Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 maja 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Iwona Lizakowska-Bytof

po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2024 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W.

przeciwko (...) Bank S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla m st. Warszawy w Warszawie

z dnia 4 kwietnia 2023 r., sygn. akt I C 2350/22

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

- w punkcie 2 wyroku: zasądza od (...) Bank S.A. z siedzibą w W. na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W. kwotę 58.659,77 (pięćdziesiąt osiem tysięcy sześćset pięćdziesiąt dziewięć 77/100) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 października 2022 r. do dnia zapłaty i oddala powództwo w pozostałym zakresie,

- w punkcie 3 wyroku: zasądza od (...) Bank S.A. z siedzibą w W. na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W. kwotę 8.700 (osiem tysięcy siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie,

3.  zasądza od (...) Bank S.A. z siedzibą w W. na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W. kwotę 5.633 zł (pięć tysięcy sześćset trzydzieści trzy) złote tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia w tym zakresie do dnia zapłaty.

Sygn. akt V Ca 212/24

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 8 września 2022 r. powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. domagał się zasądzenia od pozwanego (...) Bank spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 65.659,54 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od tej kwoty od dnia 16 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty. Ponadto, strona powodowa wniosła o zasądzenie od strony pozwanej na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W sprzeciwie od wydanego w sprawie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym pozwany, zaskarżając ten nakaz w całości, wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pisma podniósł zarzut braku legitymacji po stronie powoda. Powołał się również na wygaśnięcie uprawnienia do skorzystania z sankcji kredytu darmowego ze względu na upływ terminu zawitego do złożenia tego rodzaju oświadczenia. W tej materii wskazał, że roczny termin na złożenie oświadczenia powinien być liczony od dnia wykonania umowy, rozumianego jako dzień przekazania kredytobiorcy kwoty kredytu. Ponadto pozwany wskazywał, że załączone do pozwu oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego jest bezwzględnie nieważne i nie wywołuje skutków prawnych, albowiem w dniu jego złożenia konsument nie był już wierzycielem pozwanej i nie było możliwe złożenie przez niego lub w jego imieniu takiego oświadczenia. Niezależnie od powyższego, zdaniem pozwanego, nie zostały spełnione przesłanki ustawowe do skorzystania z sankcji kredytu darmowego.

Pismem z dnia 9 stycznia 2023 roku powódka cofnęła powództwo wraz ze zrzeczeniem się roszczenia co do kwoty 6.999,77 złotych.

Wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2023 r., sygn. akt I C 2350/22, Sąd Rejonowy dla m.wst. Warszawy w Warszawie,

I. umorzył postępowanie co do kwoty 6.999,27 złotych,

II. oddalił powództwo w pozostałym zakresie,

II. zasądził od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. na rzecz (...) Bank spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 5.417 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od tej kwoty za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł powód zaskarżając je w części, to jest co do punktu II. sentencji wyroku w zakresie w jakim Sąd I instancji oddalił powództwo co do kwoty 58.659,77 zł; zarzucając:

1. Naruszenie przepisów prawa procesowego, które mogło mieć istotny wały w na rozstrzygnięcie, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c.

2. Naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

- art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim

- art. 65 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 509 k.c.

- art. 509 § 1 k.c. w zw. z art. 77 ² k.c. w zw. z art. 60 k.c. w zw. z art. 25 pkt 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 910/2014 z dnia 23 lipca 2014 r.

Mając na uwadze powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powoda kwoty 58.659,77 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 16 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty; zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powoda zwrotu kosztów procesu za pierwszą instancję stosownie do norm prawem przepisanych; zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powoda zwrotu kosztów postępowania przed sądem drugiej instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm prawem przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za II instancję według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie w zakresie zmierzającym do zmiany zaskarżonego orzeczenia poprzez uwzględnienie powództwa w przeważającej części.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż Sąd Odwoławczy akceptuje ustalenia faktyczne Sądu I instancji, które sprowadzały się do chronologicznego przedstawienia zaistniałych zdarzeń, a przy tym były niesporne pomiędzy stronami, przyjmując je jednocześnie za własne. Niemniej jednak zaznaczyć należy, iż zasadnicze kwestie zostały ocenione przez Sąd I instancji w sposób błędny, naruszający tym art. 233 § 1 k.p.c., w szczególności odnoszące się do niewłaściwej wykładni przepisów ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2023 r. poz. 1028 z późn. zm.), uznając w konkluzji, iż przedmiotowa umowa kredytowa nie zawierała naruszeń umożliwiających skorzystanie z sankcji kredytu darmowego.

Przechodząc do analizy niniejszej sprawy początkowo zauważyć należy, iż w myśl art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Zaznaczyć należy, iż taka ocena, dokonywana jest na podstawie przekonań sądu, jego wiedzy i posiadanego doświadczenia życiowego, a nadto winna uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i - ważąc ich moc oraz wiarygodność - odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Uwypuklić również należy, że zwalczanie ustaleń faktycznych Sądu I instancji i związanej z tym oceny materiału dowodowego może następować tylko poprzez argumenty natury jurydycznej, wykazanie jakie konkretnie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności lub mocy dowodowej lub niesłusznie im ją przyznając. Sąd Okręgowy podziela przy tym stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z dnia 1 czerwca 2021 r. w zakresie, iż skarżący może dążyć do wykazania wadliwości poczynionych ustaleń faktycznych jedynie powołując się na mające istotny wpływ na wynik sprawy naruszenie przepisów postępowania, które nie sprowadza się bezpośrednio do oceny dowodów (Postanowienie SN z 1.06.2021 r., I CSK 558/20, LEX nr 3302856). Mając na uwadze powyższe wskazać należy, iż zarzuty strony pozwanej należy uznać za zasadne, bowiem, w ocenie Sądu Odwoławczego, strona ta wykazała, iż zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy został oceniony w sposób wybiórczy, a przy tym sprzeczny z zasadami logiki oraz doświadczenia życiowego.

W tym kontekście wskazać należy, iż przedmiotowa umowa cesji zawarta między R. P. a powodem obejmowała wszelkie wierzytelności pieniężne zarówno obecne, jak i przyszłe, wynikające z umowy kredytu konsolidacyjnego z dnia 19 lutego 2019 r., przysługujące w stosunku do kredytodawcy, obejmujące w szczególności wierzytelność o zwrot wszelkich nienależnie pobranych opłat i kosztów, wierzytelność o zwrot kosztów w związku z wcześniejszą spłatą kredytu, wierzytelność mogącą wynikać z zastosowania art. 45 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim i przewidującego tzw. sankcję kredytu darmowego, wraz ze wszystkimi związanymi z tymi wierzytelnościami prawami (m.in. odsetkami za zwłokę i opóźnienie). R. P. udzielił również powodowi pełnomocnictwa do złożenia oświadczenia wynikającego z art. 45 u.k.k., przewidującego sankcję tzw. kredytu darmowego oraz do jego dalszego wykorzystania w kontaktach z właściwymi podmiotami zarówno w postępowaniu przedsądowym, jak i w postępowaniu sądowym, w szczególności poprzez przesłanie złożonego oświadczenia kredytodawcy. Następnie, na postawie udzielonego pełnomocnictwa, powód złożył Bankowi oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Oceniając powyższe działania odnieść się należało również do kwestii pełnomocnictwa udzielonego powodowi do złożenia ww. oświadczenia. Wskazać należy co prawda, iż zgodnie z art. 99 § 1 k.c. pełnomocnictwo do dokonania określonej czynności prawnej musi być sporządzone w tej samej formie, jakiej prawo wymaga dla czynności do jakiej ma być wykorzystane. Należy jednak pamiętać, że oświadczenie konsumenta powinno być złożone w formie pisemnej ad probationem na podstawie art. 45 ust. 1 u.k.k. w zw. z art. 73 § 1 k.c. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 1 lipca 2019 r. V ACa 118/18). Jeżeli dochowano takiej formy, czynność konsumenta jest skuteczna i powstaje wtedy sankcja kredytu darmowego. Mając na uwadze całokształt materiału dowodowego, Sąd Odwoławczy nie ma wątpliwości, że doszło do złożenia oświadczenia woli w przedmiocie udzielenia powodowi przez R. P. pełnomocnictwa, a czynność ta była skuteczna. Mając zaś dodatkowo na względzie, że fakt udzielenia tego pełnomocnictwa był potwierdzony w formie dokumentowej - ze wskazaniem nazwy adresu e-mail stron umowy, to w ocenie Sądu II instancji nie było podstaw do podważania faktu udzielenia powodowi pełnomocnictwa do złożenia stosownego oświadczenia. W oparciu o powyższe Sąd Odwoławczy uznaje, iż strona powodowa przedkładając do akt omówioną umowę powierniczego przelewu wierzytelności wykazała, iż posiada w tymże procesie legitymację czynną do dochodzenia roszczenia.

W dalszej kolejności ocenić należy zasadność i wysokość roszczenia strony powodowej, którego podstawa prawna wynikała w istocie z treści art. 45 ust. 1 u.k.k. Art. 5 pkt 7 u.k.k. definiuje natomiast całkowity koszt kredytu jako wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności: odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach, z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta. Skoro zatem odsetki stanowią element całkowitego kosztu kredytu, a zostały one policzone w sposób nieprawidłowy, tj. nie od całkowitej kwoty kredytu ale od sumy tej kwoty oraz kwoty prowizji i składki ubezpieczeniowej, to należało uznać, że wskazana w umowie kwota odsetek jest zawyżona, a w konsekwencji zawyżone są i całkowite koszty kredytu, i obliczona z ich wykorzystaniem RRSO. Odsetki, które wchodzą w skład kosztów kredytu, liczone są od kwoty kapitału i prowizji,a zatem w sposób fałszywy stanowią inną wartość procentową. Istotą odsetek kapitałowych jest to, że stanowią wynagrodzenie dla kredytodawcy za to, że kredytobiorca korzysta z jego środków pieniężnych. Naliczanie odsetek od pozaodsetkowych kosztów udzielenia kredytu konsumenckiego nie zasługuje na aprobatę także z tego powodu, że odsetki za korzystanie z kapitału zostały zaliczone przez ustawodawcę w art. 5 ust 7 u.k.k. do kosztów kredytu, a więc do tej samej kategorii co opłaty i prowizje. W rezultacie podzielić należało w całości stanowisko strony powodowej, iż wysokość odsetek określona w umowie została bezpodstawnie zawyżona. Kredytodawca niewątpliwie może naliczać odsetki od kwoty pożyczonego kapitału, jednakże tylko i wyłącznie kwota kapitału rzeczywiście udostępnionego kredytobiorcy może stanowić podstawę naliczania oprocentowania przez cały okres trwania umowy pożyczki. Brak więc podstaw do obciążania kredytobiorcy odsetkami od kosztów kredytu. W konsekwencji obciążenie kredytobiorcy przez pozwanego takimi odsetkami następuje sprzecznie z ww. przepisami ustawy o kredycie konsumenckim. Zatem pozwany pobierając odsetki powinien pobierać je od kwoty udostępnionej kredytobiorcy, a nie zaś jak to robił od kwoty stanowiącej sumę kwoty rzeczywiście udzielonej kredytobiorcy oraz kwoty przeznaczanej na skredytowanie prowizji. W ocenie sądu odwoławczego koszty kredytu i całkowita kwota kredytu to odrębne kategorie pojęciowe i nie jest dopuszczalne, aby pewna kwota pieniężna mogła jednocześnie stanowić część składową każdej z nich. Skoro prowizja została zakwalifikowana wprost do kategorii kosztów kredytu konsumenckiego, to nie może jednocześnie być częścią całkowitej kwoty kredytu, od której będą pobierane dalsze koszty, w tym odsetki. Przyjęcie odmiennej interpretacji stanowiłoby akceptację dla praktyki pobierania kosztów od kosztów umowy kredytowej. Powyższa wykładnia zgodna jest ze stanowiskiem wyrażonym w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 kwietnia 2016 roku, C-377/14, EU:C:2016:283, zgodnie z którym całkowita kwota kredytu i całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta są pojęciami odrębnymi i w związku z tym całkowita kwota kredytu nie może obejmować żadnych kwot należących do całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta. I tak całkowita kwota kredytu w rozumieniu art. 3 lit. I) i art. 10 ust. 2 Dyrektywy 2008/48 nie obejmuje żadnych kwot, których przeznaczeniem jest wywiązanie się ze zobowiązań podjętych w ramach odnośnej umowy o kredyt, takich jak koszty administracyjne, odsetki, opłata za udzielenie kredytu czy wszelkie inne typy kosztów, które musi ponieść konsument.

