Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 lipca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodnicząca:	Sędzia Aleksandra Łączyńska
Protokolant:	Anna Wróblewska

po rozpoznaniu w dniu 09 lipca 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W.

przeciwko (...) Bank spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w W.

z dnia 03 kwietnia 2023 r., sygn. akt II C 1938/22

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

- w pkt II zasądza od pozwanego (...) Bank spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. kwotę 6.048,24 zł (sześć tysięcy czterdzieści osiem złotych i dwadzieścia cztery grosze) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 17 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie oddala powództwo;

-w pkt III zasądza od pozwanego (...) Banku (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. kwotę 2.217 zł (dwa tysiące dwieście siedemnaście złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty;

II.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od pozwanego (...) Bank spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. kwotę 1.300 zł (jeden tysiąc trzysta złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia w tym zakresie do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej.

Aleksandra Łączyńska

Sygn. akt: V Ca 2028/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 14 czerwca 2022 roku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą we W. wniosła o zasądzenie od (...) Bank spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 6.467,17 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 31 maja 2022 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki zwrotu kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając żądanie powódka wskazała, że jej poprzednik prawny zawarł z pozwaną umowę kredytu konsumenckiego nr (...). Powódka zawarła z konsumentem umowę cesji wierzytelności wynikających z umowy kredytu konsumenckiego. Następnie w dniu 17 maja 2022 roku powódka na mocy udzielonego pełnomocnictwa złożyła i wysłała pozwanej oświadczenie o skorzystaniu przez kredytobiorcę z sankcji kredytu darmowego w trybie art. 45 w zw. z art. 30 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (dalej również jako u.k.k.). Powódka wskazała również, że kredytobiorca nie dokonał jeszcze całkowitej spłaty kredytu, w związku z czym umowa nie została dwustronnie wykonana. Pozwana do dnia wniesienia pozwu nie uwzględniła żądania powódki.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 27 lipca 2022 roku wydanym w sprawie I Nc 2291/22 Referendarz Sądowy uwzględnił żądanie powódki w całości.

Pozwana w terminie wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty zaskarżając go w całości i wnosząc o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych. Uzasadniając powyższe pozwana zarzuciła wadliwość oświadczenia o skorzystaniu z sankcji określonej w art. 45 ust. 1 u.k.k. z powodu wadliwie udzielonego pełnomocnictwa. Ponadto pozwana podniosła szereg zarzutów m. in. wskazując, że pozwana złożyła oświadczenie z art. 45 ust. 1 u.k.k. z uchybieniem ustawowego terminu w nieprawidłowej formie, a nadto zaprzeczyła istnieniu przesłanek do zastosowania sankcji kredytu darmowego w niniejszej sprawie. Pozwana zarzuciła także nieważność umowy cesji, z której powód wywodzi swoje roszczenie. Dodatkowo pozwana wskazała, iż roszczenie powódki jest spóźnione. Pozwana zakwestionowała również wysokość dochodzonego roszczenia, albowiem w jej ocenie nie została ona w żaden sposób udowodniona. Przedstawione wyliczenia w ocenie pozwanej są bowiem oderwane od rzeczywistych spłat dokonanych przez kredytobiorcę, a dane nie uwzględniają zmian oprocentowania czy faktycznych dat w jakich następowały spłaty. Pozwana wskazała również, że nie zaszły przesłanki do zastosowania tzw. sankcji kredytu darmowego.

W piśmie z dnia 18 października 2022 roku powódka cofnęła powództwo ze zrzeczeniem się roszczenia w części tj. co do kwoty 418,93 zł. Powódka podtrzymała stanowisko i wnioski zawarte w pozwie oraz zaprzeczyła, jakoby nie miała legitymacji procesowej czynnej, że brak jest podstaw do składania przez powoda oświadczenia w trybie art. 45 ust. 1 u.k.k., aby oświadczenie w trybie art. 45 ust. 1 u.k.k. zostało złożone bezskutecznie, umocowanie powoda zostało dokonane w sposób wadliwy oraz że umowa cesji jest nieważna, a także żeby pozwana wywiązała się z obowiązków informacyjnych ani żeby powód nie udowodnił wysokości roszczenia.

Wyrokiem z dnia 3 kwietnia 2023 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie w sprawie o sygn. akt II C 1938/22 (I.) umorzył postępowanie co do kwoty 418,93 zł, (II.) oddalił powództwo w pozostałym zakresie, oraz (III.) zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 1800 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Z powyższym rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego nie zgodziła się powódka, która wywodząc apelację zaskarżyła je w całości.

