Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 listopada 2024 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie IV Wydział Cywilny w składzie:

przewodniczący: sędzia Artur Grajewski

po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2024 roku w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

w sprawie z powództwa I. Z. (1)

przeciwko (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  umarza postępowanie co do kwoty 172.606,14 zł (sto siedemdziesiąt dwa tysiące sześćset sześć i 14/100 złotych).

2.  zasądza od pozwanego (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powódki I. Z. (1) kwotę 137.457,05 zł (sto trzydzieści siedem tysięcy czterysta pięćdziesiąt siedem i 5/100 złotych)
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 6 czerwca 2024 roku do dnia zapłaty.

3.  oddala powództwo w pozostałym zakresie.

4.  znosi pomiędzy stronami koszty procesu.

sędzia Artur Grajewski

Sygn. akt IV C 797/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 25 września 2023 r. (data prezentaty) powódka I. Z. (1) wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kwoty 310.063,19 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od 28 sierpnia 2023 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazała, że jest wieloletnim klientem (...) Bank S.A. posiadającym doświadczenie inwestycyjne. W dniu 9 września 2015 r. zawarła
z Biurem (...) pozwanego Umowę o świadczenie usługi przyjmowania
i przekazywania zleceń nabycia lub zbycia tytułów uczestnictwa przez (...) Bank S.A. Pracownice banku zaproponowały powódce inwestycję w certyfikaty inwestycyjne WI Inwestycje Selektywne Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Aktywów Niepublicznych Serii A25 nr 119. Zdaniem strony powodowej, pozwany zaniechał rzetelnej analizy zdolności powódki do ponoszenia ryzyka, jej doświadczenia inwestycyjnego oraz poziomu wiedzy o inwestowaniu. Oznacza to, że Bank nienależycie wykonał swoje obowiązki informacyjne wobec powódki, wynikające z bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa krajowego
i wspólnotowego. Powódka została wprowadzony w błąd i uniemożliwiono jej świadome podjęcie decyzji inwestycyjnej. Wadliwy proces dystrybucji certyfikatów inwestycyjnych stanowił warunek sine qua non powstania szkody w majątku powódki. W związku z powyższym powódka domaga się od pozwanego usunięcia skutków nieuczciwej praktyki rynkowej (art. 12 ust. 1 pkt. 2 u.p.n.p.r.) oraz żąda naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych, w szczególności - żąda unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu (art. 12 ust. 1 pkt 4 u.p.n.p.r. i art. 363 § 1 k.c. w zw. z art. 415 k.c., a także z art. 471 k.c.). Szkoda powódki polega bowiem na utracie środków pieniężnych zainwestowanych
w certyfikaty funduszy.

(pozew – k. 2-33v)

W odpowiedzi na pozew z dnia 5 stycznia 2024 r. (data prezentaty) pozwany (...) Bank S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości jako bezzasadnego i zasądzenie kosztów postępowania, według norm przepisanych.

W ocenie pozwanego powódka nie wykazała przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej banku, w szczególności nienależytego wykonania obowiązków informacyjnych przez jego pracowników, braku świadomości powódki dotyczącej ryzyka inwestycyjnego oraz szkody w majątku powódki związanej z nabyciem certyfikatów inwestycyjnych. Pozwany wskazał, że rola jego pracowników ograniczała się do informowania o możliwości nabycia certyfikatów inwestycyjnych
i związanych z nimi ryzykiem inwestycyjnym. Wszelkie istotne dla klienta wiadomości były zawarte w przekazanych mu dokumentach. Co więcej, jego pracownicy nie mieli wiedzy o okolicznościach faktycznych dotyczących funduszu
i podmiotu nim zarządzającego. Informacje o gwarancji były przekazywane na podstawie oświadczeń gwaranta - spółki niezależnej od pozwanego banku. Pozwany zakwestionował również zaistnienie w majątku powódki szkody.

(odpowiedź na pozew – k. 116-134)

Pismem procesowym z 29 sierpnia 2024 r. powódka cofnęła pozew w zakresie kwoty 172.606,14 zł należności głównej, bez zrzeczenia się roszczenia z uwagi na to, że cofnięcie pozwu nastąpiło przed rozpoczęciem rozprawy. Dokonywane cofnięcie pozwu nie obejmowało żądania zasądzenia odsetek ustawowych od kwoty 172.606,14 zł tytułem należności głównej naliczanych od 28.08.2023 r. do dnia zapłaty tej kwoty, tj. 5 czerwca 2024 r. Wobec powyższego powódka dochodziła zasądzenia kwoty 137.457,05 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od
28 sierpnia 2023 r. do dnia zapłaty oraz odsetek ustawowych liczonych od kwoty 172.606, 14 zł od 28 sierpnia 2023 r. do dnia zapłaty tej kwoty, tj. do dnia 5 czerwca 2024 r. (modyfikacja powództwa – k. 380-383)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

I. Z. (2) była klientem (...) Bank S.A. w W.. Posiadała wykształcenie wyższe, a w trakcie dokonywania zapisów na Certyfikaty nie wykonywała zawodu ani też nie prowadziła działalności gospodarczej, gdyż była na emeryturze. Powódka udała się do banku, aby ulokować swoje oszczędności
w wysokości 300.000 zł. Nie miała dużego doświadczenia w inwestowaniu, bała się ryzyka, wcześniejsze jej produkty finansowe były to lokaty albo obligacje skarbu państwa. Pracownicy (...) Banku przedstawili jej propozycję Nabycia Certyfikatów Inwestycyjnych Wl Inwestycje Selektywne Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Aktywów Niepublicznych Serii A25 Nr 119. Propozycja nabycia certyfikatów została przedstawiona w imieniu (...) S.A. z siedzibą
w W. reprezentującego fundusz, dotyczyła nabycia od 1 do 60.000 certyfikatów w cenie emisyjnej 1.634,32 zł za jeden certyfikat. Maksymalna łączną wartość oferowanych certyfikatów wynosiła 98.059.200,00 zł. Powódka uzyskała informację, że inwestycja w certyfikaty nie jest ryzykowana, bowiem dotyczy ona Lasów Państwowych i nie stanowi inwestycji w aktywa zagraniczne. Poinformowano ją również, że certyfikaty nie są powszechnie znane i były przede wszystkim dedykowane dla pracowników banku. Wątek ryzyka w rozmowach
z pracownikami banku był pominięty, a sam produkt był przedstawiany jako bezpieczny. (zeznania powódki – k.377-379; propozycja nabycia certyfikatów inwestycyjnych – k.37).

Na podstawie umów zawieranych z towarzystwami funduszy inwestycyjnych (...) Bank pośredniczył w prowadzeniu zapisów na certyfikaty inwestycyjne. (bezsporne)

W dniu 4 września 2015 r. I. Z. (2) złożyła zapis na 186 certyfikatów inwestycyjnych, za cenę emisyjną jednego certyfikatu 1.634,32 zł. Łączna wpłata na certyfikaty została ustalona na kwotę 310.063,19 zł. W dniu
8 września 2015 r. nastąpiło badanie profilu inwestycyjnego klienta, w którym to wskazano, że posiada ona doświadczenie w inwestowaniu w obligacje i/lub fundusze. Oczekuje zysków z inwestycji przewyższających oprocentowanie lokat bankowych, przy świadomości ryzyka utraty części zainwestowanego kapitału. Wskazano także czas na jaki jest w stanie powódka inwestować – nie dłużej niż
3 lata. Tego samego dnia powódka zawarła umowę rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego. Natomiast w dniu 9 września 2015 r. powódka dokonała przelewu środków na rachunek funduszu. ( formularz zapisu – k. 38-39v; umowa rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego z regulaminem – k.76-88v; potwierdzenie przelewu – k.68; badanie profilu – k.168-169)

Również w dniu 9 września 2015 r. powódka zwarła z (...) Bank S.A. umowę o świadczenie usługi przyjmowania i przekazywania zleceń nabycia lub zbycia tytułów uczestnictwa przez (...) Bank S.A. (umowa o świadczenie usługi – k. 137-137v)

Na warunkach określonych w umowie i w „Regulaminie przyjmowania
i przekazywania zleceń nabycia lub zbycia tytułów uczestnictwa w instytucjach wspólnego inwestowania przez (...) Bank S.A.”, stanowiącym integralną część umowy, ogólnie obowiązujących przepisach prawa oraz w Statutach i Prospektach informacyjnych Funduszy, Biuro (...) zobowiązało się do przyjmowania i przekazywania zleceń nabycia lub zbycia tytułów uczestnictwa
w instytucjach wspólnego inwestowania (§ 1 ust. 1 umowy).

W dniu zawarcia umowy powódka podpisała oświadczenie, w którym to zaznaczyła, że ma doświadczenie w inwestowaniu w obligacje i/lub fundusze inwestycyjne od ponad 5 lat. (oświadczenie – 138-138v)

Pismem z 7 października 2015 r. powódka została poinformowana przez (...) S.A. o zaksięgowaniu wpłaty w wysokości 310.063,19 zł oraz wpisaniu do Ewidencji Uczestników Funduszu jako posiadacz 186 certyfikatów inwestycyjnych serii A25. ( pismo – k.69)

Posiadaczom certyfikatów inwestycyjnych serii A25 emitowanych przez
WI Inwestycje Selektywne (...) spółka W (...) S.A. udzieliła gwarancji osiągnięcia wartości odpowiadającej różnicy pomiędzy Wartością Aktywów Netto na certyfikat w chwili jego wykupu a Wartością Gwarantowaną, obliczoną proporcjonalnie do Czasu Trwania Inwestycji. ( wypis aktu notarialnego – k. 73-75).

Do I. Z. (1) (...) Bank wysłał pismo zawierające informację, że (...) (...) S.A. w maju 2016 roku jako twórca
i zarządzający funduszami [w tym również Inwestycje Selektywne (...)] wydzielił spółkę zarządzającą aktywami i dokonał jej sprzedaży. Ponadto ww. pismo zawierało informację, że (...) Towarzystwo (...) S.A. we współpracy z (...) S.A. przeprowadziły na koniec grudnia 2016 r., marca i czerwca 2017 r. znaczące redukcje wykupów certyfikatów. (pismo – k.96-97)

Prokuratura Regionalna w Łodzi prowadzi śledztwo w sprawie doprowadzenia przez osoby zarządzającej funduszem WI Inwestycje Selektywne (...) poprzez nadużycie udzielonych uprawnień i niedopełnienie ciążących obowiązków, do wyrządzenia szkody majątkowej w wielkich rozmiarach uczestnikom funduszu poprzez celowe wyprowadzenie środków pieniężnych stanowiących własność funduszu oraz w sprawie doprowadzenia inwestorów do niekorzystnego rozporządzenia mieniem wielkiej wartości, stanowiących środki wpłacane przez te osoby tytułem nabycia certyfikatów inwestycyjnych funduszu V. (...) za pomocą wprowadzenia inwestorów w błąd co do rzetelności
i prawidłowości zarządzania aktywami funduszu (postanowienie – k. 180-181; zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa – k.170-179)

Pismem datowanym na dzień 4 września 2017 r. I. Z. (2) skierowała do (...) Bank S.A. Oddział w Z. wezwanie do wykupienia certyfikatów serii A 25 w liczbie 186. Żądnie to nie zostało w żadnym stopniu zrealizowane. (żądanie wykupu – k. 70-71; mail – k.72)

