Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 czerwca 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie III Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Kamila Grajewska
Protokolant:	Adam Padewski

po rozpoznaniu w dniu 16 maja 2023 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą w W.

przeciwko J. Z.

o zapłatę

zasądza od J. Z. na rzecz (...) S.A. w W. kwotę 96 000,00 zł (dziewięćdziesiąt sześć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 20 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty,

zasądza od J. Z. na rzecz (...) S.A. w W. kwotę 10 217,00 zł (dziesięć tysięcy dwieście siedemnaście złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt III C 1495/22

UZASADNIENIE

Powód (...) S.A. w W. pozwem wniesionym w dniu 16 września 2022 r. skierowanym przeciwko J. Z. wniósł o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym i orzeczenie nim, aby pozwany J. Z. zapłacił na rzecz powoda kwotę 96 000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 20 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty wraz z kosztami postępowania oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c., w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych (pozew - k. 3-11).

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że powód dochodzi zwrotu nienależnie uzyskanej przez pozwanego, będącego komornikiem sądowym, kwoty subwencji finansowej w ramach programu rządowego „Tarcza Finansowa (...) dla Małych i Średnich Firm”.

Powód wskazał, że powierzono mu realizację rządowego programu udzielania przedsiębiorcom wsparcia finansowego w związku ze skutkami COVID-19. Programem objęci byli - zgodnie z brzmieniem warunków programu oraz dokumentami regulującymi udzielanie wsparcia w ramach programu - przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 Prawa Przedsiębiorców, którzy spełniali warunki wskazane w Programie.

W celu zapewnienia szybkości rozpoznawania wniosków (...) stosował uproszczone i automatyczne i przyspieszone procedury przyznawania subwencji finansowych, w tym realizowania ich za pośrednictwem kanałów elektronicznych (np. banków). Nie dokonywał indywidualnej analizy poszczególnych wniosków o udzielenie subwencji, nie dokonywał weryfikacji prawdziwości lub zgodności z prawem złożonych oświadczeń złożonych przez przedsiębiorców oraz nie uwzględniał żadnych dodatkowych informacji przekazywanych przez wnioskodawców poza treścią ustandaryzowanego wniosku o przyznanie subwencji finansowej.

(...) podniósł, że pozwany jest komornikiem sądowym, a więc nie był uprawniony do otrzymania subwencji finansowej. Komornik nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów Prawa przedsiębiorców, w związku z czym nie może być beneficjentem programu. W konsekwencji subwencja finansowa wypłacona pozwanemu podlega zwrotowi.

Powód wskazał, że w sposób wyczerpujący poinformował pozwanego o warunkach udziału w programie i warunkach przyznawania subwencji finansowej oraz jej zwrotu jeszcze przed zawarciem umowy.

Po wprowadzeniu przez pozwanego danych w formularzu wniosku (co odbywało się drogą elektroniczną) wygenerowany został projekt umowy subwencji finansowej, z którym pozwany mógł zapoznać się przed jej podpisaniem. W projekcie umowy zawarto w szczególności oświadczenia pozwanej o prowadzeniu działalności gospodarczej zarówno na dzień złożenia wniosku o subwencję, jak i na dzień 31 grudnia 2019 roku oraz warunki zwrotu subwencji finansowej, a także odnośnik do treści Regulaminu, z którym pozwany mógł zapoznać się (przechowywać i odtwarzać go) zarówno przed podpisaniem umowy subwencji jak i w każdym momencie po jej zawarciu.

Strona powodowa podkreśliła, że oświadczenia pozwanego, dotyczące posiadania przez nią statusu przedsiębiorcy oraz prowadzenia działalności gospodarczej, zawarte w szczególności w § 1 ust. 2, § 1 ust. 10 lit. a oraz § 1 ust. 10 lit. e umowy subwencji, należy uznać więc za nieprawdziwe. Również zawarte w § 1 ust. 1 umowy subwencji oświadczenie komornika, że wszystkie przedstawione w umowie subwencji informacje oraz złożone oświadczenia są zgodne z prawdą należy uznać za nieprawdziwe.

W związku z powyższym po stronie pozwanego powstał umowny obowiązek zwrotu subwencji zgodnie z § 11 ust. 13 Regulaminu stanowiącego integralną część umowy subwencji finansowej. Tymczasem pozwany nie dokonał zwrotu subwencji finansowej zgodnie z określonym w Regulaminie terminem tj. nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania subwencji finansowej. W konsekwencji, na podstawie § 3 ust. 6 umowy subwencji, (...) podjął decyzję o zwrocie przez pozwanego całości subwencji finansowej i poinformował go o tej decyzji, wzywając do zwrotu kwoty wypłaconego wsparcia.

