Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 maja 2019 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:	SSO Agnieszka Łukaszuk (spr.)
Sędziowie:	SO Magdalena Majewska SR del. Dorota Walczyk
Protokolant:	protokolant Jakub Ośka

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2019 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Gminy Miasto K.

przeciwko Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu z siedzibą w W.

o ustalenie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie

z dnia 29 listopada 2017 r., sygn. akt II C 1585/17

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że ustala nieistnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu marki (...) o numerze rejestracyjnym (...) w okresie od 28 maja 2016 r. do 5 lipca 2016 r. przez Gminę Miasto K. i odstępuje od obciążania Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego z siedzibą w W. kosztami procesu;

2.  odstępuje od obciążania Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego z siedzibą w W. kosztami postępowania w instancji odwoławczej.

Sygn. akt V Ca 1270/18

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 30 maja 2017 roku Gmina Miasto K. wniosła przeciwko Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu w W. pozew o ustalenie nieistnienia obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia OC dla pojazdu marki (...) o nr rej. (...) od dnia 28 maja 2016 roku do dnia 5 lipca 2016 oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu według norm przepisanych.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na jej rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 29 listopada 2017 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy – Woli w Warszawie oddalił powództwo i odstąpił od obciążenia powoda Gminy Miasta K. kosztami procesu.

Powyższe rozstrzygnięcie było wynikiem następujących ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego:

W dniu 27 listopada 2015 roku Straż Miejska w K. wydała dyspozycję usunięcia z drogi publicznej pojazdu marki (...) o nr rej. (...).

Pismem z dnia 7 grudnia 2015 roku Urząd Miejski w K. poinformował J. N. o usunięciu pojazdu, wzywając do jego odebrania z parkingu strzeżonego. W wezwaniu zawarte zostało pouczenie, iż w przypadku nieodebrania pojazdu w terminie 6 miesięcy, jego własność przejdzie na gminę.

Pismem z dnia 13 stycznia 2016 roku J. N. poinformowała Gminę K., że nie odbierze powyższego pojazdu.

Bezpośrednio przed usunięciem z drogi publicznej i umieszczeniem na strzeżonym parkingu pojazd marki (...) o nr rej. (...) nie był eksploatowany. J. N. nie zawarła umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC powyższego pojadzu.

W dniu 5 lipca 2016 roku przedmiotowy pojazd został przekazany do stacji demontażu.

W dniu 25 sierpnia 2016 roku powyższy pojazd został wyrejestrowany.

Pismem z dnia 31 sierpnia 2016 roku Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny wezwał powoda do uiszczenie opłaty za niespełnienie obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia OC przedmiotowego pojazdu w roku 2016, w kwocie 3 700,00 zł

Ustalając stan faktyczny Sąd Rejonowy oparł się na dowodach z dokumentów oraz zeznań świadka J. N..

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, że p owództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie swoich rozważań Sąd Rejonowy ustalił, że w niniejszej sprawie powód wykazał istnienie interesu prawnego w postaci ustalenia istnienia lub nieistnienia wobec niego obowiązku ubezpieczenia OC, w związku z nałożeniem na niego przez pozwanego opłaty
w wysokości 3 700 zł za brak ubezpieczenia pojazdu marki (...) o nr rej. (...).

Następnie Sąd Rejonowy wskazał, że spór w niniejszej sprawie dotyczył kwestii prawnej sprowadzającej się do rozstrzygnięcia czy władanie Gminy Miasto K. nad pojazdem marki (...) o nr rej. (...) może być uznane jako posiadanie, tj. czy powodową Gminę należy uznać za posiadacza w rozumieniu prawa cywilnego powyższego pojazdu w okresie w którym właścicielem tego pojazdu była strona powodowa. Następstwem ustalenia, iż Gmina Miasto K. była posiadaczem przedmiotowego pojazdu w rozumieniu prawa cywilnego, jest zastosowanie przepisów dotyczących obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu i tym samym rozstrzyga o zasadności żądania powoda sformułowanego w pozwie. Powód podnosił, iż nie niezwłocznie po objęciu własności przedmiotowego pojazdu podjął działania zmierzające do jego wyrejestrowania. Zgodnie z art. 336 k.c. posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacza zależny). Na podstawie art. 339 k.c. domniemywa się, że ten kto rzeczą faktycznie włada jest posiadaczem samoistnym.

