Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 stycznia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:	SSO Bożena Miśkowiec
Protokolant:	sekr. sądowy Urszula Kujawska

po rozpoznaniu w dniu 18 stycznia 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. D.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy - Woli w Warszawie

z dnia 6 czerwca 2017 r., sygn. akt I C 173/17

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od J. D. na rzecz (...) S.A. w W. kwotę 900 (dziewięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w instancji odwoławczej.

Sygn. akt V Ca 1965/17

UZASADNIENIE

Powódka J. D. wniosła o zasądzenie od (...) S. A. z siedzibą w W. 5.221,19 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 8 września 2016 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w sprawie o sygn. I Nc 7785/16 z dnia 7 grudnia 2016r. Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym dla Warszawy – Woli w Warszawie orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Pozwany (...) S.A. wywiódł sprzeciw wnosząc o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 6 czerwca 2017 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy - Woli w Warszawie: 1) oddalił powództwo; 2)zasądził od J. D. na rzecz (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 1.817 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło na podstawie następujących ustaleń oraz rozważań poczynionych przez Sąd I instancji.

J. D. w dniu 12 czerwca 2014 r. złożyła wniosek o zawarcie umowy ubezpieczenia na życie z (...), index (...) (...) ze składką regularną. Składka została określona na kwotę 1.000 zł miesięcznie, a suma ubezpieczenia na kwotę 100 zł. Przez okres obowiązywania umowy powódka wpłaciła pozwanemu składki w łącznej kwocie 23.330 zł. A. (...) doliczyło J. D. do rachunku inwestycyjnego zgodnie z warunkami umowy premię łącznie w wysokości 3.000 zł.

Ubezpieczenie na życie było produktem inwestycyjnym. W celu inwestowania środków pochodzących ze składek, (...) S.A. oferował ubezpieczającym ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe, różniące się strukturą i kategoriami lokat, a tym samym funduszami inwestycyjnymi i profilem ryzyka. Prawo ustalenia alokacji, a tym samym prawo wyboru ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych, w których jednostki uczestnictwa miały być inwestowane środki pochodzące ze składek podstawowych lub składek dodatkowych, przysługiwało ubezpieczającemu. Ryzyko inwestycyjne związane z inwestowaniem środków pochodzących ze składek w jednostki uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych ponosił ubezpieczający.

J. D. zawarła umowę ubezpieczenia potwierdzoną polisą (...) o numerze (...). Umowa zakładała co najmniej 20-letni okres oszczędzania, zaś w przypadku rezygnacji przez klienta z kontynuowania umowy, Towarzystwo wyliczało tak zwaną „wartość wykupu”, która stanowiła kwotę podlegającą wypłacie klientowi w przypadku wcześniejszego zakończenia umowy.

Wartość wykupu obliczana była przy pomocy wskaźnika wykupu, który był zależny od czasu trwania umowy. Wskaźnik wykupu stanowił procent zgromadzonych środków finansowych klienta. W pierwszych dwóch latach trwania umowy wskaźnik ten wynosił zero co oznaczało, że w przypadku rezygnacji z umowy w pierwszych dwóch latach obowiązywania, klient tracił wszystkie zgromadzone na koncie środki na rzecz pozwanego A. (...) (...) w W..

Zgodnie z Tabelą opłat i limitów wskaźnik wykupu w trzecim roku polisy wynosił 20%, w czwartym 40%, w piątym 60%, w szóstym 70%, w siódmym 75% w ósmym 80% w dziewiątym 84%, w dziesiątym 88%, od 11 do 19 roku 99,5%, od dwudziestego 100% zgromadzonych środków.

Integralną cześć umowy stanowiły dokumenty przygotowane przez pozwanego stanowiące wzorzec umowny: Ogólne warunki ubezpieczenia (...)/ (...) na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi ze składką podstawową opłacaną regularnie – indeks (...) (...) oraz Regulaminy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych oferowanych do umów ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowymi funduszami kapitałowymi – (...) – indeks (...) (...), Tabela Opłat i limitów – indeks (...) (...). Pozwany przy zawieraniu umowy odebrał od powódki J. D. oświadczenie, że powódka została pouczona, iż: 1) Inwestowanie w ubezpieczeniowe fundusze kapitałowe jest obarczone ryzykiem inwestycyjnym. Wartość jednostek uczestnictwa jest zmienna i może ulegać istotnym zmianom w zależności od sytuacji rynkowej, co może powodować, że wartość środków przysługujących Ubezpieczającemu może być wyższa lub niższa od wpłaconych składek. Przyszłe wyniki ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych mogą znacznie odbiegać od wyników osiąganych w przeszłości; 2) Towarzystwo pobiera opłaty zgodnie z umową ubezpieczenia oraz jest zobowiązane do pobierania podatków w przypadkach określonych przepisami prawa, co skutkuje pomniejszeniem kwot należnych Ubezpieczającemu; 3) Towarzystwo nie prowadzi działalności w zakresie doradztwa inwestycyjnego. Wszelkie analizy i projekcje dotyczące rynków i instrumentów finansowych, z którymi są związane lokaty ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych, stanowią wyłącznie opinię i poglądy bazujące na analizie stanu faktycznego oraz na zdarzeniach, które mogą nie wystąpić lub ich realizacja będzie odbiegać od przyjętych założeń nie stanowią doradztwa inwestycyjnego, rekomendacji, prognozy, zapewnienia, gwarancji itp. 4) Wszelkie decyzje dotyczące alokacji składki są podejmowane na jego własne ryzyko. Towarzystwo nie będzie ponosić odpowiedzialności za wyniki decyzji inwestycyjnych podejmowanych przez Ubezpieczających na ich podstawie.

Zgodnie z § 3 ust. 3 OWU integralną część umowy stanowiły Wniosek ubezpieczeniowy, OWU, polisa, załączniki do polisy, regulaminy ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych, Tabela opłat i limitów oraz inne dokumenty uzgodnione przez strony. Zgodnie z §2 pkt 34 wskaźnikiem wykupu określono wskaźnik procentowy określony w Tabeli opłat i limitów, służący do wyliczenia kwoty wypłaty części wartości podstawowej polisy oraz kwoty wypłaty wartości wykupu. Składka podstawowa była w OWU definiowana jako „składka obowiązkowa z tytułu umowy ubezpieczenia, opłacana przez Ubezpieczającego” (§ 2 pkt 17). Przedmiot i zakres ubezpieczenia został określony w § 6. Zgodnie z ust. 1 tego paragrafu - przedmiotem ubezpieczenia jest życie ubezpieczonego. W ust. 2 wskazano, że ubezpieczenie obejmuje śmierć ubezpieczonego w okresie ubezpieczenia oraz dożycie przez Ubezpieczonego ostatniego dnia okresu ubezpieczenia. Zgodnie z OWU, świadczenie ubezpieczeniowe należne w przypadku śmierci ubezpieczonego w okresie odpowiedzialności Towarzystwa z tytułu udzielania ochrony ubezpieczeniowej stanowi sumę ubezpieczenia powiększoną o wartość polisy. Świadczenie z tytułu dożycia obejmuje wartość polisy (§7). Obowiązkiem ubezpieczającego jest m.in. opłacanie składki podstawowej (§ 12 ust. 1). Z kolei obowiązkiem Towarzystwa jest m.in. wypłata świadczenia ubezpieczeniowego, wartości polisy lub odpowiednio jej części, zgodnie z zasadami określonymi w OWU (§ 13 ust. 1). Wysokość składki podstawowej i częstotliwość jej opłacania są ustalane przed zawarciem umowy ubezpieczenia na podstawie wniosku ubezpieczeniowego (§14). Koszty zawarcia umowy uwzględnia wskaźnik wykupu (§ 28). Począwszy od piątej rocznicy polisy, pod warunkiem opłacania przez ubezpieczającego wszystkich składek w okresie pięciu lat polisy, Ubezpieczający może dokonywać wypłat części wartości polisy w formie wypłaty jednorazowej (§29 ust.1) począwszy od dziesiątej rocznicy, w formie wypłat okresowych (§29 ust. 2). Począwszy od drugiej rocznicy polisy Ubezpieczający ma prawo dokonywać wypłat wartości wykupu (§ 30). Wartość wykupu składa się z iloczynu wartości podstawowej polisy i wskaźniku wykupu oraz wartości dodatkowej polisy (§ 30 ust. 3). Ubezpieczający może wypowiedzieć umowę ubezpieczenia poprzez doręczenie Towarzystwu oświadczenia o wypowiedzeniu umowy lub złożenie wniosku o wypłatę wartości wykupu (§ 31). Ubezpieczający może odstąpić od umowy w terminie 45 dni od dnia zwarcia umowy (§ 32). Umowa ubezpieczenia ulegała rozwiązaniu (§ 34) m.in. z dniem złożenia Towarzystwu oświadczenia o wypowiedzeniu umowy ubezpieczenia, chyba że w oświadczeniu ubezpieczający wskazał termin późniejszy. Zgodnie z § 35 w przypadku rozwiązania umowy na skutek okoliczności o których mowa w § 34 pkt 2) oraz 4) Towarzystwo dokonuje odpisania jednostek uczestnictwa zewidencjonowanych na rachunku podstawowym oraz na rachunku dodatkowym po cenie jednostek uczestnictwa obowiązujących w dniu umorzenia (§ 35) Ponadto, zgodnie z § 35 ust. 7 OWU Towarzystwo dokonuje jednorazowej wypłaty wartości polisy w terminie 30 dni od otrzymania zawiadomienia o zdarzeniu ubezpieczeniowym.

