Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lipca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Maria Dudziuk
Protokolant:	Marta Szczęsna

po rozpoznaniu w dniu 8 lipca 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) GmbH w B.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w W.

z dnia 15 listopada 2023 r., sygn. akt II C 1188/23

1.  zmienia zaskarżony wyrok i zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz (...) GmbH w B. kwotę 250 Euro (dwieście pięćdziesiąt) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 6 października 2022 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 387 (trzysta osiemdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od uprawomocnienia się orzeczenia w tym zakresie do dnia zapłaty;

2.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz (...) GmbH w B. kwotę 235 (dwieście trzydzieści pięć) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od uprawomocnienia się orzeczenia w tym zakresie do dnia zapłaty.

Maria Dudziuk

Sygn. akt V Ca 541/24

UZASADNIENIE

Z uwagi na to, że niniejsza sprawa podlega rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu uproszczonym, stosownie do art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy ograniczył uzasadnienie wyroku jedynie do wyjaśnienia jego podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów prawa.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja powoda okazała się zasadna, co skutkowało koniecznością zmiany zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na rzecz powoda kwoty wskazanej w pozwie.

Sąd odwoławczy podziela ustalenia faktyczne Sądu I instancji, przyjmując je za własne i czyniąc integralną częścią poniższych rozważań, za wyjątkiem ustalenia przez ten Sąd , że awaria sprzętu do odśnieżania należącego do obsługi lotniska stanowi okoliczność nadzwyczajną w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 261/2004, która jako zdarzenie nie wpisuje się w ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej przez pozwanego, pozwany nie ponosi winy za brak realizacji lotu (...) w dniu 11 lutego 2022 roku, problemy z realizacją lotu bezpośrednio poprzedzającego sporny lot ( (...)) także należy uznać za okoliczności zwalniające przewoźnika z odpowiedzialności odszkodowawczej, pozwany podjął wszelkie racjonalne środki albowiem zorganizował transport autokarowy, z którego żaden z pasażerów nie skorzystał. W konsekwencji, Sąd Okręgowy nie widzi konieczności ich ponownego, szczegółowego przytaczania. W oparciu o zgromadzony przed Sądem Rejonowym materiał dowodowy Sąd Okręgowy ustalił, że planowany lot z B. do W. miał odbyć się w godzinach: 5:35 – 6:30, zaś w godzinach: 7:20 – 9:40 miał odbyć się następny lot z W. – O. do G.. W wyniku odwołania lotu (...) M. –M. utraciła możliwość odbycia lotu z W. do G. w porannych godzinach. Pasażerka dostała się samodzielnie z B. do W. w dniu 12 lutego 2022 roku za pośrednictwem przewoźnika (...) o godz. 10:45 (godzina rozpoczęcia podróży). Lot z W. do G. odbył się o godz. 16:45, tj. 9 h 25 min później, niż pierwotnie planowany lot.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd II instancji uznał, odmiennie niż Sąd Rejonowy, że powód wykazał zasadność powództwa, co w konsekwencji doprowadziło do zmiany zaskarżonego wyroku w zakresie punktu 1 i 2.

Dochodzone w przedmiotowej sprawie roszczenie oparte zostało na art. 5 ust. 1 lit. c) w zw. z art. 7 ust. 1 lit. a) Rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) Nr 295/91. Pierwszy z przywołanych przepisów stanowi, iż w przypadku odwołania lotu, pasażerowie, których to odwołanie dotyczy, mają prawo do odszkodowania od obsługującego przewoźnika lotniczego, zgodnie z przywołanym wyżej art. 7 Rozporządzenia, który określa wysokość zryczałtowanego odszkodowania.