Sąd Rejonowy wskazał na treść postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2003 roku (V CK 24/03) gdzie uznano, iż to, że uzyskanie władztwa nad nieruchomością w granicach własności jest następstwem wykonywania uprawnień państwa jako podmiotu prawa publicznego, nie zmienia charakteru tego władztwa i tym samym nie może wykluczać jego kwalifikowania jako posiadania samoistnego. W uchwale zaś pełnego składu Sądu Najwyższego z dnia 26 października 2007 roku (III CZP 30/07) wskazano, że władanie cudzą nieruchomością przez Skarb Państwa, uzyskane w ramach sprawowania władztwa publicznego, może być posiadaniem samoistnym prowadzącym do zasiedzenia.

Mając powyższe na względzie Sąd Rejonowy wysnuł wniosek, że kwalifikowanie władania w niniejszej sprawie przez powoda jako posiadania samoistnego nie można w żaden sposób ograniczyć. Okoliczności towarzyszące uzyskaniu władania odpowiadającego wykonywaniu własności państwowej, w szczególności okoliczność polegająca na uzyskaniu władania w drodze aktu o charakterze władczym (w ramach imperium) nie stanowią przesłanek do zastosowania takich ograniczeń.

Sąd Rejonowy przyjął zatem, iż według art. 336 k.c. o posiadaniu i jego postaci decyduje wyłącznie sposób władania rzeczą, a władanie uzyskane w następstwie wypełniania przez państwo zadań publicznych w ramach imperium może być uznane za posiadanie samoistne.

W myśl art. 50a ust. 2 ustawy prawo o ruchu drogowym, pojazd usunięty w trybie określonym w ust. 1, nieodebrany na wezwanie gminy przez uprawnioną osobę w terminie
6 miesięcy od dnia usunięcia, uznaje się za porzucony z zamiarem wyzbycia się. Pojazd ten przechodzi na własność gminy z mocy ustawy. Wobec nieodebrania przedmiotowego pojazdu przez jego właścicielkę, Gmina Miasto K. stała się jego właścicielem w dniu 28 maja 2016 roku. Mając powyższe na uwadze Sąd Rejonowy stwierdził, iż w okresie od dnia 28 maja 2016 roku do dnia wyrejestrowania pojazdu a więc do dnia 25 sierpnia 2016 roku powód był posiadaczem samoistnym pojazdu marki (...) o nr rej. (...).

W myśl art. 23 ust. 1 i ust. 2 z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, posiadacz pojazdu mechanicznego jest obowiązany zawrzeć umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem posiadanego przez niego pojazdu. Przepisy dotyczące obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych stosuje się także do posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym, przed jego rejestracją oraz do posiadacza lub kierującego pojazdem historycznym albo pojazdem wolnobieżnym, od chwili wprowadzenia tych pojazdów do ruchu. Posiadacz pojazdu jest obowiązany zawrzeć umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych najpóźniej w dniu rejestracji pojazdu mechanicznego, z wyjątkiem pojazdów historycznych, ale nie później niż z chwilą wprowadzenia pojazdu do ruchu (art. 29 ust. 1 pkt 1. cyt. ustawy). W razie przejścia lub przeniesienia prawa własności pojazdu mechanicznego zarejestrowanego, którego posiadacz wbrew obowiązkowi nie zawarł umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, posiadacz, na którego przeszło lub zostało przeniesione prawo własności jest obowiązany zawrzeć umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych w dniu przejścia lub przeniesienia prawa własności pojazdu mechanicznego, ale nie później niż
z chwilą wprowadzenia pojazdu mechanicznego do ruchu. Jeżeli nastąpiło przeniesienie posiadania pojazdu mechanicznego zarejestrowanego bez przejścia lub przeniesienia prawa własności tego pojazdu, a dotychczasowy posiadacz pojazdu wbrew obowiązkowi nie zawarł umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, kolejny posiadacz pojazdu jest obowiązany zawrzeć umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych
w dniu wejścia w posiadanie tego pojazdu, ale nie później niż z chwilą wprowadzenia pojazdu mechanicznego do ruchu (art. 31 ust. 3 cyt. ustawy). Jak stanowi art. 33 pkt 2 wskazanej wyżej ustawy, umowa ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych ulega rozwiązaniu z chwilą wyrejestrowania pojazdu mechanicznego. Zatem przez cały okres zarejestrowania pojazdu na jego posiadaczu ciąży obowiązek posiadania ważnej umowy ubezpieczenia OC. Czasowe nieużywanie pojazdu lub stan technicznych nie pozwalający na jego eksploatację nie zwalnia z obowiązku zawarcia umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych.

Sąd Rejonowy wskazał, że z okoliczności sprawy wynika, że prawo własności pojazdu przeszło na powoda z dniem 28 maja 2016 roku. Z tego też względu na stronie powodowej spoczywał obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych od dnia przejścia prawa własności, tj. w okresie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia w przedmiocie przepadku pojazdu.

Mając powyższe na uwadze i na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd Rejonowy orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku, o kosztach procesu orzekając na podstawie art. 102 k.p.c.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiodła strona powodowa zaskarżając wyrok w całości.

Powód zarzucił Sądowi Rejonowemu:

1.  naruszenie art. 23 ust. 1 i ust. 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych - w związku z art. 50a ust. 2 ustawy prawo o ruchu drogowym, poprzez uznanie iż gmina która z mocy prawa nabywa własność pojazdu, jest obowiązana zawrzeć umowę obowiązkowego OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów, podczas gdy gmina nabywa pojazd z mocy prawa głównie celem jego utylizacji i likwidacji, tym samym nie uczestniczy on w ruchu, w zawiązku z tym gmina nie ma obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia OC;

2.  nie zastosowanie i nie uwzględnienie § 5 Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych
i Administracji z dnia 22.06.2011 r. w sprawie usuwania pojazdów pozostawionych bez tablic rejestracyjnych lub których stan wskazuje na to, że nie są używane
(Dz. U. 2015 r. poz. 1283), z którego wynika, iż w przypadku nieodebrania, w terminie
6 miesięcy od dnia jego usunięcia, pojazdu usuniętego w trybie art. 50a ust. 1 U.p.d., podmiot, któremu powierzono pojazd do przechowania, powiadamia o tym, nie później niż trzeciego dnia od dnia upływu tego terminu, właściwy miejscowo organ gminy oraz podmiot, który wydał dyspozycję, w związku z tym gminy zawsze będą w zwłoce
z zawarciem umowy OC, tym samym pośrednio wynika to z przepisów wykonawczych, iż gminy nie są zobowiązane do zawierania tych umów w przypadku nabywania pojazdów
z mocy prawa na podstawie art. 50a ust. 1 U.p.d.

Podnosząc powyższe zarzuty powód wniósł o uchylenie wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Woli Wydział II Cywilny II C 1585/17 z dnia 29 listopada 2017 r., orzeczenie, iż nie istnieje obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu marki (...) model (...) o numerze rejestracyjnym (...) w okresie od 28.05.2016 r. (dzień nabycia własności) do 5.07.2016 r. (demontaż pojazdu) przez Gminę Miasto K. oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki zwrotu kosztów sądowych.

W odpowiedzi na apelacją pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie na jego rzecz od powoda kosztów postępowania w instancji odwoławczej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne, czyniąc je równocześnie integralną częścią poniższych wywodów. Sąd Okręgowy dokonał jednakże odmiennej oceny wyników przeprowadzonego postępowania dowodowego, co w konsekwencji doprowadziło zmiany zaskarżonego wyroku.

Zdaniem Sądu Okręgowego, choć zgodzić się można z argumentacją Sądu Rejonowego w zakresie zastosowanych treści przepisów ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych to w przedmiotowej sprawie uzasadniony jest zarzut naruszenia art. 23 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych (…). W ocenie Sądu Okręgowego wykładnia dokonana przez sąd I instancji pomija bowiem całkowicie cel tej regulacji, ten zaś ma niewątpliwie związek ze stanem w jakim znajdował się przedmiotowy pojazd w chwili nabycia jego własności przez powodową gminę.