Zgodnie z umową agencyjną z dnia 9 września 2013 r., została naliczona i wypłacona na rzecz agenta ubezpieczeniowego (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w C. prowizja podstawowa za zawarcie polisy nr (...) z powódką w kwocie 11.400 zł.

W przypadku śmierci ubezpieczonego Towarzystwo (...) zobowiązało się wypłacić uprawnionemu z umowy środki zgromadzone na rachunkach inwestycyjnych, powiększone o sumę ubezpieczenia w kwocie 100 zł. Nie stosując zapisów umowy dotyczących wskaźnika wykupu i nie pobierając opłaty stanowiącej wartość wykupu.

W dniu 2 listopada 2015r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydał decyzję o Nr (...), na mocy której na podstawie art. 28 ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów wskazał, iż (...) S.A. w W. podejmie określone działania, mające na celu ograniczenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Wśród określonych przez Prezesa UOKIK w treści decyzji zobowiązań, pozwana spółka miała między innymi ograniczyć kwoty pobierane w wyniku stosowania opłaty likwidacyjnej i wskaźnika wykupu według załączonej tabeli, z której wynikało, iż w trzecim roku trwania polisy wartość wskaźnika wykupu będzie wynosić 80%. Z treści decyzji Prezesa UOKIK wynikało nadto, iż zobowiązanie to dotyczyć ma m.in. produktu w postaci (...) (...) Prezes UOKIK wskazał także, iż (...) S.A. w W. ma zaproponować konsumentom zawarcie aneksów zmieniających treść zawartych umów ubezpieczenia poprzez ograniczenie opłat - stosownie do treści tabeli zawartych w decyzji z dnia 2 listopada 2015r.

Pozwana (...) S.A. w W. zaproponowała J. D. ograniczenie kwot pobieranych w wyniku zastosowania wskaźnika wykupu w przypadku wcześniejszego rozwiązania umowy, wskazując na decyzję Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o Nr (...) z dnia 2 listopada 2015r. Szczegóły proponowanych zmian przedstawiono w aneksie, zwracając się z prośbą o jego podpisanie i zwrotne przesłanie listownie. Z treści przedmiotowego aneksu wynikało, iż strony postanawiają zmienić postanowienia umowy, dotyczące wartości wskaźnika wykupu w poszczególnych latach, w tym m.in. - w trzecim roku trwania umowy wskaźnik ten miał wynosić 80%. Zgodnie z aneksem pozostałe postanowienia umowy miały pozostać bez zmian, natomiast aneks miał wchodzić w życie z dniem otrzymania przez (...) S.A. w W. podpisanego przez konsumenta egzemplarza aneksu lub z chwilą wyrażenia przez Ubezpieczającego zgody na zmianę umowy ubezpieczenia. Treść aneksu w zakresie zaproponowanych zmian, w tym wartości wskaźnika wykupu uwzględniała zalecenia Prezesa UOKIK określone decyzją z dnia 2 listopada 2016r. J. D. nie podpisała i nie przesłała (...) S.A. w W. przestawionego jej aneksu, jednakże wyraziła zgodę wobec Ubezpieczyciela na zmianę umowy ufk, zawartej z (...) S.A. w dniu 9 lipca 2014r. w treści zgodnej z zaproponowanym jej aneksem.

