo godziwych warunków odbywania kary pozbawienia wolności jest jednym z podstawowych wymagań demokratycznego państwa prawnego, znajdującym wyraz w normach prawa międzynarodowego. Wynika to wprost z art. 10 ust. 1 ratyfikowanego przez Polskę Międzynarodowego Paktu Praw Osobistych i Publicznych z 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r., nr 38, poz. 167 i 169) i z art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 grudnia 1950 r. stanowiących, że każda osoba pozbawiona wolności będzie traktowana w sposób humanitarny i z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka. Łączy się z tym wynikający z art. 8 ust. 1 Konwencji nakaz poszanowania życia prywatnego obywateli i ich prawa do intymności, co w odniesieniu do osób osadzonych w zakładach karnych oznacza obowiązek zapewnienia takich warunków bytowych i sanitarnych, w których godność ludzka i prawo do intymności nie doznają istotnego uszczerbku, jak również wynika z treści przepisu art. 47 Konstytucji wynika, że każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.

Podane przez powoda okoliczności wykonania kary pozbawienia wolności miały uzasadniać uruchomienie środków ochrony prawnej z uwagi na naruszenie godności (czci) powoda, jak również naruszenia prawa do intymności, z uwagi na niewłaściwe zorganizowanie kącików sanitarnych w celach. Powód skarżył się również na warunki bytowe – sprzęt kwaterunkowy, temperaturę w celach, wydawane mu posiłki, stosunek pracowników SW do powoda, a także niewłaściwą opiekę medyczną. Uzasadniając swoje żądanie powód wskazywał na działania i zaniechania pozwanego w postaci: osadzenia w przepełnionych celach, braku właściwego oświetlenia cel, braku właściwego oddzielenia urządzeń sanitarnych od mieszkalnej części cel, braku właściwego wyżywienia, braku dostępu do ciepłej wody, braku właściwych warunków sanitarno - higienicznych, braku odpowiedniego sprzętu kwaterunkowego, niezapewnienia właściwej temperatury powietrza, braku dostępu do zajęć kulturalno-oświatowych i niewłaściwych zachowań funkcjonariuszy Służby Więziennej. W tychże działaniach i zaniechaniach powód upatrywał naruszenia swoich dóbr osobistych w postaci godności i prawa do prywatności. Dodatkowo powód naruszenia swoich dóbr osobistych: zdrowia fizycznego i psychicznego upatrywał także w niezapewnieniu mu przez pozwanego właściwej opieki medycznej, dostępu do badań diagnostycznych i nie wdrożeniu właściwego leczenia. Powód wiąże przy tym swoje roszczenia z pobytem w ZK G..

Postępowanie dowodowe nie potwierdziło zarzutów powoda w tym zakresie. Jak ustalono, powód nigdy nie przebywał w warunkach przeludnienia, a warunki bytowe oraz opiekę medyczną - miał zapewnione poprawne i właściwe, zgodne z obowiązującymi przepisami. O naruszeniu dobra osobistego w postaci uchybienia godności osadzonego w zakładzie karnym nie można zaś mówić w przypadku pewnych uciążliwości lub niedogodności, związanych z samym pobytem w takim zakładzie, polegającym np. na niższej od oczekiwanej jakości warunków sanitarnych; nie powinno się bowiem oczekiwać warunków podobnych do domowych, które dla wielu ludzi bywają bardzo trudne, a nie wynikają z odbywania żadnej kary (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 lipca 2014 r., sygn. akt I ACa 1473/12, LEX nr 1509031) Także w orzeczeniach ETPC najczęściej zwracano uwagę na złe warunki sanitarne, niehigieniczność i brak prywatności przy korzystaniu z urządzeń sanitarnych, permanentną niemożliwość zaspokojenia potrzeby snu spowodowaną niewystarczającą ilością łóżek jak i nieustannie zapalonym światłem czy panującym hałasem, niedostateczne oświetlenie uniemożliwiające czytanie, warunki prowadzące do rozprzestrzeniania się chorób bądź brak możliwości leczenia. Trybunał uwzględniał dopiero skumulowany efekt tych warunków, a także specyficzne zarzuty podnoszone przez skarżących. Również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 lutego 2007 r. nie uzależnił możliwości zasądzenia zadośćuczynienia od potwierdzenia faktu osadzenia w warunkach metrażowych odbiegających od norm wskazanej w art. 110 § 2 k.k.w. Możliwość taka została bowiem połączona z jednoczesnym naruszeniem takich podstawowych standardów jak zapewnienie każdemu osadzonemu oddzielnego miejsca do spania albo oddzielenia węzła sanitarnego od ogólnej przestrzeni celi.

W niniejszej zaś sprawie brak było podstaw do przyjęcia, iż powód w takich warunkach odbywał karę pozbawienia wolności.

Uwzględnić tu również należy zachowanie pozwanego, który po zgłoszeniu jakichkolwiek incydentów (np. stwierdzenia obecności insektów w celach) - zawsze podejmował odpowiednie działania, a więc jego zachowanie nakierowane było na jak najsprawniejsze rozwiązanie niepożądanego stanu rzeczy; w żadnym zaś razie nie było wymierzone bezpośrednio w powoda.

Reasumując, zdaniem Sądu brak jest podstaw do zasądzenia na rzecz powoda jakiejkolwiek kwoty zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych, gdyż do tego naruszenia nie doszło. A skoro tak, to nie ma podstaw do badania dalszych przesłanek warunkujących zasądzenie zadośćuczynienia i powództwo musi zostać oddalone, o czym Sąd orzekł w punkcie I sentencji wyroku.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu uzasadnia treść przepisu art. 102 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 zd. 1 k.p.c. Zgodnie z ostatnim z powołanych przepisów Sąd obowiązany jest w orzeczeniu kończącym postępowanie orzec o jego kosztach.

W pkt II sentencji wyroku Sąd nie obciążył powoda kosztami procesu strony przeciwnej, zgodnie z art. 102 k.p.c. W ocenie Sądu charakter dochodzonego przez powoda roszczenia – o ochronę dóbr osobistych, jak fakt pozostawania przez powoda w warunkach izolacji więziennej, per se wywołuje trudną sytuację finansową i w ocenie Sądu przemawia to za odstąpieniem od obciążania go kosztami procesu zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, wyrażoną w przepisie art. 98 k.p.c. Mając na uwadze przywołane okoliczności, Sąd uznał za uzasadnione w świetle reguł słuszności, odstąpienie od obciążania powoda kosztami procesu.

Nieuiszczone koszty sądowe Sąd, na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, przejął na rachunek Skarbu Państwa, bowiem powód został zwolniony od kosztów sądowych w całości (postanowienie, k.21).

W punkcie III sentencji Sąd orzekł o wynagrodzeniu i zwrocie kosztów poniesionych przez pełnomocnika powoda wyznaczonego z urzędu. Podstawą rozstrzygnięcia stanowi tu § 19 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Zgodnie z tym przepisem koszty nieopłaconej pomocy prawnej obejmują opłatę w wysokości nie wyższej niż 150% stawek minimalnych, o których mowa w rozdziałach 3-5 rozporządzenia oraz niezbędne, udokumentowane wydatki adwokata. Na wysokość poniesionych wydatków pełnomocnik przedstawił rachunki i faktury. Wysokość pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu Sąd ustalił w oparciu o § 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2013 r. poz. 461 ze zm.). Zgodnie z § 2 ust. 3 rozporządzenia, wynagrodzenie pełnomocnika z urzędu podwyższa się o stawkę podatku od towarów i usług, tj. 23% (ar. 41 ust. 1 w zw. z art. 146a pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług).