Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 sierpnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Iwona Lizakowska-Bytof

po rozpoznaniu w dniu 21 sierpnia 2024 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w W.

z dnia 6 grudnia 2023 r., sygn. akt I C 1402/23 upr

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

- zasądza od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W. kwotę 17.018,09 (siedemnaście tysięcy osiemnaście 09/100) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 29 marca 2023 r. do dnia zapłaty,

- oddala powództwo w pozostałym zakresie,

- zasądza (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W. kwotę 4.617 (cztery tysiące sześćset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie,

3.  zasądza od (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W. kwotę 2.800 (dwa tysiące osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia w tym zakresie do dnia zapłaty.

Iwona Lizakowska-Bytof

Sygn. akt V Ca 240/24

UZASADNIENIE

Pozwem nadanym w dniu 21 września 2022 r. powód (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. (zwana dalej także jako: (...) sp. z o.o.t domagał się zasądzenia od pozwanego (...) Bank (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. (dalej zwanej także jako: (...) S.A.) kwoty 18.301,55 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od tej kwoty od dnia 12 lipca 2022 r. do dnia zapłaty. Ponadto, strona powodowa wniosła o zasądzenie od strony pozwanej zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że jest następcą prawnym konsumenta, który w dniu 23 września 2020 r. zawarł z (...) S.A. umowę kredytu konsumenckiego numer (...)- (...) na okres od dnia 23 września 2020 r. do dnia 13 października 2026 r. Z twierdzeń strony powodowej wynikało, że konsument złożył oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Dalej strona powodowa wskazała, że zawarła z konsumentem umowę przelewu wszystkich wierzytelności pieniężnych zarówno obecnych, jak i przyszłych, wynikających z zastosowania sankcji kredytu darmowego w stosunku do wspomnianej umowy kredytu konsumenckiego numer (...)- (...). Strona powodowa podała, że konsument nie dokonał całkowitej spłaty kredytu, w związku z czym umowa nie została wykonana, a roczny termin na skorzystanie z sankcji kredytu darmowego nie rozpoczął biegu. Powód wyjaśnił, że dochodzona pozwem kwota główna 18.301,55 zł obejmuje zapłacone przez kredytobiorcę odsetki od kredytu oraz spłacone koszty prowizji w okresie od dnia zawarcia umowy do dnia 24 czerwca 2022 r. Na dochodzoną sumę składały się zapłacone przez kredytobiorcę odsetki od kredytu w kwocie 9.388,67 zł oraz spłacone koszty prowizji w kwocie 8.912,88 zł. Jako podstawę dochodzonego roszczenia powód podał art. 45 ust. 1-5 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (zwanej dalej jako: u.k.k.).

W sprzeciwie od wydanego w spawie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym pozwany, zaskarżając ten nakaz w całości, wniósł o oddalenie powództwa w całości i o zasądzenie na swoją rzecz od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pisma pozwany podniósł zarzut braku legitymacji po stronie powoda. Powołał się również na wygaśnięcie uprawnienia do skorzystania z sankcji kredytu darmowego ze względu na upływ terminu zawitego do złożenia tego rodzaju oświadczenia. Poza tym, zdaniem pozwanego, nie zostały spełnione przesłanki ustawowe do skorzystania z sankcji kredytu darmowego.

W dalszym toku postępowania strony nie zmieniły wyżej przedstawionych stanowisk.

Wyrokiem z dnia 6 grudnia 2023 r., sygn. akt I C 1402/23, Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli w Warszawie,

I. oddalił powództwo;

II. zasądził od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. na rzecz (...) Bank (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 3.617 (trzy tysiące sześćset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od tej kwoty za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, w tym kwotę 3.600 (trzy tysiące sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiodła powódka zaskarżając je w części tj. w zakresie pkt I co do oddalonego roszczenia w wysokości 17 018,09 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12.07.2022 r. do dnia zapłaty oraz w zakresie pkt II w całości; zaskarżonemu wyrokowi zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

a) art. 509 § 1 k.c. w zw. z art. 77 ² k.c. w zw. z art. 60 k.c. w zw. z art. 25 pkt. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 910/2014 z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie identyfikacji elektronicznej i usług zaufania w odniesieniu do transakcji elektronicznych na rynku wewnętrznym oraz uchylające dyrektywę 1999/93/WE (elDAS) poprzez błędną wykładnię i uznanie, że Powódka nie ma legitymacji czynnej, podczas gdy przedstawione przez Powódkę dokumenty w świetle całokształtu materiału dowodowego wskazują na fakt skutecznego zawarcia w formie dokumentowej umowy przelewu wierzytelności i właściwego umocowania;

