Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 lutego 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział IV Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia Artur Grajewski

Protokolant: sekr. sąd. Anna Kozłowska

po rozpoznaniu w dniu 1 lutego 2024 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa Polskiego Funduszu Rozwoju S.A. z siedzibą w W.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w B. na rzecz powoda Polskiego Funduszu Rozwoju S.A. z siedzibą
w W. kwotę 828.280,50 zł (osiemset dwadzieścia osiem tysięcy dwieście osiemdziesiąt złotych i pięćdziesiąt groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot:

- 34.512 zł (trzydzieści cztery tysiące pięćset dwanaście złotych) od 28 września
2021 r. do dnia zapłaty,

- 34.512 zł (trzydzieści cztery tysiące pięćset dwanaście złotych) od 26 października 2021 r. do dnia zapłaty,

- 34.512 zł (trzydzieści cztery tysiące pięćset dwanaście złotych) od 26 listopada
2021 r. do dnia zapłaty,

- 34.512 zł (trzydzieści cztery tysiące pięćset dwanaście złotych) od 28 grudnia 2021 r. do dnia zapłaty,

- 34.512 zł (trzydzieści cztery tysiące pięćset dwanaście złotych) od 26 stycznia 2022 r. do dnia zapłaty,

- 34.512 zł (trzydzieści cztery tysiące pięćset dwanaście złotych) od 26 lutego 2022 r. do dnia zapłaty,

- 34.512 zł (trzydzieści cztery tysiące pięćset dwanaście złotych) od 26 marca 2022 r. do dnia zapłaty,

- 34.512 zł (trzydzieści cztery tysiące pięćset dwanaście złotych) od 26 kwietnia
2022 r. do dnia zapłaty,

- 34.512 zł (trzydzieści cztery tysiące pięćset dwanaście złotych) od 26 maja 2022 r. do dnia zapłaty,

- 34.512 zł (trzydzieści cztery tysiące pięćset dwanaście złotych) od 28 czerwca 2022 r. do dnia zapłaty,

- 34.512 zł (trzydzieści cztery tysiące pięćset dwanaście złotych) od 26 lipca 2022 r. do dnia zapłaty,

- 34.512 zł (trzydzieści cztery tysiące pięćset dwanaście złotych) od 26 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty,

- 34.512 zł (trzydzieści cztery tysiące pięćset dwanaście złotych) od 27 września
2022 r. do dnia zapłaty,

- 34.512 zł (trzydzieści cztery tysiące pięćset dwanaście złotych) od 26 października 2022 r. do dnia zapłaty,

- 34.512 zł (trzydzieści cztery tysiące pięćset dwanaście złotych) od 26 listopada
2022 r. do dnia zapłaty,

- 34.512 zł (trzydzieści cztery tysiące pięćset dwanaście złotych) od 28 grudnia 2022 r. do dnia zapłaty,

- 276.088,50 zł (dwieście siedemdziesiąt sześć tysięcy osiemdziesiąt osiem złotych
i pięćdziesiąt groszy) od 4 lutego 2023 r. do dnia zapłaty.

2.  zasądza od pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w B. na rzecz powoda Polskiego Funduszu Rozwoju S.A. z siedzibą
w W. kwotę 52.232 zł (pięćdziesiąt dwa tysiące dwieście trzydzieści dwa złote) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

sędzia Artur Grajewski

Sygn. akt IV C 1018/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 4 sierpnia 2023 r. (data nadania) powód Polski Fundusz Rozwoju S.A. z siedzibą w W. wniósł o wydanie nakazu zapłaty
w postepowaniu upominawczym i orzeczenie nim, że pozwany (...) sp. z o.o.
z siedzibą w B. zobowiązany jest zapłacić na rzecz powoda kwotę 828.280,50 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty:

- 34512,00 zł od dnia 26.03.2022 do dnia zapłaty

- 34512,00 zł od dnia 26.11.2021 do dnia zapłaty

- 34512,00 zł od dnia 28.12.2021 do dnia zapłaty

- 34512,00 zł od dnia 28.09.2021 do dnia zapłaty

- 34512,00 zł od dnia 26.04.2022 do dnia zapłaty

- 34512,00 zł od dnia 28.06.2022 do dnia zapłaty

- 34512,00 zł od dnia 26.08.2022 do dnia zapłaty

- 34512,00 zł od dnia 26.10.2022 do dnia zapłaty

- 34512,00 zł od dnia 26.10.2021 do dnia zapłaty

- 34512,00 zł od dnia 26.05.2022 do dnia zapłaty

- 34512,00 zł od dnia 28.12.2022 do dnia zapłaty

- 34512,00 zł od dnia 26.01.2022 do dnia zapłaty

- 34512,00 zł od dnia 26.02.2022 do dnia zapłaty

- 34512,00 zł od dnia 26.11.2022 do dnia zapłaty

- 34512,00 zł od dnia 26.07.2022 do dnia zapłaty

- 34512,00 zł od dnia 27.09.2022 do dnia zapłaty

- 276 088,50 zł od dnia 4.02.2023 do dnia zapłaty.

Jednocześnie powód wniósł o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu,
w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Ponadto powód wniósł o uwzględnienie przy rozpoznaniu sprawy kosztów poniesionych przez powoda w elektronicznym postępowaniu upominawczym o sygnaturze akt (...)

W uzasadnieniu pozwu wskazał, że dochodzi od pozwanego zwrotu części udzielonej mu subwencji w ramach Tarczy Finansowej dla przedsiębiorców związanej z COVID-19.

(pozew – k. 3-100)

28 sierpnia 2023 r. referendarz sądowy wydał nakaz zapłaty w postepowaniu upominawczym.

(nakaz – k. 103-103v.)

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. wniósł o oddalenie powództwa w całości. Jednocześnie pozwany wniósł
o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu wraz z odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.
W ocenie pozwanego umowa zawierała postanowienia, które są nieważne z mocy prawa, tj. § 3 ust. 4 i ust. 5 Umowy. Pozwany wskazał, że został pozbawiony możliwości złożenia oświadczenia o rozliczeniu subwencji zgodnie z umową
i regulaminem, gdyż system informatyczny banku, który pośredniczył przy zawieraniu umowy był przeciążony, co uniemożliwiło pozwanej spółce złożenie oświadczenia o rozliczeniu subwencji w terminie ustawowym.

(sprzeciw – k. 109-119 i k. 128-138)

W dalszym toku procesu strony podtrzymały tak sformułowane stanowiska
w sprawie.

(protokół rozprawy – k. 230)

Sąd ustali, co następuje:

Zgodnie z art. 21a ustawy z dnia 4 lipca 2019 roku o systemie instytucji rozwoju („u.s.i.r.”), Rada Ministrów, w związku ze skutkami COVID-19, mogła powierzyć Polskiemu Funduszowi Rozwoju realizację rządowego programu udzielania przedsiębiorcom wsparcia finansowego (art. 21a ust. 1 u.s.i.r.).

Na mocy uchwały Rady Ministrów nr 50/2020 z dnia 27 kwietnia 2020 roku
w sprawie programu rządowego „Tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla małych i średnich firm” przyjęty został program rządowy Tarcza Finansowa, stanowiący załącznik do tej uchwały (zgodnie z § 1 Uchwały).

Realizację rządowego programu powierzono Polskiemu Funduszowi Rozwoju. Założycielem PFR jest Skarb Państwa.

Zasadniczym celem programu była realizacja podstawowego interesu ekonomicznego Rzeczypospolitej Polskiej w postaci zapewnienia stabilności przedsiębiorstw i gospodarki. Program kierowany był do beneficjentów, którzy łącznie wytwarzali istotną część polskiego PKB. Program miał na celu zapobiegnięcie ryzyka masowej upadłości beneficjentów oraz zwolnień ich pracowników na skutek znaczących zakłóceń w funkcjonowaniu gospodarki w związku z epidemią
COVID-19. Celami szczegółowymi programu było:

a) udostępnienie beneficjentom finansowania programowego na warunkach preferencyjnych, w istotnej części bezzwrotnego, dla zapewnienia im płynności
i stabilności finansowej w okresie poważnych zakłóceń w gospodarce w związku ze skutkami pandemii COVID-19;

b) przekazanie rekompensat finansowych dla przedsiębiorców w związku ze szkodami w postaci utraconych dochodów lub dodatkowych kosztów poniesionych w wyniku pandemii (...)19;

c) przeciwdziałanie zakłóceniom w funkcjonowaniu gospodarki w okresie kryzysu gospodarczego wywołanego pandemią (...)19;

d) stabilizacja finansowa beneficjentów celem ochrony miejsc pracy
i bezpieczeństwa finansowego obywateli;

e) zapewnienie pomocy finansowej dla sektorów szczególnie silnie dotkniętych skutkami pandemii COVID19.

Istotnym celem programu była więc ochrona miejsc pracy i promocja zatrudnienia.

W celu realizacji programu, PFR przyjął Regulamin ubiegania się o udział
w programie rządowym. Wersja pierwotna Regulaminu obowiązywała od dnia
29 kwietnia 2020 roku. Wersja zmieniona Regulaminu została przyjęta w dniu
13 maja 2020 roku - z datą wejścia w życie w dniu 28 maja 2020 roku (Regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla małych i średnich firm” – k. 25-41).

W rozdziale 3.1. Tarczy Finansowej wskazano, że programem objęci byli:

Przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2019 r. poz. 1292, z późn. zm.), tj. osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne niebędące osobą prawną, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonujące działalność gospodarczą oraz wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej, będący mikro, małymi lub średnimi przedsiębiorcami spełniającymi następujące kryteria:

a. mikroprzedsiębiorca („Mikrofirma”) – to przedsiębiorca, który łącznie spełnia następujące warunki:

(i) zatrudnia co najmniej 1 pracownika oraz nie więcej niż 9 pracowników,
z wyłączeniem właściciela, oraz

(ii) jego roczny obrót lub suma bilansowa nie przekracza kwoty 2.000.000 EUR;

b. małe i średnie przedsiębiorstwo („MŚP” lub „mała i średnia firma”) – to przedsiębiorca, który zatrudnia do 249 pracowników, z wyłączeniem właściciela,
a jego roczny obrót nie przekracza 50.000.000 EUR lub suma bilansowa nie przekracza 43.000.000 EUR, przy czym: (i) nie jest Mikrofirmą, lub (ii) nie jest beneficjentem Programu DP.