Powód upatrywał podstawy prawnej powództwa w § 3 ust. 6 umowy. Jako alternatywną podstawę prawną żądania powództwa powód wskazał art. 415 kc oraz art. 471 kc.

W dniu 4 października 2022 r. Sąd Okręgowy w Warszawie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym zgodnie z żądaniem pozwu (k. 63).

Pozwany J. Z. w sprzeciwie do nakazu zapłaty z dnia 31 października 2022 r. (k. 74) wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany powołał się na korespondencję pomiędzy Prezesem Krajowej Rady Komorniczej z Sekretarzem Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości S. K. dotyczącej tego, że komornicy powinni korzystać z pomocy podobnej do tej, którą otrzymują inni pracodawcy w okresie pandemii, a wyłączenie komorników sądowych z możliwości korzystania z niektórych form pomocy nie wynika z brzmienia obowiązujących przepisów. Wynikiem takiego stanowiska było sporządzenie opinii prawnej potwierdzającej, że komornicy sądowi mogą występować o przyznanie środków z (...) na zasadach przewidzianych dla przedsiębiorców lub na zasadach przewidzianych w ustawach dla innych podmiotów dotkniętych skutkami rozprzestrzeniania się COVID-19.

Pozwany podniósł, że literalne brzmienie art. 33 ustawy o komornikach sądowych nie daje podstaw do przyjęcia, że komornik sądowy nie jest przedsiębiorcą oraz że nie prowadzi działalności gospodarczej sensu stricte i że nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 Prawa przedsiębiorców. Podniósł, że komornik sądowy w znaczeniu funkcjonalnym jest przedsiębiorcą i zarazem pracodawcą, mimo, że jego działalność jest nastawiona na realizację służby publicznej. Zakwestionował podstawy dochodzenia roszczenia – art. 415 kc i art. 471 kc.

Pozwany podniósł nadużycie zasad współżycia społecznego poprzez naruszenie zasady zaufania obywatela do państwa. Zakwestionował zasadność zasądzenia odsetek.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Zgodnie z art. 21a ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku o systemie instytucji rozwoju („u.s.i.r.”), Rada Ministrów, w związku ze skutkami COVID-19, mogła powierzyć (...) realizację rządowego programu udzielania przedsiębiorcom wsparcia finansowego (art. 21a ust. 1 u.s.i.r.).

Na mocy uchwały Rady Ministrów nr 50/2020 z dnia 27 kwietnia 2020 roku w sprawie programu rządowego „Tarcza finansowa (...) dla małych i średnich firm” przyjęty został program rządowy Tarcza Finansowa, stanowiący stanowi załącznik do tej uchwały (zgodnie z § 1 Uchwały).

Realizację rządowego programu powierzono (...). Założycielem (...) jest Skarb Państwa.

a) udostępnienie beneficjentom finansowania programowego na warunkach preferencyjnych, w istotnej części bezzwrotnego, dla zapewnienia im płynności i stabilności finansowej w okresie poważnych zakłóceń w gospodarce w związku ze skutkami pandemii COVID-19;

b) przekazanie rekompensat finansowych dla przedsiębiorców w związku ze szkodami w postaci utraconych dochodów lub dodatkowych kosztów poniesionych w wyniku pandemii COVID-19;

c) przeciwdziałanie zakłóceniom w funkcjonowaniu gospodarki w okresie kryzysu gospodarczego wywołanego pandemią COVID-19;

d) stabilizacja finansowa beneficjentów celem ochrony miejsc pracy i bezpieczeństwa finansowego obywateli;

e) zapewnienie pomocy finansowej dla sektorów szczególnie silnie dotkniętych skutkami pandemii COVID19.

Istotnym celem programu była więc ochrona miejsc pracy i promocja zatrudnienia.

W celu realizacji programu, (...) przyjął Regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym. Wersja pierwotna Regulaminu obowiązywała od dnia 29 kwietnia 2020 roku. Wersja zmieniona Regulaminu została przyjęta w dniu 13 maja 2020 roku - z datą wejścia w życie w dniu 28 maja 2020 roku (Regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza finansowa (...) dla małych i średnich firm”.

W rozdziale 3.1. Tarczy Finansowej wskazano, że programem objęci byli: przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2019 r. poz. 1292, z późn. zm.), tj. osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne niebędące osobą prawną, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonujące działalność gospodarczą oraz wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej, będący mikro-, małymi lub średnimi przedsiębiorcami spełniającymi następujące kryteria:

a. mikroprzedsiębiorca („Mikrofirma”) – to przedsiębiorca, który łącznie spełnia następujące warunki:

(i) zatrudnia co najmniej 1 pracownika oraz nie więcej niż 9 pracowników, z wyłączeniem właściciela, oraz

(ii) jego roczny obrót lub suma bilansowa nie przekracza kwoty 2.000.000 EUR;

b. małe i średnie przedsiębiorstwo („MŚP” lub „mała i średnia firma”) – to przedsiębiorca, który zatrudnia do 249 pracowników, z wyłączeniem właściciela, a jego roczny obrót nie przekracza 50.000.000 EUR lub suma bilansowa nie przekracza 43.000.000 EUR, przy czym: (i) nie jest Mikrofirmą, lub (ii) nie jest beneficjentem Programu DP.

Również w Regulaminie ubiegania się o udział w programie rządowym (w § 1 ust. 2) wskazano, że zgodnie z warunkami programu, programem objęci są przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 Prawa Przedsiębiorców pod warunkiem uznania, iż podmiot ten spełnia warunki przyznania mu statusu Mikroprzedsiębiorcy lub małego lub średniego przedsiębiorcy.

Program oraz krąg beneficjentów programu został zatwierdzony na mocy decyzji Komisji Europejskiej z dnia 27 kwietnia 2020 roku C(2020) 2822, (...) SA.56996 (2020/N) - Poland.

Szczegółowe warunki wsparcia finansowego oraz zobowiązania beneficjenta programu określała umowa subwencji finansowej zawierana pomiędzy (...) a przedsiębiorcą ubiegającym się o subwencję finansową. Integralną część umowy subwencji finansowej stanowił Regulamin (§ 11 ust. 5 umowy subwencji finansowej).

Umowy subwencji były zawierane z beneficjentami programu za pośrednictwem systemu bankowego z wykorzystaniem środowiska informatycznego i sieciowego udostępnianego przez banki. Finansowanie w ramach Tarczy Finansowej (...) było udzielane po złożeniu wniosków przez przedsiębiorców za pośrednictwem kanałów elektronicznych (banków). Wniosek o udzielenie subwencji finansowej udostępniany był w bankowości elektronicznej banku wyłącznie jako interfejs i służył zebraniu wszelkich oświadczeń składanych przez przedsiębiorcę starającego się o subwencję finansową. Każdy podmiot ubiegający się o subwencję musiał zaakceptować oświadczenia, które były w formularzu aplikacyjnym dostępnym w bankowości elektronicznej.

W dalszej kolejności oświadczenia wpisane przez przedsiębiorcę we wniosku implementowane były do projektu umowy subwencji finansowej udostępnianej w systemie bankowości elektronicznej, która następnie była podpisywana przez przedsiębiorcę z wykorzystaniem narzędzi autoryzacyjnych banku, w którym aplikował o subwencję.

Z uwagi na pomocowy charakter programu, polegający na udzielaniu subwencji finansowych w związku z istotnymi zakłóceniami w funkcjonowaniu gospodarki na skutek COVID-19, oraz efektywność i szybkość rozpoznawania wniosków w interesie wszystkich aplikujących przedsiębiorców kwalifikujących się jako potencjalni beneficjenci programu, (...) został uprawniony do:

1/ stosowania możliwie automatycznych, uproszczonych i przyspieszonych procedur przyznawania subwencji finansowych, w tym ich realizowania za pośrednictwem kanałów elektronicznych (np. banków), wyłącznie z wykorzystaniem danych pochodzących od partnerów programu oraz na podstawie oświadczeń składanych przez beneficjentów programu,

2/ przyjęcia, iż każdy beneficjent programu jest wypłacalny i zdolny do zwrotu i spłaty subwencji,

3/ do uznawania jakiegokolwiek warunku programowego, za spełniony wyłącznie w oparciu o oświadczenie beneficjenta programu, jego przedstawiciela lub osoby, która podaje się wobec (...) za beneficjenta programu lub jego przedstawiciela (rozdział 3.2 Załącznika nr 1 do Regulaminu).