b) art. 509 § 2 k.c. w zw. z art. 45 ust. 1 u.k.k., poprzez niewłaściwe zastosowanie, skutkujące uznaniem, że oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego nie zostało złożone skutecznie, w sytuacji gdy Powódka złożyła oświadczenie z art. 45 ust. 1 u.k.k. także w imieniu własnym, co należy uznać za skuteczne, bowiem uprawnienie z art. 45 ust. 1 u.k.k,, przechodzi ex lege na nabywcę, na którego przelano wierzytelność przyszłą konsumenta, ponieważ jest prawem związanym z tą wierzytelnością;

c) art. 98 k.c. zw. z art. 65 § 1 k.c. poprzez błędną wykładnię i uznanie, że w sprawie sporządzono pełnomocnictwo ogólne w sytuacji, gdy o rodzaju pełnomocnictwa świadczy nie tylko zwrot „ogólne”, ale cała treść udzielonego pełnomocnictwa, tj. zakres i rodzaj czynności wymienionych w pełnomocnictwie, do których mocodawca upoważnił pełnomocnika oraz okoliczności w jakich pełnomocnictwo zostało udzielone i było wykonywane, które to czynniki wskazują na pełnomocnictwo mieszane - rodzajowe i szczególne, a Powódka nie miała zostać umocowana do wszelkich czynności zwykłego zarządu;

d) art. 45 ust. 5 u.k.k. w zw. z art. 45 ust. 1 u.k.k. poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że przez pojęcie „wykonanie umowy” należy rozumieć dzień udostępnienia środków kredytobiorcy, podczas gdy do wygaśnięcia uprawnienia nie doszło, termin na złożenie oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego został zachowany, albowiem umowa kredytu nie została jeszcze wykonana;

e) art. 410 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i pominięcie okoliczności, że w związku z odpadnięciem podstawy prawnej świadczenia kredytobiorcy (a zatem Powódce) przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych tytułem odsetek umownych i innych kosztów kredytu jako świadczenia nienależnego niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu niedopłaty kapitału kredytu;

f) art. 5 k.c. w zw. z art. 45 pkt. 1 u.k.k. poprzez ich błędną wykładnię i uznanie, że dochodzenie przez Powódkę roszczenia powstałego na skutek zastosowania sankcji kredytu darmowego na rzecz konsumenta jest niedopuszczalne jako sprzeczne ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem prawa określonego w art. 45 ust. 1 u.k.k., w sytuacji gdy Powódka, wobec niedopełnienia przez Pozwaną obowiązków informacyjnych określonych w ustawie o kredycie konsumenckim, dochodzi roszczeń powstałych na skutek zastosowania sankcji kredytu darmowego celem ochrony interesów konsumenta oraz skutecznego wyegzekwowania na rzecz konsumenta przedmiotowej wierzytelności;

g) art. 45 ust. 1 ustawy z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim poprzez jego:

i. błędną wykładnię i uznanie, że zastosowanie sankcji kredytu darmowego upoważnia Sąd do ingerencji w treść umowy aż po anulowanie obowiązującego harmonogramu spłaty, podczas gdy z § 4 ust. 1 i 2 Umowy kredytowej wynika, że „Kredytobiorca dokonuje spłaty rat kapitałowo-odsetkowych [...] w 72 miesięcznych ratach równych: 1) pierwsza rata wynosi 1 432,21 zł i jest płatna do dnia 13-11-2020, 2) kolejne raty w wysokości 1 432,21 zł płatne będą w terminie do 13 dnia każdego miesiąca, 3) ostatnia rata wynosi 1 432,23 zł i jest płatna do dnia 13-10-2026 (koniec obowiązywania Umowy). Harmonogram spłat dostarczany jest Kredytobiorcy w terminie 14 dnia od dnia uruchomienia Kredytu. W przypadku rozbieżności raty kapitałowo- odsetkowej podanej w Umowie z ratą podaną w harmonogramie spłat, obowiązująca jest wysokość raty podana w harmonogramie”, wobec czego do momentu zmiany harmonogramu kredytobiorcę obowiązują proporcje rat kapitałowych i odsetkowych tam określone; ii. niezastosowanie i oddalenie powództwa, w sytuacji gdy Pozwana zawierając z konsumentem umowę kredytu naruszyła obowiązki informacyjne określone w tym przepisie, co powinno skutkować zastosowaniem sankcji kredytu darmowego i uwzględnieniem powództwa w całości;

h) art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. w zw. z art. 5 ust. 6-7 i 10 oraz 12 u.k.k. w zw. z art. 45 ust. 1 u.k.k. poprzez błędną wykładnię i uznanie, że Pozwana nie naruszyła obowiązku informacyjnego poprzez wskazanie RRSO i całkowitej kwoty do zapłaty zaliczającej do równania odsetki umowne od kredytowanych kosztów kredytu (prowizja), podczas gdy takie odsetki umowne są bankowi nienależne i nie powinny być uwzględniane we wzorach stosowanych do obliczenia ww. parametrów, a podanie jakiejkolwiek wartości RRSO i całkowitej kwoty do zapłaty nie czyni zadość obowiązkowi informacyjnemu;

i) art. 6 k.c. w zw. z art. 5 i 8 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów' o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG poprzez błędną wykładnię i ocenę, że samo wskazanie dowolnej wartości i założeń przyjętych do jej obliczenia RRSO stanowi spełnienie obowiązku informacyjnego, podczas gdy ciężar dowodu poprawności RRSO spoczywa na Pozwanej z uwagi na ceł dyrektywy i charakter relacji konsument-bank, w związku z czym powinna przedstawić dowód na poprawność tych wyliczeń;

j) art. 30 ust. 1 pkt 11 u.k.k. poprzez błędną wykładnię i uznanie, że wystarczające było określenie, że stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego równa będzie wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie, która na dzień zawarcia umowy jest równa dwukrotności kwoty, stanowiącej sumę stopy referencyjnej NBP 5,5 p.p., w sytuacji gdy Pozwana powinna zdefiniować te pojęcia, w przeciwnym razie powstają wątpliwości interpretacyjne, które mogą wprowadzić konsumenta w błąd;

3. zaskarżonemu wyrokowi zarzucam naruszenie przepisów prawa procesowego, mające wpływ na rozstrzygnięcie, tj. art. 233 § 1 k.p.c.:

a) poprzez błędne przyjęcie, że J. S. nie zawarła z Powódką umowy cesji, w sytuacji gdy strona pozwana nie wykazała faktu przeciwnego, wskazującego na podpisanie umowy cesji przez osobę trzecią;

b) poprzez błędne przyjęcie, że brak jest dowodów na zawarcie umowy cesji wierzytelności pomiędzy Powódką a kredytobiorcą oraz udzielenia jej pełnomocnictwa i wskutek powyższego nie można uznać, że Powódka nabyła wierzytelność, których dochodzi w niniejszej sprawie, w sytuacji gdy powyższą okoliczność należy ocenić w kontekście przedłożonego pliku A. na płycie CD oraz potwierdzenia przez świadka, że adres e-maił: (...).pl, znajdujący się na umowie cesji, należy do niego (protokół rozprawy z 06.12.2023 r.,00:12:54:-00:13:32);

c) poprzez błędne ustalenie, że pełnomocnictwo udzielone Powódce. stanowi pełnomocnictwo ogólne, podczas gdy konsument udzielił Powódce pełnomocnictwa do poszczególnych czynności: „udzielam pełnomocnictwa ogólnego (...) do”, a z treści pełnomocnictwa oraz okoliczności, w których zostało ono złożone wynika, że Powódka nie została upoważniona do wszelkich czynności zwykłego zarządu;

d) poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i uznanie, że oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego nie zostało skutecznie złożone, podczas gdy Powódka złożyła oświadczenie skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego również w imieniu własnym, do czego była uprawniona ze względu na zawarcie umowy przelewu wierzytelności przyszłych, mogących wyniknąć z zastosowania art. 45 u.k.k.;

e) poprzez błędne ustalenie, że w umowie wskazane były RRSO i całkowita kwota do zapłaty, podczas gdy Powódka wykazała, że przez doliczenie do równania odsetek umownych od kosztów kredytu wartości te zostały przedstawione nieprawidłowo;

f) w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez dowolną ocenę dowodów oraz sprzeczne z zasadami logicznego rozumowania uznanie, że strona pozwana wykazała prawidłowość RRSO poprzez zamieszczenie w umowie kredytowej dowolnej wartości procentowej wraz z założeniami przyjętymi do jej obliczenia, podczas gdy strona pozwana powinna w procesie udowodnić poprawność przyjętych założeń i podanej wartości RRSO, na niej bowiem spoczywał obowiązek udowodnienia i ciężar dowodu w tym zakresie;

g) brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i niedostrzeżenie, że wysokość poniesionych przez Konsumenta odsetek umownych została udowodniona, tj., że można ją ustalić na podstawie raportu BIK (ilość zapłaconych rat w całości), dołączonego do pozwu oraz kalkulatora odsetkowego - http s ://kalkulatory .(...).pl/kalkulatory/kalkulator- kredytowy, który razem z arkuszem Excel zostały przedłożone do pisma przygotowawczego Powódki z dnia 07.06.2023 r., a które z ostrożności procesowej składam ponownie;

W związku z podniesionymi zarzutami apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I poprzez zasądzenie od Pozwanej na rzecz Powódki kwoty 17 018,09 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 12.07.2022 r. do dnia zapłaty; w konsekwencji zmianę wyroku w pkt II poprzez zasądzenie od Pozwanej na rzecz Powódki pozostałych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, za postępowanie przed Sądem I instancji, według norm przepisanych; oraz zasądzenie od Pozwanej na rzecz Powódki kosztów postępowania apelacyjnego, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie jako bezzasadnej oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za II instancję wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie w zakresie zmierzającym do zmiany zaskarżonego orzeczenia poprzez uwzględnienie powództwa w przeważającej części.