Wskazanemu orzeczeniu apelująca zarzuciła naruszenie szeregu przepisów w tym w szczególności:

a)  art. 98 k.c. zw. z art. 65 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że w sprawie sporządzono pełnomocnictwo ogólne w sytuacji, gdy o rodzaju pełnomocnictwa świadczy nie tylko zwrot „ogólne", ale cala treść udzielonego pełnomocnictwa, tj. zakres i rodzaj czynności wymienionych w pełnomocnictwie, do których mocodawca upoważnił pełnomocnika oraz okoliczności w jakich pełnomocnictwo zostało udzielone i było wykonywane, które to czynniki wskazują na pełnomocnictwo mieszane - rodzajowe i szczególne, a Powódka nie miała zostać umocowana do wszelkich czynności zwykłego zarządu;

b)  art. 98 k.c. zw. z art. 74 k.c. w zw. z art. 45 ust. 1 u.k.k. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że pełnomocnictwo do poszczególnych czynności udzielone Powódce wymaga zachowania formy pisemnej, podczas gdy dla pełnomocnictwa do złożenia oświadczenia o skorzystaniu sankcji kredytu darmowego nie jest wymagana forma pisemna pod rygorem nieważności, a forma pisemna zastrzeżona jest tam jedynie dla celów dowodowych;

c)  art. 410 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i pominięcie okoliczności, że w związku z odpadnięciem podstawy prawnej świadczenia kredytobiorcy (a zatem Powódce) przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych tytułem odsetek umownych i innych kosztów kredytu jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu niedopłaty kapitału kredytu;

d)  art. 45 ust. 1 ustawy z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że zastosowanie sankcji kredytu darmowego upoważnia Sąd do ingerencji w treść umowy aż po anulowanie obowiązującego harmonogramu spłaty, podczas gdy z Umowy kredytowej w § 5 pkt 1 wynika, że „spłaty rat kapitałowo-odsetkowych kredytobiorca dokonywać będzie zgodnie z terminami i w wysokości określonej w doręczonym aktualnym harmonogramie spłat”, wobec czego do momentu zmiany harmonogramu kredytobiorcę obowiązują proporcje rat kapitałowych i odsetkowych tam określone;

1.  zaskarżonemu wyrokowi zarzucam naruszenie przepisów prawa procesowego, mające wpływ na rozstrzygnięcie, tj.:

a) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie wewnętrznie sprzecznych ustaleń faktycznych, przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i uznanie, że pełnomocnictwo udzielone Powódce stanowi pełnomocnictwo ogólne, podczas gdy konsument udzielili Powódce pełnomocnictwa do poszczególnych czynności, a z treści pełnomocnictwa oraz okoliczności, w których zostało ono złożone wynika do jakich czynności umocowana została Powódka;

b) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego polegający na pominięciu okoliczności, że termin i sposób spłaty kredytu ustalony w umowie wynika z harmonogramu spłat (§ 5 pkt 1), stanowiącego integralną część umowy, co wynika z § 13 pkt I ppkt 1, co z kolei oznacza, że do momentu zmiany harmonogramu przez Bank, kredytobiorcę obowiązują dotychczasowe wartości rat, w tym stosunek kapitału i odsetek tam zawarte;

c) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i niedostrzeżenie, że wysokość poniesionej przez kredytobiorcę kwoty prowizji wynika wprost z umowy kredytowej, faktu wypłaty kredytu oraz dyspozycji uruchomienia kredytu nr (...) (załącznik do sprzeciwu Pozwanej z dnia 30.08.2022 r.);

d) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 231 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego polegający na uznaniu, że strona powodowa nie wykazała wysokości roszczenia, tj. wysokości spłaconych odsetek umownych i prowizji, podczas gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego, tj. historii rachunku kredytowego nr (...) za okres od 01.01.2017 r. do 30.08.2022 r. prowadzonej dla umowy kredytowej nr (...) (załącznik do sprzeciwu Pozwanej z dnia 30.08.2022 r.) oraz postanowień umowy kredytowej nr (...) wynika, że kredytobiorca spłacił do dnia 19.04.2022 r. (podstawa faktyczna pozwu) zobowiązanie tytułem odsetek umownych w wysokości 4 045,06 zł oraz w kwocie 2 003,18 zł tytułem całości uiszczonej prowizji;

e) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez uznanie, że Powódka nie posiada legitymacji czynnej, podczas gdy przedstawione przez Powódkę dokumenty wraz z kartą podpisów A. w świetle całokształtu materiału dowodowego wskazują na fakt podpisania i skutecznego zawarcia w formie dokumentowej umowy przelewu wierzytelności i podpisania pełnomocnictwa, co powoduje, iż to na stronie pozwanej ciężar dowodzenia podpisania umowy przelewu wierzytelności nr (...) oraz pełnomocnictwa przez osobę inną, niż K. D. oraz G. G.;

f) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 308 k.p.c. i 309 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego polegający na:

i. pominięciu okoliczności, że z wtórników dokumentów elektronicznych oraz warstwy elektronicznej tych dokumentów załączonych do pisma przygotowawczego Powódki z dnia 18.10.2022 r. bezsprzecznie wynika fakt podpisania przez osobę o adresie e-mail: (...).pl oraz nr tel. (...) pliku dokumentów oznaczonych jednym kodem ID, co potwierdzone jest załączoną kartą A., a nr teł. (...) oraz adres e-mail: (...).pl został zweryfikowany przez bank (umowa kredytowa nr (...)), co z kolei stanowi o zachowaniu formy dokumentowej;

ii. przyjęciu, że tożsamość osoby zawierającej umowę poprzez platformę A. nie jest wykazana, podczas gdy dane te zostały wskazane także w raporcie BIK (adres e-mail, nr telefonu), którego nie można uzyskać bez potwierdzenia tożsamości;

Wobec powyższych zarzutów apelujący wniósł o:

a)  zmianę zaskarżonego wyroku w pkt II poprzez zasądzenie od Pozwanej na rzecz Powódki kwoty 6 048,24 zł wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 31.05.2022 r. do dnia zapłaty;

b)  w konsekwencji zmianę wyroku w pkt III poprzez zasądzenie od Pozwanej na rzecz Powódki pozostałych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, za postępowanie przed Sądem I instancji, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie w zakresie zmierzającym do zmiany zaskarżonego orzeczenia poprzez uwzględnienie powództwa w całości.

Niniejsza sprawa rozpoznawana jest w trybie art. 505 ¹ k.p.c. tj. w postępowaniu uproszczonym. Zgodnie zaś z brzmieniem art. 505 ¹³ k.p.c. jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku winno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Sytuacja taka miała miejsce w niniejszej sprawie, gdyż rozstrzygnięcie w sprawie przed Sądem Okręgowym zapadło na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w I instancji.

Sąd Odwoławczy wskazuje, po nowelizacji z dnia 4 lipca 2019 r. przepisów o postępowaniu uproszczonym pozostały zasadnicze różnice pomiędzy postępowaniem apelacyjnym zwykłym a uproszczonym, odnoszące się między innymi do modelu apelacji. Zgodnie zaś z art. 505 ⁹ § 1 ¹ k.p.c. apelację można oprzeć na zarzutach: 1) naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie; 2) naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy. Z kolei w § 2 ww. przepisu ustawodawca zaznaczył, iż po upływie terminu do wniesienia apelacji przytaczanie dalszych zarzutów jest niedopuszczalne. Zauważyć również należy, iż w zwykłym postępowaniu odwoławczym obowiązuje model apelacji pełnej, co oznacza, że rola sądu drugiej instancji nie ogranicza się jedynie do samego aktu kontroli zaskarżonego rozstrzygnięcia, ale obejmuje także powinność merytorycznego rozpoznania sprawy (art. 378 § 1 k.p.c. w zw. z art. 383 k.p.c.). Zatem zasadą obowiązującą w systemie apelacji pełnej jest wydanie przez sąd drugiej instancji wyroku reformatoryjnego. W art. 386 § 2, 3 i 4 k.p.c. wskazano bowiem wyraźnie przesłanki uchylenia zaskarżonego wyroku. Należą do nich przyczyny nieważności postępowania, nierozpoznanie istoty sprawy oraz konieczność przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. W postępowaniu uproszczonym kwestia ta została uregulowana odmiennie. Sąd drugiej instancji uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania, jeśli stwierdzi, że zachodzi naruszenie prawa materialnego, a zgromadzone dowody nie dają wystarczających podstaw do zmiany wyroku. A contrario sąd drugiej instancji powinien zmienić zaskarżony wyrok i orzec co do istoty sprawy, jeżeli nie ma podstawy naruszenia prawa materialnego albo też gdy podstawa ta wprawdzie występuje, ale zebrany materiał dowodowy umożliwia wydanie orzeczenia reformatoryjnego ( M. Manowska [w:] A. Adamczuk, P. Pruś, M. Radwan, M. Sieńko, E. Stefańska, M. Manowska, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I, LEX/el. 2020, art. 50512). Zgodnie ze stanowiskiem prezentowanym przez Sąd Najwyższy, apelacja w postępowaniu uproszczonym ma charakter apelacji ograniczonej i jej funkcją nie jest, tak jak w przypadku apelacji pełnej, ponowne rozpoznanie sprawy, lecz wyłącznie kontrola wyroku wydanego przez sąd pierwszej instancji ( Uchwała SN(7z) z 31.01.2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 55).

Mając na uwadze powyższe wskazać należy, iż w przedmiotowej sprawie Sąd Odwoławczy akceptuje ustalenia faktyczne Sądu I instancji, które sprowadzały się do chronologicznego przedstawienia zaistniałych zdarzeń, a przy tym były niesporne pomiędzy stronami, przyjmując je jednocześnie za własne. Niemniej jednak zaznaczyć należy, iż zasadnicze kwestie zostały ocenione przez Sąd I instancji w sposób błędny, naruszający tym art. 233 § 1 k.p.c., w szczególności odnoszące się do cesji wierzytelności oraz pełnomocnictwa udzielonego przez kredytodawcę powodowi, które z jednej strony zostały wskazane w uzasadnieniu Sądu I instancji jako część ustaleń faktycznych, a następnie ocenione zostały jako nieskuteczne i nie wywołujące skutków prawnych. Tenże Sąd dokonał również niewłaściwej wykładni przepisów ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim ( Dz. U. z 2023 r. poz. 1028 z późn. zm.), uznając w konkluzji, iż przedmiotowa umowa kredytowa nie zawierała naruszeń umożliwiających skorzystanie z sankcji kredytu darmowego. Mając na uwadze powyższe oraz ze względu na wzajemną interakcję przytoczonych powyżej zarzutów apelującego, Sąd Okręgowy uznał, iż dla zachowania czytelności i przejrzystości niniejszego uzasadnienia, celowym będzie odniesienie się do nich łącznie.

Przechodząc do analizy niniejszej sprawy początkowo zauważyć należy, iż w myśl art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Zaznaczyć należy, iż taka ocena, dokonywana jest na podstawie przekonań sądu, jego wiedzy i posiadanego doświadczenia życiowego, a nadto winna uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i - ważąc ich moc oraz wiarygodność - odnosi je do pozostałego materiału dowodowego. Uwypuklić również należy, że zwalczanie ustaleń faktycznych sądu I instancji i związanej z tym oceny materiału dowodowego może następować tylko poprzez argumenty natury jurydycznej, wykazanie jakie konkretnie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności lub mocy dowodowej lub niesłusznie im ją przyznając. Sąd Okręgowy podziela przy tym stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z dnia 1 czerwca 2021 r. w zakresie, iż skarżący może dążyć do wykazania wadliwości poczynionych ustaleń faktycznych jedynie powołując się na mające istotny wpływ na wynik sprawy naruszenie przepisów postępowania, które nie sprowadza się bezpośrednio do oceny dowodów ( Postanowienie SN z 1.06.2021 r., I CSK 558/20, LEX nr 3302856). Mając na uwadze powyższe wskazać należy, iż zarzuty strony pozwanej należy uznać za zasadne, bowiem w ocenie Sądu Odwoławczego strona ta wykazała, iż zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy został oceniony w sposób wybiorczy, a przy tym sprzeczny z zasadami logiki oraz doświadczenia życiowego.

W pierwszej kolejności odnieść się należy do skuteczności umowy powierniczego przelewu wierzytelności zawartej pomiędzy K. D. a powodem, która to umowa z jednej strony jako dowód z dokumentu stanowiła podstawę ustaleń faktycznych Sądu I Instancji, zaś z drugiej strony oceniona została jako nieskuteczna z uwagi na brak opatrzenia umowy kwalifikowanym podpisem elektronicznym. W ocenie Sądu Odwoławczego powyższe zapatrywanie jest całkowicie chybione. Przede wszystkim bowiem wskazać należy, iż w myśl art. 60 k.c. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli). Użyte w powyższym przepisie wyrażenie „ przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej” nie ogranicza się zatem do danych opatrzonych tzw. bezpiecznym podpisem elektronicznym (zgodnie z ustawą z dnia 5 września 2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej), ale obejmuje wszelkie inne sposoby elektronicznego przekazu danych ( W. G., R. K., Forma i skutki prawne podpisu elektronicznego, S. I.. L.. 2004, nr 4, s. 71 i n). Co istotne trafnie Sąd I instancji wskazał, że złożenie oświadczenia woli w formie elektronicznej nie spełnia wymogów formy pisemnej. Za formę równoważną formie pisemnej można w zasadzie uznać tylko dane opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym w rozumieniu ustawy o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej (poprzednio ustawa o podpisie elektronicznym). Mając na uwadze brzmienie przepisu art. 78 ¹ k.c. należy wskazać, iż strony umowy cesji z całą pewnością nie złożyły oświadczenia woli poprzez złożenie podpisu w formie bezpiecznego podpisu. Godzi się jednakże zwrócić uwagę, że powyższa okoliczność ma znaczenie wyłącznie w zakresie oceny czy przedmiotowa umowa została zawarta w formie równoważnej formie pisemnej, nie ma zaś znaczenia dla istnienia samej umowy. Co istotne przepisy dotyczące umowy cesji nie przewidują obowiązku zawarcia tego typu umowy w formie pisemnej. Z umowy przelewu powinno wynikać przede wszystkim kto jest zbywcą (cedentem), na rzecz kogo roszczenie przenosi (cesjonariusza), jak też jakiej wierzytelności przelew dotyczy. Ponadto w sytuacji, gdy obie strony zgodnie twierdzą, że doszło do przelewu wierzytelności z umowy i że obie strony miały taki zamiar i cel umowy na względzie - zbędne są rozważania i dokonywanie wykładni oświadczeń woli w tym przedmiocie. Dokonywanie takiej wykładni ma bowiem sens wówczas, gdy stanowiska stron umowy różnią się ( wyrok SA w Katowicach z 8 marca 2005 r., I ACa 1516/04, Legalis nr 72077). W okolicznościach niniejszej sprawy nie budzi wątpliwości Sądu Okręgowego, że umowa cesji, na podstawie której powód nabył dochodzoną wierzytelność zawierała wszystkie niezbędne elementy (określone były strony umowy, wierzytelność), a oświadczenie woli cedenta (zachowania ujawnione poprzez posługiwanie się środkiem komunikacji elektronicznej) i cesjonariusza (podpis na dokumencie) były zgodne. W myśl zaś art. 772 k.c. do zachowania dokumentowej formy czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie. Literalne brzmienie tego przepisu prowadzi do wniosku, że możliwość ustalenia osoby składającej oświadczenie nie musi wynikać z treści tego oświadczenia, ale ze sposobu złożenia oświadczenia (np. osobę tę można ustalić za pomocą IP komputera, z którego wysłano informacje). Z dochowaniem formy dokumentowej mamy do czynienia także w przypadku wypełnienia formularza dostępnego na stronie internetowej obejmującego wpis danych pozwalających ustalić tożsamość składającego oświadczenie. Forma dokumentowa nie jest ekwiwalentem formy pisemnej. Podstawowa różnica to brak wymogu złożenia na dokumencie własnoręcznego podpisu. W przedmiotowej sprawie strona powodowa przedłożyła do akt sprawy umowę cesji wierzytelności podpisaną elektroniczne za pomocą prywatnej platformy (...).com oraz załączyła kartę podpisów zabezpieczoną pieczęcią elektroniczną opartą o prywatny certyfikat ww. platformy. Jak zaś trafnie zauważył Sąd I instancji platforma A..com. została wpisana do rejestru niekwalifikowanych usług zaufania prowadzonego przez NBP na podstawie ustawy z dnia 5 września 2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej. Zdaniem Sądu Odwoławczego nie ulega zatem wątpliwości, że wprawdzie nie w formie pisemnej, ale do zawarcia umowy cesji doszło. W tych warunkach należało stwierdzić, iż umowa cesji przedstawiona przez stronę powodową, z punktu widzenia formy jej zawarcia, zachowuje kryteria kodeksowej formy dokumentowej, stanowi również dokument, do którego stosuje się przepisy o dokumentach prywatnych, a w tym domniemanie autentyczności podpisu.

Kolejno wskazać należy, iż przedmiotowa umowa cesji zawarta między K. D. a powodem obejmowała wszelkie wierzytelności pieniężne zarówno obecne, jak i przyszłe, wynikające z umowy o kredyt konsumencki, data zawarcia 12 października 2017 r., nazwa kredytodawcy: (...) Bank S.A.., przysługujące mu w stosunku do kredytodawcy, obejmujące w szczególności wierzytelność o zwrot wszelkich nienależnie pobranych opłat i kosztów, wierzytelność o zwrot kosztów w związku z wcześniejszą spłatą kredytu, wierzytelność mogącą wynikać z zastosowania art. 45 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim i przewidującego tzw. sankcję kredytu darmowego, wraz ze wszystkimi związanymi z tymi wierzytelnościami prawami (m.in. odsetkami za zwłokę i opóźnienie), zaś cesjonariusz przelew wierzytelności przyjmuje w celu ich dochodzenia i wyegzekwowania w stosunku do dłużnika. K. D. udzieliła również powodowi pełnomocnictwa do złożenia oświadczenia wynikającego z art. 45 u.k.k., przewidującego sankcję tzw. kredytu darmowego oraz do jego dalszego wykorzystania w kontaktach z właściwymi podmiotami zarówno w postępowaniu przedsądowym, jak i w postępowaniu sądowym, w szczególności poprzez przesłanie złożonego oświadczenia kredytodawcy. Następnie powód złożył Bankowi oświadczenie w imieniu K. D. o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, wskazując liczne naruszenia zawarte w przedmiotowej umowie pożyczki oraz wezwał do zapłaty kwoty 6467,17 zł w terminie 7 dni. Oceniając powyższe działania odnieść się należało również do kwestii pełnomocnictwa udzielonego powodowi do złożenia ww. oświadczenia. Wskazać należy co prawda, iż zgodnie z art. 99 § 1 k.c. pełnomocnictwo do dokonania określonej czynności prawnej musi być sporządzone w tej samej formie, jakiej prawo wymaga dla czynności do jakiej ma być wykorzystane. Należy jednak pamiętać, że oświadczenie konsumenta powinno być złożone w formie pisemnej ad probationem na podstawie art. 45 ust. 1 u.k.k. w zw. z art. 73 § 1 k.c. ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 1 lipca 2019 r. V ACa 118/18). Jeżeli nie zachowano takiej formy, czynność konsumenta jest skuteczna i powstaje wtedy sankcja kredytu darmowego. Mając na uwadze całokształt materiału dowodowego, Sąd Odwoławczy nie ma wątpliwości, że doszło do złożenia oświadczenia woli w przedmiocie udzielenia powodowi przez K. D. pełnomocnictwa, a czynność ta była skuteczna. Mając zaś dodatkowo na względzie, że fakt udzielenia tego pełnomocnictwa był potwierdzony w formie dokumentowej - ze wskazaniem nazwy adresu e-mail stron umowy, to w ocenie Sądu II instancji nie było podstaw do podważania faktu udzielenia powodowi pełnomocnictwa do złożenia stosownego oświadczenia. W oparciu o powyższe Sąd Odwoławczy uznaje, iż strona powodowa przedkładając do akt omówioną umowę powierniczego przelewu wierzytelności wykazała, iż posiada w tymże procesie legitymację czynną do dochodzenia roszczenia.

W drugiej kolejności ocenić należy zasadność i wysokość roszczenia strony powodowej, którego podstawa prawna wynikała w istocie z treści art. 45 ust. 1 u.k.k. Odnosząc się do powyższego, początkowo zauważyć należy, że przepis art. 5 pkt 10 u.k.k. definiuje rzeczywistą roczną stopę oprocentowania jako całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta, wyrażony jako wartość procentowa całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym. Innymi słowy jest to wartość wyrażająca procentowy udział kosztów kredytu w stosunku rocznym w całkowitej kwocie kredytu. Art. 5 pkt 6 u.k.k. definiuje natomiast całkowity koszt kredytu jako wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności: odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach, z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta. Skoro zatem odsetki stanowią element całkowitego kosztu kredytu, a zostały one policzone w sposób nieprawidłowy, tj. nie od całkowitej kwoty kredytu ale od sumy tej kwoty oraz kwoty prowizji, to należało uznać, że wskazana w umowie kwota odsetek jest zawyżona, a w konsekwencji zawyżone są i całkowite koszty kredytu, i obliczona z ich wykorzystaniem RRSO. Odsetki, które wchodzą w skład kosztów kredytu, liczone są od kwoty kapitału, a także innych opłat i prowizji a zatem w sposób fałszywy stanowią inną wartość procentową. Istotą odsetek kapitałowych jest to, że stanowią wynagrodzenie dla kredytodawcy za to, że kredytobiorca korzysta z jego środków pieniężnych. Naliczanie odsetek od pozaodsetkowych kosztów udzielenia kredytu konsumenckiego nie zasługuje na aprobatę także z tego powodu, że odsetki za korzystanie z kapitału zostały zaliczone przez ustawodawcę w art. 5 ust 6 u.k.k. do kosztów kredytu, a więc do tej samej kategorii co opłaty i prowizje. W rezultacie podzielić należało w całości stanowisko strony powodowej, iż wysokość odsetek określona w umowie została bezpodstawnie zawyżona. Kredytodawca niewątpliwie może naliczać odsetki od kwoty pożyczonego kapitału, jednakże tylko i wyłącznie kwota kapitału rzeczywiście udostępnionego kredytobiorcy może stanowić podstawę naliczania oprocentowania przez cały okres trwania umowy pożyczki. Brak więc podstaw do obciążania kredytobiorcy odsetkami od kosztów kredytu. W konsekwencji obciążenie kredytobiorcy przez pozwanego takimi odsetkami następuje sprzecznie z ww. przepisami ustawy o kredycie konsumenckim. Zatem pozwany pobierając odsetki powinien pobierać je od kwoty udostępnionej kredytobiorcy, a nie zaś jak to robił od kwoty stanowiącej sumę kwoty rzeczywiście udzielonej kredytobiorcy oraz kwoty przeznaczanej na skredytowanie prowizji. W ocenie sądu odwoławczego koszty kredytu i całkowita kwota kredytu to odrębne kategorie pojęciowe i nie jest dopuszczalne, aby pewna kwota pieniężna mogła jednocześnie stanowić część składową każdej z nich. Skoro prowizja została zakwalifikowana wprost do kategorii kosztów kredytu konsumenckiego, to nie może jednocześnie być częścią całkowitej kwoty kredytu, od której będą pobierane dalsze koszty, w tym odsetki. Przyjęcie odmiennej interpretacji stanowiłoby akceptację dla praktyki pobierania kosztów od kosztów umowy kredytowej. Powyższa wykładnia zgodna jest ze stanowiskiem wyrażonym w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 kwietnia 2016 roku, C-377/14, EU:C:2016:283, zgodnie z którym całkowita kwota kredytu i całkowity koszt kredytu ponoszony przez konsumenta są pojęciami odrębnymi i w związku z tym całkowita kwota kredytu nie może obejmować żadnych kwot należących do całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta. I tak całkowita kwota kredytu w rozumieniu art. 3 lit. I) i art. 10 ust. 2 Dyrektywy 2008/48 nie obejmuje żadnych kwot, których przeznaczeniem jest wywiązanie się ze zobowiązań podjętych w ramach odnośnej umowy o kredyt, takich jak koszty administracyjne, odsetki, opłata za udzielenie kredytu czy wszelkie inne typy kosztów, które musi ponieść konsument.

Mając na uwadze powyższe uznać należy zatem, iż zaistniały przesłanki do zastosowania sankcji kredytu darmowego, w sytuacji w której powód wykazał, że umowa kredytu obarczona jest naruszeniami uzasadniającymi taką sankcję. Pozwany w zawartej z konsumentem umowie kredytu podał zawyżone wysokości rat, co stanowiło wprowadzenie kredytobiorcy – konsumenta w błąd, co też stanowiło to praktykę niedopuszczalną. Prowadziło jednocześnie do wadliwego określenia rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania (RRSO) kredytu, a zarazem do naruszenia przywołanego powyżej przepisu art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k., co też aktualizowało podstawę do skorzystania z sankcji darmowego kredytu uregulowanej w art. 45 u.k.k.

Niezależnie od powyższego w ocenie Sądu Okręgowego doszło również do naruszenia przez pozwanego art. 30 ust. 1 pkt 10 ustawy o kredycie konsumenckim poprzez zastrzeżenie na rzecz kredytodawcy prawa do zmiany kosztów kredytu w oparciu o przesłanki, które sformułowane zostały w sposób dowolny i niejasny, co dotyczyło w szczególności warunku „zmiany cen rozliczeń międzybankowych” z § 3 ust. 3 pkt 2 umowy kredytu i „zmiany zakresu lub formy świadczonych przez bank usług” z § 3 ust. 3 pkt 4 umowy.

Zastrzeżone dla kredytodawcy uprawnienie do zmiany wysokości opłat i prowizji m.in. w sytuacji zmiany zakresu lub formy świadczonych przez bank usług, zmiany cen usług
i operacji, z których bank korzysta przy wykonywaniu poszczególnych czynności bankowych i niebankowych, nie tylko ma charakter blankietowy, ale przerzuca na konsumenta koszty ponoszone przez kredytodawcę w związku z decyzjami dotyczącymi sposobu prowadzonej przez pozwaną działalności gospodarczej. Bank przy tym nie wyjaśnia i nie wskazuje katalogu ewentualnych czynności niebankowych, na które powołuje się w § 3 umowy. Również wskazanie, że zmiana może nastąpić w przypadku zmiany poziomu wskaźników publikowanych przez GUS w zakresie inflacji bez wskazania konkretnego wskaźnika inflacji stanowi zapis nieprecyzyjny i uniemożliwia weryfikację zasadności ewentualnej zmiany. Ponadto w zakresie warunku odnoszącego się do zmiany cen energii, połączeń telekomunikacyjnych, usług pocztowych czy rozliczeń międzybankowych w umowie w ogóle nie wskazano źródła danych pozwalających na ustalenie zaistnienia ww. zmian cen usług. Co więcej pozwana nie wskazała rygorów, na jakich miałoby dojść do dokonania zmiany wysokości opłat i prowizji w przypadku zaistnienia jednego z wymienionych w umowie warunków, w tym nie oznaczono zasad ustalania kwoty bądź procentu ewentualnego wzrostu ww. kosztów. Podsumowując, wymienione w umowie warunki pozwalające na dokonanie przez bank zmiany wysokości opłat i prowizji są w istocie zależne tylko i wyłącznie od woli kredytodawcy. Brak jest bowiem obiektywnych i konkretnych przesłanek pozwalających na dokonanie oceny, czy zmiana wymienionych w umowie okoliczności w istocie uzasadniała zmianę opłat lub prowizji i to w wysokości narzuconej przez bank. W przypadku umowy zawartej przez pozwanego z kredytobiorcą (cedentem), przynajmniej niektóre przesłanki zmiany opłat i prowizji są na tyle nieprecyzyjne, że nie mogą być uznane za realizujące wymagania z art. 30 ust. 1pkt 10 u.k.k., a ponadto nie limitują w żaden sposób wysokości tej zmiany.