Jednocześnie art. 5 ust. 3 Rozporządzenia stanowi, że opóźnienie (odwołanie) lotu nie rodzi po stronie pasażerów prawa do odszkodowania, jeżeli przewoźnik lotniczy jest w stanie dowieść, że odwołanie lub duże opóźnienie lotu było spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków, to jest okoliczności, które pozostają poza zakresem skutecznej kontroli przewoźnika lotniczego (zob. ETS w wyroku z dnia 19 listopada 2009 r. w sprawach połączonych C-402/07 i C 432/07). Zatem, przewoźnik lotniczy jest zwolniony z obowiązku wypłaty pasażerom odszkodowania na podstawie art. 5 ust. 1 lit. c i art. 7 rozporządzenia nr 261/2004, jeżeli dowiedzie, że odwołanie lub opóźnienie lotu jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków.

W niniejszej sprawie pozwany stał na stanowisku, że nie jest zobowiązany do wypłaty ww. odszkodowania ponieważ przedmiotowy rejs (...) na trasie B. – W. został odwołany z powodu nieukończenia rejsu poprzedniego (...), odbywającego się na trasie W. – B.. Powodem niewylądowania samolotu na lotnisku w B. były złe warunki hamowania na pasie startowym. Oblodzenie lotniska spowodowało, że samolot nie mógł wylądować i zawrócił z lotniska w B. do lotniska startowego. Przyczyną nieprzygotowania lotniska do startowania i lądowania samolotów była awaria maszyny odśnieżającej (uniemożliwiająca otworzenie ramion urządzenia), należącej do służb lotniska, które odpowiadają za stan pasów startowych oraz urządzeń na terenie portu lotniczego. Pozwany wskazał, że nie ponosi odpowiedzialności za brak należytych działań przez służby lotniska. Ocenę tą podzielił Sąd Rejonowy i oddalił powództwo. Ocena ta jednak nie jest prawidłowa.

Na wstępie należy zaznaczyć, że istota problemu w niniejszej sprawie sprowadza się do odpowiedzi na pytanie, czy w przypadku awarii sprzętu na lotnisku służącego do odśnieżania pasa startowego i w związku z tym odwołaniem lotu, pasażerowi przysługuje odszkodowanie w oparciu o przepisy Rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 roku ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów.

Istotą problemu w niniejszej sprawie była okoliczność, że poprzednik prawny powoda posiadał rezerwację na lot łączony z B. do W. i z W. do G. (łączny dystans 1 143 km), zaś w wyniku odwołania lotu na pierwszym odcinku podróży, podróżny utracił drugie połączenie, tj. z W. do G. i ostatecznie dotarł do miejsca docelowego swojej podróży z ponad 9-godzinnym opóźnieniem - co nie było kwestionowane. Pozwany jednak powołuje się na fakt, że odwołanie lotu na pierwszym odcinku miało miejsce z uwagi na opóźnienie rejsu poprzedzającego z W. do B. w wyniku wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności (warunki atmosferyczne), za które nie ponosi odpowiedzialności (finalnie awaria sprzętu do odśnieżania), gdyby zaś okoliczności te nie nastąpiły, to pasażer nie utraciłby połączenia na lot z W. do G. o godz. 7:20 i nie doszłoby do opóźnienia

W tym miejscu należy wskazać, że przepis art. 5 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 wymaga od przewoźnika, który chce się zwolnić z obowiązku wypłaty odszkodowania, spełnienia trzech przesłanek łącznie. Jak wynika z treści Wytycznych interpretacyjnych dotyczących rozporządzenia (WE) nr 261/2004 przewoźnik lotniczy w celu uzyskania zwolnienia z obowiązku wypłaty odszkodowania przewoźnik musi jednocześnie wykazać:

1. istnienie nadzwyczajnych okoliczności, tj. zdarzenia o charakterze nieprzewidywalnym, zewnętrznym i niemożliwym do uniknięcia,

2. bezpośredniego związku przyczynowego między zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności a opóźnieniem lub odwołaniem, oraz

3. fakt, że takiego opóźnienia lub odwołania nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków.

W okolicznościach rozpatrywanej sprawy pozwany nie wykazał zaistnienia nadzwyczajnych okoliczności, jak również, że podjął dostosowane do sytuacji środki, przy użyciu wszystkich zasobów ludzkich i materiałowych oraz środków finansowych, jakimi dysponował, w celu przeciwdziałania lub minimalizacji negatywnych skutków odwołania lotu. Należy dostrzec, że niekorzystne warunki pogodowe, są zdarzeniami będącymi nieodłączonym elementem normalnego wykonywania działalności przewoźników lotniczych i normalnych ramowych warunków funkcjonowania międzynarodowego przewozu lotniczego. Stan atmosfery jest częścią normalnego funkcjonowania lotnictwa. Niestabilne warunki atmosferyczne - a więc także opady śniegu - należy przypisać sferze działalności przewoźników lotniczych, które ze względu na swój charakter lub swoje źródło, wpisują się więc w ramy normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego. W tym miejscu należy przywołać wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 29 lipca 2015 r. w sprawie o sygn. akt VII SA/Wa 2898/14, w którym skład orzekający stwierdził, że nie stanowią okoliczności egzoneracyjnej niekorzystne warunki atmosferyczne, których wystąpienie jest wysoce prawdopodobne: „Przewoźnik, powinien być przygotowany na mogące wystąpić normalne okoliczności, typu niekorzystne (ale nie nadzwyczajne) warunki pogodowe, które z dużym prawdopodobieństwem mogą wystąpić i są normalnym elementem prowadzonej działalności, bo wpływają na realizację lotu”.

Należy wskazać, że zgodnie z motywem 14 preambuły rozporządzenia nr 261/2004 okolicznościami nadzwyczajnymi są „warunki meteorologiczne uniemożliwiające lot”, choć zatem wyliczenie znajdujące się w tym przepisie jest przykładowe, to niepoprawna jest taka wykładnia ww. przepisu, w świetle której, mimo że prawodawca jako przykład podał warunki meteorologiczne uniemożliwiające lot, to sądy krajowe uznawać będą za okoliczności nadzwyczajne również warunki meteorologiczne, które lotu nie uniemożliwiają, a jedynie przedłużają (utrudniają) jego obsługę. Choć bowiem wyliczenie okoliczności nadzwyczajnych jest przykładowe, to inne (niewymienione wprost) okoliczności mogą być uznane za nadzwyczajne, jeśli są porównywalne z tymi wskazanymi w wyliczeniu. Nie chodzi zatem o wszelkie niesprzyjające warunki meteorologiczne ale jedynie o takie, które uniemożliwiają wykonanie lotu.

Zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. W ocenie Sądu II instancji, w istocie to nie złe warunki atmosferyczne spowodowały odwołanie lotu na trasie B. – W., a awaria sprzętu. Niemniej jednak w przedmiotowej sprawie pozwany nie wykazał, aby warunki pogodowe uniemożliwiały wykonanie operacji lotniczych na lotnisku w B.. Nie ma nic nadzwyczajnego, że w zimę w B. pada śnieg, nie ma też nic nadzwyczajnego, że zaśnieża on lotnisko. Do odśnieżania lotniska obsługa lotniska wykorzystuje specjalistyczny sprzęt. Tym samym ocena prawna awarii maszyny odśnieżającej (uniemożliwiająca otworzenie ramion urządzenia) powinna prowadzić do przekonania, że takie zdarzenie nie wpisuje się w ramy „nadzwyczajnych okoliczności” których zaistnienie zwalnia przewoźnika z odpowiedzialności. W tym kontekście warto zwrócić uwagę na wnioski wynikające z treści postanowienia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 14 listopada 2014 r. w sprawie C- 394/14. Wskazano tam bowiem, że „ artykuł 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie nr 295/91, należy interpretować w ten sposób, że wydarzenie takie jak uderzenie w samolot lotniskowego pojazdu ze schodami do samolotu, nie może zostać zakwalifikowane jako nadzwyczajna okoliczność", zwalniająca przewoźnika lotniczego z obowiązku wypłaty na rzecz pasażerów odszkodowania z tytułu dużego opóźnienia lotu obsługiwanego przez ten samolot. W istocie schody lub kładki zamontowane na pojazdach są nieodłącznie wpisane w kontekst transportu pasażerów drogą lotniczą, gdyż pozwalają pasażerom wsiadać do samolotu i z niego wysiadać, w związku z czym przewoźnicy lotniczy regularnie spotykają się z sytuacjami będącymi wynikiem używania takich schodów. Wobec powyższego kolizję samolotu i takiego pojazdu ze schodami do samolotu należy uznać za zdarzenie, które wpisuje się w ramy normalnego wykonywania działalności przewoźnika lotniczego. Natomiast gdyby uszkodzenie samolotu zostało spowodowane przez akt zewnętrzny wobec normalnych usług świadczonych przez lotnisko, taki jak akt terroryzmu lub sabotażu, objęte byłoby pojęciem nadzwyczajnych okoliczności, czego dowiedzenie przed sądem odsyłającym należy do przewoźnika lotniczego” (Postanowienie TS z 14.11.2014 r., C-394/14, (...) v. (...), ZOTSIS 2014, nr 11, poz. 1-2377).