Niniejsza sprawa rozpoznawana jest w trybie art. 505 ¹ k.p.c. tj. w postępowaniu uproszczonym. Zgodnie zaś z brzmieniem art. 505 ¹³ k.p.c. jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku winno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Sytuacja taka miała miejsce w niniejszej sprawie, gdyż rozstrzygnięcie w sprawie przed Sądem Okręgowym zapadło na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w I instancji.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż Sąd Odwoławczy akceptuje ustalenia faktyczne Sądu I instancji, które sprowadzały się do chronologicznego przedstawienia zaistniałych zdarzeń, a przy tym były niesporne pomiędzy stronami, przyjmując je jednocześnie za własne. Niemniej jednak zaznaczyć należy, iż zasadnicze kwestie zostały ocenione przez Sąd I instancji w sposób błędny, naruszający tym art. 233 § 1 k.p.c., w szczególności odnoszące się do niewłaściwej wykładni przepisów ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2023 r. poz. 1028 z późn. zm.), uznając w konkluzji, iż przedmiotowa umowa kredytowa nie zawierała naruszeń umożliwiających skorzystanie z sankcji kredytu darmowego.

Przechodząc do analizy niniejszej sprawy początkowo zauważyć należy, iż w myśl art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Zaznaczyć należy, iż taka ocena, dokonywana jest na podstawie przekonań sądu, jego wiedzy i posiadanego doświadczenia życiowego, a nadto winna uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i - ważąc ich moc oraz wiarygodność - odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Uwypuklić również należy, że zwalczanie ustaleń faktycznych Sądu I instancji i związanej z tym oceny materiału dowodowego może następować tylko poprzez argumenty natury jurydycznej, wykazanie jakie konkretnie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności lub mocy dowodowej lub niesłusznie im ją przyznając. Sąd Okręgowy podziela przy tym stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z dnia 1 czerwca 2021 r. w zakresie, iż skarżący może dążyć do wykazania wadliwości poczynionych ustaleń faktycznych jedynie powołując się na mające istotny wpływ na wynik sprawy naruszenie przepisów postępowania, które nie sprowadza się bezpośrednio do oceny dowodów (Postanowienie SN z 1.06.2021 r., I CSK 558/20, LEX nr 3302856). Mając na uwadze powyższe wskazać należy, iż zarzuty strony pozwanej należy uznać za zasadne, bowiem, w ocenie Sądu Odwoławczego, strona ta wykazała, iż zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy został oceniony w sposób wybiórczy, a przy tym sprzeczny z zasadami logiki oraz doświadczenia życiowego.

W ocenie Sądu Okręgowego zasadne są zarzuty dotyczące błędnego ustalenia braku legitymacji czynnej po stronie powoda. Sąd Rejonowy uznał bowiem, że umowa cesji i pełnomocnictwo dla powoda do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego nie zostało podpisane, a zatem nie doszło do cesji wierzytelności czy też do złożenia w imieniu kredytobiorcy przez powoda oświadczenia, o którym mowa w art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim.

Tymczasem w ocenie Sądu Okręgowego brak podstaw do uznania, że nie wykazano, iż doszło do zawarcia umowy cesji wierzytelności. W myśl art. 60 k.c. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli). Użyte w powyższym przepisie wyrażenie „przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej” nie ogranicza się zatem do danych opatrzonych tzw. bezpiecznym podpisem elektronicznym (zgodnie z ustawą z dnia 5 września 2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej), ale obejmuje wszelkie inne sposoby elektronicznego przekazu danych (W. G., R. K., Forma i skutki prawne podpisu elektronicznego, S. I.. L.. 2004, nr 4, s. 71 i n). Co istotne trafnie Sąd I instancji wskazał, że złożenie oświadczenia woli w formie elektronicznej nie spełnia wymogów formy pisemnej. Za formę równoważną formie pisemnej można w zasadzie uznać tylko dane opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym w rozumieniu ustawy o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej. Mając na uwadze brzmienie przepisu art. 781 k.c. należy wskazać, iż strony umowy cesji z całą pewnością nie złożyły oświadczenia woli poprzez złożenie podpisu w formie kwalifikowanego podpisu elektronicznego. Powyższa okoliczność ma znaczenie wyłącznie w zakresie oceny czy przedmiotowa umowa została zawarta w formie równoważnej formie pisemnej, nie ma zaś znaczenia dla istnienia samej umowy. Co istotne przepisy dotyczące umowy cesji nie przewidują obowiązku zawarcia tego typu umowy w formie pisemnej. Z umowy przelewu powinno wynikać przede wszystkim kto jest zbywcą (cedentem), na rzecz kogo roszczenie przenosi (cesjonariusza), jak też jakiej wierzytelności przelew dotyczy. W okolicznościach niniejszej sprawy nie budzi wątpliwości Sądu Okręgowego, że umowa cesji, na podstawie której powód nabył dochodzoną wierzytelność zawierała wszystkie niezbędne elementy, a oświadczenie woli cedenta i cesjonariusza były zgodne. W myśl zaś art. 772 k.c. do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie. Literalne brzmienie tego przepisu prowadzi do wniosku, że możliwość ustalenia osoby składającej oświadczenie nie musi wynikać z treści tego oświadczenia, ale ze sposobu złożenia oświadczenia (np. osobę tę można ustalić za pomocą IP komputera, z którego wysłano informacje). Z dochowaniem formy dokumentowej mamy do czynienia także w przypadku wypełnienia formularza dostępnego na stronie internetowej obejmującego wpis danych pozwalających ustalić tożsamość składającego oświadczenie. Forma dokumentowa nie jest ekwiwalentem formy pisemnej. Podstawowa różnica to brak wymogu złożenia na dokumencie własnoręcznego podpisu. W przedmiotowej sprawie strona powodowa przedłożyła do akt sprawy umowę cesji wierzytelności podpisaną elektroniczne za pomocą prywatnej platformy A..com oraz załączyła kartę podpisów zabezpieczoną pieczęcią elektroniczną opartą o prywatny certyfikat ww. platformy. Ponadto platforma A..com. została wpisana do rejestru niekwalifikowanych usług zaufania prowadzonego przez NBP na podstawie ustawy z dnia 5 września 2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej. Sąd Odwoławczy miał również na uwadze, iż umowa podpisana przez cesjonariusza została złożona w odpisie poświadczonym za zgodność z oryginałem przez profesjonalnego pełnomocnika. Zdaniem Sądu Odwoławczego nie ulega zatem wątpliwości, że wprawdzie nie w formie pisemnej, ale do zawarcia umowy cesji doszło. Kolejno nie ulega wątpliwości Sądu Okręgowego, iż również pełnomocnictwo do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego zostało udzielone przez kredytobiorcę w sposób prawidłowy i było skuteczne. Pełnomocnictwo złożone do akt, datowane na 07 lutego 2022 r. jest pełnomocnictwem rodzajowym do wykonywania poszczególnych czynności w tym m.in. do złożenia oświadczenia wynikającego z art. 45 u.k.k., które dla swej ważności i skuteczności nie wymaga własnoręcznego podpisu. Przepisy kodeksu cywilnego nie definiują pojęcia pełnomocnictwa rodzajowego jednakże w judykaturze przyjmuje się, że kryterium rozróżnienia między pełnomocnictwem ogólnym, a rodzajowym jest zakres umocowania do działania w imieniu mocodawcy. Pełnomocnictwo ogólne nie określa ani nie wyodrębnia czynności prawnych, do jakich pełnomocnik został umocowany, natomiast pełnomocnictwo rodzajowe powinno określać rodzaj czynności prawnej objętej umocowaniem oraz jej przedmiot. W niniejszej sprawie w treści udzielonego powodowi pełnomocnictwa podpisanego za pośrednictwem platformy A. wskazane zostało wprost umocowanie do złożenia oświadczenia wynikającego z art. 45 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, przewidującego sankcję tzw. kredytu darmowego oraz do jego dalszego wykorzystania w kontaktach z właściwymi podmiotami zarówno w postępowaniu przedsądowym, jak i w postępowaniu sądowym, w szczególności poprzez przesłanie złożonego oświadczenia do kredytodawcy. Powyższe pełnomocnictwo udzielone powodowi stanowi zatem bezsprzecznie pełnomocnictwo do poszczególnych czynności.