Również w Regulaminie ubiegania się o udział w programie rządowym (w § 1 ust. 2) wskazano, że zgodnie z warunkami programu, programem objęci są przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 Prawa Przedsiębiorców pod warunkiem uznania, że podmiot ten spełnia warunki przyznania mu statusu Mikroprzedsiębiorcy lub małego lub średniego przedsiębiorcy.

Program oraz krąg beneficjentów programu został zatwierdzony na mocy decyzji Komisji Europejskiej z dnia 27 kwietnia 2020 roku C(2020) 2822, State Aid SA.56996 (2020/N) - Poland.

Szczegółowe warunki wsparcia finansowego oraz zobowiązania beneficjenta programu określała umowa subwencji finansowej zawierana pomiędzy PFR
a przedsiębiorcą ubiegającym się o subwencję finansową. Integralną część umowy subwencji finansowej stanowił Regulamin (§ 11 ust. 5 umowy subwencji finansowej).

Umowy subwencji były zawierane z beneficjentami programu za pośrednictwem systemu bankowego z wykorzystaniem środowiska informatycznego i sieciowego udostępnianego przez banki. Finansowanie w ramach Tarczy Finansowej PFR było udzielane po złożeniu wniosków przez przedsiębiorców za pośrednictwem kanałów elektronicznych (banków). Wniosek
o udzielenie subwencji finansowej udostępniany był w bankowości elektronicznej banku wyłącznie jako interfejs i służył zebraniu wszelkich oświadczeń składanych przez przedsiębiorcę starającego się o subwencję finansową. Każdy podmiot ubiegający się o subwencję musiał zaakceptować oświadczenia, które były
w formularzu aplikacyjnym dostępnym w bankowości elektronicznej.

W dalszej kolejności oświadczenia wpisane przez przedsiębiorcę we wniosku implementowane były do projektu umowy subwencji finansowej udostępnianej
w systemie bankowości elektronicznej, która następnie była podpisywana przez przedsiębiorcę z wykorzystaniem narzędzi autoryzacyjnych banku, w którym aplikował o subwencję.

Z uwagi na pomocowy charakter programu, polegający na udzielaniu subwencji finansowych w związku z istotnymi zakłóceniami w funkcjonowaniu gospodarki na skutek (...)19, oraz efektywność i szybkość rozpoznawania wniosków w interesie wszystkich aplikujących przedsiębiorców kwalifikujących się jako potencjalni beneficjenci programu, PFR został uprawniony do:

1/ stosowania możliwie automatycznych, uproszczonych i przyspieszonych procedur przyznawania subwencji finansowych, w tym ich realizowania za pośrednictwem kanałów elektronicznych (np. banków), wyłącznie
z wykorzystaniem danych pochodzących od partnerów programu oraz na podstawie oświadczeń składanych przez beneficjentów programu,

2/ przyjęcia, że każdy beneficjent programu jest wypłacalny i zdolny do zwrotu
i spłaty subwencji,

3/ do uznawania jakiegokolwiek warunku programowego, za spełniony wyłącznie w oparciu o oświadczenie beneficjenta programu, jego przedstawiciela lub osoby, która podaje się wobec PFR za beneficjenta programu lub jego przedstawiciela (rozdział 3.2 Załącznika nr 1 do Regulaminu - k. 34-35).

11 lipca 2020 r. pomiędzy Polskim Funduszem Rozwoju S.A. z siedzibą
w W. a (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. zawarta została umowa subwencji finansowej nr (...). Zgodnie z § 1 ust. 2 umowy przedsiębiorca oświadczył, że na dzień 31 grudnia 2019 r. był małym lub średnim przedsiębiorcą. (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. zawnioskował o subwencję finansową w kwocie 1.114.723 zł. Oświadczył, że na dzień złożenia wniosku przeważającym rodzajem faktycznie prowadzonej przez niego działalności, w ramach której wnioskuje
o subwencję finansową, jest działalność sklasyfikowana w klasie PKD: 49.41.Z – Transport drogowy towarów.

Zgodnie z § 2 ust. 1 Umowy, na warunkach określonych w niniejszej Umowie PFR może wypłacić Przedsiębiorcy subwencję finansową w ramach Programu Rządowego - Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm (Program). Subwencja finansowa jest wypłacana w PLN. W ust. 2 § 2 Umowy przewidziano, że maksymalna wysokość subwencji finansowej dla Przedsiębiorców będących mikroprzedsiębiorcami obliczana jest jako iloczyn liczby Pracowników zatrudnionych przez Przedsiębiorcę oraz bazowej kwoty subwencji finansowej. Mikroprzedsiębiorca to przedsiębiorca, który zatrudnia od 1 do 9 pracowników
(z wyłączeniem właściciela) oraz jego roczny obrót lub suma bilansowa nie przekracza równowartości 2 mln EUR. Po zawarciu umowy PFR weryfikował na podstawie informacji uzyskanych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
i Ministerstwa Finansów dane przedstawione przez przedsiębiorcę i złożone oświadczenia i podejmował decyzję o wypłacie subwencji finansowej w wysokości wnioskowanej, wypłacie subwencji finansowej w wysokości mniejszej niż wnioskowana lub odmowie wypłaty subwencji finansowej (§ 2 ust. 7 umowy subwencji finansowej).