W ocenie Sądu Okręgowego stan faktyczny analizowany przez Trybunał przystaje do realiów niniejszej sprawy. Nie wątpliwie bowiem sprawne sprzęty i elementy lotniska, w tym przypadku sprzętu do odśnieżania które nie należą co prawda do przewoźnika, ale z których przewoźnik korzysta w ramach szeroko pojętej współpracy między podmiotami zapewniającymi obsługę lotniska, pozostają nieodłącznie wpisane w kontekst transportu pasażerów drogą lotniczą.

Korzystanie z infrastruktury lotniska jest stałym elementem szeroko pojętej procedury związanej z lotem. Mimo zatem, że przewoźnik nie miał wpływu na tę awarię, to z uwagi na to, że korzystanie z infrastruktury lotniska przez pasażerów linii lotniczych pozostaje w związku ze specyfiką działalności i usług świadczonych przez przewoźnika, nie można uznać, że taka awaria ma przymiot okoliczności nadzwyczajnej.

Co prawda, w niniejszej sprawie - inaczej niż w stanie faktycznym, na kanwie którego zapadło ww. postanowienie TSUE - samolot przewoźnika pozostawał sprawny i gotowy do lotu. Nie miało miejsca zdarzenie, które bezpośrednio miało wpływ na maszynę przewoźnika. Jednakże należy pamiętać, że art. 5 ust. 3 rozporządzenia reguluje odstępstwo od zasady wypłaty odszkodowania na rzecz pasażerów, tutaj zaś brak jest okoliczności faktycznych, które by takie odstępstwo uzasadniały. Pokreślić należy, że awarię sprzętu do odśnieżania należy uznać za zdarzenie, które wpisuje się w ramy normalnego wykonywania działalności przewoźnika lotniczego.

Na marginesie zaś należy jedynie wskazać, że wypełnienie przez przewoźnika zobowiązań na mocy rozporządzenia nr 261/2004 pozostaje bez uszczerbku dla prawa do dochodzenia odszkodowania od jakiejkolwiek osoby, w tym osoby trzeciej, która spowodowała opóźnienie, jak przewiduje to art. 13 tego rozporządzenia (wyrok F., C-11/11, EU:C:2013:106, pkt 44 i przytoczone orzecznictwo).

Nie ma zatem wątpliwości, że przewoźnik ponosi pełną odpowiedzialność wobec swoich pasażerów za konsekwencje związane z awarią sprzętu lotniskowego, między innymi sprzętu do odśnieżania. Tym samym ponosi również odpowiedzialność za utratę połączenia przez poprzednika prawnego powoda.

Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że zaplanowany na pierwszym odcinku lot z B. do W. został odwołany z przyczyn, które nie mogą zostać uznane jako nadzwyczajne. Tym samym nie zaistniały okoliczności nadzwyczajne, które zwalniałyby pozwanego z odpowiedzialności odszkodowawczej za utratę połączenia na locie łączonym.