W trakcie trwania trzeciego roku umowy, z uwagi na wniosek J. D. z dnia 9 sierpnia 2016r. pozwany rozwiązał umowę ubezpieczenia zawartą z powódką dnia 9 lipca 2014 r. Kwota łączna wpłaconych przez powódkę składek wyniosła 23.330,00 zł. Po rozwiązaniu umowy pozwane Towarzystwo wypłaciło powódce kwotę 22.172,78 zł. Wyliczona wartość podstawowa polisy wniosła 26.105,96 zł. Potrąceniu uległa kwota 5.221,19 zł, która stanowiła 20% wartości umorzonych jednostek uczestnictwa przy zastosowaniu wskaźnika wykupu wskazanego w tabeli opłat i limitów równego 80 %.

Pismem z dnia 14 października 2016 r. J. D. wezwała (...) S.A. do zapłaty kwoty 5.221,19 zł tytułem zwrotu środków nienależnie pobranych w wyniku rozwiązania umowy w termie 7 dni od otrzymania pisma. Pismem z dnia 24 października 2016 r. (...) S.A. odmówiło wypłaty powódce żądanej przez nią kwoty.

Sąd I instancji uznał powództwo za niezasadne.

Sąd Rejonowy zważył, iż niewątpliwym jest okoliczność, że skoro powódka wyraziła zgodę na związanie się zaoferowanym jej przez pozwanego aneksem do umowy ubezpieczenia, strony łączyła umowa o treści zmodyfikowanej wyżej wskazanym aneksem. Wobec powyższego Sąd dokonał incydentalnej oceny łączącej strony umowy w jej kształcie, wynikającym z zawartego aneksu.

Spór dotyczył kwestii prawnych, a mianowicie tego, czy w okolicznościach sprawy postanowienia OWU, określające „wartość wykupu” były ważne i skuteczne, czy też stanowiły niewiążącą dla powódki klauzulę niedozwoloną.

Zgodnie z art. 385 ¹ k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny (§ 1). Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (§ 2). Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (§ 3). Na podstawie zaś art. 385 ² k.c. oceny postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

Zatem aby określone postanowienie umowy mogło zostać uznane za niedozwolone postanowienie umowne, spełnione muszą zostać kumulatywnie cztery warunki: umowa musi być zawarta z konsumentem, postanowienie umowy nie zostało uzgodnione indywidualnie, postanowienie kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, a postanowienie sformułowane w sposób jednoznaczny nie dotyczy „głównych świadczeń stron". Pojęcie „interesu konsumenta” obejmuje elementy ekonomiczne, przede wszystkim związane z zachowaniem ekwiwalentności świadczeń oraz proporcjonalności obciążeń nałożonych na konsumenta do realnych kosztów związanych z umową i wartości świadczeń uzyskanych przez konsumenta, ale również pozaekonomiczne, takie jak pewność obrotu, zaufanie, czas poświęcony na realizację swoich uprawnień, przekonanie o rzetelnym potraktowaniu przez drugą stronę umowy. Ustawodawca wymaga nadto, by naruszenie interesów konsumenta przez klauzulę abuzywną nastąpiło w stopniu „rażącym”, a zatem musi być to naruszenie znaczne, polegające na drastycznym odejściu od zasad uczciwego obrotu, lojalności, szacunku dla drugiej strony umowy. Działanie wbrew „dobrym obyczajom” w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Rażące naruszenie interesów konsumenta polega na nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta (por. wyrok Sądu Najwyższego z 13.07.2005 r., I CK 832/04).

W uwzględnieniu powyższych rozważań w ocenie Sądu I instancji nie sposób było przyjąć, że w sprawie zostały spełnione wszystkie z powołanych przesłanek abuzywności.

W ocenie Sądu Rejonowego powódka, pomimo spoczywającego na niej w tym zakresie obowiązku wynikającego z art. 6 k.c., nie wykazała spełnienia powyżej wskazanych przesłanek.

Pozwany zastosował się do decyzji Prezesa UOKIK i zgodnie z zaleceniami decyzji z 2 listopada 2015 r. wystosował do powódki aneks określający wysokość wskaźnika wykupu na 80%, który to wzorzec powódka przyjęła. Zatrzymaniu zatem w ramach łączącej strony umowy podlegało 20 % wartości umorzonych jednostek uczestnictwa w funduszach.