W § 3 Umowy przewidziano sytuacje, w których otrzymana subwencja podlega zwrotowi, i tak: otrzymana przez Przedsiębiorcę będącego małym i średnim przedsiębiorcą subwencja finansowa podlega zwrotowi w przypadku:

(a) (i) zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej (w tym zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej) przez Przedsiębiorcę lub (ii) otwarcia likwidacji Przedsiębiorcy w jakimkolwiek czasie w ciągu 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji finansowej - w kwocie stanowiącej 100% wartości subwencji finansowej;

(b) prowadzenia działalności gospodarczej przez Przedsiębiorcę w całym okresie 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji finansowej:

(i) w kwocie stanowiącej 25% wartości subwencji finansowej bezwarunkowo; oraz

(ii) w wysokości dodatkowo do 25% kwoty subwencji finansowej pomniejszonej
o wykazaną przez Przedsiębiorcę skumulowaną stratę gotówkową na sprzedaży
w okresie 12 miesięcy licząc od pierwszego miesiąca, w którym Przedsiębiorca odnotował stratę po 1 lutego 2020 r. lub od miesiąca, w którym udzielona została subwencja finansowa, rozumianej w zależności od formy działalności jako:

(A) dla Przedsiębiorców prowadzących pełną rachunkowość gotówkową strata na sprzedaży to odzwierciedlona w rachunku wyników strata na sprzedaży netto
z wyłączeniem w szczególności kosztów amortyzacji, rezerw i odpisów lub wyniku
z przeszacowania lub sprzedaży aktywów,

(B) dla Przedsiębiorców rozliczających się na podstawie księgi przychodów
i rozchodów w kwocie wykazanej straty,

(C) dla Przedsiębiorców rozliczających się na podstawie karty podatkowej lub na ryczałcie stratę na sprzedaży oblicza się jako skumulowany spadek przychodów ze sprzedaży, oraz

(iii) w wysokości do 25% kwoty subwencji finansowej w przypadku utrzymania średniej liczby Pracowników (średnie zatrudnienie) w okresie 12 pełnych miesięcy kalendarzowych od końca miesiąca kalendarzowego poprzedzającego datę zawarcia niniejszej Umowy, w stosunku do średniego stanu zatrudnia w 2019 r., obliczanego jako średnia z liczby Pracowników na dzień 31 grudnia 2019 r. oraz 30 czerwca
2019 r., na poziomie:

(A) wyższym niż 100% - w wysokości dodatkowo 0% kwoty subwencji finansowej,

(B) od 50% do 100% - w wysokości dodatkowo od 0% do 25% kwoty subwencji finansowej - proporcjonalnie do skali redukcji zatrudnienia, zgodnie z poniższym wzorem:

Wartość subwencji podlegającej zwrotowi z tytułu redukcji zatrudnienia = wartość subwencji * 50% * Skala Redukcji Zatrudnienia, gdzie Skala Redukcji Zatrudnienia = - (średnia liczba Pracowników przez okres 12 pełnych miesięcy od końca miesiąca kalendarzowego poprzedzającego datę złożenia wniosku\średnia liczba Pracowników w 2019 r. -1)

(C) niższym niż 50% - w wysokości dodatkowo 25% kwoty subwencji finansowej.

Ponadto w ust. 3 wskazano, że w wyjątkowych przypadkach, uwzględniając indywidualną sytuację Przedsiębiorcy, PFR może podjąć decyzję o zmianie warunków zwrotu subwencji finansowej w odniesieniu do Przedsiębiorcy, którego spadek przychodów ze sprzedaży wyniósł więcej niż 75%.

Decyzję o wysokości zwrotu subwencji finansowej podejmować miał PFR, na podstawie oświadczenia o rozliczeniu subwencji finansowej, złożonego przez Przedsiębiorcę w terminie dziesięciu dni roboczych od upływu 12 miesięcy liczonych od dnia wypłaty subwencji finansowej Przedsiębiorcy. Składając oświadczenie
o rozliczeniu subwencji finansowej Przedsiębiorca zobowiązany był potwierdzić średnią liczbę Pracowników w okresie pełnych 12 miesięcy od końca miesiąca poprzedzającego dzień zawarcia niniejszej Umowy. W przypadku niezłożenia przez Przedsiębiorcę we wskazanym terminie oświadczenia o rozliczeniu subwencji finansowej Przedsiębiorca miał być zobowiązany zwrócić subwencję finansową
w całości. Wniosek o zmianę warunków zwrotu subwencji finansowej, o którym mowa w § 3 ust 3, Przedsiębiorca miał PFR w sposób, który zostanie odrębnie wskazany przez PFR. Oświadczenie o rozliczeniu subwencji finansowej, o którym mowa w § 3 ust. 4, Przedsiębiorca miał złożyć za pośrednictwem bankowości elektronicznej Banku. Informacja o podjęciu przez PFR decyzji o wysokości zwrotu subwencji finansowej, miała zostać przekazana Przedsiębiorcy w sposób pozwalający Przedsiębiorcy zapoznać się z informacją o decyzji PFR. Do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez Przedsiębiorcę, PFR mógł kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku
z zawarciem niniejszej Umowy przez Przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą.
W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji lub oświadczeń zawartych w niniejszej Umowie PFR mógł podjąć decyzję o zwrocie przez Przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej. W takim przypadku subwencja finansowa miała stać się wymagalna w terminie 14 dni roboczych od dnia udostępnienia Przedsiębiorcy informacji o decyzji PFR w sposób pozwalający Przedsiębiorcy zapoznać się z informacją o decyzji PFR (§ 3 ust. 1 -6 Umowy). Kwota subwencji finansowej miała być nieoprocentowana. Spłata subwencji finansowej rozpoczynała się 13 miesiąca, licząc od pierwszego pełnego miesiąca od dnia wypłaty subwencji finansowej Przedsiębiorcy. Kwota subwencji finansowej miała być spłacana
w 24 równych miesięcznych ratach. Wraz z decyzją PFR o wysokości kwoty spłaty subwencji finansowej udostępniono Przedsiębiorcy harmonogram spłaty ( § 4 ust. 1 -2).

W przypadku niespłacenia jakiejkolwiek raty subwencji finansowej lub jej części zgodnie z harmonogramem spłaty, naliczane miały być odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia następującego po dniu wymagalności raty do dnia faktycznej jej zapłaty. Opóźnienie w spłacie co najmniej dwóch rat mogło być podstawą natychmiastowego wypowiedzenia Umowy przez PFR. Wypowiedzenie miało stać się skuteczne w dniu udostępnienia Przedsiębiorcy oświadczenia o wypowiedzeniu Umowy w sposób pozwalający Przedsiębiorcy zapoznać się z tym wypowiedzeniem. W przypadku wypowiedzenia Umowy Przedsiębiorca zobowiązany był zwrócić pozostałą do spłaty kwotę subwencji finansowej w terminie 14 dni roboczych od dnia wypowiedzenia Umowy (§ 5 ust. 1 -3 Umowy). W § 11 ust. 3 Umowy wskazano, że PFR nie ponosi odpowiedzialności za szkodę, jakiej może doznać Przedsiębiorca w wyniku wadliwego działania bankowości elektronicznej Banku. Przedsiębiorca przyjął do wiadomości i zaakceptował, że Bank nie ponosi odpowiedzialności za szkodę, jakiej może doznać Przedsiębiorca przez brak możliwości złożenia poprzez bankowość elektroniczną wniosku o subwencję lub złożenia innych oświadczeń, jeśli spowodowane to było awarią lub inną przerwą w dostępie bankowości elektronicznej Banku. W ust. 4 wskazano, że prawa i obowiązki PFR oraz Przedsiębiorcy związane z wypłaconą subwencją finansową określone są także
w Regulaminie ubiegania się udział w programie rządowym - Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Mirko, Małych i Średnich Firm. Regulamin dostępny jest pod adresem: https://pfrsa.pl/dam/serwis-korporacyiny-pfr/documents/tarcza-finansowa-pfr/regulamin programu tarcza finansowa pfr dla mmsp.pdf (Regulamin). Regulamin określa jedynie relacje PFR z Przedsiębiorcą i nie stanowi źródła obowiązków dla Banku. Przedsiębiorca oświadczył, że zapoznał się
z tym Regulaminem, rozumie go i akceptuje jego treść.

(dowód: Umowa – k. 42-57)

13 lipca 2020 r. Polski Fundusz Rozwoju S.A. z siedzibą w W. skierował do (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. decyzję w sprawie subwencji finansowej. W decyzji Fundusz poinformował, że dokonał częściowo pozytywnej weryfikacji spełnienia przez przedsiębiorcę warunków otrzymania kwoty subwencji finansowej określonych w Umowie. W związku z powyższym PFR poinformował, że: 1) podjął decyzję o wypłacie subwencji finansowej w kwocie 1.104.374 zł, będącej kwotą niższą niż wnioskowana przez Przedsiębiorcę kwota subwencji finansowej. Przelew miał zostać zrealizowany na wskazany w Umowie rachunek bankowy Przedsiębiorcy prowadzony przez Bank, o numerze (...). PFR poinformował ponadto, że przyczyną wypłaty subwencji finansowej
w wysokości niższej niż wnioskowana przez Przedsiębiorcę jest: Zweryfikowany przez PFR obrót w 2019 r. użyty do wyliczenia kwoty subwencji =(...)
W decyzji wskazano ponadto, że Umowa zachowuje pełną moc obowiązującą pomiędzy PFR i Przedsiębiorcą z uwzględnieniem określonej w pkt 1) powyżej wysokości kwoty subwencji udzielonej Przedsiębiorcy przez PFR na podstawie Umowy. Przedsiębiorca mógł odwołać się od decyzji w trybie i na zasadach określonych w Umowie, ubiegając się o wypłatę subwencji finansowej w wysokości stanowiącej różnicę między pierwotnie wnioskowaną kwotą subwencji finansowej,
a kwotą otrzymaną. Przed odwołaniem się od decyzji częściowo pozytywnej, Przedsiębiorca powinien wyjaśnić z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych
i odpowiednim urzędem skarbowym rozbieżność danych w rejestrach tych instytucji z danymi podanymi przez siebie i stanowiącymi podstawę do wydania przez PFR decyzji o przyznaniu subwencji finansowej w kwocie niższej niż wnioskowana; oraz Przedsiębiorca był uprawniony do złożenia dwóch odwołań w okresie nieprzekraczającym 2 miesięcy od daty zawarcia Umowy.

(dowód: decyzja – k. 58-59)

14 lipca 2020 roku (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. otrzymał przelew
w kwocie 1.104.374,00 zł.