J. Z. jest komornikiem sądowym przy Sądzie Rejonowym (...) we W.. Prowadzi kancelarię komorniczą, jako pracodawca zatrudnia pracowników.

Podczas pandemii, aby zapewnić dalsze funkcjonowanie kancelarii, w tym utrzymanie pracowników, pozwany złożył wniosek o udzielenie subwencji finansowej. Kierował się stanowiskiem wyrażonym przez Sekretarza Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości oraz opiniami prawnymi w tej kwestii.

Cały proces zawierania umowy subwencji finansowej pomiędzy (...) a komornikiem odbywał się drogą elektroniczną za pośrednictwem Bankowości Elektronicznej, za pośrednictwem formularza aplikacyjnego.

Pozwany zaakceptował oświadczenia, które były w formularzu aplikacyjnym dostępnym w bankowości elektronicznej: że na dzień 31 grudnia 2019 roku był mikroprzedsiębiorcą, że na dzień złożenia wniosku o subwencję prowadził działalność gospodarczą, że na dzień 31 grudnia 2019 roku prowadził działalność gospodarczą oraz że jest świadomy tego, że subwencja finansowa [...] dotyczy wyłącznie przedsiębiorstw spełniających kryteria Mikro-, Małego i Średniego - Przedsiębiorcy w rozumieniu Programu.

Po wprowadzeniu danych w formularzu wniosku, w bankowości elektronicznej został wygenerowany projekt umowy subwencji finansowej. Tak wygenerowany projekt umowy subwencji finansowej został następnie podpisany przez obie strony. Tym samym doszło do zawarcia pomiędzy (...) a pozwanym umowy subwencji finansowej nr (...) z dnia 28 lipca 2020 roku.

Pozwany wnioskował o subwencję finansową w kwocie 96 000,00 zł. Kwota subwencji została pozwanemu wypłacona w dniu 30 lipca 2020 r.

Zgodnie z § 10 ust. 11 Regulaminu (...) mógł, biorąc pod uwagę całokształt okoliczności z uwzględnieniem zasady racjonalności ekonomicznej, w tym wyważenia słyszanych interesów danego beneficjenta, ogółu wszystkich beneficjentów i Skarbu Państwa oraz realizacji celów szczegółowych określonych w programie, odstąpić od stosowania niektórych spośród wymienionych wyżej warunków programowych, każdorazowo z zastrzeżeniem stosowania się do zasad i warunków decyzji Komisji Europejskiej dotyczącej programu.

W myśl § 11 ust. 13 Regulaminu w przypadku, gdy beneficjent otrzymał subwencję finansową na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było udzielenie subwencji finansowej lub wysokość subwencji finansowej, beneficjent zobowiązany był do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od otrzymania subwencji finansowej, zwrotu subwencji finansowej lub jej części na wyodrębniony rachunek techniczny Banku.

Do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez przedsiębiorę, (...) może kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem umowy przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości informacji lub oświadczeń zawartych w umowie może podjąć decyzję o zwrocie przez przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej. W takim przypadku subwencja finansowa stanie się wymagalna w terminie 14 dni roboczych od dnia udostępnienia przedsiębiorcy informacji o decyzji (...) w sposób pozwalający przedsiębiorcy zapoznać się z informacją o decyzji (...) (§ 3 ust. 6 umowy).

W przypadku stwierdzenia złożenia przez beneficjenta nieprawdziwych oświadczeń lub podania we wniosku nieprawdziwych informacji, (...) mógł podjąć decyzję o zobowiązaniu beneficjenta do zwrotu całości lub części subwencji finansowej (§ 3 ust. 6 Regulaminu).

Po wypłacie subwencji finansowej, korzystając z uprawnienia przewidzianego w § 3 ust. 6 umowy subwencji, (...) ustalił, że pozwany nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 Prawa przedsiębiorców, a w konsekwencji nie może być beneficjentem programu uprawnionym do otrzymania (i zatrzymania) subwencji finansowej.

Pozwany nie dokonał zwrotu subwencji finansowej zgodnie z określonym w § 11 ust. 13 Regulaminu terminem tj. nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania subwencji finansowej.

Na podstawie § 3 ust. 6 umowy subwencji, (...) wezwał pozwanego do zwrotu wypłaconej subwencji finansowej pismem z dnia 4 marca 2021 r.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie na podstawie przedstawionego materiału dowodowego, a w szczególności na podstawie: regulaminu ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza finansowa (...) dla małych i średnich firm”, umowy subwencji finansowej nr (...) z dnia 28 lipca 2020 roku, potwierdzenia dokonania wypłaty subwencji finansowej, wezwania do zwrotu subwencji finansowej, potwierdzenia doręczenia wezwania do zwrotu subwencji finansowej. Dodatkowo Sąd miał na uwadze, że dokumenty te są wiarygodne, albowiem strony nie zakwestionowały ich zawartości i autentyczności.

Sąd pominął wniosek powoda o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka jako nieistotny dla rozstrzygnięcia. Co do dowodu z przesłuchania stron, Sad uznał, że koresponduje on z pozostałym materiałem dowodowym, w tym z dowodami w postaci dokumentów dołączonych do sprzeciwu od nakazu zapłaty.

Sąd zważył co następuje.

Powództwo wywiedzione przez powoda (...) S.A. w W. zasługiwało na uwzględnienie.

Bezspornym w niniejszej sprawie jest to, że powodowi (...) S.A. w W. powierzono realizację rządowego programu udzielania przedsiębiorcom wsparcia finansowego w związku ze skutkami COVID-19 „Tarcza finansowa (...) dla małych i średnich firm” oraz to, że w dniu 28 lipca 2020 roku strony zawarły umowę subwencji finansowej nr (...), na mocy której pozwany J. Z., Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym (...) we W., otrzymał subwencję finansową w wysokości 96 000,00 zł.

W ocenie powoda subwencja finansowa wypłacona pozwanemu podlega zwrotowi, bowiem komornik sądowy nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców, w związku z czym nie mógł być beneficjentem programu rządowego Tarcza Finansowa. Oświadczenia złożone przez pozwanego, dotyczące posiadania statusu przedsiębiorcy oraz powadzenia działalności gospodarczej zawarte w umowie subwencji należy uznać za nieprawdziwe. W konsekwencji złożenia nieprawdziwych oświadczeń po stronie pozwanej powstał obowiązek zwrotu subwencji. Powód podkreślił, że z uwagi na pomocowy charakter programu oraz szybkość rozpoznawania wniosków w interesie aplikujących przedsiębiorców został uprawniony do stosowania uproszczonych procedur przyznawania subwencji, m.in. na podstawie oświadczeń składanych przez beneficjentów programu. (...) przyznane zostało uprawnienie do kontrolowania (już po zawarciu umowy) prawdziwości informacji i oświadczeń złożonych przez beneficjentów, a w przypadku stwierdzenia nieprawdziwości takich informacji lub oświadczeń - uprawnienie do podjęcia decyzji o zwrocie subwencji.

Pozwany nie kwestionował okoliczności, że złożył wniosek o przyznanie subwencji, mając świadomość brzmienia art. 33 ustawy o komornikach sądowych w brzmieniu od dnia 1 stycznia 2019 r.

Program rządowy „Tarcza Finansowa(...) dla małych i średnich firm” był to program, dzięki któremu mali i średni przedsiębiorcy mogli skorzystać z finansowania na preferencyjnych warunkach. Rozwiązanie miało na celu zapewnienie płynności i stabilności finansowej w okresie poważnych zakłóceń w gospodarce w związku ze skutkami pandemii COVID-19. Dofinansowanie było częściowo bezzwrotne. Środki uzyskane w ramach Tarczy Finansowej (...) dla MŚP można było przeznaczyć wyłącznie na pokrycie kosztów bieżącej działalności, w tym na pokrycie kosztów wynagrodzeń pracowników.

Z Tarczy Finansowej (...) dla MŚP skorzystać mogli przedsiębiorcy spełniający odpowiednie warunki.

W rozdziale 3.1. Tarczy Finansowej (...) dla małych i średnich firm, stanowiącej załącznik do uchwały nr 50/2020 Rady Ministrów przyjmującej program rządowy, wskazano, że programem objęci byli „przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2019 r. poz. 1292, z późn. zm.), tj. osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne niebędące osobą prawną, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonujące działalność gospodarczą oraz wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej, będący mikro-, małymi lub średnimi przedsiębiorcami spełniającymi następujące kryteria:

a. mikroprzedsiębiorca („Mikrofirma”) – to przedsiębiorca, który łącznie spełnia następujące warunki:

(i) zatrudnia co najmniej 1 pracownika oraz nie więcej niż 9 pracowników, z wyłączeniem

właściciela, oraz

(ii) jego roczny obrót lub suma bilansowa nie przekracza kwoty 2.000.000 EUR;

b. małe i średnie przedsiębiorstwo („MŚP” lub „mała i średnia firma”) – to przedsiębiorca, który zatrudnia do 249 pracowników, z wyłączeniem właściciela, a jego roczny obrót nie przekracza 50.000.000 EUR lub suma bilansowa nie przekracza 43.000.000 EUR, przy czym: (i) nie jest Mikrofirmą, lub (ii) nie jest Beneficjentem Programu DP”.