Istotna także była bezsporna okoliczność poniesienia przez pozwaną znacznych kosztów związanych z zawarciem przedmiotowej umowy. Co prawda, nie sposób uznać za zasadne przerzucenia w całości tych kosztów na powódkę. Nie mogła jednak ujść z pola widzenia okoliczność, że część kosztów należało uznać za w pełni uzasadnione, biorąc pod uwagę fakt zawarcia między stronami długoterminowej umowy. Niewątpliwym jest bowiem, iż pozwany wiążąc się z powódką długoterminowym węzłem obligacyjnym ma prawo korzystać z pośrednictwa agentów ubezpieczeniowych przy jej zawarciu i w tym zakresie ponieść koszty prowizji w umiarkowanej wysokości, odpowiadającej nakładowi pracy pośredników. Dodatkowo na rzecz powódki doliczono premię od pozwanego w kwocie 3.000 zł. Biorąc zatem pod uwagę okoliczności związane z umową, w szczególności fakt, iż została zawarta na czas nieokreślony, z tym że minimalny czas jej obowiązywania strony określiły na 10 lat (§3 ust. 4 OWU) i z takim okresem trwania umowy powódka winna liczyć się zawierając przedmiotową umowę, a nadto sumę ubezpieczenia, a także obiektywną sytuację, że ubezpieczyciel ma prawo korzystać z usług pośredników i ich wynagradzać, ponosząc z tego tytułu koszty, w ocenie Sądu I instancji w takim przypadku, w sytuacji wcześniejszego rozwiązania umowy – już w trzecim roku jej trwania, zatrzymanie przez pozwanego 20% środków, zdaje się być uprawnione. Biorąc zatem powyższe pod uwagę i analizując treść umowy, w ocenie Sądu I instancji nie można było przyjąć, że w takich okolicznościach doszło do rażącego naruszenia interesów konsumenta.

Nie sposób również w realiach niniejszej sprawy przyjąć, iż doszło, poprzez zatrzymanie przez pozwanego 20 % wartości jednostek uczestnictwa, do naruszenia dobrych obyczajów rozumianych jako zaoferowanie przez przedsiębiorcę konsumentowi postanowień umownych godzących w równowagę kontraktową. Jak wynika bowiem z przedstawionego przez pozwanego i niekwestionowanego przez powódkę dokumentu zatytułowanego „szczegółowe dane dotyczące umowy ubezpieczenia”, pozwana w związku z zawarciem, wykonywaniem i rozwiązaniem umowy, nawet zatrzymując 20 % środków, poniosłaby stratę, nie uwzględniając w żadnym stopniu prowizji wypłaconej na rzecz pośrednika ubezpieczeniowego. Mając zatem powyższe na uwadze w ocenie Sądu Rejonowego należało przyjąć, że dochodzone w sprawie żądanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy miał na uwadze, że pomimo iż powódka związała się treścią aneksu do umowy ubezpieczenia, nie zamknęło jej to drogi do dochodzenia dalszych roszczeń w niniejszym postępowaniu, tj. w większym rozmiarze niż to wynika z podwyższenia wskaźnika wykupu dokonanego przedmiotowym aneksem, co wynika wprost z samej decyzji prezesa UOKIK z dnia 2 listopada 2015 r., jak i aneksu. Mimo iż w postępowaniach dotyczących dochodzenia roszczeń w ramach klauzul niedozwolonych, w uprzywilejowanej sytuacji mamy konsumenta, nie można nie zwracać uwagi na rozkład ciężaru dowodu. Jeżeli w istocie doszło do rażącego naruszenia interesów konsumenta bądź sprzeczności z dobrymi obyczajami, niezbędnym jest prowadzenie dalszego postępowania dowodowego m.in. poprzez przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, które mogłyby wykazać te przesłanki. W ocenie Sądu Rejonowego ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na stronie powodowej, która wywodzi skutki prawne z uznania danych postanowień za niedozwolone. Zatem, jako godzący w rozkład ciężaru dowodu, a również mając na celu ustalenie okoliczności bezspornych, bowiem powódka nie kwestionowała kalkulacji kosztów w treści przygotowanego przez pozwanego rozliczenia, zatytułowanego: „Szczegółowe dane dotyczące umów ubezpieczenia”,

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu zapadło na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiodła powódka, zaskarżając wyrok w całości wniosła o jego zmianę i uwzględnienie powództwa oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu za obie instancje.

Orzeczeniu zarzuciła: 1) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie ustaleń sprzecznych ze zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym polegających na uznaniu, że wskutek akceptacji przez powódkę postanowień Aneksu do umowy, doszło do zmodyfikowania pierwotnej umowy ubezpieczenia zawartej pomiędzy stronami, pomimo że w dacie akceptacji aneksu umowa wygasła wskutek złożonej przez powódkę rezygnacji, 2) naruszenie art. 6 k.c. w zw. z art. 385 ³ pkt. 12 i pkt. 17 k.c. przez uznanie, że ciężar wykazania abuzywności klauzul umownych dotyczących wartości wykupu spoczywał na powódce, pomimo, że klauzule te należało zakwalifikować do klauzul szarych co do których istnieje domniemanie abuzywności w związku z czym na pozwanej ciążył obowiązek obalenia domniemania, 3) naruszenie art. 385 ¹ § 1 k.c. przez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że w ustalonym stanie faktycznym, postanowienia umowy w zakresie kształtującym wartość wykupu, nie stanowią niedozwolonych klauzul umownych, 4) naruszenie art. 385 ² k.c. przez niezastosowanie i dokonanie oceny zgodności spornych postanowień umownych z dobrymi obyczajami wg. stanu z daty zawarcia aneksu, a nie daty samej umowy, 5) naruszenie art. 805 § 1 k.c. przez przyjęcie, że pozwana była uprawniona do potrącenia z rachunku powódki 5.221,19 zł. pomimo, że spowodowało to naruszenie zasady ekwiwalentności świadczeń i odpłatnego charakteru umowy ubezpieczenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu wobec niezasadności zarzutów w niej zawartych.

Sąd II instancji przyjął za własne poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne stwierdzając, że znajdują umocowanie w prawidłowo ocenionym materiale dowodowym, jak również podzielił w całej rozciągłości wnioski sądu meriti, jako wywiedzione z tych ustaleń w sposób logiczny, przy prawidłowym uwzględnieniu porządku prawnego.

Zgodnie z § 31 ust. 1 owu ubezpieczający może wypowiedzieć umowę ubezpieczenia poprzez doręczenie Towarzystwu oświadczenia o wypowiedzeniu umowy ubezpieczenia lub poprzez złożenie wniosku o wypłatę wartości wykupu w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Natomiast w § 4 ust. 2 owu odpowiedzialność Towarzystwa z tytułu udzielenia ochrony ubezpieczeniowej wygasa z dniem rozwiązania umowy ubezpieczenia lub odstąpienia od umowy przez ubezpieczającego

Aneks do umowy, który zmienił postanowienia umowne w zakresie w nim określonym, nie nosi daty jego zawarcia, jedyną datą 18 sierpnia 2016 r. opatrzone są podpisy złożone w imieniu strony pozwanej, która to data nie jest datą zawarcia tegoż aneksu. Z § 2 powołanego aneksu wynika, że wchodzi w życie z dniem otrzymania przez pozwanego podpisanego przez powódkę egzemplarza aneksu lub z chwilą wyrażenia zgody przez ubezpieczającego na zmianę umowy ubezpieczenia. W pozwie powódka przyznała, że wyraziła zgodę na zmianę umowy poprzez zawarcie aneksu do umowy. Dla skuteczności zarzutu apelującej, iż do zmiany umowy między stronami nie doszło wskutek jej uprzedniego wypowiedzenia przez powódkę, konieczne było wykazanie przez czynną stronę procesu daty wyrażenia przez powódkę zgody na zmianę umowy. Skarżąca nie wykazała, że zgoda przez nią złożona, czego nie negowała, nastąpiła po dacie 9 sierpnia 2016 r. Zatem brak było podstaw dla uznania, iż nie doszło między stronami do zawarcia aneksu zmieniającego postanowienie umowy w zakresie wskaźnika wykupu. Zwłaszcza, że w toku procesu obie strony zgodnie przyznały, iż do zawarcia aneksu doszło.