Zgodnie natomiast z art. 99 § 1 k.c. jedynie w przypadku gdy do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie. Przepis ten w ogóle nie odnosi się do pełnomocnictw upoważniających do czynności, co do których zastrzeżono formę ad probationem. Tymczasem jak wskazuje się w literaturze, oświadczenie konsumenta powinno być złożone w formie pisemnej ad probationem (art. 45 ust. 1 u.k.k. w zw. z art. 73 § 1 k.c.). Jeżeli nie zachowano takiej formy, czynność konsumenta jest skuteczna i powstaje wtedy sankcja kredytu darmowego (T. Czech [w:] Kredyt konsumencki. Komentarz, wyd. III, Warszawa 2023, art. 45.). Pełnomocnictwo do złożenia w imieniu konsumenta oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego nie wymaga zatem formy szczególnej. Istotne jest aby zostało złożone w sposób umożliwiający ustalenie osoby udzielającej pełnomocnictwa. W niniejszej sprawie pełnomocnictwo złożone zostało w formie dokumentu w sposób umożliwiający ustalenie osoby udzielającej pełnomocnictwa (podpis elektroniczny A.). Tym samym osoba podpisująca dokumenty poświadczyła podpisem elektronicznym, że jest osobą o danym imieniu i nazwisku, jednocześnie zatwierdzając, że chodzi o osobę o szczegółowych danych wskazanych choćby w umowie cesji.

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie takie właśnie pełnomocnictwo zostało udzielone powodowi celem złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji, o której mowa w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim. W konsekwencji powód dysponując tym pełnomocnictwem skutecznie złożył oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Dodatkowo wskazać należy, że uprawnienie do złożenia oświadczenia w trybie art. 45 u.k.k., z uwagi na jego prawnokształtujący charakter mogło być złożone jedynie przez kredytobiorcę, jednakże zważywszy na sformułowanie przedmiotu cesji roszczenie dotyczące sankcji kredytu darmowego, aktualizujące się na skutek złożenia ww. oświadczenia, przysługuje nie kredytobiorcy, lecz powodowi. Okoliczność, że w chwili cesji roszczenie o zwrot opłat wynikających z zastosowania sankcji kredytu darmowego jeszcze nie istniało, nie ma znaczenia, gdyż przelew wierzytelności przyszłych jest prawnie dopuszczalny, a pogląd ten jest ugruntowany w orzecznictwie i doktrynie (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 września 1997 r., III CZP 45/97, OSNC 1998, nr 2, poz. 22 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2003 r., V CKN 345/01, OSNC 2004, nr 4, poz. 65). Ponadto wierzytelność ta była wystarczająco określona w umowie.

Wobec powyższego brak podstaw do uznania, że powodowi nie przysługuje legitymacja czynna, albowiem na mocy umowy cesji kredytobiorca przelał na powoda wierzytelności pieniężne, zarówno obecne jak i przyszłe wynikające z umowy kredytu obejmujące w szczególności wierzytelność mogącą wynikać z zastosowania art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim i przewidującego tzw. sankcję kredytu darmowego.

Odnosząc się do oceny prawnej dokonanej przez Sąd I instancji, wskazać należy, że powództwo zostało oddalone również z uwagi na przyjęcie przez Sąd Rejonowy, iż do złożenia oświadczenia, o którym mowa w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim doszło już po wygaśnięciu przedmiotowego uprawnienia. Jak bowiem wynika z art. 45 ust. 5 ww. ustawy, uprawnienie, o którym mowa w ust. 1, wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy. Dla określenia, w jakiej dacie wygasa uprawnienie kredytobiorcy do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, decydujące znaczenie ma zatem prawidłowe oznaczenie dnia wykonania umowy. W ocenie Sądu Okręgowego błędne jest stanowisko Sądu I instancji, który przyjął, iż umowa , zawarta w dniu 23 września 2023 r., została wykonana najpóźniej w dniu 30 września 2020 r., tj. w dacie zawarcia umowy i wypłaty środków, a zatem uprawnienie powoda wygasło najpóźniej z końcem września 2021 r..

Sąd Okręgowy podziela stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 19 lipca 2019 r., III 642/19, iż zwrot „wykonanie umowy” użyty w art. 45 ust. 5 u.k.k., od którego zaczyna biec roczny termin na wygaśnięcie uprawnienia konsumenta do złożenia oświadczenia o sankcji kredytu darmowego, oznacza przede wszystkim stan, w którym wszelkie zobowiązania obu stron umowy o kredyt konsumencki zostały w pełni wykonane. A zatem przyjąć należy, iż umowa zostanie prawidłowo wykonana w dniu spłaty wszystkich rat przez konsumenta. Mając na uwadze, iż konsument nie dokonał jeszcze całkowitej spłaty kredytu, w niniejszej sprawie roczny termin ten nie zaczął w ogóle biec, bowiem umowa jest nadal wykonywana. Oświadczenie o sankcji kredytu darmowego, doręczone pozwanemu w dniu 27 czerwca 2022 r. zostało zatem złożone z zachowaniem rocznego terminu z art. 45 ust. 5 u.k.k.