(dowód: potwierdzenie przelewu – k. 60)

11 sierpnia 2021 r. Polski Fundusz Rozwoju S.A. z siedzibą w W. skierował do (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. decyzję w sprawie zwolnienia
z obowiązku zwrotu subwencji finansowej. Działając na podstawie Umowy Subwencji Finansowej oraz regulaminu ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm" (Regulamin), PFR podjął decyzję o wysokości zwolnienia z obowiązku zwrotu Subwencji Finansowej udzielonej w kwocie: 1.104.374,00 zł, a następnie pomniejszonej o zwroty dokonane przez Beneficjenta przed wystawieniem propozycji PFR, o której mowa § 51 ust. 4 Regulaminu („Decyzja"), zgodnie z danymi przedstawionymi poniżej: W związku z niezłożonym w wyznaczonym terminie Oświadczeniem o rozliczeniu Subwencji Finansowej, PFR na podstawie dostępnych danych wyliczył zwolnienie z obowiązku zwrotu Subwencji Finansowej
w wysokości 25%, na podaną wartość zwolnienia z obowiązku zwrotu Subwencji Finansowej składają się:

• 25% - związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w całym okresie
12 miesięcy od dnia przyznania subwencji finansowej;

• 0% - związane z utrzymaniem zatrudnienia przez 12 miesięcy;

• 0% -związane z wykazaną przez Beneficjenta skumulowaną stratę gotówkową na sprzedaży w okresie 12 miesięcy.

Wartość zwolnienia z obowiązku zwrotu części Subwencji Finansowej wyniosła 276.093,50 zł. Wartość Subwencji Finansowej pozostająca do spłaty wyniosła: 828.280,50 zł. Beneficjent zobowiązany został do spłaty Subwencji Finansowej zgodnie z Umową Subwencji Finansowej oraz Regulaminem Programu, na zasadach określonych w harmonogramie spłat, udostępnionym Beneficjentowi przez Bank, jeżeli wskazana w Decyzji wartość Subwencji Finansowej podlegającej zwrotowi wynosi więcej niż 0 PLN. Jednocześnie sporządzony został harmonogram spłat subwencji doręczony spółce.

(dowód: decyzja – k. 61, harmonogram – k. 62-63)

Polski Fundusz Rozwoju S.A. z siedzibą w W. skierował do (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. komunikat dotyczący zmian w obsłudze subwencji finansowej.

(dowód: komunikat wraz z epo – k. 64-66)

9 marca 2022 r., 8 listopada 2022 r. oraz 20 grudnia 2022 r. (...)sp. j. działając na mocy udzielonego przez Polski Fundusz Rozwoju S.A. pełnomocnictwa skierował do (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. ostateczne wezwania do zapłaty zadłużenia wynikającego z umowy subwencji finansowej.

(dowód: ostateczne wezwania – k. 67-74)

12 stycznia 2023 r. (...) sp. j. działając w imieniu PFR przez Polski Fundusz Rozwoju S.A. skierował do (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. oświadczenie w przedmiocie wypowiedzenia umowy subwencji finansowej. Na dzień 12 stycznia 2023 r. kwota zadłużenia wynosiła 869.501,38 zł, w tym kapitał wymagalny 828.280,50 zł i odsetki przeterminowane 41.220,88 zł. Zapłata miała nastąpić w terminie 14 dni od daty otrzymania oświadczenia. Odsetki ustawowe za opóźnienie na dzień wypowiedzenia wynosiły 12,25 %.

(dowód: wypowiedzenie umowy – k. 75-83)

Polski Fundusz Rozwoju S.A. z siedzibą w W. skierował do Sądu Rejonowego w Lublinie pozew o zapłatę w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Wydany został nakaz zapłaty, jednak spółka złożyła sprzeciw.

(dowód: akta z elektronicznego postepowania upominawczego – k. 84-100)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w aktach niniejszej sprawy, a w szczególności na podstawie dokumentów wskazanych we wcześniejszej części uzasadnienia.

Sąd dał wiarę załączonym do akt sprawy dokumentom, gdyż ich prawdziwość i wiarygodność w świetle wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego nie nasuwa żadnych wątpliwości i nie była kwestionowana przez żadną ze stron.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jest usprawiedliwione i podlega uwzględnieniu w całości.

Strony łączyła umowa, na mocy której powód zobowiązał się przekazać pozwanemu świadczenie pieniężne (subwencję) a pozwany zobowiązał się do jego wykorzystania w określony sposób oraz zwrotu jego całości lub części, na przewidzianych w umowie warunkach. Powód wywiązał się z zobowiązania do przekazania subwencji i w procesie domagał się wykonania zobowiązania pozwanego do zwrotu jej części.

W § 3 umowy zostały określone wypadki, w których subwencja podlega zwrotowi i przesłanki, od których zależy, jaką jej część objęta jest obowiązkiem zwrotu. Jednocześnie w § 3 ust. 4 i § 4 ust. 2 umowy przewidziano, że podstawą zwrotu będzie „decyzja” powoda „o wysokości zwrotu subwencji finansowej”. Należy uznać, że według umowy owa „decyzja” miała stanowić oświadczenie woli powoda określające, zwrotu jakiej kwoty subwencji się domaga i będące warunkiem wymagalności roszczenia o zwrot.