Z art. 35 ustawy wynika jasno, że ubezpieczeniem z tytułu odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta odpowiedzialność każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie ochrony ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu. Siłą rzeczy, chodzić może wyłącznie o pojazd, który może uczestniczyć w ruchu. Tymczasem z dowodów załączonych do akt sprawy wynika jasno, że samochód, którego dotyczy żądanie pozwu, zalegał na terenie publicznym, był niekompletny a jego ogólny stan przedstawiał wrażenie długotrwale nieużytkowanego. Przedmiotowy pojazd z całą pewnością nie nadawał się do ruchu w chwili nabycia go przez powoda na własność. Wynika to wprost z przedstawionej przez powoda dyspozycji usunięcia pojazdu nr (...) r. oraz zaświadczenia o demontażu pojazdu nr (...) z dnia 18 lutego 2014 r. Powódka nie używała pojazdu, którego właścicielem stała się z mocy prawa, jako środka transportu, sam pojazd zaś przeznaczony był do złomowania. Oznacza to, że również względy celowościowe sprzeciwiają się uznaniu, iż na powódce ciążył obowiązek zawarcia przedmiotowej umowy ubezpieczenia na mocy art. 31 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych (…).

W ocenie Sądu Okręgowego sytuacja prawna nowego właściciela jest zróżnicowana w zależności od tego, czy dotychczasowy posiadacz zawarł umowę ubezpieczenia. Zgodnie bowiem z art. 31 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych (…) jeśli umowa ubezpieczenia była już zawarta na nowego właściciela przechodzą prawa i obowiązki z niej wynikające (ust. 1); jeśli zaś wbrew obowiązkowi umowa nie została zawarta – na nowym właścicielu ciąży obowiązek jej zawarcia w dniu przejścia lub przeniesienia prawa własności, ale nie później, niż z chwilą wprowadzenia pojazdu do ruchu (ust. 3).

Z powyższych przepisów wynika zatem, że zakres obowiązków nowego właściciela jest uzależniony od okoliczności faktycznych: zawarcia lub niezawarcia umowy przez poprzedniego posiadacza oraz istnienia obowiązku zawarcia przez niego takiej umowy. Tymczasem powódka stała się właścicielką pojazdu porzuconego, a umowa zawarta przez poprzedniego posiadacza umowa ubezpieczenia wygasła po jego porzuceniu, lecz przed uzyskaniem jego posiadania przez powódkę. Tym samym uznać należy, iż nie istniał żaden podmiot, któremu można byłoby przypisać obowiązek zawarcia umowy. Poprzez porzucenie pojazdu poprzedni posiadacz wyzbywa się bowiem posiadania i tym samym dezaktualizuje się wobec niego obowiązek określony w art. 23 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych.

Sąd Okręgowy wskazuje nadto, iż nabycie pojazdu w trybie art. 50a ustawy prawo o ruchu drogowym jest nabyciem z mocy prawa tj. nabycie to ma charakter pierwotny i szczególny w odniesieniu do nabycia bądź zbycia na podstawie czynności prawnej. Gmina nabywa bowiem nowe prawo, nie związane w żaden sposób z prawem, które przysługiwało osobie uprzednio uprawnionej. Zgodnie zaś z ustaloną w doktrynie prawa instytucją pierwotnego nabycia prawa własności nowy właściciel nie uzyskuje prawa, jakie przysługiwało dotychczasowemu właścicielowi, gdyż jego prawo jest niezależne od prawa poprzednika. Pojazd nabyty pierwotnie wymaga zatem uprzedniej rejestracji przed przeznaczeniem go do eksploatacji tj. jako środka lokomocji i dopiero z tą chwilą powstaje obowiązek jego ubezpieczenia. Obowiązek ten nie powstaje w przypadku braku wprowadzenia tak nabytego pojazdu do ruchu.

W konsekwencji uznać należy, że na powódce nie spoczywał obowiązek z art. 23 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych (…).

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżone orzeczenie i orzekł jak w punkcie I wyroku.

O kosztach procesu zarówno przed sądem I, jak i II instancji orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c. odstępując od obciążania pozwanego obowiązkiem poniesienia tych kosztów. Wydając przedmiotowe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy uwzględnił fakty związane z przebiegiem procesu, tj. podstawę oddalenia żądania, dotychczasowe orzecznictwo sądów w tym zakresie, jak również częściowo uzasadnione przekonanie pozwanego o braku zasadności zgłoszonego roszczenia - trudne do zweryfikowania a limine.