Kolejno, należy wskazać, że pozwany w celu zwolnienia się z obowiązku odszkodowawczego względem pasażerów musi wykazać, że podjął wszelkie racjonalne środki celem uniknięcia odwołania lotu lub dużego opóźnienia lotu a nie celem przeciwdziałania wystąpieniu „nadzwyczajnych okoliczności”. Istotnym jest zapobieganie ich konsekwencjom, a nie ich wystąpieniu. Jeżeli przewoźnik lotniczy powołuje się na nadzwyczajną okoliczność, musi ją nie tylko dokładnie opisać, ale także powołać się na nią i udowodnić, że wykorzystał wszystkie dostępne mu zasoby ludzkie, materialne i finansowe, aby uniknąć odwołania lub opóźnienia oraz musi wskazać dlaczego nie było możliwości wykorzystania tych środków, biorąc pod uwagę jego możliwości i zasoby ((...) K. 8.6.2016 - 4 C 617/16; LG K. 13.2.2020 - 21 R 375/19y, BeckRS 2020, 3524) lub dlaczego takie środki byłyby od początku daremne, a tym samym bezcelowe (tak Sąd Gospodarczy w Wiedniu, wyrok z dnia 2 marca 2020 r. - 60 R 3/20a 19.2.2012 - 1 R 245/20f, BeckRS 202).

Należy zauważyć, że to na przewoźniku spoczywa obowiązek zaplanowania siatki lotów w taki sposób, aby wykonać rejs zgodnie z umową przewozu. Pozwany powinien przy planowaniu siatki połączeń uwzględniać czynniki niesprzyjające, tak aby minimalizować ryzyko zakłócenia planów życiowych pasażerów. Nawet gdyby przyjąć inaczej, uznając, że awaria sprzętu do odśnieżania ma charakter okoliczności nadzwyczajnej w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia 261/2004, to należy pamiętać, że aby uwolnić się od odpowiedzialności wobec pasażera przewoźnik powinien wykazać, że podjął wszelkie racjonalne środki, by przeciwdziałać lub zminimalizować negatywne skutki odwołania lotu, które skutkowało utratą połączenia do miejsca docelowego. Pozwany ograniczył się do wskazania, że zorganizował transport autokarowy, z którego finalnie żaden z pasażerów nie skorzystał. Co istotne, pozwany nie wykazał kiedy zaproponował transport autokarem. Nawet, gdyby pasażerka skorzystała z przejazdu autokarowego i tak nie zdążyłaby na planowany lot z lotniska W. – O. do G.. Tymczasem pozwany nie wykazał zaistnienia nadzwyczajnych okoliczności jak i podjęcia przez niego wszelkich racjonalnych środków w celu minimalizacji negatywnych skutków odwołania lotu. Pozwany nie sprostał ciążącemu na nim obowiązkowi przedstawienia dowodów potwierdzających fakt zaistnienia nadzwyczajnych okoliczności (warunków atmosferycznych uniemożliwiających lot) jak i podjęcia wszelkich racjonalnych środków w celu minimalizacji negatywnych skutków nieregularności spornego rejsu.

Z tych względów, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskrżony wyrok w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 250 euro wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 6 października 2022 roku do dnia zapłaty.

Konsekwencją powyższej zmiany, była również konieczność zmiany rozstrzygnięcia o kosztach procesu przed Sądem I instancji. Mając na uwadze, iż powód wygrał postępowanie w całości, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. należało zasądzić na jego rzecz od strony pozwanej kwotę w łącznej wysokości 387 zł, na którą złożyła się opłata od pozwu w wysokości 100 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł i wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 270 zł, ustalone w oparciu o § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 roku.

O kosztach postępowania w instancji odwoławczej orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie, obciążając nimi pozwanego jako przegrywającego sprawę. Ponadto w skład zasądzonych kosztów postępowania apelacyjnego wchodziła opłata sądowa od apelacji w kwocie 100 zł.

Maria Dudziuk

Sygn. akt V Ca 3273/23

(...)

Maria Dudziuk