Pismem z 22 listopada 2017 r. Komisja Nadzoru Finansowego poinformowała, że nałożyła na (...) Towarzystwo (...) S.A. z siedzibą we W. karę pieniężną w łącznej wysokości 5.000,000,00 PLN oraz cofnęła zezwolenie na wykonywanie działalności polegającej na: tworzeniu funduszy inwestycyjnych otwartych oraz funduszy zagranicznych, zarządzaniu nimi, w tym pośrednictwie w zbywaniu i odkupywaniu jednostek uczestnictwa, reprezentowaniu ich wobec osób trzecich oraz zarządzaniu zbiorczym portfelem papierów wartościowych, tworzeniu specjalistycznych funduszy inwestycyjnych otwartych
i funduszy inwestycyjnych zamkniętych, zarządzaniu tymi funduszami, w tym pośrednictwie w zbywaniu i odkupywaniu jednostek uczestnictwa, a także reprezentowaniu ich wobec osób trzecich oraz zarządzeniu unijnymi AFI, w tym wprowadzaniu ich do obrotu, powodem decyzji KNF było stwierdzone
w postępowaniu administracyjnym naruszenie przepisów ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. (komunikat KNF – k.95-95v)

Pismem z dnia 17 sierpnia 2023 r. powódka złożyła reklamację i wezwała pozwanego do polubownego rozwiązania sporu i dobrowolnego spełnienia świadczenia w kwocie 310.063,19 zł, podając jako termin zapłaty 25 sierpnia 2023 r. Doręczono je pozwanemu w dniu 21 sierpnia 2023 r. Pozwany nie ustosunkował do się wezwania. (reklamacja/przedsądowe wezwanie do zapłaty – k.89-91; potwierdzenie doręczenia – k.93-94)

Zgodnie z informacją półroczną o stanie likwidacji Funduszu Inwestycje Selektywne Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Aktywów Niepublicznych
w likwidacji na dzień 20 sierpnia 2023 r. wartość aktywów netto na certyfikat inwestycyjny oszacowano na 648,49 zł. (Informacja półroczna – k. 210)

Z informacji udzielonej przez Raiffeisen Bank z dnia 13 maja 2024 r. wynika, że powódce przysługiwało 186 certyfikatów inwestycyjnych Funduszu (...) (...) serii A25. Bieżąca wartość aktywów netto na 1 certyfikat inwestycyjny Funduszu (...) (...) wg oszacowania Likwidatora na dzień 20.02.2024 r. wynosi 922,78 zł. (informacja – k.290)

W dniu 5 czerwca 2024 r. powódka otrzymała od Funduszu w związku
z prowadzonym postępowaniem likwidacyjnym oraz w wyniku umorzenia wszystkich (186) jej Certyfikatów, kwotę 172.606,14 zł. (przelew – k.384; informacja
o wypłacie i umorzeniu certyfikatów inwestycyjnych – k.385)

Stan faktyczny w sprawie został ustalony na podstawie dołączonych do akt sprawy, a wskazanych powyżej dokumentów, których prawdziwość i wiarygodność nie była w toku postępowania kwestionowana, a także nie budziła wątpliwości Sądu. Sąd dał wiarę dokumentom i ich kserokopiom stanowiącym podstawę dla ustalenia stanu faktycznego i znajdującym się w aktach niniejszej sprawy, gdyż zostały sporządzone przez kompetentne osoby w ramach wykonywanych przez nie czynności, a strony w toku przewodu sądowego nie kwestionowały ich prawdziwości; również Sąd dokonując ich kontroli od strony formalnej i zawartości merytorycznej nie dopatrzył się uchybień ani śladów wskazujących na ich fałszowanie przez podrabianie lub przerabianie. Za wiarygodne uznano również kserokopie dokumentów, które zostały przedstawione przez strony, a ich prawdziwość nie była przez nie kwestionowana.

Sąd uznał za wiarygodne w części zeznania świadków E. G. (k.325-330), J. B. (k.332-342), J. S. (k.344-355)
i Ł. M. (k.356-363). Świadkowie zeznawali m.in. o procedurach, jakie obowiązywały w pozwanym Banku oraz o procesie oferowania klientom certyfikatów inwestycyjnych. W sposób oczywisty świadkowie dążyli do przedstawienia okoliczności związanych z oferowaniem produktów klientom zgodnie z wytycznymi i informacjami uzyskanymi na szkoleniach, a nie stanem faktycznym. Sąd miał zatem na uwadze, że w rzeczywistości sposób działania pracowników mógł odbiegać od ogólnie przyjętych wytycznych i procedur, np. mogli oni, wbrew treści ich zeznań, nie informować powódki o ryzyku inwestycyjnym oraz rekomendować określony produkt.

Sąd dał nadto częściowo wiarę zeznaniom powódki, gdyż są one jasne, spójne i logiczne i znajdują potwierdzenie w dokumentach, bądź ich kserokopiach, które zostały przedstawione przez strony niniejszego postępowania. W zeznaniach powódka zrelacjonowała okoliczności nabycia przez nią certyfikatów inwestycyjnych oraz cel zakupu. Powódka podała, że podejmując decyzję o zakupie opierała się głównie na rekomendacjach uzyskanych od pracownika banku i działała w zaufaniu do niego, a nie na dokumentacji, która została jej dostarczona. Dodatkowo powódka wprost wskazywała, że nie zapoznała się w całości z dostarczonymi jej dokumentami.

Sąd oparł się również na okolicznościach przyznanych przez strony, które zgodnie z art. 229 k.p.c. nie wymagają przeprowadzenia dowodów.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo główne zasługiwało na uwzględnienie niemal w całości; częściowemu oddaleniu podlegało jedynie żądanie odsetkowe powódki. Co do roszczenia o zasądzenie kwoty 172.606,14 zł, cofniętego bez zrzeczenia się roszczenia, Sąd na podstawie art. 203 § 1 i 4 k.p.c. postanowił w pkt 1. wyroku umorzyć postępowanie.

Ostatecznie strona powodowa dochodziła od pozwanego kwoty 137.457,05 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od 28 sierpnia 2023 r. do dnia zapłaty oraz odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 172.606,14 zł od 28 sierpnia 2023 r. do dnia zapłaty tej kwoty, tj. do dnia 5 czerwca 2024 r.
w związku z poniesioną stratą na skutek zaoferowanego przez bank i zakupionego przez powódkę produktu w postaci certyfikatów inwestycyjnych.

Jako podstawę swojego roszczenia powódka wskazała art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym i art. 363 § 1 k.c.
w zw. z art. 415 k.c., a także z art. 471 k.c. Powódka przede wszystkim nie została poinformowana o wszystkich cechach produktu, jakimi są certyfikaty inwestycyjne, pominięto w szczególności informacje o wysokim ryzyku produktu. Do tej pory fundusz odkupił jedynie część certyfikatów, zaś ta niewykupiona część miała stanowić szkodę powódki. Pozwany negował swoją odpowiedzialność zarówno co do zasady, jak i co do wysokości, stając na stanowisku, że wypełnił obowiązek informacyjny w stosunku do powódki związany z oferowaniem certyfikatów Inwestycyjnych WI, podkreślał świadomość powódki co do ryzyka dotyczącego nabycia certyfikatów inwestycyjnych oraz warunków wykupu certyfikatów inwestycyjnych, wreszcie brak zaistnienia szkody w majątku powódki związanej
z nabyciem certyfikatów inwestycyjnych WI.

Zgodnie z art. 471 k.c. dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Na powódce spoczywał zgodnie z art. 6 k.c. obowiązek wykazania przesłanek odpowiedzialności kontraktowej pozwanego.
W tym celu powinna była udowodnić:

a. wystąpienie zdarzenia, z którym wiąże odpowiedzialność pozwanego, polegającego w tym przypadku na niewykonaniu albo nienależytym wykonaniu zobowiązania umownego,

b. szkodę, której doznał (w tym jej wysokość),

c. istnienie adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy ww. zdarzeniem a szkodą.

Natomiast pozwany, chcąc zwolnić się z odpowiedzialności, winien wykazać, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które odpowiedzialności nie ponosi.

Bezsporne jest, że (...) Bank S.A. zgodnie z umową zawartą z (...) pełnił funkcję oferującego przedmiotowe certyfikaty inwestycyjne. Ustalenia wymagało więc czy Bank świadczył wobec powódki w tym zakresie usługę doradztwa inwestycyjnego, czy inną usługę maklerską, bo dopiero wówczas można określić zakres jego obowiązków informacyjnych oraz ustalić czy doszło do ich naruszenia.

Zgodnie z art. 76 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi przedmiotem zobowiązania firmy inwestycyjnej w ramach umowy o doradztwo inwestycyjne jest rekomendacja dotycząca określonego postępowania wobec instrumentów finansowych. Rekomendacją jest udzielenie wskazówki przez rekomendującego co do pożądanego sposobu działania jej adresata (potencjalnego inwestora)
w odniesieniu do danego instrumentu finansowego. Jak podnosi się w literaturze przedmiotu: „rekomendacją jest opinia (wypowiedź o charakterze ocennym) rekomendującego co do pożądanego sposobu działania jej adresata w odniesieniu do instrumentów finansowych, który – w opinii rekomendującego – jest korzystny dla adresata rekomendacji. Modelowo rekomendację odróżnia się więc od informacji -
a więc wypowiedzi jedynie opisującej określone fakty. Udzielenie wyłącznie informacji na temat instrumentów finansowych nie stanowi doradztwa inwestycyjnego.” (T. Sójka: Komentarz do ustawy o obrocie instrumentami finansowymi”, [w] Prawo rynku kapitałowego, Komentarz, lex 2015).

Strony zawarły umowę o świadczenie usługi przyjmowania i przekazywania zleceń nabycia lub zbycia tytułów uczestnictwa przez (...) Bank S.A. Zgodnie z nazwą umowy i odpowiadającej tej nazwie treści zobowiązania banku, dotyczyła ona jedynie tytułów uczestnictwa w instytucjach wspólnego inwestowania, które są innym instrumentem finansowym niż nabyte przez powódkę certyfikaty inwestycyjne. Te dwa produkty są wyraźnie wyodrębnione zarówno na gruncie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, jak i w ustawie o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. Certyfikaty inwestycyjne są bowiem papierami wartościowymi (art. 3 pkt 1 ustawy
o obrocie instrumentami finansowymi), podczas gdy jednostki uczestnictwa nimi nie są (art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. a ustawy o obrocie instrumentami finansowymi). Stąd należy przyjąć, że czynność zaproponowania powódce nabycia certyfikatów inwestycyjnych wykraczała poza ramy umowy stron. W ocenie Sądu okoliczności sprawy pozwalają uznać, że między stronami doszło do zawarcia umowy o doradztwo inwestycyjne.

Zgodnie z brzmieniem art. 76 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (obowiązującym w czasie oferowania powódce spornych certyfikatów inwestycyjnych) w umowie o doradztwo inwestycyjne firma inwestycyjna zobowiązuje się do przygotowywania w oparciu o potrzeby i sytuację klienta
i przekazywania mu pisemnej lub ustnej rekomendacji dotyczącej:

1) kupna, sprzedaży, subskrypcji, wymiany, wykonania lub wykupu określonych instrumentów finansowych albo powstrzymania się od zawarcia transakcji dotyczącej tych instrumentów,

2) wykonania lub powstrzymania się od wykonania uprawnień wynikających
z określonego instrumentu finansowego do zakupu, sprzedaży, subskrypcji, wymiany, wykonania lub wykupu instrumentu finansowego.

