Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie IV Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:	SSO Agnieszka Derejczyk
Protokolant:	Protokolant sądowy Mateusz Stopczyński

po rozpoznaniu w dniu 22 lutego 2017 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa O. M. (1)

przeciwko A. B. (1)

o zapłatę

I Zasądza od pozwanego A. B. (1) na rzecz powoda O. M. (1) kwotę472428 zł (czterysta siedemdziesiąt dwa tysiące czterysta dwadzieścia osiem złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 24 czerwca 2015 r. do dnia zapłaty.

II Kosztami postępowania obciąża w całości pozwanego pozostawiając rozstrzygnięcie referendarzowi sądowemu.

IV C 603/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 24 czerwca 2015 r. O. M. (1) wniósł o zasądzenie od pozwanego A. B. (1) kwoty 472428 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 listopada 2007 r. do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Na podstawie zeznań świadków J. S. k 186-187, A. B. (2) k 201-203 , B. R. k 289-291, K. P. k 300-302, zeznań stron k 357-362, aktu notarialnego k 7-9, oświadczenia k 10,11,12,119, 120, 139, 140, 242, 243, 244, przelewów k 51-118, wezwania do zapłaty k 121, 138, xero pozwu k 122-124, 211, pism k 137, 150, 227-232, 240, 241, 256, xero wyroku k 168-169, 257, 265-276, 279-288, umowy k 217-218, xero odpowiedzi na pozew k 223-226, pełnomocnictwa k 235, protokołu k 236-239, 249-255, 258-264, oświadczenia k. 336, przelewu k. 337, wypisu z KW k. 338-346 Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Brat pozwanego A. B. (2) jako pełnomocnik matki M. B. posiadającej prawo wieczystego użytkowani nieruchomości położonej w W. przy ul. (...), prowadził z powodem negocjacje mające na celu nabycie tego prawa. Zakupu tej nieruchomości w części miał dokonać O. M. (1) jako osoba fizyczna oraz część (...) sp. z o.o. jako firma. Na okoliczność przyszłej transakcji powód przekazał jako osoba fizyczna w gotówce łącznie kwotę 944.856 zł. Dnia 16.03.2005r. A. B. (2) złożył oświadczenie na piśmie , że prowadzi z O. M. (1) rozmowy na temat sprzedaży kamienicy w W. przy ul. (...) i że strony dyskutowały cenę za nieruchomość 2.000.000 USD, ale nie mniejszą niż 6.000.000 zł. Stwierdzono w tym oświadczeniu jednocześnie, że odzyskiwanie tej nieruchomości jest w ostatecznej fazie i A. B. (2) pełnomocnik M. B. uważa, iż uzyskanie brakujących (...) udziału w wieczystej dzierżawie gruntu M. B. uzyska w terminie 6-8 tygodni. W tym terminie również chce podpisać umowę z Urzędem Miasta na wynajem tej nieruchomości. A. B. (2) stwierdził w powyższym oświadczeniu, iż chciałby przystąpić do ostatecznej rozmowy dotyczącej sprzedaży nieruchomości po uzyskaniu brakującego udziału i podpisaniu umowy najmu. Pozwany w tym oświadczeniu stwierdził również, że z chwilą dojścia do sprzedaży zadłużenie A. B. (2) do O. M. (1) przekraczające obecnie (...) złotych (kwitowanych odrębnymi pokwitowaniami) mogłoby zostać zaliczone na poczet ceny.

Brat pozwanego przesłał powodowi w dniu 25.11.2005r. projekt umowy przedwstępnej umowy kupna-sprzedaży. W projekcie tym nie została wskazana zarówno nieruchomość, kwota oraz termin umowy przyrzeczonej.

