Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 marca 2022 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie IV Wydział Cywilny

w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Karol Smaga

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Marzena Grajek

po rozpoznaniu w dniu 24 marca 2022 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

przeciwko Skarbowi Państwa – Radzie Ministrów

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 10.800 (dziesięć tysięcy osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV C 1835/20

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym dnia 4 września 2020 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. wniosła o zasądzenie od Skarbu Państwa – Rady Ministrów kwoty 223.479 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia następnego po doręczeniu pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki przewidzianej według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew Skarb Państwa, zastępowany przez Prokuratorię Generalną Rzeczpospolitej Polskiej, wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz Skarbu Państwa kosztów procesu, w tym na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Przedmiotem działalności (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. (dalej: (...)) było prowadzenie placówki gastronomiczno-rozrywkowej pod nazwą „(...)” w W.. W ramach tej działalności organizowała imprezy masowe, jak i kameralne, zapewniając przestrzeń oraz oprawę muzyczną i catering restauracyjny dla 800 osób (bezsporne, KRS – k. 108-109).

Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 roku w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii ogłoszono w okresie od dnia 20 marca 2020 roku do odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stan epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 Rozporządzeniem tym został wprowadzone ograniczenia polegające na całkowitym zakazie w prowadzeniu działalności polegającej na przygotowywaniu i podawaniu posiłków i napojów gościom siedzącym przy stołach lub gościom dokonującym własnego wyboru potraw z wystawionego menu, spożywanych na miejscu (ujętej w Polskiej Klasyfikacji Działalności w podklasie 56.10.A) oraz związanej z konsumpcją i podawaniem napojów (ujętej w Polskiej Klasyfikacji Działalności w podklasie 56.30) (Dz.U. z 2020 r., poz. 491).

Ograniczenie to było utrzymywane przez kolejne rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii aż do 20 czerwca 2020 roku. Wtedy weszło w życie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 czerwca 2020 roku w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, w którym przewidziano, że ww. działalność (ujęta w Polskiej Klasyfikacji Działalności w podklasie 56.10.A i w podklasie 56.30) jest dopuszczalna, pod warunkiem zapewnienia, aby: w lokalu oraz w ogródku gastronomicznym rozumianym jako wyznaczone miejsce do sezonowego użytkowania dla celów gastronomicznych, w których jest prowadzona ta działalność klienci realizowali obowiązek zakrywania ust i nosa, o którym mowa w § 19 ust. 1, do czasu zajęcia przez nich miejsc, w których będą spożywali posiłki lub napoje oraz obsługa realizowała obowiązek zakrywania ust i nosa, o którym mowa w § 19 ust. 1. (Dz. U. z 2020 r., poz. 1066).

W okresie od 20 marca 2020 roku do 2 września 2020 roku (...) nie prowadziła działalności gospodarczej w lokalu „(...)”. W tym czasie ponosiła koszty utrzymania lokalu:

1.  opłaty za sprzedaż napojów alkoholowych – 1.259,57 złotych uiszczoną w dniu 27 stycznia 2020 roku, 1.259,57 złotych uiszczoną w 13 maja 2020 roku,

2.  opłatę za abonament terminalu płatniczego za okres od 1 marca 2020 roku do 31 marca 2020 roku w wysokości 343,17 złotych,

3.  opłaty za energię elektryczną – za marzec 2020 roku – 2.124,11 złotych, za kwiecień 2020 roku – 448,11 złotych, za maj 2020 roku – 1.177,65 złotych,

4.  opłaty za wodę i odprowadzania ścieków – za czerwiec 2020 roku – 131,99 złotych,

5.  opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi – za kwiecień 2020 roku – 1.002,65 złotych (faktury VAT – 33-53).

Klienci, którzy uprzednio zamówili usługi w (...), odwoływali rezerwacje z uwagi na problemy z koronawirusem i ogłoszeniem pandemii (maile – k. 68-86).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w aktach niniejszej sprawy, a w szczególności na podstawie dokumentów wskazanych we wcześniejszej części uzasadnienia.

Sąd dał wiarę załączonym do akt sprawy dokumentom, gdyż ich prawdziwość i wiarygodność w świetle wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego nie nasuwa żadnych wątpliwości i nie była kwestionowana przez żadną ze stron.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Przedmiotem niniejszego postępowania jest żądanie powódki zapłaty kwoty 223.479 złotych tytułem odszkodowania w związku z nie wprowadzeniem przez Radę Ministrów stanu klęski żywiołowej w związku z epidemią wirusa SARS-CoV-2. W ramach odszkodowania powódka domagała się zarówno poniesionej straty, jak i utraconych korzyści.