W ocenie Sądu II instancji zatrzymanie przez pozwaną 20% środków zgromadzonych na rachunku powódki jest wartością znaczną jednak przy uwzględnieniu iż pozwana przyznała przy zawarciu umowy powódce premię w wysokości 3.000 zł., nie sposób dopatrzeć się spełnienia istotnej przesłanki rażącego naruszenia interesów konsumenta, która nie miała miejsca w realiach niniejszej sprawy. Skoro więc powódka nie wykazała spełnienia wszystkich czterech przesłanek abuzywności negowanych postanowień umownych, rozstrzygnięcie Sądu I instancji należało uznać za zasadne.

Bezsprzecznie aneks do umowy stanowił wzorzec umowny albowiem jego treść nie była indywidualnie uzgodniona przez strony. Powódka zmianę w formie aneksu przyjęła, zatem umowa w jej zmienionym kształcie obowiązywała strony procesu do jej rozwiązania.

Niewątpliwie oceny zgodności negowanego przez powódkę postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy ale w uwzględnieniu jej treści, okoliczności zawarcia oraz co istotne w powiązaniu z umowami pozostającymi w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

W ocenie sądu odwoławczego prawo zwrotu świadczenia jednej strony stosunku zobowiązaniowego w przypadku braku świadczenia drugiej strony jest elementem tego stosunku. Postanowienie wyłączające takie prawo konsumenta jest godzeniem w równouprawnienie kontraktowe stron, zatem jest postanowieniem godzącym w dobre obyczaje. Gdy zaś wprowadza dysproporcję praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta w takim stosunku obligacyjnym jest również postanowieniem rażąco naruszającym interes konsumenta (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie - VI Wydział Cywilny z 2013-05-29, VI ACa 1488/12). Przy czym w niniejszej sprawie pozwana wykazała, iż nie doszło do rażącego naruszenia interesów powódki tj. do zaistnienia dysproporcji praw i obowiązków. Zdaniem Sądu Okręgowego mając na uwadze wartość składek uregulowanych przez powódkę, wartość rachunku, wartość wypłaconej powódce kwoty oraz kwoty zatrzymanej przez pozwanego w powiązaniu z kwotą 3000 zł. tytułem premii uregulowaną przez pozwaną na rzecz powódki, nie sposób dopatrzeć się rażącego naruszenia interesu konsumenta tj. skarżącej.

Ma słuszność apelująca, że klauzule umowne wyłączające obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie nie spełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnował z wykonania umowy, a także nakładające na konsumenta, który odstąpił od umowy obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej, odpowiadają treścią tzw. klauzulom szarym wymienionym w art. 385 ³ pkt. 12 i pkt.17 k.c. Zgodnie z art. 385 ³k.c. istnieje domniemanie abuzywności powołanych klauzul, stąd kontrahenta konsumenta obciąża ciężar obalenia domniemania. Nie sposób jednak uznać, że negowane przez powódkę postanowienie umowne odzwierciedla powyżej powołane dwie klauzule lub jedną z nich, zatem to na stronie czynnej procesu spoczywał ciężar dowodu i spełnienia wszystkich czterech przesłanek statuujących o kwestionowanych zapisach postanowień umownych.

Nie budzi w ocenie sądu II instancji wątpliwości, iż postanowienia umowy, które zastrzegają nieuzasadnione świadczenia na wypadek wcześniejszego rozwiązania umowy, naruszają interes konsumenta oraz w jakimś stopniu godzą w równowagę kontraktową stosunku. Należy jednak zauważyć, że w przypadku przedmiotowej umowy ubezpieczenia z funduszem kapitałowym rozliczenia wzajemne nie prowadzą do konstatacji, że mamy do czynienia z rażącym naruszeniem interesów konsumenta. W szczególności mając na uwadze, że na początku relacji umownej stron została wypłacona powódce premia oraz uwzględniając rozliczenia umowy po jej rozwiązaniu, brak jest argumentów przemawiających za uznaniem przedmiotowych zapisów umowy za klauzule abuzywne. Zatem także zarzut naruszenia art. 805 § 1 k.c. należało uznać za nietrafny.

Mają na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 385 k.p.c. Rozstrzygnięcie o kosztach procesu w instancji odwoławczej zapadło na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. i § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych poprzez zasądzenie na rzecz pozwanej wynagrodzenia zawodowego pełnomocnika według rozporządzenia obowiązującego w dacie wniesienia apelacji.