Powód pismem z dnia 01.10.2007r. wezwał A. B. (2) do natychmiastowej zapłaty kwoty 944.856 zł w związku z wpłaconymi przez niego zaliczkami dotyczącymi nie zrealizowanej sprzedaży prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w W. przy ul. (...). Powód wskazał, że do wymienionych kwot należy doliczyć odsetki ustawowe oraz że brak dokonania wpłaty na rachunek w terminie 3 dni od daty doręczenia niniejszego wezwania spowoduje natychmiastowe podjęcie działań na drodze sądowej.

A. B. (2) w dniu 24.10.2007r. faxem przesłał pełnomocnikowi powoda K. P. projekt ugody w związku z wcześniejszą rozmową telefoniczną. W tym projekcie wskazał, że w związku z pozwami sądowymi skierowanymi przez powoda oraz (...) sp. z o.o. (której powód jest prezesem) przeciwko niemu, strony zgodnie postanawiają, że A. B. (2) zapłaci kwotę 944.856 zł O. M. (1) oraz kwotę 500.000 zł (...) sp. z o.o. w terminie do 30.01.2008r. Kwoty te wyczerpują wszelkie zobowiązania A. B. (2) wobec (...) sp. z o.o.. Ponadto O. M. (1) zobowiązuje się do niewygłaszania negatywnych opinii na temat A. B. (2) do osób trzecich.

Dnia 22.12.2005r. zmarła M. B.. Postępowanie spadkowe zakończyło się w 2007r. Spadek nabyli dwaj synowie zmarłej, po ½ części każdy z nich.

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie dowodu z dokumentów złożonych do akt sprawy w toku procesu przez strony postępowania oraz z pism procesowych złożonych przez strony postępowania, zeznań świadków, stron. Ponadto Sąd z urzędu przyjął informacje o dokumentach i treści sprawy IV C 1638/07. Przedmiotowe dokumenty Sąd uznał za wiarygodne, gdyż nie były kwestionowane przez strony, a Sąd nie znalazł podstaw by podważyć ich wiarygodność z urzędu. Treść dokumentów oraz pism procesowych stron wzajemnie się uzupełniają, dały sądowi możliwość ustalenia w sposób nie budzący wątpliwości stanu faktycznego w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

W ocenie Sądu zarzut barku legitymacji po stronie powodowej podniesiony w odpowiedzi na pozew nie jest zasadny. W tutejszym Sądzie toczyła się sprawa o sygn. akt IV C 1365/07 z powództwa (...) Sp. z o.o. przeciwko A. B. (2), w której A. B. (2) starał się wykazać, że (...) sp. z o.o. nie ma legitymacji czynnej, ponieważ wszelkie kwoty wpłacał O. M. (1) jako osoba fizyczna. Poza tym w aktach znajdują się oświadczenia A. B. (2) i projekt ugody, z których wynika, iż brat pozwanego pobierał kwoty od powoda w trakcie negocjacji jako osoby fizycznej co do zakupu przedmiotowej nieruchomości i nie podważa w żaden sposób takich dokumentów jak oświadczenie z dnia 16.03.2005r. oraz projektu ugody 24.10.2007r. W projekcie przesłanego stronie powodowej projektu ugody brat pozwanego wprost proponował zwrot powodowi kwoty 944.856 zł. Pozwany nie udowodnił też, aby tekst propozycji tej ugody został narzucony, czy też podstępnie podyktowany przez powoda A. B. (2) , zwłaszcza, że przesyłał go powodowi faksem. O braku dobrowolności w sporządzeniu projektu ugody nie świadczy też sformułowanie z tekstu przewodniego do przesyłanego pełnomocnikowi powoda projektu ugody, w którym mowa, iż „przesyła projekt ugody wg naszych ustaleń" . W tych dokumentach wprost A. B. (2) rozdziela powoda od P. sp. o.o. i wskazuje ile jest winien powodowi jako osobie fizycznej i (...) sp. z o.o. jako podmiotowi. Poza tym toczyła się sprawa IV C 1638/07 z powództwa O. M. przeciwko A. B. (2), która zakończyła się prawomocnym wyrokiem i w której kwestia legitymacji czynnej powoda została już przesądzona.