Przy czym zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą.

Również w Regulaminie ubiegania się o udział w programie rządowym (w § 1 ust. 2) wskazano, że zgodnie z warunkami programu, programem objęci są przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 Prawa Przedsiębiorców pod warunkiem uznania, że podmiot ten spełnia warunki przyznania mu statusu mikroprzedsiębiorcy lub mały lub średni przedsiębiorca. Regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym był integralną częścią umowy subwencji finansowej.

Programem rządowym objęci byli więc - zgodnie z brzmieniem warunków programu oraz dokumentami regulującymi udzielanie wsparcia w ramach programu - przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 Prawa Przedsiębiorców pod warunkiem uznania, iż podmiot ten spełnia warunki przyznania mu statusu mikroprzedsiębiorcy lub małego lub średniego przedsiębiorcy.

Z powyższego wynika, że aby uzyskać kwalifikację do kategorii mikroprzedsiębiorcy należy mieć status przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców.

Pozwany starając się o subwencję finansową musiał zapoznać się z ogólnymi warunkami programu, a zwłaszcza z Regulaminem ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza finansowa (...) dla małych i średnich firm” - będącym podstawowym dokumentem opisującym zasady programu Tarczy Finansowej. W § 11 ust. 4 umowy subwencji finansowej pozwany oświadczył, że zapoznał się z Regulaminem, rozumie go i akceptuje jego treść.

Z ogólnych warunków Programu i Regulaminu, będących integralną częścią umowy wprost wynika, kto może być beneficjentem programu.

Status prawny komorników reguluje ustawa o komornikach sądowych z dnia 22 marca 2018 r., która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2019 roku (art. 306 u.k.s.). Zgodnie z ustawą komornik jest funkcjonariuszem publicznym działającym przy sądzie rejonowym (art. 2 ust. 1 u.k.s.) oraz organem władzy publicznej w zakresie wykonywanych czynności w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym (art. 3 ust. 1 u.k.s). W ustawie wskazano, że komornik nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów regulujących podejmowanie, wykonywanie i zakończenie działalności gospodarczej (art. 33 ust. 1 u.k.s.), tj. w rozumieniu Prawa przedsiębiorców. Komornik nie może prowadzić działalności gospodarczej (art. 33 ust. 2 u.k.s.) Przepisy przejściowe u.k,s. przewidywały roczny termin na dostosowanie się do zakazu prowadzenia działalności gospodarczej przez komorników sądowych (art. 301 ust. 3 u.k.s.). Termin ten upłynął w dniu 1 stycznia 2020 roku. Od dnia 1 stycznia 2019 r. pozbawiono więc komorników sądowych statusu przedsiębiorcy.

Działalność komornika w pewnym sensie ma cechy przedmiotowe i funkcjonalne działalności gospodarczej, to jednak nie pozwala to na uznanie komornika za przedsiębiorcę w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców, bowiem jako funkcjonariusz publiczny podejmuje on czynności z zakresu imperium państwowego (Komentarz do ustawy o komornikach sądowych, red. dr Grzegorz Sikorski, rok 2019). Ustawodawca w ten sposób chciał rozstrzygnąć dylemat, czy komornik jest bardziej przedsiębiorcą, czy funkcjonariuszem publicznym, na rzecz tej drugiej opcji. Według dotychczasowych przepisów komornik miał status funkcjonariusza publicznego i nie był przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów poprzednio obowiązującej ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, niemniej jednak ukształtowanie praw i obowiązków komornika w zakresie prowadzenia kancelarii i zatrudniania personelu pomocniczego lokowało komornika w istocie pomiędzy tymi dwoma statusami. Sytuacja ta uległa zmianie w nowej ustawie, gdyż przewidziano w niej znaczące wzmocnienie pozycji komorników sądowych jako funkcjonariuszy publicznych. Dostrzec to można w wielu regulacjach zawartych w ustawie (m.in. w regulacji wprowadzającej „nadzór odpowiedzialny” prezesa sądu lub rozszerzającej zakaz podejmowania dodatkowego zatrudnienia). W niektórych przepisach pojawia się nawet wprost termin „służba” na określenie wykonywania obowiązków przez komornika, np. w art. 1 ustawy (zob. J. Stelina, Uwagi do projektu ustawy o komornikach sądowych w zakresie zagadnień związanych z prawem pracy i statusem komornika jako funkcjonariusza publicznego, http://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12292407/12393266/12393269/dokument264823.pdf, dostęp: 27.07.2018 r., s. 82–86, M. Świtkowski [w:] Komentarz do ustawy o komornikach sądowych [w:] Ustawa o komornikach sądowych. Ustawa o kosztach komorniczych. Komentarz, wyd. III, red. M. Simbierowicz, LEX/el. 2023, art. 33).

