Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

POSTANOWIENIE

Dnia 27 października 2021 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Maria Dudziuk
Protokolant:	sekr. sądowy Urszula Kujawska

po rozpoznaniu w dniu 27 października 2021 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) W.

z udziałem H. Z., J. M., A. S., K. P. i Skarbu Państwa - Prezydenta (...) W.

o stwierdzenie zasiedzenia

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 18 września 2019 r. sygn. akt II Ns 1343/14

postanawia:

1.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie 1 i 2 w ten sposób, że stwierdza, że (...) W. nabyło z dniem 27.05.2020 r. przez zasiedzenie własność nieruchomości zabudowanej, położonej w W. przy ul. (...) stanowiącej działkę ewidencyjną nr. (...) w obrębie (...) o powierzchni (...) ha opisanej na mapie sporządzonej przez geodetę W. T. w lipcu 2010 r. przyjętej do zasobu geodezyjnego i kartograficznego za nr (...) (k. 7 akt) uznając tę mapę za integralną część niniejszego orzeczenia oraz uznać, że wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie;

2.  uznać, że wnioskodawca i uczestnik ponoszą koszty postępowania odwoławczego związanie ze swoim udziałem w sprawie;

3.  przyznać i nakazać wypłatę na rzecz adwokata M. S. kwotę 900,00 zł (dziewięćset złotych) powiększoną o należny podatek VAT ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy tytułem wynagrodzenia kuratora ustanowionego dla H. Z. w postępowaniu odwoławczym;

4.  nakazać ściągnąć od (...) W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy kwotę 900,00 zł (dziewięćset złotych) powiększoną o należny podatek VAT tytułem zwrotu wydatków poniesionych na wynagrodzenie kuratora tymczasowo ze Skarbu Państwa.

V Ca 792/20

UZASADNIENIE

Wnioskodawca (...) W. wniósł o stwierdzenie zasiedzenia przez wnioskodawcę prawa własności zabudowanej nieruchomości położonej w W. w dzielnicy W., przy ul. (...) (dawniej ul. (...)), działki ewidencyjnej nr (...) z obrębu (...), o pow. (...) m2, dla której nie jest prowadzona księga wieczysta.

Uczestniczka H. Z. reprezentowana przez kuratora wniosła o oddalenie wniosku.

Pozostali uczestnicy postępowania - spadkobiercy zmarłego S. S. (1), prawdopodobnego spadkobiercy A. J. S.-M. wniosła o oddalenie wniosku, a A. S. i K. S. nie zajęli stanowiska.

Postanowieniem z dnia 18 września 2019r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy oddalił wniosek oraz orzekł o kosztach postępowania.

Rozstrzygając jak w postanowieniu Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Działka gruntu nr (...) z obrębu (...) w W. Włochach jest zabudowana budynkiem mieszkalnym. Działka ma powierzchnię (...) m2 i ma kształt oraz jest usytuowana względem okolicznych nieruchomości jak uwidoczniono to na wyrysie z mapy ewidencyjnej na k. 9 i mapie geodety k. 7.

Dla ww. działki gruntu wraz z sąsiednią działką (...) prowadzona była dawna księga wieczysta W. M. (łączna powierzchnia (...) m2), w której jako właściciel figurował nieżyjący J. Z..

(mapa geodety k. 7; wypis i wyrys k. 8-9)

Ustalenia faktyczne w zakresie faktów spornych

W latach 1950-1951 budynek przy ul (...) (ówczesna nazwa P.) (...) był przedmiotem zainteresowania Wojewódzkiej Komisji Lokalowej i Prezydium Miejskiej Rady Narodowej we W., które przydzielały lokale w nim, albo nakazywały usunięcie składu aptecznego.

(dowód: kopie decyzji i orzeczeń k. 10-13)

Decyzją z 4.03.1969 r. Prezydium Dzielnicowej Rady narodowej W. wydało decyzję o przekazaniu budynku przy ul. (...) w administrację Zarządu Budynków Mieszkalnych W. z dniem 1.04.1969 r. Uzasadnieniem decyzji było to, że właściciel J. Z. zmarł, a spadkobiercy nie zajmują się budynkiem. Protokolarne przejęcie nastąpiło 28.03.1969 r.

(dowód: kopia decyzji k. 14, zawiadomienie k. 15, protokoły k. 16-17)

Od kwietnia 1969 r. ZBM O., a następnie kolejne jednostki organizacyjne (...) W. zarządzają budynkiem, tj.: wynajmują lokale, zawierają umowy o naprawy i remonty, występują jako zarządca wobec organów nadzoru budowlanego. Lokatorzy lokali w budynku czynsz płaca na rzecz ZGN W.. Wyłącznie z tą jednostką kontaktują się w sprawach dotyczących administrowania budynkiem. Nikt inny nie przedstawiał się lokatorom jako właściciel. Administracja budynku nigdy nie uzależniała prac remontowych czy innych od zgody właścicieli. Niektóre remonty, zwłaszcza wewnątrz lokali, lokatorzy przeprowadzali i finansowali samodzielnie.

(dowód: dokumenty k. 18-332, zeznania świadka A. B. k. 531-533, zeznania świadka M. M. (2) k. 550-551)

W latach 70-tych wśród mieszkańców budynku krążyły plotki, że miasto szukało właściciela gruntu.

(dowód: zeznania świadka A. B. k. 531)

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie wskazanych wyżej dokumentów, ponieważ nikt z uczestników nie zaprzeczał ich prawdziwości, a sąd też nie ma podstaw by w nią wątpić. Równie i z tych samych powodów wiarygodne są zeznania świadków. Zeznania świadka B. C. (wniosek k. 360-361) pominięto, bo okazało się że nie żyje (k. 533).

Część dokumentów została złożona w kserokopiach, żadna ze stron nie żądała jednak przedstawiania ich oryginałów w trybie art. 129 k.p.c., ani nie kwestionowała ich prawdziwości i wiarygodności, mogły zatem stać się podstawą ustaleń na podstawie art. 308 i 309 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Mając na uwadze dokonane ustalenia faktyczne oraz ocenę dowodów Sąd Rejonowy wskazał następujące rozważania prawne:

Zgodnie z art. 677 § 1 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 610 § 1 k.p.c., podaną we wniosku datą nabycia własności sąd nie jest związany (postanowienie SN z 8.08.2001 r. sygn. I CKN 188/00). Natomiast stwierdzenie zasiedzenia może nastąpić tylko na rzecz osoby wskazanej przez wnioskodawcę lub innego uczestnika postępowania (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2017 r. II CSK 216/16).

We wniosku wnioskodawca wskazał jako nabywcę nieruchomości samego siebie, nikt nie zgłosił żądania, aby stwierdzić nabycie przez inny podmiot, a sam wnioskodawca podał (k. 3) że miasto nie władało budynkiem we własnym imieniu, tylko w imieniu Skarbu Państwa. Według wnioskodawcy, władanie rozpoczęło się w latach 50-tych (k. 2v), ewentualnie z dniem wydania decyzji o przejęciu w zarząd, tj. 4.03.1969 r., ewentualnie z dniem faktycznego objęcia zarządu, tj. 28.03.1969 r., to w każdym z tych 3 wariantów okres 20 lat zasiedzenia w złej wierze (wynikający z art. 172 k.c. w brzmieniu sprzed 1.10.1990 r.) upłynął przed datą komunalizacji z mocy prawa mienia państwowego. Datą tą jest 27.05.1990 r., zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 32, poz. 191).

Art. 172 k.c. w brzmieniu obowiązującym do 1.10.1990 r. stanowił, że posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od 10 lat jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie), zaś po upływie 20 lat posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Zgodnie z art. XLI ustawy Przepisy wprowadzające Kodeks Cywilny (p.w.k.c.), do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego, stosuje się od tej chwili przepisy tego kodeksu; dotyczy to w szczególności możności nabycia prawa przez zasiedzenie. Jeżeli termin zasiedzenia według kodeksu cywilnego jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg zasiedzenia rozpoczyna się z dniem wejścia kodeksu w życie; jeżeli jednak zasiedzenie rozpoczęte przed dniem wejścia w życie kodeksu cywilnego nastąpiłoby przy uwzględnieniu terminu określonego w przepisach dotychczasowych wcześniej, zasiedzenie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.

Zasada jednolitej własności państwowej (art. 128 §2 k.c. w pierwotnym brzmieniu) rozumiana była w ten sposób, że do 1 lutego 1989 r. (nowelizacji art. 128 k.c.) przedsiębiorstwo państwowe i inne osoby prawne lub jednostki organizacyjne mogły wykonywać m. in. posiadanie jedynie w imieniu Skarbu Państwa i nie mogło być uznawane za samoistnego posiadacza nieruchomości. Uchylenie art. 128 k.c. w pierwotnym brzmieniu nie spowodowało przy tym „uwłaszczenia” z tym dniem państwowych osób prawnych (innych osób prawnych, jednostek organizacyjnych) na składnikach mienia państwowego znajdujących się w ich zarządzie, od tej daty jedynie zostało dopuszczone nabycie przez nie własności. Uwłaszczenie takie w przypadku przedsiębiorstw państwowych nastąpiło dopiero z dniem 5 grudnia 1990 r. na podstawie ustawy z dnia 29.09.1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości oraz przepisów określających ustrój majątkowy państwowych osób prawnych. Co do (...) W. – 27.05.1990 r. weszła w życie ustawa z 18.05.1990 r. o ustroju samorządu miasta stołecznego Warszawy, zgodnie z jej art. 5 ust. 2 mieniem komunalnym (...) W. - związku dzielnic-gmin, posiadającego osobowość prawną – stawało się mienie państwowe służące użyteczności publicznej, w zakresie sprecyzowanym w ww. przepisie.

W świetle powyższego, przedsiębiorstwo państwowe (inna osoba prawna, jednostka organizacyjna) nie mogło przed 1.02.1989 r. nabyć na swoją rzecz własności przez zasiedzenie, mogło jednak do okresu swego posiadania samoistnego zaliczyć okres swojego posiadania zależnego za będący posiadaczem samoistnym Skarb Państwa, wykonywanego przed 1.02.1989 r., jeżeli nastąpiło przeniesienie posiadania (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z 25.01.2006 r., I CSK 11/05, z 11.12.2008 r., II CSK 314/08, z 20.09.2013 r., II CSK 10/13).

A zatem nawet gdyby wnioskodawca wykazał, że władał on i jego poprzednicy prawni nieruchomością jako posiadacz samoistny przez 20 lat od 1951 r. albo od 1969 r., to wniosek należałoby oddalić, bo nikt nie żądał stwierdzenia nabycia przez Skarb Państwa, a tylko on mógł nabyć nieruchomość, a nie jednostka która władała gruntem w jego imieniu. Stwierdziwszy to, sąd nie uznał za uzasadnione wzywania Skarbu Państwa do udziału w postępowaniu, bo Skarb Państwa nie ma interesu prawnego. Ma go wnioskodawca, który na podstawie przepisów o komunalizacji wywodzi swoje prawa do gruntu ewentualnie nabytego przed 27.05.1990 r. przez Skarb Państwa.

Po drugie, wnioskodawca nie wykazał, że władał spornym gruntem jak właściciel.

Zgodnie z art. 172 § 1 k.c., przesłankami nabycia nieruchomości przez zasiedzenie są:

1)  posiadanie,

2)  samoistność posiadania,

3)  upływ czasu.

Zgodnie z art. 337-338 i 340 k.c., posiadanie to stan faktyczny polegający na sprawowaniu faktycznego władztwa nad rzeczą, bez względu na to, czy władztwo to jest zgodne z prawem czy też niezgodne. Przy tym musi to być władztwo sprawowane we własnym imieniu, bo kto rzeczą faktycznie włada za kogo innego, jest tylko dzierżycielem.

Nie może nabyć własności przez zasiedzenie ten kto ją posiada jako posiadacz zależny. Zgodnie z art. 336 k.c., posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny). Posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne (art. 337 k.c.). Art. 339 k.c. ustanawia z kolei domniemanie, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym.

Wobec tego że wnioskodawca udowodnił okoliczność faktycznego władania cudzą nieruchomością, to przemawia na jego korzyść domniemanie z art. 339 k.c. Ciężar udowodnienia że władanie to miało charakter dzierżenia (władania za kogo innego) lub że było posiadaniem zależnym (że posiadacz nie zachowywał się jak właściciel lecz jako użytkownik, najemca itp.) spoczywał na uczestnikach (art. 6 k.c.), ale obalenie domniemania z art. 339 k.c. może też opierać się na okolicznościach przedstawionych przez samego wnioskodawcę.

Wola posiadania rzeczy w charakterze właściciela oznacza wolę posiadania jej dla siebie, z wyłączeniem innych podmiotów, a więc chęć wyłącznego władania rzeczą w zakresie stosownym do najszerzej pojętych uprawnień do rzeczy. Czynnik woli pozwala na rozróżnienie posiadania samoistnego od posiadania zależnego. W praktyce więc, o tym czy mamy do czynienia z posiadaniem charakterystycznym dla własności, czy też zależnym, decydują zewnętrzne (a więc widoczne dla otoczenia) przejawy władztwa nad rzeczą, jednoznaczne manifestowanie dla otoczenia władania jak właściciel.

Nad przedmiotową nieruchomością władztwo uzyskał Skarb Państwa, w drodze publicznoprawnej, tj. w wyniku decyzji z 4.03.1969 r. w oparciu o Rozporządzenie Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 9 czerwca 1959 r. w sprawie przejmowania budynków w zarząd państwowy (Dz. U. Nr 38 poz. 237), wydanego na podstawie art. 68 ust. 2 ustawy z dnia 30 stycznia 1959 r. - Prawo lokalowe (Dz. U. Nr 10, poz. 59).

Zgodnie z art. 68 ust. 1 Prawa lokalowego w brzmieniu obowiązującym w 1969 r. m.in. jeżeli zarząd budynku nie będącego własnością państwa nie był przez właściciela w ogóle sprawowany lub jeżeli właściciel nie sprawował zarządu w sposób należyty, wreszcie na jego własny wniosek, organ administracji państwowej mógł postanowić o objęciu budynku zarządem właściwych organów lub jednostek gospodarczych sprawujących zarząd budynkami. Warunki przejęcia zarządu ale także jego zakończenia, a także sposób przeprowadzania rozliczeń oraz zwrotu lub zabezpieczenia poniesionych nakładów normowało – wydane na podstawie delegacji z art. 68 ust. 2 ww. ustawy – przywoływane rozporządzenie Ministra z 9.06.1959 r.

Przepisy ww. aktów nie przewidywały przeniesienia własności nieruchomości objętej decyzją. Objęcie budynku w zarząd następowało w drodze imperium i w celu władania za właściciela, lecz nie w charakterze właściciela. Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, że objęcie władztwa i sprawowanie zarządu w ramach wypełniania zadań publicznych nie tylko nie stanowi posiadania samoistnego, ale wręcz nie oznacza wykonywania posiadania w rozumieniu art. 336 k.c. – w szczególności w postanowieniu z 20.10.1997 r. SN wprost stwierdził, że zarząd sprawowany na podstawie przepisów Rozporządzenia Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 9 czerwca 1959 r. w sprawie przejmowania budynków w zarząd państwowy w ogóle nie jest posiadaniem w znaczeniu cywilnoprawnym (postanowienie SN z 20.10.1997 r., II CKN 408/97; por. też uchwały SN: z 21.09.1993 r., III CZP 72/93, i z 26.10.2007 r., III CZP 30/07; postanowienia SN: z 17.09.1997 r., II CKN 316/97; z 28.04.2004 r., III CK 436/02; z 14.10.1998 r., II CKN 701/97).

Wnioskodawca uważa się za posiadacza samoistnego, ponieważ jego poprzednicy prawni dokonywali nakładów na nieruchomość, podejmowali decyzje dotyczące jej, przeprowadzali remonty i prace budowlane, wynajmowali lokale znajdujące się w nieruchomości, pobierali czynsz od lokatorów, ponosili koszty eksploatacji (k. 3) i uiszczali podatek od nieruchomości (k. 3v).

Co prawda o władaniu rzeczą „jak właściciel” może świadczyć przekonanie osób postronnych o przysługiwaniu prawa własności temu właśnie podmiotowi, niemniej jednak nie jest to dowód przesądzający o charakterze posiadania. Na powyższe przekonanie lokatorów budynku należy patrzeć przez pryzmat sprawowania bieżącego zarządu i gospodarki lokalami przez miasto, pobieranie przezeń czynszów i zawarte z tym właśnie podmiotem umowy najmu.