Sąd Okręgowy nie podziela również rozważań Sądu Rejonowego w zakresie w jakim Sąd ten uznał, iż brak jest podstaw do skorzystania przez kredytobiorcę z sankcji kredytu darmowego.

W ocenie Sądu Okręgowego kredytodawca naruszył obowiązek określony w art. 30 ust. 1 pkt 7 ustawy o kredycie konsumenckim, stosownie do którego umowa o kredyt konsumencki powinna określać rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia.

Odnosząc się do powyższego, początkowo zauważyć należy, że przepis art. 5 pkt 10 u.k.k. definiuje rzeczywistą roczną stopę oprocentowania jako całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym. Innymi słowy jest to wartość wyrażająca procentowy udział kosztów kredytu w stosunku rocznym w całkowitej kwocie kredytu. Art. 5 pkt 6 u.k.k. definiuje natomiast całkowity koszt kredytu jako wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności: odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach, z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta. Skoro zatem odsetki stanowią element całkowitego kosztu kredytu, a zostały one policzone w sposób nieprawidłowy, tj. nie od całkowitej kwoty kredytu ale od sumy tej kwoty oraz kwoty prowizji i składki ubezpieczeniowej, to należało uznać, że wskazana w umowie kwota odsetek jest zawyżona, a w konsekwencji zawyżone są i całkowite koszty kredytu, i obliczona z ich wykorzystaniem RRSO.

Odsetki, które wchodzą w skład kosztów kredytu, liczone są od kwoty kapitału i prowizji, a zatem w sposób fałszywy stanowią inną wartość procentową. Istotą odsetek kapitałowych jest to, że stanowią wynagrodzenie dla kredytodawcy za to, że kredytobiorca korzysta z jego środków pieniężnych. Naliczanie odsetek od pozaodsetkowych kosztów udzielenia kredytu konsumenckiego nie zasługuje na aprobatę także z tego powodu, że odsetki za korzystanie z kapitału zostały zaliczone przez ustawodawcę w art. 5 ust 6 u.k.k. do kosztów kredytu, a więc do tej samej kategorii co opłaty i prowizje. W rezultacie podzielić należało w całości stanowisko strony powodowej, iż wysokość odsetek określona w umowie została bezpodstawnie zawyżona. Kredytodawca niewątpliwie może naliczać odsetki od kwoty pożyczonego kapitału, jednakże tylko i wyłącznie kwota kapitału rzeczywiście udostępnionego kredytobiorcy może stanowić podstawę naliczania oprocentowania przez cały okres trwania umowy pożyczki. Brak więc podstaw do obciążania kredytobiorcy odsetkami od kosztów kredytu. W konsekwencji obciążenie kredytobiorcy przez pozwanego takimi odsetkami następuje sprzecznie z ww. przepisami ustawy o kredycie konsumenckim. Zatem pozwany pobierając odsetki powinien pobierać je od kwoty udostępnionej kredytobiorcy, a nie zaś jak to robił od kwoty stanowiącej sumę kwoty rzeczywiście udzielonej kredytobiorcy oraz kwoty przeznaczanej na skredytowanie prowizji. W ocenie sądu odwoławczego koszty kredytu i całkowita kwota kredytu to odrębne kategorie pojęciowe i nie jest dopuszczalne, aby pewna kwota pieniężna mogła jednocześnie stanowić część składową każdej z nich. Skoro prowizja została zakwalifikowana wprost do kategorii kosztów kredytu konsumenckiego, to nie może jednocześnie być częścią całkowitej kwoty kredytu, od której będą pobierane dalsze koszty, w tym odsetki. Przyjęcie odmiennej interpretacji stanowiłoby akceptację dla praktyki pobierania kosztów od kosztów umowy kredytowej. Powyższa wykładnia zgodna jest ze stanowiskiem wyrażonym w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 kwietnia 2016 roku, C-377/14, EU:C:2016:283, zgodnie z którym całkowita kwota kredytu i całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta są pojęciami odrębnymi i w związku z tym całkowita kwota kredytu nie może obejmować żadnych kwot należących do całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta. I tak całkowita kwota kredytu w rozumieniu art. 3 lit. I) i art. 10 ust. 2 Dyrektywy 2008/48 nie obejmuje żadnych kwot, których przeznaczeniem jest wywiązanie się ze zobowiązań podjętych w ramach odnośnej umowy o kredyt, takich jak koszty administracyjne, odsetki, opłata za udzielenie kredytu czy wszelkie inne typy kosztów, które musi ponieść konsument.