Pozwany jest małym lub średnim przedsiębiorcą, dlatego w zakresie obowiązku zwrotu subwencji dotyczyły go zapisy § 3 ust. 2 umowy. Nie ulega wątpliwości, że w przypadku pozwanego nie wchodził w grę obowiązek zwrotu całości subwencji (§ 3 ust. 2 lit. a), a jedynie jej części (§ 3 ust. 2 lit. b). Z § 3 ust. 2 lit. b (i) umowy wynika, że obowiązek zwrotu 25 % subwencji obciążał pozwanego bezwarunkowo. Z § 3 ust. 2 lit. b (ii) umowy wynika, że obowiązek zwrotu kolejnych 25 % subwencji obciążał pozwanego w zależności od tego, czy poniósł stratę
w działalności i od wielkości tej straty. W końcu z § 3 ust. 2 lit. b (iii) umowy wynika, że obowiązek zwrotu kolejnych 25 % subwencji obciążał pozwanego w zależności od stopnia utrzymania zatrudnienia pracowników.

Powód w swojej „decyzji” z dnia 11 sierpnia 2021 r. (k. 61) przedstawił wyliczenie zakresu zwolnienia pozwanego z obowiązku zwrotu subwencji, część subwencji podlegającą zwrotowi określił kwotowo, podając, że jest to 828.280,50 zł,
a wartość zwolnienia określił na 276.093,50 zł.

Na mocy § 3 ust. 2 lit. b (i) umowy stron, z kwoty subwencji podlegało zwrotowi 25 %, tj. 25% z 1.104.374 zł, czyli 828.280,50 zł.

Pozwany zasadniczo nie kwestionował okoliczności zawarcia umowy,
a jedynym zarzutem podniesionym w umowie było zawarcie w jej treści postanowień nieważnych. W ocenie pozwanego postanowieniami nieważnymi były te, które uzależniały ustalenie kwoty zwrotu subwencji od złożenia oświadczenia jedynie za pośrednictwem systemu informatycznego obsługiwanego przez podmiot trzeci, tj. § 3 ust. 4 i 5 Umowy. Powołany przez pozwanego art. 58 k.c. stanowi, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy (§1). Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (§ 2). Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że
z okoliczności wynika, że bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (§3). Przypadkiem sprzeczności czynności prawnej z ustawą jest przekroczenie granic ogólnej kompetencji do kształtowania treści czynności prawnych przyznanej normą art. 353 ¹ k.c. lub dokonanie czynności prawnej bez wymaganej do tego szczególnej kompetencji lub z przekroczeniem jej granic (np. odstąpienie od umowy bez uprawnienia), w grę wchodzi także nadużycie kompetencji. Zgodnie bowiem z art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Skutkiem przekroczenia granic swobody umów jest uznanie czynności prawnej (umowy) za dokonaną poza zakresem ustawowej kompetencji, a zatem nieważną
w całości lub części na podstawie art. 58 § 1 i 3 k.c. Sankcja nieważności może być
w pewnych wypadkach przez ustawę wyłączona na rzecz innej, lepiej dostosowanej do danego przypadku konsekwencji dokonania wadliwej czynności.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, że pozwany nie wykazał, aby treść umowy subwencji łączącej strony naruszała w jakikolwiek sposób przepisy prawa, zasady współżycia społecznego jak i ustalone zwyczaje. Pozwany przystępując do umowy znał jej postanowienia i formę zawierania oraz rozliczenia. Trzeba bowiem podkreślić, że z uwagi na specyficzny okres, w jakim doszło do jej zawarcia, tj. pandemię i obostrzenia z nią związane, typowym było zawierania umów za pośrednictwem kanałów elektronicznych. Umowy subwencji były zawierane z beneficjentami programu za pośrednictwem systemu bankowego
z wykorzystaniem środowiska informatycznego i sieciowego udostępnianego przez banki. Finansowanie w ramach Tarczy Finansowej PFR było udzielane po złożeniu wniosków przez przedsiębiorców za pośrednictwem kanałów elektronicznych (banków). Wniosek o udzielenie subwencji finansowej udostępniany był
w bankowości elektronicznej banku wyłącznie jako interfejs i służył zebraniu wszelkich oświadczeń składanych przez przedsiębiorcę starającego się o subwencję finansową. Każdy podmiot ubiegający się o subwencję musiał zaakceptować oświadczenia, które były w formularzu aplikacyjnym dostępnym w bankowości elektronicznej.

W dalszej kolejności oświadczenia wpisane przez przedsiębiorcę we wniosku implementowane były do projektu umowy subwencji finansowej udostępnianej
w systemie bankowości elektronicznej, która następnie była podpisywana przez przedsiębiorcę z wykorzystaniem narzędzi autoryzacyjnych banku, w którym aplikował o subwencję.

Z uwagi na pomocowy charakter programu, polegający na udzielaniu subwencji finansowych w związku z istotnymi zakłóceniami w funkcjonowaniu gospodarki na skutek (...)19, oraz efektywność i szybkość rozpoznawania wniosków w interesie wszystkich aplikujących przedsiębiorców kwalifikujących się jako potencjalni beneficjenci programu, PFR został uprawniony do:

1/ stosowania możliwie automatycznych, uproszczonych i przyspieszonych procedur przyznawania subwencji finansowych, w tym ich realizowania za pośrednictwem kanałów elektronicznych (np. banków), wyłącznie
z wykorzystaniem danych pochodzących od partnerów programu oraz na podstawie oświadczeń składanych przez beneficjentów programu,

2/ przyjęcia, iż każdy beneficjent programu jest wypłacalny i zdolny do zwrotu i spłaty subwencji,

3/ do uznawania jakiegokolwiek warunku programowego, za spełniony wyłącznie w oparciu o oświadczenie beneficjenta programu, jego przedstawiciela lub osoby, która podaje się wobec PFR za beneficjenta programu lub jego przedstawiciela (rozdział 3.2 Załącznika nr 1 do Regulaminu - k. 34-35).

