Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 maja 2016 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie IV Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: SSR (del.) Karol Smaga

Protokolant: sekretarz sądowy Marzena Grajek

po rozpoznaniu w dniu 6 maja 2016 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa H. S. (1)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W. i Towarzystwo (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zmianę wysokości renty

I.  podwyższa zasądzoną od (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz H. S. (1) w punkcie I wyroku Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 19 grudnia 1989 roku w sprawie I C 626/89, zmienioną wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 27 stycznia 1994 roku w sprawie I C 59/93, rentę z kwoty 425 (czterysta dwadzieścia pięć) złotych do kwoty 800 (osiemset) złotych, poczynając od sierpnia 2011 roku i zasądza od (...) Spółki Akcyjnej w W. i Towarzystwo (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz H. S. (1),

1)  kwotę 1029,99 złotych (tysiąc dwadzieścia dziewięć złotych dziewięćdziesiąt dziewięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami od kwot:

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 sierpnia 2011 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 września 2011 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 października 2011 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 listopada 2011 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 stycznia 2012 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 lutego 2012 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 marca 2012 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 kwietnia 2012 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 maja 2012 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 czerwca 2012 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 lipca 2012 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 sierpnia 2012 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 września 2012 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 października 2012 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 listopada 2012 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 grudnia 2012 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 stycznia 2013 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 lutego 2013 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 marca 2013 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 kwietnia 2013 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 maja 2013 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 czerwca 2013 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 lipca 2013 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 sierpnia 2013 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 września 2013 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 października 2013 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 listopada 2013 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 grudnia 2013 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 stycznia 2014 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 lutego 2014 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 marca 2014 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 kwietnia 2014 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 maja 2014 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 czerwca 2014 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 lipca 2014 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 sierpnia 2014 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 września 2014 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 października 2014 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 listopada 2014 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 grudnia 2014 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 stycznia 2015 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 lutego 2015 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 marca 2015 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 kwietnia 2015 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 maja 2015 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 czerwca 2015 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 lipca 2015 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 sierpnia 2015 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 września 2015 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 października 2015 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 listopada 2015 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 grudnia 2015 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 lutego 2016 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 marca 2016 roku do dnia zapłaty,

-

18,07 złotych (osiemnaście złotych siedem groszy) od dnia 11 kwietnia 2016 roku do dnia zapłaty,

2)  kwotę 800 (osiemset) złotych miesięcznie począwszy od maja 2016 roku, płatną do dziesiątego dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi ich płatności

z zastrzeżeniem, że zapłata renty przez jednego z pozwanych zwalnia z zapłaty drugiego,

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

III.  nie obciąża pozwanej kosztami procesu.

Sygn. akt IV C 264/13

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 8 marca 2013 roku powódka H. S. (1) - reprezentowana przez pełnomocnika adwokata – J. S. (1) (pełnomocnictwo – k. 7) wniosła o podwyższenie renty zasądzonej od (...) Spółki Akcyjnej w W. wyrokiem Sądu Wojewódzkiego z dnia 19 grudnia 1989 roku w sprawie I C 626/89, a następnie podwyższonej wyrokiem Sądu Wojewódzkiego z dnia 27 stycznia 1994 roku w sprawie I C 59/93, w ten sposób, że

1.  za okres od dnia 1 sierpnia 2011 roku do dnia 28 lutego 2013 roku, zasądzić od pozwanej na rzecz powódki kwoty 11.477,33 złotych wraz z ustawowymi odsetkami:

-

od kwoty 604,07 złotych od dnia 10 sierpnia 2011 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 604,07 złotych od dnia 10 września 2011 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 604,07 złotych od dnia 10 października 2011 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 604,07 złotych od dnia 10 listopada 2011 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 604,07 złotych od dnia 10 grudnia 2011 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 604,07 złotych od dnia 10 stycznia 2012 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 604,07 złotych od dnia 10 lutego 2012 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 604,07 złotych od dnia 10 marca 2012 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 604,07 złotych od dnia 10 kwietnia 2012 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 604,07 złotych od dnia 10 maja 2012 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 604,07 złotych od dnia 10 czerwca 2012 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 604,07 złotych od dnia 10 lipca 2012 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 604,07 złotych od dnia 10 sierpnia 2012 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 604,07 złotych od dnia 10 września 2012 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 604,07 złotych od dnia 10 października 2012 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 604,07 złotych od dnia 10 listopada 2012 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 604,07 złotych od dnia 10 grudnia 2012 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 604,07 złotych od dnia 10 stycznia 2013 roku do dnia zapłaty,

-

od kwoty 604,07 złotych od dnia 10 lutego 2013 roku do dnia zapłaty

2.  począwszy od dnia 1 marca 2013 roku i na dalszy okres rentę należną powódce od pozwanej podwyższyć do kwoty 1.600 złotych miesięcznie płatną do 10-tego każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminowi płatności.

Ewentualnie wniosła o zmianę wyroku Sądu Wojewódzkiego z dnia 19 grudnia 1989 roku w sprawie I C 626/89 oraz wyroku Sądu Wojewódzkiego z dnia 27 stycznia 1994 roku w sprawie I C 59/93, poprzez zasądzenie jednorazowego odszkodowania w kwocie 300.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21 lipca 2011 roku w miejsce wypłacanych świadczeń rentowych.

Ponadto powódka wniosła o zasądzenie na jej rzecz kosztów procesu.

W odpowiedzi na pozew pozwany – reprezentowany przez radcę prawnego B. B. (pełnomocnictwo - k. 87) wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotnej minimalnej stawki.

Pismem z dnia 20 lutego 2014 roku pełnomocnik powódki wniósł o waloryzację sądową renty w oparciu o art. 358 ¹ § 3 kc (k. 592-595).

Postanowieniem z dnia 1 kwietnia 2014 roku wezwano na podstawie art. 194 § 3 kpc do udziału w sprawie w charakterze pozwanego Towarzystwo (...) Spółkę Akcyjną w W. (postanowienie – k. 605).

Na rozprawie w dniu 6 maja 2016 roku pełnomocnik pozwanego Towarzystwo (...) Spółki Akcyjnej w W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. S. (1), maż H. S. (1), urodził się w dniu (...). Posiadał wykształcenie wyższe techniczne. W dniu 9 maja 1987 roku zginął w katastrofie lotniczej samolotu (...) (bezsporne).

Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 19 grudnia 1989 roku zasądzono między innymi od pozwanego (...) na rzecz H. S. (1) rentę w wysokości 42.540 starych złotych poczynając od dnia 1 sierpnia 1989 roku (wyrok – k. 111 sygn. akt I C 626/89).

W dniu 27 stycznia 1994 roku Sad Wojewódzki w Warszawie podwyższył zasądzoną H. S. (2) rentę do kwoty 4.250.000 starych złotych miesięcznie, tj. 425 złotych miesięcznie, począwszy od dnia 1 stycznia 1993 roku i na przyszłość. W uzasadnieniu Sąd wskazał, iż podstawą do ustalenia hipotetycznych zarobków M. S. (1) powinny być zarobki kierowcy taksówki jako ostatnio wykonywane zatrudnienie przed wypadkiem (wyrok i uzasadnienie – k. 163-167 sygn. akt I C 59/93).

M. S. (1) zatrudniony był:

-

w Departamencie Uzbrojenia Ministerstwa Obrony Narodowej, w okresie od dnia 10 stycznia 1955 roku na trzy miesięczny okres próby, a po jego upływie zatrudniony na czas nieokreślony na stanowisku technika-kreślarza do dnia 14 listopada 1957 roku,

-

w Okręgowych Warsztatach Teletechnicznych w okresie od dnia 15 listopada 1957 roku na okres dwóch tygodni na stanowisku rzemieślnika do dnia 29 listopada 1957 roku,

-

w (...) Zakładach (...) od dnia 13 stycznia 1958 roku do dnia 13 kwietnia 1958 roku na stanowisku kreślarza,

-

w Spółdzielni Pracy (...) w okresie od dnia 1 maja 1959 roku do dnia 31 lipca 1963 roku na stanowisku ślusarza precyzyjnego,

-

w Spółdzielni Pracy (...) od dnia 13 lipca 1963 roku na siedmiodniowy okres próby, a po jego upływie na czas nieokreślony na stanowisku brygadzisty w Zakładzie numer 4 do dnia 9 marca 1964 roku,

-

w (...) Zakładach Radiowych w okresie od dnia 10 marca 1964 roku do dnia 30 września 1965 roku na stanowisku ślusarza,

-

w Spółdzielni Pracy (...) w okresie od dnia 1 października 1965 roku do dnia 10 grudnia 1977 roku, początkowo na stanowisku kreślarza-narzędziowca, a następnie na stanowisku ślusarza remontowego/narzędziowego, kierownika zmianowego i kierownika Zakładu numer 2,

-

w Polskiej Agencji (...) w okresie od dnia 11 grudnia 1977 roku do dnia 31 grudnia 1980 roku.

Od stycznia 1981 roku do grudnia 1984 roku nastąpiła przerwa w zatrudnieniu M. S. (1) – w tym czasie m.in. wyjechał do USA, gdzie pracował. W okresie od dnia 14 stycznia 1985 roku do dnia 11 marca 1987 roku M. S. (1) wykonywał działalność polegającą na świadczeniu usług przewozu osób (dokumentacja – k. 746-765, opinia uzupełniająca biegłego – k. 820, 821).

M. S. (1) w dniu 24 października 2000 roku osiągnąłby wiek emerytalny (65 lat), a jego okresy składkowe wyniosłyby 40 lat i 3 miesiące. W październiku 2000 roku M. S. (2) spełniałby warunki do złożenia wniosku o emeryturę. Uzyskałby wtedy emeryturę w syokości 984,49 złotych brutto. Aktualnie pobierałby emeryturę w wysokości 1.674,37 złotych brutto, 1.418,68 złotych netto (opinia uzupełniająca biegłego – k. 817-847).

M. S. (1) był bardzo zaradnym człowiekiem. Troszczył się o H. S. (1). Zapewniał swojej rodzinie godne życie. Ponadto wyręczał H. S. (1) w pracach domowych. Kiedy zmarł życie H. S. (1) się znacznie zmieniło (zeznania powódki - k. 942).

H. S. (1) po śmierci męża nie pracowała. Jest inwalidką III grupy. Leczyła się w (...) z powodu zespołu depresyjnego i reakcji sytuacyjnej. Cierpi na liczne schorzenia kręgosłupa, co skutkuje niemożnością wykonywania wielu podstawowych czynności związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego. Stan jej zdrowia wymaga korzystania z pomocy innych osób w wykonywaniu różnych prac domowych, np. sprzątania. H. S. (1) także nie może korzystać samodzielnie z środków komunikacji, co wiąże się z korzystaniem z pomocy członków rodziny bądź przyjaciół. H. S. (1) leczy się także z powodu zespołu depresyjnego. Stan zdrowia H. S. (1) wymaga systematycznego przyjmowania leków. Ponadto schorzenia na które cierpi wymagają leczenia klimatycznego i sanatoryjnego (zeznania powódki – k. 942).

H. S. (1) utrzymuję się z emerytury w wysokości 1.401 złotych wraz z przysługującym dodatkiem pielęgnacyjnym. Problemy psychiczne zaczęły się u niej po wypadku męża i trwały około 5 lat. Od 2011 roku kwota emerytury zmieniała się nieznacznie. H. S. (1) jest po operacji kręgosłupa lędźwiowego, ma stabilizatory i śruby. Cierpi także na torbiele, ciśnienie i ma problemy z krążeniem. Ponadto ma problemy ze wzrokiem oraz posiada protezę lewego oka. Nie korzysta z rehabilitacji, ponieważ jest to dla niej zbyt kosztowne. Miesięcznie na lekarstwa wydaję około 500 złotych. Raz na kwartał H. S. (1) korzysta z pomocy w sprzątaniu, za co płaci około 150 złotych, gdyż jej stan zdrowia nie pozwala na samodzielne sprzątanie. Ponadto ponosi miesięczne koszty i opłaty takie jak:

- czynsz, który wynosi 400 złotych,

- opłata roczna za użytkowanie wieczyste to koszt 680 złotych z uwzględnieniem bonifikaty 50%,

- podatek od nieruchomości wynoszący 47 złotych (kwartalny),

- gaz to koszt około 29 złotych,

- energia elektryczna wynosi 40-45 złotych,

- telefon to koszt 70 złotych,

- środki czystości wynoszą 200 złotych,

- odzież to wydatek około 100 złotych,

- wyżywienie, kosmetyki oraz środki higieny to koszt 800 złotych

(zeznania powódki - k. 942).

Po śmierci M. S. (1), H. S. (1) pomagał syn – J. S. (2). Ponadto H. S. (1) pomagała siostra, lecz zmarła w 2014 roku. Obecnie syn pomaga jej wykupując czasem lekarstwa, głównie krople do oczu, które kosztują 400 złotych. Jednak sytuacja majątkowa J. S. (2) nie jest łatwa, ze względu na jego zarobki. Z uwagi na ciężką sytuację majątkową H. S. (1) musiała wysprzedać swój majątek. Sprzedała dwa samochody, futra, kolorowy telewizor oraz biżuterię. H. S. (1) nie wyjeżdża także na wakacje, z uwagi na brak pieniędzy (zeznania powódki – k. 942, wypowiedzenie wysokości opłaty rocznej – k. 36, decyzja w sprawie wymiaru podatku – k. 38, informacja o opłatach eksploatacyjnych – k. 39).

Pismem z dnia 4 lipca 2011 roku skierowanym do Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej w W. H. S. (1) – reprezentowana przez pełnomocnika adw. J. S. (1) – wniosła o dokonanie waloryzacji renty zasądzonej od (...) Spółki Akcyjnej w W. wyrokiem Sądu Wojewódzkiego z dnia 19 grudnia 1989 roku w sprawie I C 626/89, a następnie podwyższonej wyrokiem Sądu Wojewódzkiego z dnia 27 stycznia 1994 roku w sprawie I C 59/93 i zwiększenie kwoty renty do 1.386 złotych miesięcznie. Wskazała jednocześnie, że jest zainteresowana skorzystaniem z możliwości wypłacenia jednorazowego odszkodowania w kwocie 300.000 złotych (pismo – k. 32). W odpowiedzi zakład ubezpieczeń wskazał, że nie widzi możliwości zmiany wysokości renty. Zaproponował jednorazowe odszkodowanie w kwocie 80.000 złotych (pismo – k. 33).

W okresie od sierpnia 2011 roku do kwietnia 2016 roku Towarzystwo (...) Spółka Akcyjna w W. wypłacała H. S. (1) rentę w wysokości 2.345,79 złotych kwartalnie, tj. 781,93 złotych miesięcznie (bezsporne, potwierdzone dowodami przelewu – k. 93-111).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w aktach niniejszej sprawy, a w szczególności na podstawie dokumentów wskazanych we wcześniejszej części uzasadnienia oraz zeznań powódki (k. 942-943), a także na podstawie opinii uzupełniającej biegłego z zakresu zarządzania, ekonomii, finansów i (...) z dnia 17 lipca 2015 roku (k. 817-847).

Sąd dał wiarę wyżej wskazanym dokumentom, albowiem w ocenie Sądu pozbawione są jakichkolwiek wad formalnych, które podważałyby ich wiarygodność, nie były również kwestionowane przez żadną ze stron procesu.

Sąd dał wiarę zeznaniom powódki – H. S. (1) albowiem są logiczne, spójne, nie pozostają w sprzeczności z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym.

Sąd podzielił wnioski zawarte w wyżej wskazanej opinii biegłego sądowego. W ocenie Sądu opinia te zasługiwała na uwzględnienie. Została bowiem sporządzona rzetelnie i dokładnie. Udzielała wyczerpujących odpowiedzi na zadane pytania, była logiczna, spójna i pozbawiona nieścisłości, ponadto została poprzedzona opisem przeprowadzonych badań. Nie zachodziły przy tym żadne powody osłabiające zaufanie do wiedzy, kompetencji, doświadczenia czy bezstronności sporządzającego ją biegłego.

W przedmiotowym zakresie wymienioną opinię uznano bowiem za wiarygodną i rzetelną, albowiem nie doszukano się w niej jakichkolwiek cech subiektywizmu czy też prób dokonywani ocen, które przynależą do wyłącznych kompetencji Sądu. Przedmiotowa opinia sporządzona zostały w sposób wnikliwy i rzetelny, zgodny z wiedzą i doświadczeniem jego autora – biegłego z dziedziny zarządzania, ekonomii, finansów i księgowości. Należy wskazać, iż charakteryzuje się ona jasnością, stanowisko w niej zawarte jest pełne i wyczerpujące. Uwzględnia ona ponadto wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności. Opinia została wydana w oparciu o materiał dowodowy zgromadzony w aktach sprawy, w tym aktach rentowych oraz aktach postępowania sądowego w sprawach o sygnaturach I C 626/89 oraz I C 59/93.

Sąd pominął dowód z opinii biegłego K. N. (1) z dnia 31 października 2014 roku, ponieważ opinia ta jest niepełna, gdyż przy wyliczaniu średniej wysokości emerytury M. S. (1), nie uwzględniała pełnego jego zatrudnienia, albowiem w piśmie z dnia 28 kwietnia 2015 roku złożona została dodatkowa dokumentacja obrazującą przebieg jego zatrudnienia.

Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy pozostawała kwestia waloryzacji renty zasądzonej na rzecz powódki, o czym w dalszej części uzasadnienia, i dlatego w tym zakresie Sąd pominął opinię biegłego sadowego K. N. (2).

Sąd Okręgowy zważył co, następuje:

Odnosząc się do żądania podwyższenia renty jest ona zasadne jedynie częściowo. Podstawę takiego żądania stanowi art. 907 § 2 kc i art. 446 § 2 kc.

Zgodnie z przepisem art. 907 § 2 kc, jeżeli obowiązek płacenia renty wynika z ustawy, każda ze stron może w razie zmiany stosunków żądać zmiany wysokości lub czasu trwania renty, chociażby wysokość renty i czas jej trwania były ustalone w orzeczeniu sądowym lub w umowie.

Uregulowanie art. 907 § 2 kc, które przewiduje zmianę świadczenia rentowego (jego wysokości lub terminu bieżącego), znajduje swoje uzasadnienie w funkcjonalnym charakterze renty w odniesieniu do cechy trwałości stosunku renty. Świadczenie z takiego stosunku ma zapewnić realizację określonego celu (dostarczania środków utrzymania) w oznaczonym lub nieoznaczonym czasie, a wiąże się z tym potencjalna możliwość wystąpienia różnych zdarzeń wpływających na tak określony skonkretyzowany cel. Zdarzenia te mogą dotyczyć zarówno zobowiązanego, jak i uprawnionego do świadczeń rentowych. Judykatura przyjmuje, że żądanie to ma charakter roszczenia materialnoprawnego, natomiast w literaturze zdaje się dominować ocena, że jest to "rodzaj uprawnienia kształtującego" (por. szerzej Z. Radwański, w: SPP, t. 8, s. 745–746).

Podstawową przesłanką realizacji żądania zmiany świadczenia rentowego z art. 907 § 2 kc jest zmiana stosunków; dotyczy to w równej mierze sytuacji majątkowej, jak i osobistej stron tego stosunku. Samo pojęcie stosunków jest ujęte w sposób ogólny. Na tle orzecznictwa można pokusić się o ocenę, że kazuistyka z tym związana jest bardzo obszerna. Zmiana ta musi wystąpić już po powstaniu obowiązku płacenia renty; stąd też nie należy traktować powództwa opartego o postanowienia art. 907 § 2 KC jako narzędzia "poprawienia" orzeczeń sądowych w przedmiocie ustalenia wysokości renty (wyrok Sadu Najwyższego z dnia 20 marca 1973 r., II PR 36/73, wyrok Sadu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2000 r., II UKN 125/00). Jednocześnie jednak żądanie w tym przedmiocie może być zgłoszone w dowolnym czasie w trakcie trwania stosunku renty; zasadniczo po wystąpieniu zdarzeń uzasadniających taką zmianę i to niezależnie od ilości takich zdarzeń; nie jest to, bowiem uprawnienie ulegające przedawnieniu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 9 marca 2005 r., I ACA 93/05).

Na gruncie niniejszej sprawy w ocenie Sądu nastąpiła zmiana stosunków na podstawie art. 907 § 2 k.c. Analizując, zmianę stosunków, które leżały u podstaw podwyższenia zasądzonej renty od pozwanego należy wziąć pod uwagę wiek powódki oraz stan jej zdrowia. Powódka jest bowiem osobą starszą i samotną. Wiek oraz nabyte choroby nie pozwalają jej być osobą całkowicie niezależną i samodzielną. Ponadto konsekwencje utraty męża mają odzwierciedlenie na jej zdrowiu i psychice do dnia dzisiejszego.

Od daty zakończenia drugiego procesu pojawiły się u powódki dodatkowe choroby (dolegliwości kręgosłupa, krążenia, wzroku). Powódka jest inwalidką III grupy. Leczy się z powodu zespołu depresyjnego oraz jest po operacji kręgosłupa lędźwiowego. Ma wstawione stabilizatory i śruby. Cierpi także na torbiele, posiada problemy z ciśnieniem oraz z krążeniem. Ponadto dokuczają jej dolegliwości związane ze wzrokiem. Powódka ma także założoną protezę lewego oka. Nie korzysta z rehabilitacji, lecz stan jej zdrowia wymaga systematycznego leczenia klimatycznego i sanatoryjnego. Powódka wymaga także regularnego przyjmowania leków. Liczne schorzenia na które cierpi, uniemożliwią jej wykonywanie wielu podstawowych czynności życia codziennego.

W ocenie Sądu, stan zdrowia powódki uległ zmianie, pojawiły się dodatkowe schorzenia opisane szerzej w części dotyczącej stanu faktycznego. W związku z tym powódka musi czynić dodatkowe nakłady na zapobieżenie pogorszeniu się swojego stanu zdrowia oraz bieżące potrzeby życia codziennego.

Zmiana stosunków nastąpiła również w związku z hipotetycznymi możliwościami zarobkowymi męża powódki. Gdyby żył osiągnąłby wiek emerytalny i aktualnie pobierałby emeryturę. Dotychczasowa renta obliczona została przy uwzględnieniu hipotetycznych dochodów, które uzyskiwałby mąż powódki z tytułu wykonywanej pracy.

Zgodnie z art. 446 § 2 kc osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.