Z tych tez względów Sąd przyjął, że powód ma legitymację czynną do występowania w niniejszym procesie.

Pozwany twierdzi, iż brał udział w rozmowach prowadzonych przez jego brata z powodem, ale nie był świadkiem przekazywania żadnych pieniędzy. Takiemu stanowisku przeczą zeznania świadka A. B. (2) (k nagranie 00:52:44 , k 202). Nadto zeznając w charakterze świadka w sprawie IV C 1638/07 w dniu 7 stycznia 2010 r. A. B. (1) powiedział, iż brat działając w oparciu o pisemne upoważnienie matki prowadził rozmowy z O. M. (1) na temat sprzedaży tej nieruchomości. Zeznał także, iż” …powód wpłacał na rzecz mojej mamy mojemu bratu kwoty na poczet przyszłej transakcji. Zawarł z powodem O. M. (1) umowę przedwstępną sprzedaży i wziął zadatek, zaś do zawarcia umowy przyrzeczonej nie doszło z winy powoda O. M. (1).”.

W ocenie Sądu Okręgowego powoda i M. B. działającą przez pełnomocnika w osobie syna A. B. (2) nie łączyła przedwstępna umowa sprzedaży, a otrzymana od powoda kwota 944.856 zł nie miała charakter zadatku.

Ustalenie, iż nie doszło do zawarcia przez strony do umowy przedwstępnej, której ważność i skuteczność w sferze obligacyjnej nie jest uzależniona od zachowania żadnej, szczególnej formy (art. 389 k.c.), wzmacniane jest też oceną innych dowodów w sprawie.

I tak w oświadczeniu z 16 marca 2005 r. A. B. (2) podał, że: „prowadzi z p. O. M. od jakiegoś czasu rozmowy na temat sprzedaży kamienicy ... Strony dyskutowały cenę za nieruchomość 200.000 USD, ale nie mniejszą niż 6.000.000 zł ... A. B. chciałby przystąpić do ostatecznej rozmowy dotyczącej sprzedaży nieruchomości" . Treść powyższego, jednostronnego oświadczenia wskazuje więc, iż w dacie tej strony nie miały ustalonej definitywnie ceny sprzedaży kamienicy (prawa wieczystego użytkowania gruntu i odrębnej własności nieruchomości), a więc nie był wówczas uzgodniony podstawowy element umowy sprzedaży w postaci ceny przedmiotu transakcji. Ponadto wyraźnie wynika z tego oświadczenia, że strony prowadzą rozmowy. Tym samym trudno jest przyjąć, że strony zawarły umowę ustną. Gdyby ją faktycznie zawarły to A. B. (2) w swoim oświadczeniu wskazałby, że strony zawarły umowę ustną i podałby warunki, tym bardziej, że tak jak twierdził to oświadczenie pisał pod dyktando powoda na poczet przyszłego kredytu.

Warunki umowy przedwstępnej, w tym cena przedmiotu sprzedaży, nie zostały też określone na datę 25 listopada 2005 r., tj. na datę przesłania powodowi przez brata pozwanego projektu umowy przedwstępnej , bo w umowie tej brak ceny sprzedaży, a nawet stron i przedmiotu umowy. Ponadto skoro pozwany przesłał powodowi projekt tej umowy 25 listopada 2005 r., to już tylko z tego powodu powyższe wyklucza zawarcie takiej umowy przed tą datą.