Stanowisko to należało oprzeć na analizie treści § 3 ust. 3 i następnych umowy kredytu. Poza zakresem tej analizy pozostawał Wyciąg z Taryfy Opłat i Prowizji (...) Banku S.A. dla Klientów Indywidualnych, który stanowił integralną części umowy, a w którym to dokumencie zgodnie z § 3 ust. 4 umowy wskazano zasady i wysokości zmiany stawek opłat i prowizji. Dokument taki nie został bowiem złożony do akt, a zatem nawet gdyby, zakładając czysto hipotetycznie, dokument ten doprecyzowywał zasady, na jakich opłaty i prowizje stosowane przez pozwanego mogą ulec zmianie, to nie stanowił podstawy ustaleń faktycznych i oceny prawnej Sądu. Sama zaś umowa jest na tyle nieprecyzyjna w tym zakresie, że należało ją uznać za sprzeczną z art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k. Nie sposób bowiem uznać, iż zapis w postaci „zmian cen usług i operacji, z których bank korzysta przy wykonywaniu czynności bankowych i nie bankowych” oraz „zmiany zakresu lub formy świadczonych przez bank usług, w tym zmiany lub dodania nowej funkcjonalności w zakresie obsługi danego produktu, w zakresie w jakim te zmiany mają wpływ na koszty ponoszone przez bank w związku z wykonywaniem umowy”. Taki sposób sformułowania postanowień umownych - wbrew temu co ponosi w apelacji pozwany - nie sposób uznać za czytelny i zrozumiały. Nie sposób uznać, aby konsument miał możliwość samodzielnego obliczenia, co składa się na podane składniki czynności bankowych. Słusznie więc Sąd Rejonowy uznał, iż taki zapis pozwala w sposób arbitralny ustalać wysokość opłat, co może prowadzić do znacznego obciążenia finansowego konsumenta.

Sankcji kredytu darmowego podlega także zamieszczenie w dokumencie umowy informacji niejednoznacznych lub niezrozumiałych (zob. art. 29 ust. 3 w zw. z art. 30–33; podobnie wyrok SO w Kielcach z 1.02.2023 r., II Ca 1858/22, LEX nr 3511122). Oznacza to – mimo braku bezpośredniego odesłania do art. 29 ust. 3 – nienależyte wykonanie obowiązku informacyjnego przez kredytodawcę (podobnie M. Grochowski [w:] Prawo..., s. 541; odmiennie G. Kott [w:] M. Chruściak i in., Ustawa..., s. 152).

Z art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k. wynika, że na kredytodawcy ciąży obowiązek wskazania
w umowie skonkretyzowanych warunków, w jakich dojdzie do zmiany kosztów kredytu. Chodzi tu o konkretne parametry, z odniesieniem do obiektywnych mierników. Zdaniem Sądu Okręgowego określone w § 3 ust. 3 i 4 umowy warunki zmiany opłat i prowizji są nieostre i dają pozwanemu kredytodawcy szerokie uprawienie do modyfikowania zobowiązania. Konsument nie jest bowiem w stanie ustalić w jaki sposób może zmienić się zakres jego zobowiązania. Przyjęte przez pozwanego kryteria nie chronią słabszej strony umowy - konsumenta, przed arbitralnymi decyzjami kredytodawcy. Nie można tracić z pola widzenia, że obowiązek informacyjny jest wypełniony wtedy, kiedy wymagane elementy umowy są przedstawione w sposób jednoznaczny i konkretny.

W konsekwencji uznać należało, odsetki pobrane przez bank od kwoty skredytowanej prowizji stanowiły świadczenie nienależne i podlegają zwrotowi na podstawie art. 410 §2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Przedstawione przez powoda wyliczenie kwoty należności z tego tytułu nie wzbudzało żadnych wątpliwości pod względem rachunkowym i zostało przyjęte za podstawę ustaleń faktycznych w sprawie. Wyjściowe zmienne algorytmu obejmowały potencjalny harmonogram spłat prowizji oraz odsetek, co prowadziło do uzyskania także jedynie potencjalnej wysokości roszczenia. Tym samym Sąd Odwoławczy w świetle art. 233 § 2 k.p.c. ocenił, że przedstawione przez stronę powodową wyliczenia uznać należało za prawdziwe. Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone orzeczenie na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. i zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 6.048,24 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 17 sierpnia 2022 r. na podstawie art. 481 k.c., zgodnie z żądaniem zawartym w pozwie, co stanowiło jednocześnie kwotę pomniejszoną o cześć roszczenia wobec, której cofnięto powództwo, a więc co do kwoty 418,93 zł.

Wydanie orzeczenia reformatoryjnego implikowało również konieczność zmiany rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przed sądem I instancji. Wobec uwzględnienia powództwa w całości zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona pozwana została obciążona obowiązkiem zwrotu na rzecz strony powodowej kosztów procesu. Na zasądzone koszty (2.217 zł) złożyły się opłata sądowa od pozwu w wysokości 400 zł, wynagrodzenie pełnomocnika określone zgodnie z § 2 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w kwocie 1.800 zł wraz z opłatą skarbową od udzielonego pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. Koszty te zasądzono wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, zasądzonymi na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, uznając apelującego za wygrywającego postępowanie w całości. Na koszty strony powodowej (1.300 zł) złożyły się opłata sądowa od apelacji w wysokości 400 zł, koszty wynagrodzenia pełnomocnika w postępowaniu apelacyjnym ustalone zgodnie z § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 powołanego powyżej rozporządzenia w kwocie 900 zł. Podobnie jak powyżej koszty te zasądzono wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, zasądzonymi na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

Aleksandra Łączyńska