Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 września 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział IV Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Artur Grajewski

Protokolant: sekr. sąd. Anna Kozłowska

po rozpoznaniu w dniu 30 września 2024 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa J. M. i K. M.

przeciwko (...) Bankowi (...) S.A. z siedzibą
w W.

o ustalenie i zapłatę

1.  oddala powództwo.

2.  zasądza od powodów J. M. i K. M. na rzecz pozwanego (...) Banku (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty po 5.408,50 zł (pięć tysięcy czterysta osiem i 50/100 złotych) wraz
z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

sędzia Artur Grajewski

Sygn. akt IV C 299/24

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 2 czerwca 2023 r. (data stempla pocztowego) powodowie – J. M. i K. M. wnieśli przeciwko bankowi (...) S.A. w W. o:

1) ustalenie, że istnieje pomiędzy nimi i pozwanym bankiem umowa kredytu hipotecznego z dnia 29 lipca 2019 r. o nr (...) (dalej: (...)) z oprocentowaniem równym jedynie marży banku wysokości 1,75 % oraz, że powodowie będą zobowiązani do zapłaty na rzecz pozwanego banku
w okresie trwania Umowy rat odsetkowych naliczanych na podstawie oprocentowania w wysokości 1,75 % oraz rat kapitałowych w wysokości określonej w oparciu o pozostałe postanowienia umowne,

2) ustalenie, że postanowienia zawarte w § 2 ust. 5, 8-10 CSU Umowy, § 3 ust. 1 pkt 2 CSU Umowy, § 3 ust. 2-3 CSU Umowy, § 5 COU Umowy, § 6 COU Umowy, § 7 ust. 1 COU Umowy

- są bezskuteczne, w konsekwencji nie wiążą powodów a umowa będzie obowiązywać po usunięciu z niej abuzywnych postanowień umownych, tj. po wyeliminowaniu z niej stawki referencyjnej WIBOR 6M, określeń odnoszących się do „zmiennej stopy procentowej”, „wskaźnika referencyjnego” zawartych w § 1 pkt 14
i 27 COU Umowy,

3) zasądzenie od pozwanego banku solidarnie na rzecz powodów kwoty 18.323,98 zł tytułem nadpłaty w dotychczas uiszczonych ratach kredytu w związku ze stosowaniem w Umowie abuzywnych klauzul, w okresie od 9 sierpnia 2019 r. do
17 marca 2023 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Domagali się także zasądzenia od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

W uzasadnieniu powodowie wskazali, że zawarli z pozwanym umowę kredytu hipotecznego na okres 384 miesięcy z oprocentowaniem zmiennym opartym na WIBOR 6M i marży banku. Zarzucili pozwanemu, że ten nie przekazał w sposób rzetelny, zrozumiały i wyczerpujący informacji dotyczących ryzyk związanych ze zmiennym oprocentowaniem kredytu, a także sposobu ustalania WIBORu, w tym zagadnień związanych z jego wyliczaniem oraz udziałem samych banków oraz pozwanego w tym procesie. Kredytobiorcy zostali zapewnieni o niewielkich wahaniach stawki referencyjnej WIBOR 6M i nie zdawali sobie sprawy, że stawka WIBOR 6M nagle może wzrosnąć do bardzo wysokich notowań, w stosunkowo niedługim czasie od momentu podpisania Umowy. Skutkowało to tym,
że w momencie zawierania Umowy, powodowie nie byli w pełni świadomi, na co się godzą. Nie wiedzieli jak w rzeczywistości może się kształtować ich zobowiązanie,
a w szczególności o tym, że spoczywa na nich nieograniczone ryzyko wzrostu raty odsetkowej. Stąd postanowienia dotyczące ustalania oprocentowania kredytu stanowią klauzule abuzywne, w związku z czym nie mogą wiązać powodów.

W odpowiedzi na pozew z dnia 9 października 2023 r. (data stempla pocztowego) pozwany bank (...) S.A.
z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości jako niezasadnego oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska, bank wskazał, że klauzula oprocentowania zmiennego, zastosowana w umowie, odpowiada prawu i nie jest abuzywna. Wszystkie twierdzenia i zarzuty powodów zmierzające do podważenia zasadności, legalności i możliwości zastosowania wskaźnika WIBOR 6M w umowie kredytowej są niezasadne i nieudowodnione lub oparte na nieprawdziwych, względnie niezasadnych twierdzeniach.

Sąd ustalił, co następuje:

Powodowie poszukiwali możliwości sfinansowania budowy domu. Od znajomego otrzymali dane kontaktowe do pośrednika kredytowego. Powodowie wraz z pośrednikiem porównywali oferty różnych banków. Wybrali ofertę pozwanego banku z oprocentowaniem zmiennym, gdyż stała stopa procentowa kredytu była dużo droższa (zeznania powodów k. 232).