Poza sporem jest fakt, że pozwany Bank jest firmą inwestycyjną w rozumieniu przepisów ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. Definicja takiego podmiotu została zawarta w słowniczku ustawowym w art. 3 omawianej ustawy
w jej 33) punkcie. Przez firmę inwestycyjną rozumie się zatem m.in. dom maklerski
i bank prowadzący działalność maklerską. W ramach swojej działalności (...) Bank S.A. prowadzi na podstawie zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego Biuro (...), jako wydzieloną organizacyjnie jednostkę banku. Świadczenie firmy inwestycyjnej w umowie o doradztwo inwestycyjne polegać ma na przygotowaniu
i przekazaniu klientowi rekomendacji dokonania konkretnej transakcji dotyczącej instrumentu finansowego.

W doktrynie podkreśla się, że dom maklerski jest instytucją zaufania publicznego, a jego należytą staranność w czynnościach prawnych należy określać przy uwzględnieniu zawodowego charakteru prowadzonej przez niego działalności (art. 355 § 2 k.c.). Działalność domu maklerskiego obwarowana jest wieloma zakazami, w tym zakazem podejmowania działań mających za cel wprowadzenie
w błąd klienta (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2009 r., V CSK 407/08).

Do aktów prawnych regulujących obowiązki firmy inwestycyjnej, a za taką uznać należy pozwany bank, należą przepisy rozporządzenia Ministra Finansów
z dnia 24 września 2012 r. w sprawie trybu i warunków postępowania firm inwestycyjnych, banków, o których mowa w art. 70 ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, oraz banków powierniczych (Dz. U. z 2012 r. poz. 1078), wydanego na podstawie art. 94 ust. 1 pkt 1 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. Przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 września 2012 r. w sprawie trybu i warunków postępowania firm inwestycyjnych, banków, o których mowa w art. 70 ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, oraz banków powierniczych zawierają normy implementujące dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz Dyrektywę Komisji z dnia 10 sierpnia 2006 r. wprowadzająca środki wykonawcze do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do wymogów organizacyjnych i warunków prowadzenia działalności przez przedsiębiorstwa inwestycyjne oraz pojęć zdefiniowanych na potrzeby tejże dyrektywy.

W orzecznictwie wskazuje się, że rekomendacja, czyli istota doradztwa inwestycyjnego, to „opinia (wypowiedź o charakterze ocennym) rekomendującego co do pożądanego sposobu działania jej adresata w odniesieniu do instrumentów finansowych, który - w opinii rekomendującego - jest korzystny dla adresata rekomendacji” (wyrok Sądu Najwyższego z 23 czerwca 2022 r., II CSKP 85/22).

Zachowanie pracowników pozwanego banku w stosunku do powódki,
w związku z nabyciem certyfikatów inwestycyjnych, należy ocenić jako udzielanie rekomendacji a w konsekwencji również doradztwo inwestycyjne. Ustawodawca nie zastrzegł bowiem dla tego typu umowy zawieranej z klientem detalicznym żadnej formy szczególnej (w przeciwieństwie do umowy o oferowanie instrumentów finansowych – art. 72 ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi). Umowa ta może być zatem zawarta również per facta concludentia, co zgodnie przyjmuje się w orzecznictwie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 6 maja 2019 r., I ACa 1211/17, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 13 grudnia 2019 r., V ACa 184/19, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 12 lutego 2020 r., VI ACa 714/18). Czynnością maklerską nie jest bowiem samo zawarcie umowy o doradztwo inwestycyjne, a świadczenie tego doradztwa, bez względu na ewentualne istnienie ku temu podstawy umownej (W.J. Katner (red.), Prawo zobowiązań - umowy nienazwane. System Prawa Prywatnego. Tom 9, Warszawa 2018, Legalis).

Firma inwestycyjna, prowadząc działalność maklerską, jest zobowiązana do działania w sposób rzetelny i profesjonalny, zgodnie z zasadami uczciwego obrotu oraz zgodnie z najlepiej pojętymi interesami jej klientów (§ 8 ust. rozporządzenia). Wszelkie informacje kierowane przez firmę inwestycyjną do klientów lub potencjalnych klientów, w tym informacje upowszechniane przez firmę inwestycyjną w celu reklamy lub promocji świadczonych przez nią usług, powinny być rzetelne, niebudzące wątpliwości i niewprowadzające w błąd. Informacje upowszechniane przez firmę inwestycyjną w celu reklamy lub promocji usług świadczonych przez tę firmę inwestycyjną oznaczane są w sposób niebudzący wątpliwości jako informacje upowszechniane w celu reklamy lub promocji usług (§9 ust. 1 rozporządzenia). Firma inwestycyjna przedstawia klientom lub potencjalnym klientom ogólny opis istoty instrumentów finansowych oraz ryzyka związanego z inwestowaniem w te instrumenty finansowe, w sposób umożliwiający klientowi podejmowanie świadomych decyzji inwestycyjnych, dostosowując zakres tej informacji do rodzaju instrumentu finansowego oraz kategorii, do której należy klient. (§13 ust. 1 rozporządzenia).

W doktrynie wskazuje się, iż możliwość przyjęcia konkludentnego zawarcia umowy o doradztwo inwestycyjne zachodzi wówczas, gdy firma inwestycyjna,
w tym przypadku pozwany, podejmuje pewne działania promocyjne w stosunku do określonych instrumentów finansowych czy też gdy klient zwraca się do firmy inwestycyjnej o jakąś formę doradztwa w zakresie inwestowania jego środków finansowych. Do konkludentnego zawarcia umowy o doradztwo inwestycyjne dochodzi również wówczas, gdy klient zwraca się do firmy inwestycyjnej
o rekomendację odnoszącą się do ewentualnej inwestycji w konkretne instrumenty finansowe, dokonywanej za pośrednictwem tej firmy inwestycyjnej, a firma takiej rekomendacji udziela (por. „Cywilnoprawna ochrona inwestorów korzystających
z usług maklerskich na rynku kapitałowym” pod red. Tomasza Sójki WoltersKluwer 2016, str. 122 i nast.).

W ocenie Sądu z taką konkludentną umową mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Powódka co prawda sama zgłosiła do banku w celu znalezienia produktu do zainwestowania swoich środków, ale szukała inwestycji bezpiecznej, która będzie stabilna, o niskim ryzyku i gwarantowała zysk. Na to wskazały również jej poprzednie inwestycje – lokaty oraz obligacje Skarbu Państwa. Pracownicy banku, posiadając takie informacje, zaoferowali powódce inwestycję w certyfikaty, pomimo, jak wynika z materiału dowodowego, że pracownicy Banku byli informowani,
że produkty te przeznaczone są dla konkretnej grupy osób – posiadającej określone oszczędności, doświadczenie inwestycyjne i akceptujący potencjalne ryzyko inwestycyjne. Certyfikaty inwestycyjne stanowią konstrukcję skomplikowaną, a dla zrozumienia zasad ich funkcjonowania na rynku, a także dla zrozumienia zasad funkcjonowania funduszy, sposobu ich zarządzania, niezbędna jest wiedza specjalistyczna z zakresu ekonomii i prawa. Z całą pewnością takowej wiedzy powódka nie posiadała. Takiej wiedzy nie posiada także przeciętny konsument. Nie ulega wątpliwości, że zwrócenie się wprost z taką propozycją do klienta, który nie miał doświadczenia w inwestowaniu w produkty obarczone podwyższonym ryzykiem, stanowiło wyraz opinii rekomendującego co do zalecanego sposobu działania inwestora – w tym wypadku powódki. Pracownicy Banku przekonywali
o wyjątkowości inwestycji, jej krótkim terminie ważności, o tym, że jest skierowana do wybranych klientów (czym wzbudzał poczucie wyjątkowości), a zysk jest gwarantowany. Nie sposób uznać tego za jedynie przedstawienie „suchych faktów”, informacji o produkcie. Zapewnienia pracowników pozwanego odnośnie certyfikatów inwestycyjnych i wyrażenie oceny, że są one bezpieczne i gwarantują zysk, należy jednoznacznie uznać za udzielenie rekomendacji zakupu tych konkretnych instrumentów finansowych, świadczące o konkludentnym zawarciu umowy o doradztwo inwestycyjne. Podkreślenia również wymaga, że pracownicy banku byli odpowiednio szkoleni i przekazywali klientom informacje, które
w zasadzie dotyczyły głównie potencjalnych zysków, jakie klient może pozyskać
w przypadku wyboru przedmiotowego produktu, przedstawienia go w możliwie atrakcyjny sposób, pomijając przy tym ewentualne negatywne następstwa, w tym możliwość straty ulokowanych pieniędzy. W ocenie Sądu bez wątpienia istnieją zatem podstawy do przyjęcia, że pracownicy banku zachowali się w sposób bezprawny (niezgodny z przyjętymi procedurami) wobec powódki, w tym co najistotniejsze wprowadzili ją w błąd co do charakteru inwestycji, wywołali mylne wrażenie u powódki, że nabycie produktu wiąże się wyłącznie z zyskiem. Oczywistym jest, że gdyby powódce przekazano wiedzę na temat jakiegokolwiek ryzyka związanego z certyfikatami, wówczas nie zdecydowałaby się na zakup certyfikatów.

W ocenie Sądu należy uznać, że powódka padła ofiarą nieuczciwej praktyki rynkowej ze strony Banku. Przedstawienie oferty nabycia certyfikatów wywołało
u powódki błędne poczucie bezpieczeństwa inwestycji. Podkreślenia wymaga fakt, że powódka szukała produktu bezpiecznego, o minimalnym ryzyku, a otrzymała produkt, w którym zysk nie jest gwarantowany, a inwestowanie swoich oszczędności w ten produkt finansowy wiąże się z dużo wyższym ryzykiem,
niż w przypadku jej poprzednich inwestycji.

Wprowadzenie w błąd stanowiło zatem jeden ze środków prowadzących do ukształtowania w świadomości konsumenta zniekształconego wyobrażenia
o produkcie, które w konsekwencji miało skłonić go do decyzji korzystnej z punktu widzenia przedsiębiorcy, lecz powodującej szkodę w majątku konsumenta, lub choćby tylko możliwość poniesienia takiej szkody. Włączenie się pozwanego
w proces sprzedaży certyfikatów inwestycyjnych prowadziło do tego, że powódka przyjęła przedstawioną jej ofertę „gwarantowanego” zysku. Kierowała się przy tym zaufaniem do pozwanego jako Banku, czyli w powszechnej opinii instytucji zaufania publicznego, mającej dla swojej działalności określone gwarancje państwowe zapisane w ustawie Prawo bankowe.

Odnosząc się do samego zapisu na Certyfikaty należy uznać go za nieważny, zwłaszcza ze względu na naruszenie trybu przeprowadzenia emisji prywatnej poprzez uprzednie przedstawienie rekomendacji nabycia tego konkretnego produktu, a dopiero później skierowanie do powódki propozycji nabycia - takie działanie dokonywane było wyłącznie po to, żeby nie przekroczyć limitu 149 propozycji nabycia do wykorzystania (art. 3 ust. 1 ustawy o ofercie publicznej
i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych).

Pozwany próbował zaprzeczyć temu, że nie udzielał rekomendacji powódce, nie świadczył na jej rzecz żadnej usługi – zwłaszcza nie wykonywał doradztwa inwestycyjnego, a jedynie przedstawiał oferty. Pozostaje to w sprzeczności ze zgormadzonym w sprawie materiałem dowodowym.

Pozwany przeprowadził badanie profilu inwestycyjnego klienta, w którym wskazał wprost, że Bank „zarekomenduje najbardziej optymalne dla Pan(i) rozwiązanie inwestycyjne) (k.168) Po drugie z zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa złożonego przez Bank z 15 listopada 2017 r. wynika, że Bank kierował „dedykowane rozwiązania” nabycia Certyfikatów do swoich najcenniejszych klientów, korzystających z bankowości prywatnej (private banking) (k.171) oraz w sposób kompleksowy zdecydował się dystrybuować certyfikaty (k.171). Oznacza to, że Bank dokonywał dystrybucji produktu na rzecz własnego klienta, względem którego wychodził z inicjatywą i rekomendacjami określonych działań inwestycyjnych. Przedstawienie produktu jakim są certyfikaty jednoznacznie świadczy o zawarciu umowy o świadczenie usługi doradztwa inwestycyjnego (art. 76 u.o.i.f.).

Między zachowaniem pozwanego – jego pracowników, a szkodą w majątku I. Z. (1) istnieje bezpośredni związek przyczynowy. Gdyby pozwany dopełnił ciążących na nim obowiązków i nie skierował uwagi powódki na nabycie Certyfikatów, nie rekomendował ich nabycia wiedząc, że jest to nie odpowiedni dla powódki produkt, nie doszłoby do szkody, która w dalszym ciągu nie została w pełni naprawiona.

Zachowanie pozwanego, które spowodowało szkodę w majątku powódki było bezprawne, ponieważ wbrew obowiązującym przepisom prawa, w tym regulacjom na poziomie europejskim, wbrew zasadom lojalności i rzetelności kupieckiej, nierzetelnie, niezgodnie z rzeczywistym charakterem rekomendowanego produktu, zarekomendował powódce produkt o wysokiej klasie ryzyka, opisując go jako bezpieczny i zapewniający gwarancję kapitału.

Po stronie pozwanego zaistniało zawinione zachowanie - pracownik Banku wprowadził powódkę w błąd przekazując nierzetelne, niezgodne z rzeczywistym charakterem produktu informacje, mając pełną świadomość oczekiwań powódki i jej podejścia do inwestycji.

Dokonany zapis na Certyfikaty należy uznać za nieważny, a Bank ponosi wspólną - wraz z Funduszem, który otrzymał świadczenie od powódki - odpowiedzialność in solidum.

Analiza zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego przedstawia niewłaściwe, nieprawidłowe, niezgodne z zasadami lojalności
i zasadami współżycia społecznego zachowanie pracowników Banku, współdziałającego z Funduszem, wobec powódki. Bank, poprzez swoich pracowników przedstawił i zarekomendował produkt o wysokiej klasie ryzyka osobie, która nie miała doświadczenia z takimi produktami i który nie odpowiadał jej oczekiwaniom co do inwestycji swoich środków.

W niniejszej sprawie kontrowersję budziły także okresy podejmowanych czynności przez pozwanego i kolejność zdarzeń przed zapisem na certyfikaty. Mając na uwadze daty przedłożonych dokumentów, wynika z nich, że propozycja nabycia ich przez powódkę pojawiła się w pierwszej kolejności, mimo że nie przeprowadzono formalnych elementów umożliwiających ocenę czy Bank może rekomendować powódce nabycie certyfikatów.

Kolejność zdarzeń była bowiem następująca:

1.  propozycja nabycia certyfikatów inwestycyjnych WI inwestycje Selektywne (...) serii A25 nr 119 z dnia 7.09.2015r.;

2.  badanie profilu Inwestycyjnego klienta z dnia 8.09.2015 r.;

3.  formularz informacji o kliencie 09.09.2015 r. ;

Natomiast pierwszymi czynnościami Banku, który był obowiązany działać
w najlepszym interesie swojego klienta, byłoby wypełnienie przez Klienta Formularza informacji o Kliencie oraz Badania Profilu Inwestycyjnego Klienta, a dopiero później, po udzieleniu odpowiedzi umożliwiających rekomendację certyfikatów inwestycyjnych klientowi, złożenie propozycji ich nabycia.

(...) Bank, pomimo obowiązku rekomendowania najbardziej odpowiednich, optymalnych dla powódki rozwiązań inwestycyjnych, wiedząc, że powódka nie akceptowała utraty środków, przedstawił jej produkt w postaci Certyfikatów Inwestycyjnych, który to produkt ze swojej istoty wiązał się z ryzykiem utraty nie tylko części, ale całości środków. Działanie pozwanego w najlepiej pojętym interesie powódki wymagało, żeby Bank nie udzielał jej rekomendacji dotyczącej Certyfikatów. Najlepiej pojęty interes powódki wymagał, żeby doradcy w ogóle nie skierowali jej uwagi na Certyfikaty. Tym czasem już na pierwszym spotkaniu Bank zasygnalizował powódce możliwość inwestycji w Certyfikaty.

Zgodnie z art. 361 § 2 k.c. w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Szkoda obejmuje zatem zarówno poniesioną przez poszkodowanego rzeczywistą stratę (damnum emergens), jak i utracone korzyści (lucrum cessans). W doktrynie przyjmuje się, że wysokość szkody powinna być określna z zastosowaniem tzw. metody dyferencyjnej, która polega na porównaniu rzeczywistego, istniejącego stanu majątku poszkodowanego z hipotetycznym stanem jego majątku, który istniałby, gdyby zdarzenie szkodzące nie nastąpiło.