Celem przepisu art. 446 § 2 kc jest naprawienie szkody spowodowanej utratą roszczeń alimentacyjnych na skutek śmierci poszkodowanego. Wskazać należy, iż roszczenie o rentę ma charakter odszkodowawczy, a nie alimentacyjny, jego źródłem bowiem jest czyn niedozwolony, który spowodował śmierć żywiciela. Rozmiar należnej renty zależy zaś od tych samych przesłanek, które wyznaczają zakres i czas trwania obowiązku alimentacyjnego, jaki ciążyłby na zmarłym gdyby żył. Istotą renty z art. 446 § 2 kc jest restytucja - w granicach możliwych do zrealizowania - tego stanu rzeczy, jaki istniał w chwili śmierci zmarłego. Istotne znaczenie w tym zakresie ma zasada pełnego odszkodowania. Chodzi tu o restytucję w sensie gospodarczym, bowiem samego wypadku przekreślić się nie da. Należy brać pod uwagę taki stan rzeczy, jaki by istniał, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Uprawniony nie powinien w zasadzie utracić swej dotychczasowej stopy życiowej. Przy ustalaniu wysokości renty wyrównawczej sąd musi dokonać oceny nie tylko rzeczywiście uzyskiwanych przez zmarłego dochodów, ale także uwzględnić jego możliwości zarobkowe. Ocena możliwości zarobkowych musi być przy tym oparta na realnych podstawach - sąd musi zatem z dużym stopniem prawdopodobieństwa ustalić, że określone dochody zostałyby osiągnięte przez zmarłego. Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie przewiduje istnienia obowiązku alimentacyjnego pomiędzy małżonkami, jednakże wynikający z art. 27 kro obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli, może być traktowany jako źródło obowiązku łożenia także na utrzymanie współmałżonka, a zatem jest to obowiązek zbliżony do alimentacyjnego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 1990 r. I CR 422/90).

Kwestią kontrowersyjną jest sytuacja małżonka osoby zmarłej na skutek uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. W przeszłości w orzecznictwie próbowano uzależniać prawo takiej osoby do renty po zmarłym małżonku od tego, czy jest ona w stanie utrzymać się z własnej pracy. I tak, wskazywano, że renta nie przysługuje małżonkowi, który może utrzymać się samodzielnie z własnej pracy lub innej działalności gospodarczej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 lipca 1974 r., II CR 332/74). Takie stanowisko jest trudne do zaaprobowania i należy raczej podzielić pogląd, że o istnieniu obowiązku alimentacyjnego między małżonkami pozostającymi we wspólnym pożyciu – jako przesłanki renty odszkodowawczej – nie przesądza okoliczność, czy pozostały przy życiu małżonek pracuje zarobkowo (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 1990 r., I CR 422/90).

Bezspornym jest okoliczność, że powódka znajduje się w kręgu osób uprawnionych do renty na podstawie art. 446 § 2 kc, zaś pozwany okoliczności tej nie kwestionował. Z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w szczególności dokumentów w postaci dokumentów złożonych w toku postępowania oraz zeznań powódki wynika, że utrzymuje się ona z emerytury w wysokości 1.400 złotych wraz z należnym jej dodatkiem pielęgnacyjnym. Sąd przyjął, zgodnie z twierdzeniami powódki zgłoszonymi w pozwie oraz na rozprawie, że stałe wydatki związane z jej utrzymaniem wynoszą w przybliżeniu ponad 2.000 złotych miesięcznie. Na ta kwotę składają się następujące wydatki i opłaty: lekarstwa - 500 złotych, pomoc w sprzątaniu - 50 złotych, czynsz - 400 złotych, opłata roczna za użytkowanie wieczyste - 680 złotych z uwzględnieniem bonifikaty 50%, podatek od nieruchomości - 15 złotych, gaz - 29 złotych, energia elektryczna - 45 złotych, telefon - 70 złotych, środki czystości niecałe - 200 złotych miesięcznie, odzież - 100 złotych, wyżywienie, kosmetyki oraz środki higieny - 800 złotych. Bezspornym jest fakt, iż w czasie kiedy żył mąż powódki jej życie było na dość wysokim poziomie.

Sąd uznał, że ponoszone przez powódkę wydatki zwiększyły się ze względu na posiadane schorzenia, które jej dolegają. Nie ulega wątpliwości, iż potrzeby powódki są dość wysokie, w związku z jej dolegliwościami, które jej doskwierają. Dla powódki wydatki związane z leczeniem oraz koszty zakupu lekarstw są jej niezbędne by mogła normalnie funkcjonować.

Zasadnie się wskazuje, ze przy ustalaniu renty powinna być brana pod uwagę hipotetyczna wysokość świadczeń alimentacyjnych, do jakich byłby zobowiązany zmarły, co oznacza, że konieczne jest uwzględnienie hipotetycznych możliwości zarobkowych zmarłego, w kontekście istniejących możliwości na rynku pracy, wysokości możliwego do uzyskania wynagrodzenia, ze względu na posiadane przez zmarłego kwalifikacje itp. (por. M. Safjan, w: K. Pietrzykowski, KC. Komentarz, t. 1, s. 1038). Podkreśla się także, iż ustawodawca wprowadzając takie same jak w przypadku roszczeń alimentacyjnych kryteria ustalania możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji, nie uzależnia owych ustaleń od sposobu uzyskiwania dochodów przez zobowiązanego i z punktu widzenia zasadności uprawnienia powodów do renty nie ma znaczenia fakt, iż dochody zmarłego nie były opodatkowane (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2012 r., II CSK 677/11, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 5 września 2013 r., I ACA 349/13).