W dniu 5 lipca 2019 r. powodowie złożyli wniosek o udzielenie kredytu mieszkaniowego (...) hipoteczny na kwotę 400.000 złotych,
z oprocentowaniem zmiennym opartym na wskaźniku WIBOR 6M (wnioski o kredyt k. 79, k. 81).

Powodowie otrzymali dokument pt. „Formularz informacyjny dotyczący kredytu hipotecznego” z dnia 19.07.2029 r., który zawiera m.in. szczegółową informację na temat ryzyk związanych ze zmienną stopą procentową (formularz informacyjny k 93; zeznania świadka T. Ś. k. 230)

W dniu 29 lipca 2019 r. powodowie zawarli z pozwanym umowę o kredyt mieszkaniowy (...) hipoteczny z oprocentowaniem zmiennym nr (...) z przeznaczeniem na budowę domu jednorodzinnego
i dowolny cel. Kwota kredytu wyniosła 405.600 złotych. Okres kredytowania ustalono na 384 miesiące (umowa k. 26).

Kredyt, co bezsporne, został powodom wypłacony w transzach.

W § 2 ust. 5 CSU Umowy określono wskaźnik referencyjny: WIBOR 6M, wysokość wskaźnika referencyjnego w dniu sporządzenia umowy wynosiła 1,79 %. W § 2 ust. 6 CSU Umowy określono wysokość marży – 1,75 p.p. W § 2 ust. 8 CSU Umowy wskazano, że w dniu sporządzenia Umowy oprocentowanie kredytu
w stosunku rocznym (tj. suma wskaźnika referencyjnego i marży (...) SA),
bez uwzględniania podwyższenia marży, o którym mowa w ust. 7, wynosi 3,54 %. wskazano wysokość oprocentowania w dniu zawarcia umowy – 4,0613% (umowa
k. 137-40). Zgodnie z § 1 pkt 14) COU Umowy wskaźnik referencyjny to stopa procentowa służąca wraz z marżą do ustalania wysokości oprocentowania kredytu. Zgodnie natomiast z § 1 pkt 27) COU Umowy WIBOR 6M to wskaźnik referencyjny sześciomiesięcznych depozytów złotowych na polskim rynku międzybankowym, ustalany zgodnie z regulaminem dotyczącym wskaźników referencyjnych WIBID
i WIBOR, publikowany na stronie informacyjnej administratora tego wskaźnika, którym na dzień zawarcia umowy jest (...) S.A.

W § 5 COU Umowy znalazły się sporne postanowienia dotyczące oprocentowania kredytu. Zgodnie z ust. 1 bank pobiera odsetki od kredytu według zmiennej stopy procentowej , w stosunku rocznym, której wysokość jest ustalana
w dniu rozpoczynającym pierwszy i kolejne sześciomiesięczne okresy obowiązywania wskaźnika referencyjnego, jako suma wskaźnika referencyjnego w wysokości z dnia określonego w sposób, o którym mowa w ust. 2 i marży banku. Zgodnie z ust. 2 w celu ustalenia stopy procentowej, o której mowa w ust. 1 stosuje się wysokość wskaźnika referencyjnego WIBOR 6M z drugiego dnia przed rozpoczęciem pierwszego i kolejnych sześciomiesięcznych okresów obowiązywania tego wskaźnika. Zgodnie z ust. 3 zmiany wysokości wskaźnika referencyjnego następują w dniu wymagalności spłaty raty kredytu i odsetek a odsetki według nowego wskaźnika są naliczane od dnia następującego po dniu wymagalności. Zgodnie z ust. 4 wzrost wysokości wskaźnika referencyjnego wpływa na podwyższenie oprocentowania kredytu, które spowoduje wzrost raty spłaty kredytu i odsetek. Zgodnie z ust. 5 zmiana wysokości wskaźnika referencyjnego powoduje zmianę wysokości oprocentowania kredytu, zgodnie z kierunkiem zmiany wysokości wskaźnika referencyjnego, o taką samą liczbę p.p.

W § 10 ust. 2 pkt 1) CSU Umowy bank poinformował, że kredytobiorca ponosi ryzyko stopy procentowej, polegające na wzroście raty kredytu w przypadku wzrostu wskaźnika referencyjnego, w tym ryzyko istotnej zmiany lub zaprzestania publikacji wskaźnika referencyjnego oraz związane z tym konsekwencje.

W § 6 COU Umowy wskazano, że bank oblicza odsetki od kredytu w okresach miesięcznych od kwoty zadłużenia z tytułu kredytu według obowiązującej w tym okresie zmiennej stopy procentowej dla kredytu począwszy od dnia następnego po dniu wypłaty kredytu albo pierwszej transzy, do dnia spłaty kredytu włącznie, przyjmując, że rok liczy 365 dni.

Natomiast w § 7 ust. 1 COU Umowy wskazano, że bank powiadamia kredytobiorcę na piśmie, o każdej zmianie wysokości oprocentowania kredytu,
w tym o zmianie wartości wskaźnika referencyjnego, z podaniem terminu, od którego zmiana ta obowiązuje w sposób, o którym mowa w § 46 COU.

Powodowie na podstawie posiadanej wiedzy ogólnej oraz rozmów z doradcą finansowym i pracownikami banku uznali, że nie istnieje ryzyko nadmiernego wzrostu wskaźnika WIBOR 6M w przyszłości. Kredytobiorcy zamieszkują kredytowaną nieruchomość. W nieruchomości nie była prowadzona działalność gospodarcza. Dom nie był wynajmowany (zeznania powódki k. 232-233).

Na dzień 17 marca 2024 r. powodowie spłacili 7.255,64 zł tytułem kapitału kredytu i 35.672,13 zł z tytułu odsetek (zaświadczenie banku k. 35).

Ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w aktach niniejszej sprawy, a w szczególności na podstawie dokumentów (ich kopii) wskazanych we wcześniejszej części uzasadnienia, zeznań powodów i świadka T. Ś..

Sąd dał wiarę załączonym do akt sprawy dokumentom i ich kopiom, gdyż ich prawdziwość i wiarygodność w świetle wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego nie nasuwała żadnych wątpliwości.

Zeznania świadka P. P. (k 231) nie były przydatne dla rozstrzygnięcia. Świadek zeznał jedynie o ogólnych informacjach udzielanych klientom przy zawieraniu umów kredytów opartych na wskaźniku WIBOR
i o ogólnej procedurze kredytowej.

Sąd pominął dowód z zeznań świadka A. S. na podstawie art. 235 ² § 1 pkt. 2 i 5 k.p.c. jako zbędny dla rozstrzygnięcia, albowiem było prawdopodobne, że również nie będzie posiadała informacji dotyczących przedmiotowej umowy i jednocześnie jako niemożliwy do przeprowadzenia, albowiem pozwany nie wskazał adresu świadka, który umożliwiłby wezwanie go na rozprawę (postanowienie k 243).

Sąd uznał zeznania świadka T. Ś. za wiarygodne. Świadek pamiętał powodów i omawiane w trakcie spotkań tematy. Jego zeznania były spójne i logiczne (k 230-231).

Sąd uznał zeznania powodów za wiarygodne. Zachowanie powodów przy zawieraniu umowy nie odbiega od typowego zachowania osób zawierających umowy kredytowe – powodowie zapoznali się jedynie pobieżnie z dokumentami, opierali się na informacjach ustnych i swojej ogólnej wiedzy dotyczącej funkcjonowania rynku finansowego; oceniając, mimo przedstawionych wykresów
i symulacji, uznali ryzyko zmiany stopy procentowej za mało prawdopodobne.

Sąd pominął wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego jako zbędnego dla rozstrzygnięcia na podstawie art. 235 ² § 1 pkt. 2 k.p.c.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Po pierwsze, należało ustalić, czy strona powodowa miała interes prawny
w dochodzeniu roszczenia o ustalenie. Norma art. 189 k.p.c. kreuje szczególną formę ochrony prawnej praw podmiotowych, która to, pomimo zamieszczenia
w przepisach prawa procesowego, ma charakter materialnoprawny. W doktrynie
i orzecznictwie utrwalił się pogląd, zgodnie z którym interes prawny rozumieć należy jako obiektywnie występującą potrzebę ochrony sfery prawnej powodów, których prawa zostały lub mogą zostać zagrożone, bądź też co do istnienia lub treści których występuje stan niepewności. Zatem interes prawny zachodzi, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni stronie powodowej ochronę jej prawnie chronionych interesów. Oznacza to, że istnieje możliwość definitywnego zakończenia sporu istniejącego lub prewencyjnie zapobiegnie się powstaniu takiego sporu w przyszłości, na skutek uprawomocnienia się wyroku ustalającego.

W ocenie Sądu powodowie wykazali istnienie po ich stronie interesu prawnego w wytoczeniu niniejszego powództwa. W braku ustalenia na przyszłość faktu niezwiązania kredytobiorcy poszczególnymi postanowieniami umowy, istniałoby ryzyko, że powodowie musieliby w dalszym ciągu ponosić koszty kredytu wskazane w umowie i wytaczać kolejne powództwo o zapłatę. Dopiero stwierdzenie w wyroku, że postanowienia umowne kredytu są nieważne lub bezskuteczne, gwarantują zwolnienie strony powodowej z obowiązku regulowania rat kredytu
w przyszłości w wysokości wg niej zawyżonej. Na dzień dzisiejszy nie jest możliwe ze strony konsumenta wytoczenia żadnego innego powództwa, które zwalniałoby go z obowiązku dalszego płacenia rat kredytu w zawyżonej jego zdaniem wysokości. Zatem po stronie powodowej występuje obecnie obiektywnie stan niepewności,
co do kształtu stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu, zaś wydanie rozstrzygnięcia o ustaleniu zgodnie z wnioskiem kredytobiorcy doprowadziłoby do usunięcia tej niepewności i zapewniłoby mu ochronę prawnie uzasadnionych interesów. Zatem merytoryczne rozpoznanie roszczeń powodów zgłoszonych
w niniejszym postępowaniu definitywnie zakończy powstały między stronami spór.

Powodowie powoływali się na ochronę, jaka przysługuje im z mocy przepisów chroniących prawa konsumentów. Art. 22 ¹ k.c. definiuje konsumenta jako osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Zaś art. 2 lit. b) dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, definiuje „konsumenta” jako osobę, która zawarła umowę kredytu do użytku częściowo związanego z jej działalnością gospodarczą lub zawodową, a w części niezwiązanego z tą działalnością, wspólnie z innym kredytobiorcą, który nie działał w ramach swojej działalności gospodarczej lub zawodowej, jeżeli cel działalności gospodarczej lub zawodowej jest tak ograniczony, że nie jest on dominujący w ogólnym kontekście tej umowy.
W związku z zawarciem kredytu przeznaczonego na zakup nieruchomości mieszkalnej (budowę domu), powodów należało uznać za konsumentów, zaś Sąd mógł badać umowę zawartą między stronami pod kątem ewentualnie zawartych
w niej postanowień abuzywnych.

Powodowie podnosili, że w umowie znajdują się klauzule abuzywne, które określają wysokość oprocentowania jako sumę marży wskazanej w umowie
i zmiennej stopy referencyjnej WIBOR.

Powodowie zawierając niniejszą umowę nie mieli możliwości negocjowania treści umowy. Sporna umowa należy do grupy umów adhezyjnych, tzn. umów przez przystąpienie. Powodowie mieli do wyboru albo przystąpić do umowy sporządzonej na wzorcu umowy i uzyskać kredyt, albo nie uzyskać kredytu.

Odnosząc się do zarzutu strony powodowej dotyczącego abuzywności postanowień umownych, Sąd uznał, że postanowienia umowne dotyczące zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR 6M co do zasady nie powinny stanowić przedmiotu badania na podstawie przepisów dyrektywy unijnej 93/13 i przepisów krajowych o niedozwolonych postanowieniach umownych (art. 385 ¹ k.c.) .

Stosownie do przepisu art. 1 ust. 2 dyrektywy 93/13 warunki umowy odzwierciedlające obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze oraz postanowienia lub zasady konwencji międzynarodowych, których stroną są państwa członkowskie lub Wspólnota, nie podlegają przepisom tej dyrektywy. Regułę tę potwierdził TSUE w wyroku z 9 lipca 2020 r. wydanym w sprawie o sygn. C-81/19, czy ostatnio w wyroku z 6 lipca 2023 r. w sprawie o sygn. C 593/22. Brak ochrony w tym przypadku jest tak daleki, że do celów ustalenia, czy warunek ujęty w umowie kredytu zawartej między konsumentem a przedsiębiorcą jest objęty wyłączeniem
z zakresu stosowania tej dyrektywy przewidzianym w ww. przepisie, nie jest istotna okoliczność, że konsument ten nie wiedział o tym, że warunek ten odzwierciedla obowiązujący przepis ustawowy lub wykonawczy prawa krajowego. W ostatnim
z ww. wyroków TSUE ponadto przypomniał, że wyłączenie ustanowione w tym przepisie dyrektywy 93/13 jest uzasadnione tym, że co do zasady można słusznie domniemywać, że prawodawca krajowy ustanowił równowagę pomiędzy ogółem praw i obowiązków stron niektórych umów, którą to równowagę prawodawca Unii miał wyraźnie zamiar zachować. Ponadto okoliczność, że taka równowaga została ustanowiona, nie stanowi warunku zastosowania wyłączenia, o którym mowa we wspomnianym art. 1 ust. 2, lecz uzasadnienie takiego wyłączenia, tak więc do sądu nie należy uprzednie sprawdzenie, czy poprzez ten akt ustawodawca krajowy zadbał o ustanowienie równowagi pomiędzy całością praw i obowiązków stron danej umowy.

Aby warunek umowy odzwierciedlał obowiązujący przepis ustawowy
w rozumieniu art. 1 ust. 2 dyrektywy 93/13, warunek ten musi powtarzać treść normatywną obowiązującego przepisu mającego zastosowanie do danej umowy, tak że można uznać, że wyraża on w konkretny sposób tę samą normę prawną co norma ujęta w tym obowiązującym przepisie (por. wyrok TSUE z 6 lipca 2023 r., sygn.
C-593/22, pkt 25).

Zgodnie zaś z przepisem art. 29 ust. 2 u.k.h. jeśli strony nie uzgodniły stałej stopy oprocentowania, to sposób ustalania stopy procentowej określa się jako wartość wskaźnika referencyjnego oraz wysokość marży ustalonej w umowie.