Zważywszy na powyższe pozwany od samego początku komunikował się
w sprawie przyznania subwencji za pośrednictwem kanałów elektronicznych, akceptował taką formę i na żadnym etapie nie składał zastrzeżeń. Aktualnie z uwagi na problemy ze spłatą powołuje się on na nieważność składania oświadczeń za pomocą bankowości elektronicznej, która w jego ocenie doprowadziła do opóźnienia. Powołana okoliczność nie została przez pozwanego w żaden sposób wykazana, a to nami spoczywał ciężar dowodu w tym zakresie (art. 6 k.c.).
Z załączonych dokumentów wynika, że pozwany złożył oświadczenie po terminie, nie ma jednak informacji potwierdzającej awarię systemu. Niemniej jednak nawet jeśli taka awaria wystąpiła, to należy mieć na uwadze, że należyta staranność wymaga od przedsiębiorcy dbałości o swoje sprawy i nie składanie ważnych oświadczeń na ostatnią chwilę.

Pozwany w sprzeciwie podaje, że spełnił wymóg uzyskania kolejnych obniżeń kwoty zwrotu subwencji, jednak ani w postępowaniu reklamacyjnym, ani aktualnie na etapie postępowania sądowego, nie przedstawił żadnych dowodów na podnoszone przez siebie okoliczności, co musiało skutkować uznaniem ich za nieudowodnione, albowiem zostały zaprzeczone przez powoda.

Powód sam zweryfikował niezbędne dane dotycząc pozwanego w ZUS i US, pozwalające mu podjąć decyzję co do zwrotu części subwencji przez pozwanego
(k. 165-212). W dniu 15 września 2021 r., w toku postępowania reklamacyjnego, powód wskazał pozwanemu, że celem porównania danych o zatrudnieniu do średniej z 2019 r., niezbędne jest przedłożenie zaświadczenia zawierającego dane
o zatrudnieniu za miesiące czerwiec i grudzień 2019 r. (k. 160). O te same dane powód zwracał się do pozwanego w piśmie z 27 września 2021 r. (k. 161). Pozwany nie przekazał tych danych nie tylko wówczas, ale – jak wyżej wskazano - nie dołączył ich nawet do sprzeciwu od nakazu zapłaty. Zatem ewentualna awaria systemu składania rozliczenia, jeśli w ogóle miała miejsce, nie miała wpływu na treść decyzji PFR.

Pozwany nie podjął się spłaty subwencji, mimo że miał taki obowiązek. W tej sytuacji wypowiedzenie mu przez powoda umowy w oparciu o § 5 ust. 2 Umowy było uzasadnione i skuteczne. Zgodnie z dokonanymi ustaleniami, pozwany otrzymał pismo z wypowiedzeniem 16 stycznia 2021 r. i w rezultacie tego dnia umowa uległa rozwiązaniu, a pozwany był zobowiązany zwrócić powodowi 828.280,50 zł. Według umowy, powinno to było nastąpić w 24 ratach, czyli po 34.512,00 zł miesięcznie, w terminach wskazanych w harmonogramie spłaty (k. 62).

Powód domagał się odsetek ustawowych za opóźnienie. Na podstawie § 5 ust. 1 umowy powodowi należały się odsetki ustawowe za opóźnienie od każdej z rat należności kapitałowej za okres od dnia następnego po dniu płatności każdej z rat wynikającej z harmonogramu (k. 62). Z kolei na podstawie art. 482 k.c. należały mu się odsetki od skapitalizowanych odsetek za okres od dnia wymagalności roszczenia z tytułu zwrotu subwencji, tj. z upływem wyznaczonego w oświadczeniu do spłaty terminu.

Z powyższych względów Sąd orzekł jak w punkcie 1 wyroku.

O kosztach procesu orzeczono w pkt. 2 sentencji zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wynikającą z art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie
z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Powództwo zostało uwzględnione w całości, zatem pozwany przegrał proces w całości, wobec czego zasadnym było obciążenie go całością kosztów poniesionych przez powoda, w tym poniesionymi w EPU (art. 505 ^{( 37)} § 2 k.p.c. – pozew został złożony 4.08.2024 r., zaś postanowienie o umorzeniu postępowania w EPU zostało wydane 4.05.2024 r.), na które składały się koszty zastępstwa procesowego w łącznej wysokości 10.817 zł, w tym opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł, kwota uiszczona tytułem opłaty
w elektronicznym postępowaniu upominawczym w wysokości 10.354 zł oraz kwota 31.061 zł uiszczona tytułem opłaty sądowej od pozwu. Zasadnym było zasądzenie odsetek od kosztów procesu zgodnie z art. 98 § 1 ^{( 1)} k.p.c.

sędzia Artur Grajewski

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

Warszawa, 20 lutego 2024 r. sędzia Artur Grajewski