W zakresie natomiast wysokości szkody, Sąd przychyla się do stanowiska strony powodowej, że szkodę stanowiła cała kwota, jaką powódka poniosła tytułem zakupu spornych certyfikatów (pomniejszona o kwotę, jaką uzyskała w związku
z ich wykupem – co znalazło odzwierciedlenie w pkt 1. wyroku umarzającym w tym zakresie postępowanie).

Należy mieć bowiem na względzie, że likwidacja obydwu funduszy,
w których certyfikaty zainwestowała, toczyła się od 2018 r. i obecnie brak jest perspektywy odzyskania przez inwestorów całego wpłaconego kapitału bezpośrednio od funduszy (k. 385). Konsekwencją likwidacji funduszy, stosownie do treści art. 246 ust. 3 ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi jest ustawowy zakaz przyjmowania certyfikatów do wykupu.

Likwidacja funduszu inwestycyjnego jest wysoce sformalizowanym postępowaniem zmierzającym do zakończenia działalności funduszu oraz zaspokojenia jego wierzycieli, po przeprowadzeniu którego następuje dopiero rozwiązanie funduszu i jego wykreślenie z rejestru funduszy inwestycyjnych. Przepisy te mają charakter kognitywny, powinny być zatem wykładane i stosowane w sposób zgodny z ich językowym znaczeniem (por. orzecz. SN z 21.01.2018., I CSK 323/17).

Zakończenie likwidacji i ponowna wycena aktywów może mieć wpływ na wartość rynkową certyfikatów inwestycyjnych, a publikowane przez likwidatora wartości dotyczą ceny wykupu a nie godziwej wartości rynkowej. Okoliczności te wpływają na niemożność ustalenia realnej wartości certyfikatów w czasie kiedy postępowanie likwidacyjne jest w toku, a tym samym rzeczywistej szkody
w majątku uczestnika funduszu. Wobec umorzeniem wszystkich certyfikatów powódki, taka możliwość zaistniała (k. 384-385).

W ocenie Sądu powódka wykazała również istnienie adekwatnego związku przyczynowego między zdarzeniem szkodzącym, a poniesioną szkodą. Stosownie do treści art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W ocenie Sądu w niniejszej sprawie przesłanka adekwatności następstwa została spełniona. Gdyby bowiem pozwany nie zarekomendował powódce nabycia certyfikatów inwestycyjnych w sposób opisany wyżej, powódka nie dokonałaby takich transakcji i nie utraciła w ten sposób zgromadzonego kapitału. Jednocześnie doradca kredytowy nie zarekomendowałby omawianych produktów, gdyby wywiązał się z obowiązku dokonania rzetelnej oceny sytuacji powódki, jej możliwości inwestycyjnych, wiedzy, doświadczenia i nastawienia na ryzyko. Utrata środków jest zatem normalnym następstwem zainwestowania i zarządzania nieznanymi inwestorowi instrumentami finansowymi. Z kolei do takiej inwestycji nie doszłoby, gdyby z inicjatywą w tym przedmiocie nie wystąpił pracownik pozwanego banku.

Jeszcze raz należy podkreślić, że powódka chciała ulokować swoje środki
w bezpieczny produkt. O możliwości inwestowania w Certyfikaty I. Z. (1) dowiedziała się od pracowników pozwanego. Gdyby Bank prawidłowo realizował swoje obowiązki wobec klienta, to w ogóle nie zaoferowałby mu inwestycji w Certyfikaty Inwestycyjne i zatem należy przyjmować prima facie, powódka nie dokonałaby transakcji i w dalszym ciągu mogłaby dysponować swoimi środkami. Zatem zgodnie z art. 471 k.c. powódce należało się odszkodowanie
w kwocie dochodzonej pozwem.

Sąd orzekł o odsetkach na podstawie art. 481 § 1 k.c., w świetle, którego jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, to wówczas wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody
i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od
6 czerwca 2024 r., albowiem dopiero od tego dnia roszczenie powódki stało się wymagalne, skoro 5 czerwca 2024 r. otrzymała kwotę odpowiadającą wartości wszystkich posiadanych przez nią, a umorzonych certyfikatów. Dopiero od tego momentu można było uznać, że w majątku powódki powstała szkoda i to szkoda
w określonym rozmiarze, do naprawienia której zobowiązany jest pozwany.

W pozostałym zakresie powództwo w zakresie odsetek podlegało oddaleniu (pkt. II i III)

W pkt. IV Sąd orzekł o kosztach procesu w oparciu o art. 100 k.p.c. w zw. z art. 203 § 2 k.p.c. znosząc je wzajemnie między stronami. Wbrew twierdzeniom powódki cofnięcie przez nią pozwu na skutek umorzenia certyfikatów i otrzymania ich równowartości w toku procesu, czyli zaspokojenie jej w części przez inny podmiot, nie może być poczytane za wygranie przez nią sporu w tym zakresie. Jak wyżej wskazano, to właśnie likwidator funduszy był w pierwszej kolejności zobowiązany do zaspokojenia powódki. Dopóki likwidacja się nie zakończyła, nie można było stwierdzić, czy i jakiego rozmiaru szkoda powstała w majątku powódki. Tym samym w tej części powództwo należało uznać za wszczęte przedwcześnie, co wiązało się
z przegraniem procesu dla potrzeb rozliczenia jego kosztów. W związku z tym,
że wartości przegranej/wygranej są zbliżone, Sąd zniósł koszty między stronami. Orzeczenia TSUE, na jakie powoływał się w tym względzie pełnomocnik powódki (k. 383v.), nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia.

sędzia Artur Grajewski

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

Warszawa 16 grudnia 2024 r.

sędzia Artur Grajewski