Natomiast zgodnie z art. 4 pkt 28 u.k.h. wskaźnikiem referencyjnym jest wskaźnik opisany w art. 3 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego
i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych i zmieniającego dyrektywy 2008/48/WE i 2014/17/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 596/2014.

Stosownie do art. 3 ust. 1 pkt 3 ww. rozporządzenia, tym wskaźnikiem referencyjnym jest dowolny indeks stanowiący odniesienie do określenia kwoty przypadającej do zapłaty z tytułu instrumentu finansowego lub umowy finansowej lub do określenia wartości instrumentu finansowego, bądź indeks stosowany do pomiaru wyników funduszu inwestycyjnego w celu śledzenia stopy zwrotu takiego indeksu lub określenia alokacji aktywów z portfela, lub obliczania opłat za wyniki. Parametry takiego wskaźnika spełnia właśnie wskaźnik WIBOR 6M. Co więcej, został on wskazany wprost jako kluczowy wskaźnik referencyjny w załączniku do rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2016/1368 z dnia 11 sierpnia 2016 r. ustanawiającego wykaz kluczowych wskaźników referencyjnych stosowanych na rynkach finansowych.

Powyższe uzasadnia wyłączenie wskazane w art. 1 ust. 2 dyrektywy 93/13.

Gdyby nawet uznać, że postanowienia te podlegają badaniu pod kątem zgodności z postanowieniami ww. dyrektywy, to klauzulę zmiennego oprocentowania uregulowaną w spornej umowie należałoby potraktować jako klauzulę dotyczącą głównego świadczenia, a ta jako transparentna nie podlegałaby kontroli pod względem abuzywności zgodnie z wyłączeniem z art. 4 (2) dyrektywy 93/13.

Zgodnie bowiem z przepisem art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c. niedozwolonymi postanowieniami umownymi nie są postanowienia umowy, które określają wynagrodzenie, jeśli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Na uwagę
w tym względzie zasługują tezy 54-56 wyroku TSUE z 13 lipca 2023 r. w sprawie ZR i PI v. (...), C-265/22, gdzie TSUE wskazał, że decydującą rolę w ramach tej oceny odgrywają, po pierwsze, kwestia, czy warunki umowne zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem, w taki sposób, że umożliwiają przeciętnemu konsumentowi, czyli konsumentowi właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i rozsądnemu, ocenę tego kosztu (tu oprocentowania), a po drugie, wskazanie albo niewskazanie w umowie kredytu informacji uważanych w świetle charakteru towarów i usług będących jego przedmiotem za istotne (zob. podobnie wyrok z dnia 20 września 2017 r., w sprawie A. i in., C-186/16, teza 47
i przytoczone tam orzecznictwo). Co się tyczy w szczególności warunku przewidującego w ramach umowy kredytu hipotecznego wynagrodzenie za ten kredyt w postaci odsetek obliczonych na podstawie zmiennej stopy ustalonej, tak jak w sprawie w postępowaniu głównym, poprzez odniesienie do oficjalnego wskaźnika, to wymóg przejrzystości należy rozumieć w ten sposób, że wymaga on
w szczególności, aby właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny
i rozsądny przeciętny konsument był w stanie zrozumieć konkretne działanie sposobu obliczania tej stopy i oszacować w ten sposób, na podstawie jasnych
i zrozumiałych kryteriów, potencjalnie istotne konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla jego zobowiązań finansowych (wyrok z dnia 3 marca 2020 r., w sprawie G. G., C-125/18, teza 51 i przytoczone tam orzecznictwo). Wśród istotnych elementów, które sąd krajowy powinien wziąć pod uwagę przy dokonywaniu niezbędnych ustaleń w tym względzie, znajdują się nie tylko treść informacji udzielonych przez kredytodawcę w ramach negocjacji danej umowy kredytu, lecz również okoliczność, że główne elementy dotyczące obliczania wskaźnika referencyjnego są łatwo dostępne ze względu na ich publikację (zob. podobnie przytaczany wyrok w sprawie G. G., tezy 52, 53, 56).

Bank w całości wypełnił obowiązki informacyjne wobec powodów. Powodowie zostali wielokrotnie poinformowani o ryzyku zmiennej stopy procentowej, otrzymali symulacje wysokości rat w zależności od wysokości WIBOR oraz informacje o ryzykach związanych z zaciągnięciem zobowiązania. Następnie powodowie wybrali ofertę kredytu u pozwanego, wskazali kwotę kredytu i system spłaty rat. W treści zarówno formularza informacyjnego jak i symulacji poinformowano powodów o tym, że oprocentowanie kredytu w razie zmiany wysokości WIBOR ulegnie zmianie. Przedstawiono szczegółowe informacje
o ryzykach zmiennej stopy procentowej. Zawarcie umowy poprzedzał wniosek
o zawarcie umowy o kredyt hipoteczny. Wówczas pozwany także przedstawił powodom informacje związane z ryzykami, z kosztem kredytu i wszelkie inne informacje wymagane przez obowiązujące przepisy prawa. Powodowie składając wniosek o zawarcie umowy o kredyt hipoteczny oświadczyli, że zostali poinformowani o ryzyku zmiany lub zaprzestania publikacji wskaźnika referencyjnego polegającym na tym, że wzrost wskaźnika referencyjnego WIBOR 6M, jego istotna zmiana lub zaprzestanie jego publikacji i zastąpienie go wskaźnikiem referencyjnym zastępczym albo referencyjną (główną) stopą procentową banku centralnego, skutkować może potencjalnie nieograniczonym wzrostem odsetkowej części raty kredytu. Powodowie byli wielokrotnie informowani, w jakiej wysokości będzie rata kredytu, jeżeli wzrośnie stawka WIBOR, co więcej pozwany wskazywał powodom, gdzie można sprawdzić wysokość tego wskaźnika i podkreślał, że jest on ustalany poza bankiem. Bank poinformował powodów kiedy i w jaki sposób aktualizuje stawkę bazową, która wyznaczona jest na podstawie stopy referencyjnej wskaźnika referencyjnego WIBOR 6M, który opracowywany jest przez niezależnego od banku administratora, stosowany na rynku usług finansowych i znajduje się on w Internecie. Powodowie po analizie uzyskanych danych mogli stwierdzić, ile wynosiłyby ich raty, gdyby oprocentowanie zostało podwyższone ze względu na zmianę stawki referencyjnej WIBOR. To, że jak sami twierdzili, nie zwracali na to szczególnej uwagi, nie może obciążać banku. Podobnie jak i ich przypuszczenia co do tego, że scenariusz przewidujący wzrost stawki WIBOR jest mało prawdopodobny.

W związku z tym, że powodowie dochodzili ustalenia bezskuteczności m.in.
§ 5 COU Umowy, Sąd w szczególności pochylił się nad zarzucaną abuzywnością postanowień związanych z oprocentowaniem kredytu. Postanowienia te zostały przytoczone we wcześniejszej części uzasadnienia, w związku z tym nie ma potrzeby ich powtarzania.

W ocenie Sądu zostały one sformułowane prostym i zrozumiałym językiem. Powodowie, w oparciu o informacje przekazane przez Bank, byli w stanie zrozumieć metodę obliczania stopy procentowej przez Bank i oszacować w oparciu
o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria (stała marża + WIBOR 6M) potencjalnie istotne konsekwencje ekonomiczne takiego warunku dla swoich zobowiązań. Błędne jest bowiem założenie, zgodnie z którym Bank był zobowiązany do dokładnego wyjaśnienia kredytobiorcy sposobu wyznaczania wskaźnika WIBOR przez jego administratora. Za wystarczające należy uznać informacje zawarte w przekazanych przez Bank dokumentach, albowiem to nie Bank ustala wysokość tego wskaźnika,
a jedynie bazuje na nim ustalając ostateczną stopę procentową udzielonego kredytu. Procedura informowania o ryzyku zmiennego oprocentowania odbywała się zgodnie z Rekomendacją S Komisji Nadzoru Finansowego oraz ustawą z 23 marca 2017 r,
o kredycie hipotecznym oraz nadzorze nad pośrednikami kredytu hipotecznego
i agentami i była dostateczna. Sąd nie ma podstaw, aby przypisać bankowi działanie w złej wierze, podobnie jak nie ma podstaw do przyjęcia, że kierowane do powodów informacje w zakresie ryzyka zmiennego oprocentowania były dla nich niejasne
i niezrozumiałe, nie tylko pod względem gramatycznym, ale i ekonomicznym. Powodowie mieli wiedzę co do nieprzewidywalności zmienności oprocentowania przez wielość różnorodnych czynników gospodarczych i politycznych. Jak wyżej wskazano, strona powodowa otrzymała symulacje uwzględniające zmiany wskaźnika, w tym w szczególności symulacje obrazujące, jak wzrost wskaźnika może wpłynąć na wysokość spłacanych przez powodów rat. Przedstawiona powodom symulacja świadczy o dopełnieniu wymogów przedstawienia wszystkich informacji mogących mieć wpływ na zakres obowiązków kredytobiorcy
i pozwalających samodzielnie ocenić m.in. całkowity koszt kredytu w zależności od zmiany tego wskaźnika.

Stawki WIBOR publikowane są i były w serwisach internetowych takich jak (...), czy (...), a wcześniej poprzedniego administratora wskaźnika, a więc są ogólnodostępne. Ogólnodostępną jest i była również informacja o tym, jak jest wyliczany. Ogólnodostępność tych informacji oznacza, że każdy kredytobiorca ma możliwość z łatwością zapoznać się z nimi przed zawarciem umowy kredytu, w tym o jego historycznych poziomach, które mogą dać konsumentowi wyobrażenie o możliwym wzroście raty na skutek wzrostu tego wskaźnika (por. tezę 58 i 60 wyroku TSUE C-265/22).

Należało zatem uznać, że postanowienia umowne dotyczące zmiennej stopy procentowej opisanej jako suma wysokości wskaźnika referencyjnego WIBOR 6M oraz stałej marży wskazanej w umowie kredytu, regulują wynagrodzenie banku
i czynią to w sposób jednoznaczny w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Oznacza to,
że w sprawie nie ma co do zasady podstaw do badania wskazanych w petitum pozwu postanowień umownych pod kątem ich abuzywności.

Gdyby nawet uznać, że postanowienia dotyczące oprocentowania kredytu nie zostały sformułowane w sposób jednoznaczny, co umożliwiałoby zbadanie ich pod kątem ich abuzywności, to należy wskazać, że zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z powyższym nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Ciężar dowodu,
że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4).

Podkreślenia wymaga, że świadczenie banku stanowi odpowiednik świadczenia kredytobiorcy. Umowa kredytu zrealizowała cele zakładane przez obie strony umowy według stanu na dzień jej zawarcia. Wskazana data to właściwy moment oceny powyższej kwestii, zwrócić jednak należy uwagę na to, że cele te
w dalszym ciągu są spełnione. Strona powodowa miała i wciąż ma możliwość zmiany stopy procentowej na okresowo stałą, jednakże dobrowolnie i świadomie
z tej możliwości nie korzysta.

Niezależnie od powyższego nie można podzielić poglądu, że postanowienie umowne dotyczące zmiennego oprocentowania w oparciu o wskaźnik referencyjny WIBOR 6M jest nieuczciwe. Zarzut postawiony w tym zakresie sprowadza się
w istocie do braku rynkowego charakteru tego wskaźnika, na tym że wskaźnik ten nie jest oparty na transakcjach rzeczywistych i że jest arbitralnie ustalany przez banki.

WIBOR to wskaźnik oprocentowania pożyczek na krajowym rynku międzybankowym . Banki biorąc pod uwagę to, po jakiej stopie są w stanie sobie nawzajem pożyczać pieniądze, ustalają oprocentowanie kredytów dla klientów. Faktycznie WIBOR nie musi być oparty na rzeczywistych transakcjach pomiędzy bankami, ale na przybliżeniach, które wynikają z modeli matematycznych, a które pozwalają na złożenie oferty założenia depozytu. Te modele matematyczne nie mają bowiem abstrakcyjnego charakteru. Stawka ta wyznaczana jest każdego dnia roboczego o godzinie 11:00 podczas tzw. fixingu, jako średnia arytmetyczna wielkości oprocentowania (w ujęciu rocznym) podawanych przez 10 największych banków działających w Polsce, które są uczestnikami panelu WIBOR, gdzie odrzucane są dwie najniższe i dwie najwyższe oferty. W wyniku takiej kalkulacji ustalana jest wysokość stawki WIBOR. W sytuacji, gdy w fixingu bierze udział mniejsza liczba banków (od 8 do 9), to odrzucane są dwie skrajne oferty - najwyższa i najniższa. W wariancie, kiedy banków jest mniej niż 8 w obliczaniu średniej biorą udział wszystkie zgłoszone oferty. WIBOR 6M nie uwzględnia tego, co dzieje się aktualnie na rynku, ale przewiduje, co wydarzy się na rynku w ciągu najbliższych trzech miesięcy, uwzględniając zachodzące procesy ekonomiczne. Co jednak najistotniejsze, stawka WIBOR zależy w istocie od stóp procentowych NBP. Banki lokują bowiem własne środki nabywając od NBP bony pieniężne, dzięki czemu zyskują odsetki w wysokości równej stopie referencyjnej NBP. Nabycie takiego bonu to odpowiednik założenia depozytu w NBP. Z uwagi na charakter oferenta tego bonu (NBP), jest to w istocie dla banku transakcja bez ryzyka. W rezultacie, aby bankowi opłacało się założyć taki depozyt w innym banku celem uzyskania odsetek, a zatem liczyć się z większym ryzykiem inwestycyjnym, kwota odsetek musi być odpowiednio wyższa od stopy referencyjnej NBP. Ponadto okres inwestycji w ww. bony pieniężne wynosi 7 dni, podczas gdy depozyt międzybankowy 1, 3 lub 6 miesięcy, a zatem ryzyko inwestycyjne jest także wydłużone w czasie. Stąd WIBOR jest zawsze powiązany ze stopą referencyjną NBP i zawsze jest notowany nieco wyższej od niej. Stopa referencyjna NBP jest zatem ekonomicznym fundamentem dla określenia stopy wskaźnika WIBOR. Celem wyznaczenia ceny, po której bankowi warto zainwestować środki w innym banku niż NBP, bank musi oszacować również, jak przez czas inwestycji może zmieniać się stopa referencyjna.

W tym stanie rzeczy brak jest podstaw do przyjęcia, że WIBOR jest wskaźnikiem arbitralnie ustalanym przez banki, bez związku z realiami ekonomicznymi na rynku.

Jednocześnie powodowie nie wykazali, aby dochodziło do manipulacji wskaźnikiem WIBOR, w szczególności aby miało to miejsce na skutek zachowania się pozwanego banku oraz by w ogóle wskaźnik ten był podatny na manipulacje, jak miało to miejsce z LIBOR.

Jak wcześniej wskazano, wysokość wskaźnika WIBOR ustalana jest na podstawie danych przekazywanych przez dziesięć banków, którymi są:

⚫

(...) Bank (...) S.A.,

⚫

(...) Bank (...) S.A.,

⚫

Bank (...) S.A.,

⚫

Bank (...),

⚫

(...) Bank (...) S.A.,

⚫

Bank (...) S.A.,

⚫

(...) S.A.,

⚫

(...) Bank (...) S.A.,

⚫

Bank (...) S.A.,

⚫

(...) Bank (...) S.A.,

natomiast korzystają z niego wszystkie banki, a nie tylko pozwany bank.

Podzielając poglądy strony powodowej, za „abuzywny” należałoby uznać również zapis ustawowy odwołujący się do średniego kursu NBP waluty obcej (art. 358 k.c.), albowiem ustalany jest podobnie do WIBOR. Kursy walut obcych są ustalane przez NBP zgodnie regulacjami zawartymi w uchwale nr 51/2002 zarządu Narodowego Banku Polskiego z dnia 23 września 2002 r. w sprawie sposobu wyliczenia i ogłaszania bieżących kursów walut obcych (tekst jedn.: Dz. Urz. NBP
z 2022 r., poz. 10). Jak wynika z przepisów tej uchwały np. kurs CHF jest liczony co środę na podstawie wyliczonego kursu euro w złotych (na godz. 11) i kursu rynkowego EUR do tej waluty dostępnych w serwisach informacyjnych (...) i (...) (§ 1, § 2 pkt 3 w zw. z obwieszczeniem Prezesa NBP w sprawie ogłoszenie wykazu walut wymienialnych). Na to skąd się biorą kursy w tych serwisach i czy rzeczywiście są to stawki rynkowe, żaden „konsument” nie ma wpływu i nie posiada takowej wiedzy, zaś ustawodawca zdecydował, że takiej wiedzy posiadać nie musi. Mimo to ustawa nakazuje ten kurs stosować.

Podsumowując należy jednoznacznie podkreślić, że konsument nie musi rozumieć, ani nawet znać sposobu ustalania przez podmiot inny, niż kredytodawca, składowych odsetek należnych od konsumenta. Gdyby bowiem bank odwoływał się np. do odsetek ustawowych, sposobowi ich ustalania można by postawić tożsamy zarzut.

Odnośnie rozkładu ryzyka przy umowie kredytu o zmiennym oprocentowaniu ustalanym na podstawie wskaźnika referencyjnego WIBOR, należy ponownie podnieść, że ryzyko zmiany wysokości wskaźnika WIBOR, wbrew twierdzeniom powodów, obciąża obie strony kontraktu, a nie tylko kredytobiorcę. Wskaźnik WIBOR ulega zmianom będącym odbiciem zmieniającej się sytuacji ekonomicznej w skali makro. Czynniki makroekonomiczne, które wpływają na wysokość wskaźnika WIBOR, podlegają zmianom zarówno na korzyść kredytobiorcy, jak i na korzyść kredytodawcy. Umowa nie zawiera również klauzuli minimalnego oprocentowania, co także świadczy o braku uprzywilejowania banku
i równomiernego rozkładu ryzyka związanego ze zmiennym oprocentowaniem.

Reasumując, Sąd nie widział podstaw do uwzględnienia roszczenia strony powodowej ani co do roszczenia o ustalenie, ani ściśle z nim związanego roszczenia o zapłatę. Wobec powyższego orzeczono jak w pkt. 1 sentencji.

O kosztach procesu orzeczono w pkt. 2 sentencji wyroku zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu - art. 98 § 1-3 k.p.c. Powództwo zostało oddalone w całości, wobec czego zasadnym było obciążenie powodów całością kosztów poniesionych przez pozwanego, na które składały się koszty zastępstwa procesowego w łącznej wysokości 10.817 zł, w tym opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. Przy czym koszty zasądzono od każdego
z powodów na rzecz pozwanego po połowie (po 5.408,50 zł) na podstawie art. 105 ust. 1 k.p.c.

sędzia Artur Grajewski

ZARZĄDZENIE

(...)

Warszawa 16 października 2024 r. sędzia Artur Grajewski