Mając na uwadze powyższe uznać należy zatem, iż zaistniały przesłanki do zastosowania sankcji kredytu darmowego, w sytuacji w której powód wykazał, że umowa kredytu obarczona jest naruszeniami uzasadniającymi taką sankcję. Pozwany w zawartej z konsumentem umowie kredytu podał zawyżone wysokości rat, co stanowiło wprowadzenie kredytobiorcy – konsumenta w błąd, co też stanowiło to praktykę niedopuszczalną. Prowadziło jednocześnie do wadliwego określenia rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO) kredytu, a zarazem do naruszenia przywołanego powyżej przepisu art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k., co też aktualizowało podstawę do skorzystania z sankcji darmowego kredytu uregulowanej w art. 45 u.k.k. Reasumując podkreślić należy, iż do oceny skuteczności skorzystania z sankcji kredytu darmowego wystarczające jest wykazanie jednego z naruszeń, o których mowa w przepisie art. 45 u.k.k. Nie mniej jednak na marginesie zaznaczyć należy, iż Sąd Odwoławczy podziela stanowisko strony powodowej co do naruszeń obowiązków informacyjnych banku względem kredytobiorcy o tym, że całkowity koszt kredytu w razie jego wcześniejszej spłaty ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą oraz brak informacji o terminie do odstąpienia od umowy opisanym w art. 53 ust. 2 u.k.k. a także informacji doprecyzowującej z art. 53 ust. 5 u.k.k. Sąd Odwoławczy pominął jednakże szczegółową analizę prawną ww., uznając, iż najdalej idącym naruszeniem jest wadliwe określenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, które też stanowiło samodzielną podstawę do skorzystania z sankcji kredytu darmowego.

W konsekwencji uznać należało, odsetki pobrane przez bank od kwoty skredytowanej prowizji stanowiły świadczenie nienależne i podlegają zwrotowi na podstawie art. 410 §2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Przedstawione przez powoda wyliczenie kwoty należności z tego tytułu (k. 31-32) nie wzbudzało żadnych wątpliwości pod względem rachunkowym i zostało przyjęte za podstawę ustaleń faktycznych w sprawie. Wyjściowe zmienne algorytmu obejmowały potencjalny harmonogram spłat prowizji oraz odsetek, co prowadziło do uzyskania także jedynie potencjalnej wysokości roszczenia. Strona pozwana kwestionując roszczenie strony powodowej co do wysokości, nie przedłożyła tym żadnych dowodów na fakt poniesienia przez konsumenta kosztów odsetek oraz innych kosztów związanych z kredytem, niż te wyliczone przez stronę powodową, w tym w szczególności historii rachunku wskazanego w umowie. Tym samym, Sąd Odwoławczy w świetle art. 233 § 2 k.p.c. ocenił, że przedstawione przez stronę powodową wyliczenia uznać należało za prawdziwe.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy, uznając, iż orzeczenie nie poddaje się kontroli instancyjnej, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 58.659,77 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 11 października 2022 r. na podstawie art. 481 k.c. Uznając tym samym, iż odsetki winny być liczone od dnia 11 października 2022 r., tj. od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu wraz z załącznikami w niniejszej sprawie, bowiem najpóźniej w tym dniu pozwany dowiedział się o dochodzonym żądaniu. Sąd Okręgowy oddalił powództwo w pozostałym zakresie jako nieudowodnione.

Wydanie orzeczenia reformatoryjnego implikowało również konieczność zmiany rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przed sądem I instancji. Wobec uwzględnienia powództwa niemal w całości zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona pozwana została obciążona obowiązkiem zwrotu na rzecz strony powodowej kosztów procesu.

Sąd Okręgowy na postawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację powoda w pozostałym zakresie tj. w zakresie żądania naliczenia odsetek.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, uznając apelującego za wygrywającego postępowanie w całości.