Fakt niezawarcia umowy przyrzeczonej w żadnej formie i nieustalenie ostatecznej ceny transakcji potwierdza także A. B. (1) w swoich zeznaniach złożonych w dniu 7.01.2010r. oraz 15.04.2010r w sprawie IV C 1638/07. W tych zeznaniach wyraźnie wskazuje, że pomiędzy stronami kwestia wysokości kwoty, tj. ceny za nieruchomość nie była do końca ustalona. Wpierw zeznał, że strony ustaliły kwotę 2.000 000 nie mniej niż 6.000 000 zł. Następnie, że powód zobowiązał się kupić tą nieruchomość do końca 2005r.za kwotę 2 500 000 euro. Akt notarialny miał być sporządzony pod koniec listopada 2005r. W tym celu sam sporządził projekt takiej umowy, który to projekt przesłał faksem powodowi 25.11.2005r. Tym samym do tego czasu strony nie zawarły umowy przedwstępnej. Wyraźnie oświadczył, że strony ustaliły ostateczny i nieprzekraczalny termin zawarcia umowy do końca kwietnia 2006r., bo w 2005r. strony ustaliły nowe warunki umowy.

W związku z tym Sąd Okręgowy tak jak zawarł to w swoim uzasadnieniu Sąd Apelacyjny w sprawie IV C 1365/07 uważa, że w związku z niezawarciem umowy czyni zbędnym dalsze rozważania w przedmiocie charakteru otrzymanej przez pozwanego kwoty 944.856 zł, którą powód nazywa zaliczką a pozwany używa różnych słów.

Zbędne też stają się rozważania w zakresie odpowiedzialności powoda i brata pozwanego za niedojścia do zawarcia umowy przyrzeczonej.

Ustalenie braku węzła obligacyjnego, w wyniku którego powód świadczył bratu pozwanego kwotę 944.856 zł sprawia, iż roszczenie powoda musi być rozważane w aspekcie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu w rozumieniu przepisu art. 410 § l i 2 k.c W ocenie Sądu Okręgowego tak jak Sądu Apelacyjnego w sprawie IV C 1365/07 powód O. M. (1) prowadził rozmowy zarówno jako osoba fizyczna i tym samym w swoim imieniu oraz w imieniu spółki (...) z bratem pozwanego rozmowy na temat nabycia kamienicy przy ul. (...) w W. i liczył w przyszłości na zawarcie zarówno prze niego jako osoby fizycznej jak i przez Spółkę umowy sprzedaży użytkowania wieczystego gruntu i odrębnej własności nieruchomości budynkowej (lub udziałów w powyższych prawach).

Tak więc powód i brat pozwanego porozumieli się wstępnie co do zawarcia w przyszłości umowy sprzedaży j.w. i powód świadczył bratu pozwanego na poczet tejże umowy. W momencie przekazywania pieniędzy osobiście, czy też dokonywania przelewów (ze strony powoda) i odbioru kwot (po stronie brata pozwanego) obaj wiedzieli, iż powód wpłaca pieniądze na konto mającej być zawartą umowy sprzedaży, zaś brat pozwanego w takim przekonaniu odbierał pieniądze, traktując je jako część uiszczanej ceny kupna. Zatem powód i brat pozwanego osiągnęli wstępne porozumienie co do podstawy prawnej świadczenia, którą miało być zawarcie w przyszłości umowy sprzedaży. Powód wpłacił na konto mającej być płatną w przyszłości ceny kupna przedmiotu transakcji, zaś brat pozwanego znał cel świadczenia i przez przyjęcie pieniędzy dał wyraz temu, że cel ten aprobuje.

Powód świadczył więc bratu pozwanego w zamiarze osiągnięcia uzgodnionego celu, którą miało być zawarcie umowy sprzedaży i obie strony miały świadomość i przekonanie o uzgodnionej wstępnie podstawie prawnej świadczenia, w tym wypadku przyszłej umowie sprzedaży. Skoro ta przyszła, uzgodniona podstawa prawna świadczenia istniała, istniała więc podstawa prawna, będąca przyczyną przysporzenia.

Powód nie świadczył więc bratu pozwanego bez jakiejkolwiek podstawy prawnej, lecz w zamiarze osiągnięcia celu w postaci uzgodnionego na datę przelewów zawarcia umowy sprzedaży i z pewnością też kwoty przelewanych kwot zostały przez strony uzgodnione.

Skoro jednak do zawarcia pomiędzy umowy sprzedaży nie doszło, a więc zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, powód, który spełnił na rzecz brata pozwanego świadczenie w postaci wpłaty na jego konto kwoty 944.856 zł, może domagać się jego zwrotu (art. 411 k.c. a contrarió}, albowiem skoro istniało wstępne porozumienie stron co do podstawy prawnej świadczenia to nie można przyjąć, iż powód nie był do świadczenia zobowiązany, a co wyłączałoby możliwość skutecznego domagania się zwrotu spełnionego nienależnego świadczenia.

Brat pozwanego prowadząc z powodem rozmowy w zakresie sprzedaży nieruchomości działał w oparciu o pełnomocnictwo notarialne matki M. B. z 30 kwietnia 2003 r., jako właścicielki praw lub roszczeń w stosunku do nieruchomości, mającej być przedmiotem sprzedaży, niewygasające z chwilą jej śmierci

Pełnomocnictwo upoważniało także do odbioru od nabywcy kwoty stanowiącej ową sprzedaż czy odbioru zadatku lub zaliczki oraz do pokwitowania odbioru innych należności.

M. B. zmarła 22 grudnia 2005 r. i spadek po niej nabyli dwaj synowie: pozwany i A. B. (1) po połowie. Przyjmując oświadczenie z dnia 16.03.2005 r. i podaną tam kwotę brat pozwanego niewątpliwie działał jako pełnomocnik matki, a więc przyjął je w imieniu i na rzecz matki. Skoro kwestia praw do nieruchomości nie była do chwili śmierci M. B. ostatecznie rozstrzygnięta, to usprawiedliwione jest twierdzenie, iż z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego, będącego podstawą pełnomocnictwa, umocowanie dla brata pozwanego nie wygasło z chwilą śmierci mocodawcy, co zastrzeżono w treści pełnomocnictwa (art. 101 § 2 k.c.). Każda więc z kwot przekazanych przez powoda przyjęta przez brata pozwanego, stanowiła dług spadkowy.

Spadkobiercy zaś po M. B. dokonali całkowitego działu spadku, co nastąpiło postanowieniem z 15 lutego 2010 r. (k. 315 z akt sprawy IV C 1365/07 fakt znany Sądowi z urzędu), które stało się prawomocne z dniem 9 marca 2010 r. (k. 311 z akt sprawy IV C 1365/07 fakt znany Sądowi z urzędu).

Zgodnie z treścią przepisu art. 1034 § 2 k.p.c. od chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za długi spadkowe w stosunku do wielkości udziałów, a w takim układzie pozwany odpowiada wobec powoda za dług spadkowy po matce M. B. do połowy.

W związku z powyższym w ocenie Sądu nie jest zasadny zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego. Sąd przyjął ,iż dopiero od momentu podziału spadku zaczął biec termin przedawnienia.

Nie zasługują na uwzględnienie także argumenty podnoszone przez pozwanego, iż pomiędzy jego bratem, powodem a spółką (...) były dokonywane fikcyjne rozliczenia. Przede wszystkim pozwany nie udowodnił swoich twierdzeń. Poza tym zarówno w toku niniejszego procesu jak i w toku sprawy IV C 1638/07 A. B. (1) przedstawiał różne wersje relacji łączących powoda z jego bratem i różnymi słowami określał kwoty pieniężne przekazane przez powoda. W związku z tymi wersjami wydarzeń Sąd uznał, iż zeznania pozwanego są niewiarygodne.

Sąd zasądził odsetki od dnia wniesienia pozwu uznając, iż dopiero wówczas pozwany powziął informację o żądaniach powoda kierowanych wobec niego.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc w zw. z art. 108 kpc, obciążając pozwanego kosztami postępowania w całości jako stronę, która przegrała niniejszą sprawę, pozostawiając wydanie orzeczenia referendarzowi sądowemu.