Na gruncie niniejszej sprawy wysokość renty jest ograniczona zdolnościami zarobkowymi osoby zmarłej. Jak wynika z przeprowadzonego postępowania dowodowego (opinii biegłego sądowego K. N. (2)) na dzień dzisiejszy emerytura męża powódki wynosiła by około 1.420 złotych. Sąd do oceny zdolności zarobkowych męża powódki przyjął kwotę jego emerytury netto, podzielając w tym zakresie pogląd Sądu Najwyższego, że rentę odszkodowawczą (regulowaną przepisami Kodeksu cywilnego) wylicza się w wartościach netto - bez uwzględnienia tej części potencjalnych dochodów, którą należałoby potraktować jako zaliczkę na podatek dochodowy oraz składkę na ubezpieczenia społeczne, ponieważ odszkodowanie cywilne nie jest przychodem podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych ani oskładkowaniu składkami na ubezpieczenia społeczne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 2010 r., I PK 47/10). Taka kwota wyznacza możliwości zarobkowe męża powódki. Zgodnie z zarzutami strony pozwanej z tej kwoty musiałyby być pokryte wydatki na utrzymanie męża. Aby wyrównać stopę życiową powódki należało podwyższyć na rzecz jej rzecz rentę do kwoty 800 złotych. W ocenie Sądu przyznana kwota jest adekwatna do potrzeb powódki oraz możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego.

W toku procesu pozwani podnosili, że biorąc pod uwagę przeciętną długość życia mężczyzn w Polsce obowiązek alimentacyjny męża powódki względem niej wygasłby. Podzielić w tym zakresie należy stanowisko Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, że jeżeli nie doszło do wytoczenia powództwa zmierzającego do pozbawienia prawa do renty, ani powództwa wzajemnego, to w sprawie na skutek powództwa o podwyższenie renty wyrównawczej nie może dojść do wydania niekorzystnego dla powoda rozstrzygnięcia (wyrok z dnia 28 listopada 2013 r., I ACa 707/13). Dlatego zarzut pozwanych należało uznać za niezasadny.

Podnieść należy, że wyrok wydany na podstawie art. 907 § 2 kc wywiera skutek tylko na przyszłość. Jednakże zmiana renty dopuszczalna jest również za okres poprzedzający wytoczenie powództwa o zmianę, z tym że okres ten nie może sięgać poza datę, w której nastąpiła zmiana stosunków, poza termin przedawnienia zaległych świadczeń okresowych oraz poza datę orzeczenia lub ugody, w których została określona renta, mająca podlegać zmianie w wyniku uwzględnienia powództwa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2012 r., I PK 105/11; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 19 grudnia 2012 r., I ACa 1024/12).

W niniejszym postępowaniu powódka domagała się podwyższenia renty poczynając od sierpnia 2011 roku. W ocenie Sądu istnieją podstawy do podwyższenia renty poczynając od tego okresu. Już wtedy zaistniała zmiana stosunków (zwiększone wydatki powódki, pogorszony stan zdrowia oraz zmiana hipotetycznych zdolności zarobkowych męża powódki).

W związku z powyższym Sąd zasądził na rzecz powódki kwotę 1029,99 złotych złotych tytułem renty za okres od 1 sierpnia 2011 roku do 30 kwietnia 2016 roku. Sąd podwyższył rentę do kwoty 800 złotych. Pozwany zakład ubezpieczeń w tym okresie wypłacał miesięcznie powódce tytułem renty kwotę 781,93 złotych. Sąd zasądził za wyżej wskazany okres różnicę pomiędzy rentę należną (podwyższoną) a wypłacaną przez pozwanego. Także Sąd zasądził odsetki od dnia 11 każdego miesiąca, gdyż renta była płatna do 10-tego każdego miesiąca, tym samym termin jej wymagalności następuje w dniu 11-tego każdego miesiąca.

Mając powyższe na uwadze, Sąd podwyższył zasądzoną od pozwanego na rzecz powódki wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 19 grudnia 1989 roku, zmienioną wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Warszawie z dnia 27 stycznia 1994 roku, rentę z kwoty 425 złotych do kwoty 800 złotych, poczynając od sierpnia 2011 roku oraz zasądził od pozwanych na rzecz powódki kwotę 1.029,99 złotych wraz z ustawowymi odsetkami, a także kwotę 800 złotych miesięcznie począwszy od maja 2016 roku, płatną do dziesiątego dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi ich płatności.