Mając na uwadze powyższe uznać należy zatem, iż zaistniały przesłanki do zastosowania sankcji kredytu darmowego, w sytuacji w której powód wykazał, że umowa kredytu obarczona jest naruszeniami uzasadniającymi taką sankcję. Pozwany w zawartej z konsumentem umowie kredytu podał zawyżone wysokości rat, co stanowiło wprowadzenie kredytobiorcy – konsumenta w błąd, co też stanowiło to praktykę niedopuszczalną. Prowadziło jednocześnie do wadliwego określenia rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO) kredytu, a zarazem do naruszenia przywołanego powyżej przepisu art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k., co też aktualizowało podstawę do skorzystania z sankcji darmowego kredytu uregulowanej w art. 45 u.k.k. Reasumując podkreślić należy, iż do oceny skuteczności skorzystania z sankcji kredytu darmowego wystarczające jest wykazanie jednego z naruszeń, o których mowa w przepisie art. 45 u.k.k. Nie mniej jednak na marginesie zaznaczyć należy, iż Sąd Odwoławczy podziela stanowisko strony powodowej co do naruszeń obowiązków informacyjnych banku względem kredytobiorcy o tym, że całkowity koszt kredytu w razie jego wcześniejszej spłaty ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą oraz brak informacji o terminie do odstąpienia od umowy opisanym w art. 53 ust. 2 u.k.k. a także informacji doprecyzowującej z art. 53 ust. 5 u.k.k.

Sąd Odwoławczy pominął jednakże szczegółową analizę prawną ww., uznając, iż najdalej idącym naruszeniem jest wadliwe określenie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania, które też stanowiło samodzielną podstawę do skorzystania z sankcji kredytu darmowego.

W konsekwencji uznać należało, odsetki pobrane przez bank od kwoty skredytowanej prowizji stanowiły świadczenie nienależne i podlegają zwrotowi na podstawie art. 410 §2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Przedstawione przez powoda wyliczenie – wydruk z kalkulatora kredytowego (...).pl oraz raportu BIK możliwe było obliczenie kwoty odsetek umownych, jaka konsument musiał ponieść, jeśli spłacił określoną ilość rat kapitałowo – odsetkowych w całości, co czyni roszczenie w zakresie odsetek udowodnionym. W zakresie wysokości dochodzonego roszczenia w zakresie prowizji, tj. kwoty 8912,88 zł Sąd I instancji uznał je za udowodnione. Strona pozwana kwestionując roszczenie strony powodowej co do wysokości, nie przedłożyła tym żadnych dowodów na fakt poniesienia przez konsumenta kosztów odsetek oraz innych kosztów związanych z kredytem, niż te wyliczone przez stronę powodową, w tym w szczególności historii rachunku wskazanego w umowie. Tym samym, Sąd Odwoławczy w świetle art. 233 § 2 k.p.c. ocenił, że przedstawione przez stronę powodową wyliczenia uznać należało za prawdziwe.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 17.018,09 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 29 marca 2023 r. na podstawie art. 481 k.c. Uznając tym samym, iż odsetki winny być liczone od dnia 29 marca 2023 r., tj. od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu nakazu zapłaty w postepowaniu upominawczym z dnia 14 marca 2023 r. oraz odpisu pozwu wraz z załącznikami w niniejszej sprawie, bowiem najpóźniej w tym dniu pozwany dowiedział się o dochodzonym żądaniu. Sąd Okręgowy oddalił powództwo w pozostałym zakresie jako nieudowodnione.

Wydanie orzeczenia reformatoryjnego implikowało również konieczność zmiany rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przed sądem I instancji. Wobec uwzględnienia powództwa niemal w całości zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona pozwana została obciążona obowiązkiem zwrotu na rzecz strony powodowej kosztów procesu. Na zasądzone koszty (4.617 zł) złożyły się opłata sądowa od pozwu w wysokości 1000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika określone zgodnie z § 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w kwocie 3.600 zł wraz z opłatą skarbową od udzielonego pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. Koszty te zasądzono wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, zasądzonymi na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. ( pkt 1 wyroku).

Sąd Okręgowy na postawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację powoda w pozostałym zakresie tj. w zakresie żądania naliczenia odsetek od dnia 12 lipca 2022 r. do dnia 128 marca 2023 r. (pkt 2 wyroku)

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, uznając apelującego za wygrywającego postępowanie w całości. Na koszty strony powodowej (2.800 zł) złożyły się opłata sądowa od apelacji w wysokości 1000 zł, koszty wynagrodzenia pełnomocnika w postępowaniu apelacyjnym ustalone zgodnie z § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 powołanego powyżej rozporządzenia w kwocie 1.800 zł. Podobnie jak powyżej koszty te zasądzono wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, zasądzonymi na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. (pkt 3 wyroku).

Iwona Lizakowska - Bytof