Również samo zawieranie umów najmu przez zarządcę nie przesądza o charakterze posiadania, wszak wynająć rzecz może nie tylko właściciel. Podobnie dokonywanie remontów i ponoszenie kosztów z tym związanych – w szczególności w wypadku władania rzeczą przez Skarb Państwa (Miasto), w stosunku do którego analiza zewnętrznych form zachowań wobec rzeczy może być zawodna, a większy nacisk należy położyć na analizę podstawy prawnej tego władania – nie musi świadczyć o władaniu właścicielskim (postanowienie Sądu Najwyższego z 4.02.2011 r., III CSK 124/10).

Wnioskodawca ani jego poprzednicy nie zmienili charakteru dotychczasowego władania przedmiotową nieruchomością. W szczególności nie zademonstrowali w żaden sposób, że od pewnego momentu wykonują swe czynności już nie na podstawie decyzji z 4.03.1969 r., lecz w drodze uzurpacji. W szczególności nie zaprzestali płacić podatku od nieruchomości, co przecież byłoby bezzasadne, gdyby gmina zachowywała się jak właściciel gruntu. Beneficjentem wpływów z podatku od nieruchomości jest przecież wyłącznie gmina. Skoro zatem gmina płaci podatek samej sobie, to nie płaci za siebie jako posiadacza samoistnego, ale za znanego lub nieznanego właściciela gruntu, w imieniu którego zarządza nieruchomością.

(...) W. nie nabyło więc własności, termin zasiedzenia nie rozpoczął bowiem nawet biegu, przynajmniej przed złożeniem wniosku do sądu. Dopiero ten wniosek można bowiem uznać za zamanifestowanie wobec otoczenia, że odtąd miasto nie uważa już się za zarządcę wykonującego decyzję z 4.03.1969 r., lecz za posiadacza samoistnego.

Ciężar obalenia domniemania z art. 339 k.c., zgodnie z którym domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym, spoczywa na kwestionującym posiadanie samoistne. Obalenie ww. domniemania następuje poprzez wykazanie innego niż samoistne charakteru posiadania rzeczy. Materiał dowodowy prowadzi do wykazania, że władztwo miasta nad przedmiotową nieruchomością miało charakter posiadania zależnego, tym samym – do obalenia domniemania z art. 339 k.c.

O kosztach postępowania sąd orzekł w oparciu o art. 520 § 2 k.p.c. W sprawie o stwierdzenie zasiedzenia niewątpliwie interesy wnioskodawcy i uczestnika są sprzeczne, zwłaszcza jeśli uczestnik oponuje przeciw uwzględnieniu wniosku. Należało zatem przyznać uczestnikowi kwotę 480 zł, stanowiącą stawkę minimalną kosztów zastępstwa procesowego ustaloną na podstawie § 7 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.09.2002 r. (Dz.U z 2013 r. poz. 490).

O nieuiszczonych kosztach sądowych, pokrywanych tymczasowo ze Skarbu Państwa, należało orzec na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Łącznie wydatki Skarbu Państwa wyniosły 118,08 zł za ogłoszenie w prasie (k. 507). Wynagrodzenie kuratora zostało zaś pokryte z zaliczki od wnioskodawcy.

Apelację od postanowienia Sądu Rejonowego wniósł wnioskodawca zaskarżając je w całości oraz wnosząc o jego zmianę i uwzględnienie wniosku ewentualnie o jego zmianę i stwierdzenie, że Skarb Państwa nabył przez zasiedzenie własność nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) z obrębu (...) o powierzchni (...) ha, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I Instancji do ponownego rozpoznania.

W apelacji podniesiono zarzuty naruszenia prawa materialnego tj. art. 172 kc i art. 336 kc oraz prawa procesowego tj. art. 233 § 1 kpc i ustalenie niezgodnie ze stanem rzeczywistym, że po stronie (...) W. nie doszło do zmiany władztwa o charakterze niebędącego posiadaniem zarządu w posiadanie samoistne.

H. Z. reprezentowana przez kuratora wniosła o oddalenie apelacji.

Już na etapie postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 20 maja 2021r. wezwał do udziału w sprawie w charakterze uczestnika Skarb Państwa Prezydenta (...) W., który zajął stanowisko w sprawie oraz wniósł o uwzględnienie wniosku przez stwierdzenie, że własność nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) nabył przez zasiedzenie Skarb Państwa z dniem wskazanym przez wnioskodawcę, ewentualnie o stwierdzenie, że własność nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) nabyło przez zasiedzenie (...) W. z dniem 27 maja 2020r.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jest uzasadniona a podniesione w niej zarzuty muszą skutkować zmianą zaskarżonego postanowienia przez stwierdzenie, że (...) W. nabyło z dniem 27 maja 2020r. przez zasiedzenie własność nieruchomości zabudowanej położonej w W. przy ul. (...) stanowiącej działkę ewidencyjną nr (...) w obrębie (...) o pow. (...) ha.

Sąd Okręgowy w pełni podziela dokonane przez Sąd I Instancji ustalenia faktyczne, jak również w istotnej części ocenę prawną tych ustaleń z jednym zastrzeżeniem, iż nie zgadza się ze stanowiskiem Sądu Rejonowego, że wnioskodawca nie zamanifestował zmiany charakteru posiadania zależnego na posiadanie samoistne.

Sąd Okręgowy stoi bowiem na stanowisku, iż w przypadku jednostki samorządu terytorialnego jaką jest gmina, sposób „uzewnętrznienia” zmiany charakteru posiadania może przybrać postać odmienną niż wymaga się tego od osób fizycznych. Nadto oceny uzewnętrznienia zmiany charakteru posiadania nie można oceniać w oderwaniu od szczególnych okoliczności danej sprawy.

Zgodzić się w pełni należy z oceną Sądu I Instancji, znajdującą oparcie także w stanowisku prezentowanym w orzecznictwie Sądu Najwyższego, iż nie sposób jest przyjąć, że władanie i zarządzenie nieruchomością, które odbywało się w niniejszej sprawie na mocy decyzji z 4 marca 1969r. wydanej w oparciu o Rozporządzenie Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 9 czerwca 1959r. w sprawie przejmowania budynków w zarząd państwowy (Dz. U. Nr 38, poz. 237) nie może zostać ocenione jako noszące charakter posiadania samoistnego. Był to akt o charakterze publicznoprawnym nie przewidujący wprost przeniesienia własności, ale w sposób stanowczy definiujący charakter sprawowanego zarządu przez właściwe organy czy też jednostki gospodarcze. Podzielić należy stanowisko prezentowane przez Sąd Najwyższy, że objęcie władztwa i sprawowanie zarządu w ramach wypełniania zadań publicznych nie tylko nie stanowi posiadania samoistnego, ale wręcz nie oznacza wykonywania posiadania w rozumieniu art. 336 k.c. – w szczególności w postanowieniu z 20.10.1997 r. SN wprost stwierdził, że zarząd sprawowany na podstawie przepisów Rozporządzenia Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 9 czerwca 1959 r. w sprawie przejmowania budynków w zarząd państwowy w ogóle nie jest posiadaniem w znaczeniu cywilnoprawnym (postanowienie SN z 20.10.1997 r., II CKN 408/97; por. też uchwały SN: z 21.09.1993 r., III CZP 72/93, i z 26.10.2007 r., III CZP 30/07; postanowienia SN: z 17.09.1997 r., II CKN 316/97; z 28.04.2004 r., III CK 436/02; z 14.10.1998 r., II CKN 701/97).

Z tych też względów nie sposób przychylić się do stanowiska wnioskodawcy o możliwości zaliczenia tego posiadania do posiadania, jakie należy przypisać gminie od chwili wejścia w życie ustawy z dnia 10 maja 1990r. – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych.

W ocenie Sądu Okręgowego chwila powstania w obrocie (...) W. jako jednostki samorządu terytorialnego posiadającej osobowość prawną to moment, w którym wnioskodawca rozpoczął posiadanie samoistne nieruchomości położonej w W. przy ul. (...). I ten powszechnie znany fakt wyodrębnienia z mocy ustawy nowego podmiotu prawa uznać należy za manifestację nowej jakości posiadania, któremu nie sposób – mając na względzie materiał dowodowy zgromadzony w sprawie niniejszej – przypisać charakter inny niż posiadania samoistnego.

Z tą chwilą bowiem jednostki samorządu terytorialnego, w tym gmina (...) W. uzyskały pełną podmiotowość prawną nabywając zdolność do czynności prawnych we własnym imieniu. Prawnym wyrazem odrębności interesów lokalnych społeczności od ogólnopaństwowych stała się podmiotowość prawna, której bezpośrednim wyrazem w sferze majątkowej stała się możność nabywania majątku we własnym imieniu.

Przyjmując natomiast jak wskazano już wyżej, że posiadaniem w znaczeniu cywilnoprawnym nie był zarząd sprawowany na podstawie przepisów Rozporządzenia Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 9 czerwca 1959r. w sprawie przejmowania budynków w zarząd państwowy, wydanych w trybie art. 69 Prawa lokalowego z dnia 30 stycznia 1959r. (Dz. U. z 1962r. Nr 47, poz. 227), posiadanie (...) W., które rozpoczęło swój bieg z dniem 27 maja 1990r., nie stanowi kontynuacji posiadania zależnego Skarbu Państwa wynikającego z faktu objęcia nieruchomości w zarząd w trybie decyzji z dnia 4 marca 1969r. nr (...).

Uznaniu, że w 1990r. rozpoczął bieg termin zasiedzenia nieruchomości na rzecz (...) W. nie stoi na przeszkodzie okoliczność, iż w chwili tej nie wydano żadnej decyzji, która w sposób formalny skutkowałaby przekazaniem zarządu na rzecz nowopowstałej gminy. Jak słusznie wskazuje w piśmie z dnia 10 czerwca 2021r, uczestnik Skarb Państwa Prezydent (...) W., przepisy prawa nie przewidywały żadnego trybu dla wydania takiej decyzji.

Powyższe w ocenie Sądu Okręgowego stanowi dodatkowy argument dla uznania, że z dniem 27 maja 1990r. nastąpiło wyraźne zamanifestowanie objęcia posiadania nieruchomości w W. przy ul. (...). Skoro bowiem art. 38 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami i wywłaszczeniu nieruchomości wprost przewidywał, że państwowe jednostki organizacyjne uzyskują grunty państwowe w zarząd na podstawie decyzji terenowego organu administracji państwowej albo na podstawie zawartej, za zezwoleniem tego organu, umowy o przekazaniu nieruchomości między państwowymi jednostkami organizacyjnymi bądź umowy o nabyciu nieruchomości, to brak takiej decyzji czy też umowy z dotychczasowym zarządcą uzasadnia przyjęcie, że z dniem 27 maja 1990r. nowopowstała gmina (...) W. rozpoczęła władanie sporną nieruchomością jak właściciel.

Słusznie również wskazuje uczestnik Skarb Państwa, że w 1990r. nie obowiązywał żaden akt prawny, który upoważniał jednostkę samorządu terytorialnego do zarządzania nieruchomością stanowiącą własność osób fizycznych, jak to miało miejsce w okolicznościach dotyczących gruntu i budynku przy ul. (...) w W..

Tym samym z tą chwilą nie sposób nie przyjąć, że posiadanie nieruchomości zaczęło mieć charakter inny od dotychczasowego władania. W stosunku do nieruchomości przy ul. (...) w W., będącej dotychczas w zarządzie Skarbu Państwa, nie mógł mieć zastosowania art. 5 ust. 1 ustawy wprowadzającej ustawę o samorządzie terytorialnym pozwalający na nabycie przez gminę konkretnego składnika należącego do rad narodowych. Przepisy tej ustawy nie obejmowały w ogóle kwestii przeniesienia posiadania czy też zarządu nieruchomością na rzecz jednostki samorządu terytorialnego co do gruntów stanowiących własność osób fizycznych. Co tym bardziej przemawia za przyjęciem, że co do takich terenów znajdujących się w faktycznym posiadaniu jednostek samorządowych, uzasadnione było przekonanie o rozpoczęciu władania nimi jak właściciel.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym dokumenty oraz zeznania przesłuchanych przez Sąd I Instancji świadków nie pozostawiają wątpliwości, że co najmniej od 1990r. (...) W. nie wykonywało żadnych czynności, którym można by przypisać cechy zarządu nieruchomością w cudzym imieniu. Jak słusznie wskazuje uczestnik Skarb Państwa (...) W. uzyskiwany z tytułu umów najmu czynsz przekazywało na poczet własnych dochodów, nie składało właścicielom rachunków za zarząd, nie występowało do właścicieli o zgodę na wykonywanie czynności zwykłego zarządu oraz czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu.

Taki stan rzeczy musi zostać oceniony jako odpowiadający samoistnemu posiadaniu przewidzianemu w treści art. 336 kc. (...) W. co najmniej od 27 maja 1990r. władało przedmiotową nieruchomością w wyłączeniem innych osób, pobierało pożytki i dochody w imieniu własnym i dla siebie, bez żadnych ograniczeń dysponowało nieruchomością. I co istotne za właściciela było uznawane przez lokatorów budynku posadowionego na gruncie.

Art. 336 kc istotną wagę przypisuje przesłance faktycznego władania nieruchomością, pomijając okoliczności, w których doszło do objęcia nieruchomości w posiadanie. Te okoliczności determinują jedynie dobrą lub złą wiarę posiadacza, mającą znaczenie dla okresu wymaganego dla uwzględnienia wniosku o zasiedzenie.

W konsekwencji w sprawie niniejszej zarzuty apelacji naruszenia art. 172 kc i art. 336 kc oraz art. 233 § 1 kpc musiały zostać uznane za zasadne. W sprawie bowiem wykazany został zarówno moment, w którym posiadanie samoistne gminy zaistniało, jak i okoliczności wskazujące na charakter tego posiadania. Wykazany bowiem został zarówno element fizyczny polegający na faktycznej możności władania rzeczą oraz element psychiczny oznaczający wolę wykonywania prawa w imieniu własnym i dla siebie.

Nie sposób w tym miejscu nie dostrzec, że także uczestniczka niniejszego postępowania J. M. zwróciła uwagę, iż zasiedzenie może biec na rzecz (...) W. co najwyżej od dnia 27 maja 1990r. podkreślając w dacie sporządzania pisma z dnia 19 kwietnia 2017r. (k-462), iż nie upłynął jeszcze okres 30 letni uprawniający (...) W. do zasiedzenia.

Sąd Okręgowy ma jednak na uwadze, iż w chwili orzekania okres ten już upłynął. I wobec braku jakiejkolwiek akcji wydobywczej ze strony następców prawnych właścicieli nieruchomości, nie ma podstaw do odmowy zastosowania w sprawie art. 172 kc i uznania, że (...) W. nabyło przez zasiedzenie z dniem 27 maja 2020r. własność zabudowanej nieruchomości położonej w W. przy ul. (...).

Uznając, że wnioskodawca wykazał fakt samoistnego posiadania nieruchomości przy ul. (...) w W. przez kres 30 lat, oraz mając na względzie, iż w chwili objęcia w posiadanie samoistne nieruchomości nie sposób przypisać gminie dobrą wiarę bowiem okoliczności nie uzasadniały przekonania o tytule właścicielskim, mając za podstawę prawną art. 172 § 1 i 2 kc należało zmienić zaskarżone postanowienie i stwierdzić, że (...) W. nabyło przez zasiedzenie własność nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) stanowiącej działkę ewidencyjną o nr (...).

Kierując się powyższymi motywami na mocy art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc orzeczono jak w pkt. 1 sentencji. O kosztach postępowania w obu instancjach rozstrzygnięto mając na uwadze treść art. 520 § 1 kpc oraz uznając, iż każdy z uczestników winien ponieść koszty postępowania w obu instancjach związane ze swoim udziałem w sprawie.

Podstawą przyznania wynagrodzenia kuratorowi ustanowionemu dla H. Z. orzeczono mając na względzie treść Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 listopada 2013 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz. U. z dnia 9 grudnia 2013 r., Dz.U.2013.1476) określającego, iż wysokość wynagrodzenia kuratora ustanowionego dla strony w sprawie cywilnej, zwanego dalej "kuratorem", nie może przekraczać stawek minimalnych przewidzianych przepisami określającymi opłaty za czynności adwokackie, a w przypadku gdy kuratorem jest radca prawny, przepisami określającymi opłaty za czynności radców prawnych. Wynagrodzenie kuratora będącego podatnikiem obowiązanym do rozliczenia podatku od towarów i usług podwyższa się o kwotę podatku od towarów i usług, określoną zgodnie ze stawką tego podatku obowiązującą w dniu orzekania o wynagrodzeniu. Ponieważ wynagrodzenie to wypłaca tymczasowo Skarb Państwa uzasadnione jest nakazanie ściągnięcia tej kwoty od wnioskodawcy, którego wniosek uzasadniał poniesienie wskazanego wydatku. Podstawą orzeczenia w tej materii jest art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.