Zobowiązania ubezpieczonego oraz ubezpieczyciela w ramach zawartej umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej są w polskim porządku prawnym zobowiązaniami in solidum, określanymi też mianem solidarności nieprawidłowej, niewłaściwej (por. uzasadnienia uchwał Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 1974 r., III CZP 75/73, i z dnia 7 kwietnia 1975 r., III CZP 6/75, oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 14 sierpnia 1997 r., II CKU 78/97, i z dnia 23 lutego 2005 r., III CK 280/04). W związku z powyższym w wyroku Sąd uczynił zastrzeżenie, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego.

W toku procesu powódka zgłosiła żądania waloryzacji zasądzonej renty. Zgodnie z art. 358 ¹ § 3 kc w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza po powstaniu zobowiązania, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, zmienić wysokość lub sposób spełnienia świadczenia pieniężnego, chociażby były ustalone w orzeczeniu lub umowie.

Waloryzacja sądowa, przewidziana w art. 358 ¹ § 3 kc, dotyczy zobowiązań pieniężnych sensu stricto.

Do zobowiązań pieniężnych sensu stricto nie zaliczają się zobowiązania odszkodowawcze, wynikające z czynów niedozwolonych - są to bowiem zobowiązania ze świadczeniem pieniężnym. Dlatego też art. 358 ¹ § 3 kc nie może mieć zastosowania do ustalenia wysokości odszkodowania (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 1992 r., III CZP 136/92, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 23 marca 1994 r., I ACR 65/94). Świadczenia pieniężne będące przedmiotem zobowiązań odszkodowawczych nawet w przypadku sprecyzowania ich wysokości w wyroku, nie mogą być uznane za zobowiązania pieniężne sensu stricto w rozumieniu art. 358 ¹ kc (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 1 października 1997 r., I ACA 597/97). Mechanizm waloryzacji sądowej nie może być stosowany do zobowiązań, w których świadczenie pieniężne jest surogatem innego świadczenia, jak w przypadku świadczeń rentowych, odszkodowawczych lub zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia (wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 r., IV CSK 68/11). Również renty ustawowe w tym odszkodowawcze są zobowiązaniami niepieniężnymi ze świadczeniem pieniężnym, wskutek czego nie może mieć do nich zastosowania waloryzacja sądowa na podstawie art. 358 1 § 3 kc (uchwała Sądu Najwyższego z 20 kwietnia 1994 r. III CZP 58/94).

Wobec tego, że renta zasądzona na podstawie art. 446 § 2 kc ma charakter świadczenia niepieniężnego ze świadczeniem pieniężnym nie ma do niej zastosowania waloryzacja sądowa (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 października 1993 r., III CZP 142/93). Żądanie w tym zakresie podlegało oddaleniu.

Powyższe nie przesądza jednak możliwości wzięcia pod uwagę zmiany siły nabywczej pieniądza w oparciu o art. 907 § 2 kc (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 1994 r., III CZP 58/09, uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 1982 r. I CR 27/82). W ocenie Sądu brak jest jednak podstaw do wzięcia pod uwagę tej okoliczności w niniejszej sprawie. O wysokości renty opartej na przepisie art. 446 § 2 kc, jak wcześniej był mowa, decydują potrzeby poszkodowanego oraz możliwości zarobkowe i majątkowe zmarłego. Okoliczności te należy oceniać na datę, na którą ustalana jest wysokość renty. Powyższe wyklucza możliwość waloryzacji renty zasądzonej w 1994 roku. Aktualnie są bowiem inne potrzeby powódki i możliwości zarobkowe i majątkowe zmarłego męża powódki. Gdyby obecnie żył byłby emerytem i pobierałby emeryturę w wysokości około 1.420 złotych. W 1994 roku zmarły mąż powódki nie osiągnął jeszcze wieku emerytalnego, stąd przy ustalaniu jego możliwości zarobkowych, Sąd brał pod uwagę jego hipotetyczne zarobki.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie wyżej powołanych przepisów orzekł jak w punktach I i II wyroku.

Orzeczenie o kosztach procesu Sąd oparł na treści art. 102 kpc. Zgodnie z jego brzmieniem, w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Do kręgu okoliczności branych pod uwagę przez sąd przy ocenie przesłanek z art. 102 należą zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i będące „na zewnątrz” procesu, zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony. Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego. Taki „szczególnie uzasadniony przypadek” zachodzi zdaniem Sądu w niniejszej sprawie. Pozwana znajduje się w trudnej sytuacji materialnej i zdrowotnej (punkt III wyroku).

ZARZĄDZENIE

(...)