Pozwany miał świadomość wątpliwości co do statusu prawnego komorników sądowych w świetle wymogów dotyczących uzyskania subwencji.

W rozdziale 3.2 Załącznika nr 1 do Regulaminu ubiegania się o udział w programie rządowym wskazano, że z uwagi na pomocowy charakter programu, polegający na udzielaniu subwencji finansowych w związku z istotnymi zakłóceniami w funkcjonowaniu gospodarki na skutek COVID-19, oraz efektywność i szybkość rozpoznawania wniosków w interesie wszystkich aplikujących przedsiębiorców kwalifikujących się jako potencjalni beneficjenci programu, (...) został uprawniony do:

1/ stosowania możliwie automatycznych, uproszczonych i przyspieszonych procedur przyznawania subwencji finansowych, w tym ich realizowania za pośrednictwem kanałów elektronicznych (np. banków), wyłącznie z wykorzystaniem danych pochodzących od partnerów Programu oraz na podstawie oświadczeń składanych przez beneficjentów Programu

2/ przyjęcia, iż każdy beneficjent programu jest wypłacalny i zdolny do zwrotu i spłaty subwencji,

3/ do uznawania jakiegokolwiek warunku programowego, za spełniony wyłącznie w oparciu o oświadczenie beneficjenta programu, jego przedstawiciela lub osoby, która podaje się wobec (...) za beneficjenta programu lub jego przedstawiciela.

Wniosek o udzielenie subwencji finansowej udostępniany był w bankowości elektronicznej banku wyłącznie jako interfejs i służył zebraniu wszelkich oświadczeń składanych przez przedsiębiorcę starającego się o subwencję finansową. W dalszej kolejności oświadczenia wpisane przez przedsiębiorcę we wniosku implementowane były do projektu umowy subwencji finansowej udostępnianej w systemie bankowości elektronicznej, która następnie była podpisywana przez przedsiębiorcę z wykorzystaniem narzędzi autoryzacyjnych banku, w którym aplikował o subwencję.

Wnioski były weryfikowane automatycznie i zdalnie z wykorzystaniem algorytmów sztucznej inteligencji przez (...) na podstawie danych dostępnych w bazach Krajowej Administracji Skarbowej w zakresie obrotów oraz w ZUS odnośnie liczby pracowników. Wniosek oparty był więc na oświadczeniach przedsiębiorcy, a jego weryfikację (...) przeprowadzał automatycznie jedynie na podstawie danych z banków (identyfikacja, w tym numer NIP), ZUS (zatrudnienie) i Ministerstwa Finansów (m.in. przychód ze sprzedaży za poprzedni rok obrotowy dla MŚP). Po potwierdzeniu tych informacji obliczana była wysokość subwencji.

Powód przed wypłatą subwencji weryfikował głównie liczbę zatrudnianych pracowników i wielkość obrotów gospodarczych na podstawie danych z rejestrów m.in. ZUS czy Ministerstwa Finansów.

W § 2 ust. 7 umowy wskazano, że po zawarciu umowy (...) zweryfikuje na podstawie informacji uzyskanych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwa Finansów dane przedstawione przez przedsiębiorcę i złożone oświadczenia i podejmie decyzję o wypłacie subwencji finansowej w wysokości wnioskowanej, wypłacie subwencji finansowej w wysokości mniejszej niż wnioskowana lub odmowie wypłaty subwencji finansowej.

Powód zgodnie z § 2 ust. 7 Umowy przez wypłatą subwencji weryfikował liczbę zatrudnianych pracowników i wielkość obrotów gospodarczych na podstawie danych z rejestrów m.in. ZUS czy Ministerstwa Finansów. Możliwość dalszej szczegółowej weryfikacji wniosku (w tym statusu prawnego wnioskodawcy) - już po udzieleniu subwencji - przewidywał zaś wprost przepis § 3 ust. 6 umowy.

Zgodnie z § 3 ust. 6 umowy do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez przedsiębiorę, (...) może kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem umowy przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości informacji lub oświadczeń zawartych w umowie może podjąć decyzję o zwrocie przez przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej. W takim przypadku subwencja finansowa stanie się wymagalna w terminie 14 dni roboczych od dnia udostępnienia przedsiębiorcy informacji o decyzji (...) w sposób pozwalający przedsiębiorcy zapoznać się z informacją o decyzji (...).

Nie ma zatem wątpliwości co do tego, że powód miał prawo jedynie na podstawie złożonych przez wnioskodawców oświadczeń wypłacić subwencję, a dopiero potem zweryfikować prawdziwość przekazanych przez przedsiębiorców informacji.

Reasumując (...) miał możliwość weryfikacji poszczególnych informacji na różnych etapach, w tym miał prawo do dokonywania weryfikacji następczej.

Pozwany miał dostęp do ogólnych warunków programu i dokumentów dotyczących ubiegania się o wsparcie finansowe. Mia świadomość zakresu podmiotowego beneficjentów programu, pomimo to postanowił złożyć wniosek o wypłatę subwencji i zaakceptował oświadczenia, które były w formularzu aplikacyjnym dostępnym w bankowości elektronicznej: że na dzień 31 grudnia 2019 roku była mikroprzedsiębiorcą, że na dzień złożenia wniosku o subwencję prowadzi działalność gospodarczą, że na dzień 31 grudnia 2019 roku prowadziła działalność gospodarczą oraz że jest świadoma tego, że subwencja finansowa [...] dotyczy wyłącznie przedsiębiorstw spełniających kryteria mikro-, małego i średniego - przedsiębiorcy w rozumieniu programu.

Oceniając złożone oświadczenia to nie można przyjąć, że są one prawdziwe.

W tym miejscu należało odnieść się do zarzutu naruszenia zasad współżycia społecznego i nadużycia prawa z art. 5 kc jako ewentualnej, odrębnej podstawy oddalenia powództwa. Pozwany podnosił m.in, że została naruszona zasada zaufania obywatela do państwa.

Zgodnie z art. 5 kc nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Norma zawarta w tym przepisie ma charakter wyjątkowy i może być stosowana tylko po wykazaniu wyjątkowych okoliczności, w sytuacji, gdy w inny sposób nie można zabezpieczyć interesu osoby zagrożonej wykonaniem prawa podmiotowego przez inną osobę oraz w tych szczególnych przypadkach, w których wykorzystywanie uprawnień wynikających z przepisów prawa prowadziłoby do skutku nieaprobowanego w społeczeństwie ze względu na przyjętą w społeczeństwie zasadę współżycia społecznego.

W ocenie Sądu pozwany nie może skutecznie powoływać się na art. 5 kc. Powód występuje z niniejszym roszczeniem nie nadużywając prawa podmiotowego, korzysta z uprawnień wynikających z umowy. Odnosząc się natomiast do naruszenia zasady zaufania obywatela do państwa, należy wskazać, że to nie powód wywołał wątpliwości komorników sądowych do ich statusu w świetle Programu Tarcza Finansowa, ale nastąpiło to w wyniku uzyskania stanowiska Ministerstwa Sprawiedliwości oraz opinii prawnych sporządzonych wskutek inicjatywy Krajowej Rady Komorniczej.

W sprawie niniejszej zostało wykazane, że oświadczenia złożone przez pozwanego na etapie wypełniania wniosku o subwencję finansową oraz zawarte w umowie subwencji, w świetle wszystkich przedstawionych okoliczności, były nieprawdziwe, a więc zachodzą przesłanki do zastosowania § 3 ust. 6 umowy, zgodnie z którym w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości informacji lub oświadczeń zawartych w umowie może podjąć decyzję o zwrocie przez przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie orzeczono na podstawie art. 481 § 1 kc w związku z § 11 ust. 13 Regulaminu.

Konsekwencją orzeczenia uwzględniającego roszczenie strony powodowej w całości było obciążenie przegrywającego kosztami procesu w całości zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 § 1 kpc).

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

SSO Kamila Grajewska