Zgodnie z przepisem art. 228 ust. 1 Konstytucji RP w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.

W myśl art. 232 Konstytucji RP w celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów może wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski żywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu.

Zgodnie z przepisem art. 2 ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 roku o stanie klęski żywiołowej stan klęski żywiołowej może być wprowadzony dla zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia. Przez katastrofę naturalną rozumie się przez to zdarzenie związane z działaniem sił natury, w szczególności wyładowania atmosferyczne, wstrząsy sejsmiczne, silne wiatry, intensywne opady atmosferyczne, długotrwałe występowanie ekstremalnych temperatur, osuwiska ziemi, pożary, susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych, masowe występowanie szkodników, chorób roślin lub zwierząt albo chorób zakaźnych ludzi albo też działanie innego żywiołu (art. 3 ust. 1 pkt 2 powołanej ustawy).

W myśl art. 5 ust. 1 powołanej ustawy Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, może wprowadzić stan klęski żywiołowej z własnej inicjatywy lub na wniosek właściwego wojewody.

Zgodnie z przepisem art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 22 listopada 2002 roku o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela każdemu, kto poniósł stratę majątkową w następstwie ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu nadzwyczajnego, służy roszczenie o odszkodowanie. Odszkodowanie, o którym mowa w ust. 1, obejmuje wyrównanie straty majątkowej, bez korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby strata nie powstała (art. 2 ust. 2). Do odszkodowania stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, z wyłączeniem art. 415-420 ² (art. 2 ust. 3).

W świetle powyższego na gruncie tej regulacji naprawieniu podlega jedynie szkoda w postaci straty - damnum emergens (J.M. Kondek, Ustawa o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela. Komentarz, Warszawa 2021, Radosław Strugała, Odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wynikające z zakazów prowadzenia działalności gospodarczej w okresie pandemii COVID 19, PPH 2021/5/26-32).

W świetle okoliczności przytoczonych przez powódkę podstawą prawną powództwa stanowi art. 417 ¹ § 4 kc. Zgodnie z tym przepisem jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa, niezgodność z prawem niewydania tego aktu stwierdza sąd rozpoznający sprawę o naprawienie szkody.

Odnosząc powyższe do realiów niniejszej sprawy wskazać trzeba, że rozważenia wymaga zatem, czy brak wprowadzenia stanu nadzwyczajnego w sytuacji epidemii zakwalifikować można jako naruszenie przez organ uprawniony do wprowadzenia stanu nadzwyczajnego obowiązku jego wprowadzenia, czyli zaniechanie wykonania konstytucyjnego obowiązku.

Wprowadzenie stanu nadzwyczajnego ma zgodnie z Konstytucją RP zawsze charakter fakultatywny, a nigdy obligatoryjny. Użycie w art. 228 ust. 1 Konstytucji RP terminu „może” oznacza, że wprowadzenie stanu nadzwyczajnego nie jest nakazane, ale stanowi jedynie uprawnienie odpowiedniego organu. Konstytucja nie przewiduje żadnego automatyzmu w zakresie konieczności ustanowienia takiego stanu, nie jest on nigdy obligatoryjny, lecz zawsze fakultatywny (M. Karpiuk, Kształtowanie się instytucji stanów nadzwyczajnych w Polsce, Warszawa 2013, s. 97). Warto przypomnieć, że w Konstytucji RP przepisy przewidujące obowiązek określonego działania sformułowane są w sposób odmienny, niż przepisy przewidujące kompetencje, z których organ może, ale nie musi, korzystać (patrz np. przepisy o obowiązkowym zarządzeniu wyborów przez Prezydenta RP). Nie wprowadzenie stanu klęski żywiołowej w związku z epidemią COVID nie stanowi zatem podstawy odpowiedzialności Skarbu Państwa z mocy ww. przepisu (K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 29, Warszawa 2021). Mieć należy na uwadze, że w niniejszym wypadku władza wykonawcza skorzystała z innego trybu – do czego była uprawniona – opartego na przepisach ustawy z dnia 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

Także gdyby przyjąć jako podstawę odpowiedzialności Skarbu Państwa- jak chciała tego powódka – art. 417 kc, to powództwo podlegałoby oddaleniu z tego samego powodu. Odpowiedzialność odszkodowawcza z tytułu zaniechania uzależniona jest od stwierdzenia niedopełnienia konkretnego obowiązku działania przez statio fisci (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 kwietnia 2005 r., III CK 367/04). Obowiązek działania dla państwa lub jednostek samorządu terytorialnego nie może wynikać z zasad współżycia społecznego, ale musi znajdować podstawę prawną w konkretnym przepisie. Jak wcześniej wskazano przepis art. 228 Konstytucji RP nie nakładał na Radę Ministrów obowiązku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej.

Nawet gdyby przyjąć, że Rada Ministrów miała obowiązek wprowadzenia stanu klęski żywiołowej, to i tak powództwo podlegałoby oddaleniu. Powódka mogłaby bowiem liczyć na odszkodowanie jedynie w zakresie poniesionej straty, nie zaś utraconych korzyści (patrz rozważania wyżej). A na szkodę rzeczywistą składają się utrata roszczeń, zmniejszenie aktywów (utrata rzeczy lub zmniejszenie jej wartości), obciążenie pasywami (w sensie potocznym, a nie w znaczeniu, jakie aktywa i pasywa mają w rachunkowości) oraz wydatki poniesione w związku ze zdarzeniem szkodzącym (M. Kaliński, w: System PrPryw, t. 6, 2018, s. 116–120, Nb 91–93; A. Koch, w: Kodeks cywilny. Tom. II, art. 361, Nb 56–59). Sposobem ustalania straty jest tzw. metoda dyferencjacyjna, a zatem porównanie stanu majątkowego poszkodowanego, jaki rzeczywiście zaistniał na skutek zdarzenia szkodzącego, z majątkiem, który przysługiwałby poszkodowanemu, gdyby do zdarzenia nie doszło. Majątek jest pojęciem dynamicznym. Nie jest prawidłowe porównanie stanu majątkowego poszkodowanego z chwili wyrządzenia szkody z majątkiem, jaki poszkodowanemu przysługiwał chwilę po wyrządzeniu mu szkody. W istocie bowiem majątek ten pomiędzy wyrządzeniem szkody a ustaleniem jej wysokości mógłby się zmienić niezależnie od zdarzenia szkodzącego. Dlatego też w istocie trzeba dokonać hipotetycznego ustalenia, jaki byłby majątek poszkodowanego, gdyby do zdarzenia szkodzącego nie doszło. (M. Kaliński, w: System PrPryw, t. 6, 2018, s. 88–90, Nb 75).

Ustalenie odszkodowania ww. metodą wymaga wiadomości specjalnych, a zatem, celem wykazania odszkodowania powódka winna była złożyć wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego. Nadto powódka winna była przedłożyć pełną dokumentację księgową, aby biegły mógł dokonać ww. porównania stanu majątkowego. Powyższym obowiązkom powódka nie sprostała, a zatem nie wykazała wysokości szkody.

Z kolei wydatki, na które powoływała się powódka w pozwie, już przez nią poniesione, nie pozostają w związku przyczynowym ze szkodą. Nie pozostają on w związku z nie wprowadzeniem stanu klęski żywiołowej. Wydatki takie zostałyby poniesione także w braku wprowadzenia ograniczeń w działalności gospodarczej związanych z pandemią, nie mogą być więc uznane za spowodowane ich wprowadzeniem, które stanowi zdarzenie, z jakim ustawa o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela wiąże odpowiedzialność odszkodowawczą. Wprowadzenie omawianych ograniczeń nie stanowiło warunku sine qua non ich poniesienia. Oznacza to, że wydatki te nie stanowią straty, która pozostaje w związku przyczynowym z wprowadzeniem ograniczeń czy zakazów dotyczących działalności gospodarczej. To samo dotyczy np. kosztów utrzymania zamkniętej restauracji – zawieszenie prowadzonej w niej działalności nie stanowi przecież warunku sine qua non poniesienia tych kosztów (Radosław Strugała, Odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wynikające z zakazów prowadzenia działalności gospodarczej w okresie pandemii COVID 19, PPH 2021/5/26-32).

Mając powyższe na uwadze Sąd – na podstawie ww. przepisów – orzekł jak w punkcie I wyroku.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc. W niniejszej sprawie Sąd w całości oddalił powództwo. Dlatego też to powódka jest tą stroną procesu, która przegrała przedmiotową sprawę, w związku z tym obowiązana jest zwrócić pozwanemu poniesione przez nią koszty procesu. Warunkiem zasądzenia od strony przegrywającej na rzecz przeciwnika kosztów procesu jest zgłoszenie żądania, który w niniejszej sprawie został spełniony, albowiem wniosek taki został zgłoszony w odpowiedzi na pozew. Na te koszty składały się jedynie koszty zastępstwa procesowego w kwocie 10.800 złotych, które Sąd zasądził na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa stosownie do art. 32 ust. 3 ustawy z dnia z dnia 15 grudnia 2016 roku o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej.