Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 października 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Ewa Talarczyk
Protokolant:	Karolina Grudnicka

po rozpoznaniu w dniu 13 października 2023 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. O. i P. W.

przeciwko (...) Sp. z o.o. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 18 maja 2022 r., sygn. akt II C 808/21

oddala apelację;

zasądza od (...) Sp. z o.o. w W. na rzecz J. O. i P. W. kwoty po 450 (czterysta pięćdziesiąt) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia w tym zakresie do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w instancji odwoławczej.

Ewa Talarczyk

Sygn. akt V Ca 2772/22

UZASADNIENIE

Pozwem z 18 lutego 2021 r. J. O. i P. W. domagali się zasądzenia na swoją rzecz od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwot po 400 euro wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 21 lutego 2020 r. do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany – (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. w odpowiedzi na pozew z 15 czerwca 2021 r. – wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Postanowieniem z dnia 11 kwietnia 2022 r. Sąd Rejonowy odmówił odrzucenia pozwu.

Wyrokiem z dnia 18 maja 2022 r., zapadłym w sprawie o sygn. akt II C 808/21, Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwoty po 400 euro wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 24 lutego 2021 r. do dnia zapłaty (pkt 1.); w pozostałym zakresie powództwa oddalił (pkt 2.); zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwoty po 1.117,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 3.).

Z powyższym rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego nie zgodził się pozwany, który wywodząc apelację zaskarżył je w części, tj. co do pkt 1. i 3.

Orzeczeniu Sądu I instancji pozwany zarzucił:

- naruszenie art. 205c ust. 1 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze (Dz.U.2020.1970 t.j. z dnia 2020.11.06) w zw. z art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. poprzez błędne niezastosowanie i nie odrzucenie pozwu w sytuacji, gdy Powodowie przed wytoczeniem powództwa nie wyczerpali obligatoryjnego postępowania reklamacyjnego, a więc pozew jako przedwczesny powinien zostać odrzucony na podstawie art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c., co stanowi przyczynę nieważności postępowania, o której mowa w art. 379 ust. 1 k.p.c.;

- ustalenie przez Sąd Rejonowy niezgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy, że powodowie mieli potwierdzoną rezerwację na obsługiwany przez pozwaną lot (...) z dnia 20 lutego 2020 r. na trasie P. ((...)) - H. ( (...)); że karty pokładowe dowodzą faktu posiadania przez Powodów potwierdzonych rezerwacji, że skoro powodowie byli pasażerami lotu (...) z dnia 20 lutego 2020 r. na trasie P. ((...)) - H. ( (...)), to musieli posiadać potwierdzoną rezerwację na ten lot i opłacić przelot; że z umowy powodów zawartej z biurem (...) S.A. wynika, że powodowie uiścili opłatę za przelot; że nie można uznać, że opóźnienie lotu (...) z dnia 20 lutego 2020 r. na trasie P. ((...)) - H. ( (...)) nie zostało spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnej okoliczności; że opóźnienie w wymiarze powyżej 3 godzin nie było wynikiem działania pasażerów, na które to działanie przewoźnik nie miał wpływu, że powództwo jako przedwczesne mogło podlegać odrzuceniu tylko do dnia zakończenia przez Pozwanego postępowania reklamacyjnego, a więc do dnia 24 lutego 2020 r.;

- obrazę przepisów prawa procesowego, która mogła mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj.: art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 231 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów z kopii kart pokładowych powodów i dowolne uznanie na podstawie tych dowodów, że powodowie posiadali potwierdzoną i opłaconą rezerwację na sporny lot; art. 231 k.p.c. poprzez uznanie przez Sąd za ustalony faktu mającego istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, tj. iż choć z umowy zawartej przez powodów z (...) nie wynika, ile dokładnie wynosiła opłata za lot, to jednak w świetle zasad doświadczenia życiowego oczywiste jest, że bilet lotniczy wymaga opłacenia, a przedsiębiorcy będący przewoźnikami lotniczymi prowadzą swoją działalność w celu osiągnięcia zysku, zatem co do zasady odpłatnie, a więc udział Powodów w locie stwarza domniemanie faktyczne, że uiścili oni wynagrodzenie za transport lotniczy, podczas gdy z treści umowy powodów z (...) S.A. nie wynikało, iż w zakres imprezy turystycznej powodów miałby wchodzić przelot spornym lotem; art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę dowodu z umowy powodów z biurem (...) S.A. i w konsekwencji wadliwe ustalenie faktyczne, iż z umowy Powodów zawartej z biurem (...) S.A. wynika, że Powodowie uiścili opłatę za przelot lotem (...) z dnia 20 lutego 2020 r. na trasie P. ((...)) - H. ( (...)), podczas gdy z treści wspomnianej umowy wynika jedynie, że Powodowie mieli podróżować w dniu 20 lutego 2020 r. na trasie P.-H., nie oznaczono numeru rejsu lotniczego, a (...) wskazano jako przypuszczalnego przewoźnika lotniczego, który będzie operował na wspomnianej trasie, a zatem prawidłowa ocena tego dowodu powinna prowadzić do wniosku, iż z umowy Powodów z biurem (...) S.A. nie wynika, że Powodowie uiścili opłatę za przelot lotem (...) z dnia 20 lutego 2020 r. na trasie P. ((...)) - H. ( (...)), a także, iż posiadali potwierdzoną rezerwację na ten lot; art. 235 ^{( 3)} § 1 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 205 ^{( 12)} § 2 k.p.c. poprzez dopuszczenie dowodu z kopii umowy zawartej przez Powodów z biurem (...) S.A., choć dowód ten był spóźniony, a strona powodowa, zwłaszcza z uwagi na fakt reprezentacji przez profesjonalnego pełnomocnika powinna była przedstawić wszystkie dowody w sprawie dotyczące tak podstawowej kwestii jak legitymacja czynna już w pozwie, a więc prawidłowo dowód ten należało pominąć jako spóźniony oraz pozbawiony znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, bowiem z umowy tej nie wynikał fakt posiadania przez Powodów; art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną i nielogiczną ocenę dowodu z zeznań świadka M. B. i uznanie tych zeznań za nie w pełni wiarygodne w zakresie podawanych przez świadka okoliczności, iż opóźnienie wywołane zmianą załogi wyniosło 2 godz. 40 min, z tego tylko względu, że świadek jest pracownikiem Pozwanego oraz iż godziny te nie wynikają z pozostałego materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, podczas gdy zeznania świadka były logiczne, spójne, precyzyjne, wewnętrznie niesprzeczne, a zatem brak było podstaw ku temu, by odmówić im wiarygodności we wskazanym zakresie, a nadto informacje podane przez świadka znajdowały potwierdzenie w raporcie operacyjnym, przedstawionym przez Pozwaną wraz z odpowiedzią na pozew; art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niewszechstronną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i pominiecie przy tej ocenie dowodu z raportu operacyjnego, który został przedstawiony przez Pozwaną wraz z odpowiedzią na pozew, z którego to dowodu wynikał przebieg zdarzeń, które miały miejsce przed startem samolotu w sporny rejs, a dane zawarte w raporcie były spójne z zeznaniami świadka M. B., co dodatkowo potwierdza wiarygodność i rzetelność obu dowodów;

- naruszenie prawa materialnego, tj.: art. 3 ust. 2 i 3 Rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. i art. 7 ust. 1 lit. b) ww. Rozporządzenia w zw. z art. 6 k.c.

Przy tak postawionych zarzutach pozwany wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonym zakresie poprzez: uchylenie wyroku w pkt 1. i odrzucenie pozwu, ewentualnie oddalenie powództwa w całości i obciążenie każdego z powodów kosztami postępowania przed sądem pierwszej instancji w całości. Jednocześnie pozwany wniósł o zasądzenie od każdego z powodów na rzecz pozwanej zwrotu kosztów procesu, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o jej oddalenie i zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w II instancji, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja strony pozwanej nie zasługiwała na uwzględnienie.

Z uwagi na to, że niniejsza sprawa podlega rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu uproszczonym, stosownie do art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy ograniczył uzasadnienie wyroku do wyjaśnienia jego podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów prawa.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy oraz akceptuje wnioski wywiedzione z tych ustaleń, wskazując iż kwestionowane rozstrzygnięcie znajduje oparcie w obowiązujących przepisach oraz w wywiedzionych na ich podstawie niewadliwych rozważaniach prawnych, które Sąd Okręgowy w pełni podziela i przyjmuje za własne.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do najdalej idącego zarzutu nieważności postępowania, poprzez naruszenia art. 205c ust. 1 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze w zw. z art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. i nie odrzucenie pozwu w sytuacji, gdy powodowie przed wytoczeniem powództwa nie wyczerpali obligatoryjnego postępowania reklamacyjnego.

Stosownie do art. 205c ust. 1 i 2 ww. ustawy dochodzenie roszczeń majątkowych wynikających z przepisów rozporządzenia nr 261/2004/WE, rozporządzenia nr 2111/2005/WE przysługuje pasażerowi po wyczerpaniu postępowania reklamacyjnego. Postępowanie reklamacyjne uważa się za wyczerpane w przypadku, gdy przewoźnik lotniczy, organizator turystyki albo sprzedawca biletów rozpatrzył reklamację albo upłynął termin do jej rozpatrzenia. Reklamacja powinna być rozpatrzona w terminie 30 dni od dnia jej złożenia.

Z powyższego wynika zatem, iż postępowanie reklamacyjne należy uznać za wyczerpane, gdy przewoźnik lotniczy (organizator turystyki, sprzedawca biletów) reklamację rozpatrzył, tzn. na nią odpowiedział – niezależnie od treści tej odpowiedzi. Podnieść należy, że tak odpowiedź negatywna, jak i pozytywna powinna dawać możliwość dochodzenia roszczenia. Za wyczerpanie postępowania reklamacyjnego rozumie się także upływ terminu na załatwienie reklamacji, co jest rozwiązaniem koniecznym, bowiem pasażer nie może ponosić negatywnych konsekwencji wynikających z milczenia przewoźnika lotniczego. Postępowanie reklamacyjne powinno być zakończone w terminie 30 dni od dnia złożenia reklamacji.

Zdaniem Sądu Okręgowego, skoro pozwany w odpowiedzi na reklamację powodów żądających wypłaty odszkodowania pismem z 29 kwietnia 2020 r. odmówił spełnienia żądania, należy uznać, iż powodowie przed wytoczeniem powództwa wyczerpali postępowanie reklamacyjne. Ustawa nie nakłada bowiem na pasażerów obowiązku prowadzenia z przewoźnikiem dalszej korespondencji, poza samym złożeniem reklamacji. W realiach niniejszej sprawy nie zachodziły zatem podstawy do odrzucenia pozwu z uwagi na niedopuszczalność drogi sądowej. Tym samym brak było podstaw do uznania, iż na gruncie niniejszej sprawy wystąpiła nieważność postępowania, o której mowa w art. 379 ust. 1 k.p.c.

Za chybiony należało również uznać zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Przepis ten przyznaje sądowi swobodę w ocenie zebranego materiału dowodowego, zaś zarzut naruszenia tego uprawnienia tylko wtedy można uznać za usprawiedliwiony, jeżeli sąd zaprezentuje rozumowanie sprzeczne z regułami logiki bądź doświadczeniem życiowym. Dla skuteczności zarzutu naruszenia ww. przepisu nie wystarcza samo twierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. Jeżeli zaś z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu na podstawie tego samego materiału dowodowego dawały się wysnuć wnioski odmienne (por. wyrok SN z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00). Zwalczanie oceny dowodów nie może polegać tylko na przedstawieniu własnej, korzystnej dla apelującego wersji ustaleń opartej na jego subiektywnej ocenie, lecz konieczne jest przy posłużeniu się argumentami wyłącznie jurydycznymi wykazanie, że określone w art. 233 § 1 k.p.c. kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały naruszone, co miało wpływ na wynik sprawy.

Analizując treść zarzutów podniesionych w apelacji należy dojść do wniosku, iż stanowią one jedynie nieuzasadnioną polemikę z prawidłowymi ustaleniami poczynionymi w toku niniejszej sprawy przez Sąd Rejonowy.

Zdaniem apelującego zgromadzony materiał dowodowy nie pozwalał na uznanie, że dowody przedłożone przez powodów są wystarczające do przyjęcia, iż posiadali oni potwierdzoną rezerwację na lot (...) w dniu 20 lutego 2020 r. na trasie P. – H., bowiem fakt posiada karty pokładowej nie dowodzi posiadania przez powodów potwierdzanej rezerwacji. Tym samym powodowie nie wykazali faktu posiadania legitymacji czynnej do dochodzenia odszkodowania od strony pozwanej.

W ocenie Sądu Okręgowego z powyższą argumentacją nie sposób się zgodzić.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż legitymacja procesowa czynna to uprawnienie do poszukiwania ochrony prawnej w konkretnej sprawie. Jest ściśle związana ze strona powodową i oznacza jej uprawnienie do wszczęcia i prowadzenia procesu. To uprawnienie do występowania z konkretnym roszczeniem przeciwko innemu oznaczonemu podmiotowi, wypływające z prawa materialnego. Strona powodowa poszukując ochrony prawnej żądania wskazanego w pozwie odwołała się do przepisów Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 roku ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 295/91, wykazując, ze miała odbyć podróż lotem nr (...) z lotniska w P. do H. w dniu 20 lutego 2020 r. Stosownie do treści art. 3 ust. 1 lit. a ww. Rozporządzenia ma ono zastosowanie do pasażerów odlatujących z lotniska znajdującego się na terytorium Państwa Członkowskiego, do którego ma zastosowanie Traktat. Z kolei art. 3 ust. 2 lit. a ww. Rozporządzenia stanowi, iż ustęp 1 stosuje się pod warunkiem, że pasażerowie posiadają potwierdzoną rezerwację na dany lot oraz, z wyjątkiem przypadku odwołania, o którym mowa w art. 5, stawią się na odprawę pasażerów, - zgodnie z wymogami i w czasie określonym uprzednio na piśmie (w tym poprzez środki elektroniczne) przez przewoźnika lotniczego, organizatora wycieczek lub autoryzowane biura podróży, lub, jeżeli czas nie został określony - nie później niż 45 minut przed ogłoszoną godziną odlotu.

Wskazać zarazem należy, iż Rozporządzenie nr 261/2004 nie wyjaśnia pojęcia „potwierdzonej rezerwacji”, natomiast pojęcie „rezerwacji” zostało zdefiniowane w art. 2 lit. g tego rozporządzenia jako „fakt posiadania przez pasażera biletu lub innego dowodu potwierdzającego, że rezerwacja została przyjęta i zarejestrowana przez przewoźnika lotniczego lub organizatora wycieczek”. Z definicji tej wynika, że rezerwację może stanowić „inny dowód” wskazujący, że rezerwacja została zaakceptowana i zarejestrowana przez przewoźnika lotniczego albo przez organizatora wycieczek. Powyższe oznacza, że rezerwacja przyjęta i zarejestrowana przez organizatora wycieczek ma tę samą wartość co rezerwacja przyjęta i zarejestrowana przez przewoźnika lotniczego. W konsekwencji, jeżeli pasażer lotniczy dysponuje „innym dowodem” w rozumieniu art. 2 lit. g rozporządzenia nr 261/2004, wydanym przez organizatora wycieczek, to ten inny dowód jest równoznaczny z „rezerwacją” w rozumieniu tego przepisu (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 21 grudnia 2021 r., C-146/20, C- 88/20, C-196/20 i C-270/20).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy dojść należy do wniosku, iż wystarczającym dowodem wykazującym okoliczność odbycia lotu jest karta pokładowa, tzw. boarding pass. Wskazany dokument jest wręczany podczas odprawy. Nie ulega wątpliwości, iż pasażer legitymujący się kartą pokładową otrzymuje ją przed wejściem na pokład samolotu, po dokonaniu uprzedniej kontroli biletu pod kątem ważności rezerwacji i obecności nazwiska pasażera na liście osób mających uczestniczyć w locie. W świetle zasad doświadczenia życiowego oczywistym jest, że karta pokładowa de facto inkorporuje w sobie zarówno uprawnienie do wejścia na pokład, ale jednocześnie stanowi konsekwencję dysponowania biletem, który z kolei jest potwierdzeniem rezerwacji na dany lot.

W ocenie Sądu Okręgowego jest to wystarczający dowód na to, że pasażerowie stawili się do odprawy i zarazem kreuje domniemanie faktu odbycia lotu.

Co więcej, zauważyć należy, iż na etapie przedprocesowym pozwany sam wskazywał, iż dokumentem potwierdzającym stawienie się przez powodów w odpowiednim czasie na odprawę pasażerów przedmiotowego rejsu może być, m.in. czytelna karta pokładowa (k. 8), a jednocześnie brak tej karty uniemożliwiał pozwanemu rozpatrzenie roszczeń zgłoszonych przez powodów. Pozwany nie negował również legitymacji czynnej przysługującej powodom, bowiem zarówno w piśmie z dnia 29 kwietnia 2020 r. (k. 50), jak również w piśmie z dnia 24 lutego 2021 r. (k. 38), wskazano jedynie, iż lot uległ opóźnieniu z przyczyn całkowicie od niego niezależnych. Tym samym, według pozwanego, brak było podstaw do żądania przez powodów odszkodowania na podstawie przepisów rozporządzenia nr 261/2004 z uwagi na zaistnienie nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć mimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków.

W tym miejscu dodatkowo zauważyć należy, iż strona powodowa przedstawiła do akt sprawy oprócz karty pokładowej również opłaconą umowę z biurem podróż (k. 49). Biorąc pod uwagę powyższe, w świetle zakwestionowania przez pozwaną faktu posiadania przez powodów potwierdzonych rezerwacji na lot, przyjąć należy, iż powodowie wykazali swą legitymację czynną w sprawie.

W tym kontekście wskazać wypada, że chybionym okazał się również zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 235 ³ § 1 pkt 5 k.p.c. w zw. z art. 205 ¹² § 2 k.p.c. poprzez dopuszczenie dowodu z kopii umowy zawartej przez powodów z biurem (...) S.A., choć dowód ten był spóźniony, a strona powodowa, zwłaszcza z uwagi na fakt reprezentacji przez profesjonalnego pełnomocnika powinna była przedstawić wszystkie dowody w sprawie dotyczące tak podstawowej kwestii jak legitymacja czynna już w pozwie.

Zgodnie z kolei z art. 205 ¹² § 2 k.p.c. jeżeli nie zarządzono przeprowadzenia posiedzenia przygotowawczego, strona może przytaczać twierdzenia i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej aż do zamknięcia rozprawy, z zastrzeżeniem niekorzystnych skutków, które według przepisów kodeksu mogą dla niej wyniknąć z działania na zwłokę lub niezastosowania się do zarządzeń przewodniczącego i postanowień sądu. W doktrynie przyjmuje się, iż reguły ustanowione w oparciu o regulacje z art. 205 ¹² § 1 i 2 k.p.c. podlegają modyfikacji w sytuacji, gdy przewodniczący zobowiąże strony do wymiany pism przygotowawczych, nakładając na nie równocześnie rygor z art. 205 ³ § 2 k.p.c. Zgodnie bowiem z treścią tego przepisu, przewodniczący może zobowiązać stronę, by w piśmie przygotowawczym podała wszystkie twierdzenia i dowody istotne dla rozstrzygnięcia sprawy pod rygorem utraty prawa do ich powoływania w toku dalszego postępowania. W takim przypadku twierdzenia i dowody zgłoszone z naruszeniem tego obowiązku podlegają pominięciu, chyba że strona uprawdopodobni, iż ich powołanie w piśmie przygotowawczym nie było możliwe albo że potrzeba ich powołania wynikła później (komentarz do art. 205 ¹² k.p.c. pod red. Marszałkowska-Krześ/Gil 2023, legalis).

Zaznaczyć zatem należy, iż Sąd I instancji zastosował w niniejszej sprawie rygor z art. 205 ³ § 2 k.p.c., bowiem zarządzeniem z dnia 4 października 2021 r., doręczając powodom odpis odpowiedzi na pozew, zobowiązał ich do zgłoszenia twierdzeń i dowodów w terminie 14 dni pod rygorem ich pominięcia jako spóźnionych (k. 41). Powodowe w zakreślonym terminie, tj. w piśmie z dnia 9 listopada 2021 r. wnieśli o przeprowadzenie dowodu z umowy z biurem (...) S.A. z dnia 23 stycznia 2020 r. na fakt odpłatności przelotu i legitymacji czynnej powodów. Tym samym nie sposób uznać, iż dowód z przedmiotowej umowy był dowodem spóźnionym.

W dalszej kolejności podkreślenia wymaga, iż wbrew zapatrywaniu apelującego Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, iż na gruncie niniejszej sprawy brak było podstaw do wyłączenia stosowania przepisów Rozporządzenia nr 261/2004 w oparciu o art. 3 ust. 3 Rozporządzenia, zgodnie z którym rozporządzenie nie ma zastosowania do pasażerów podróżujących bezpłatnie lub na podstawie taryfy zniżkowej, która nie jest bezpośrednio lub pośrednio dostępna powszechnie. Jednakże ma ono zastosowanie do pasażerów posiadających bilety wydane przez przewoźnika lotniczego lub operatora wycieczki w ramach programu lojalnościowego lub innego programu komercyjnego.

Wskazać również należy, iż data planowanego przelotu z P. do H., wskazana w umowie z biurem podróży, jest zbieżna z datą przelotu wskazaną na kartach pokładowych strony powodowej, tym samym bezsprzecznie dokumenty te dotyczą tego samego lotu.

Zdaniem Sądu Okręgowego nie budzi zarazem wątpliwości fakt, iż potwierdzenie rezerwacji dokonane przez organizatora imprezy turystycznej, obejmującej przedmiotowy lot, jest następstwem wykupienia przez powodów w ww. biurze podróży wycieczki, a co za tym idzie powodowie uiścił umówione wynagrodzenie, z którego został również sfinansowany koszt transportu lotniczego. Zasady logiki i doświadczenia życiowego wskazują, że koszt przelotu stanowi dominującą pozycję całości ceny za zorganizowaną przez biuro podróży wycieczkę. Powszechnie wiadomo, że każdorazowo cena imprezy turystycznej jest kalkulowana na podstawie obowiązujących taryf, cen, opłat i kursów walut, natomiast biura podróży zastrzegają sobie prawo do podniesienia ceny imprezy przed datą wyjazdu z tytułu zmian kosztów transportu (np. wzrostu cen paliwa), podatków, opłat (np. opłat lotniskowych, startowych i lądowania). Jak zasadnie zauważył Sąd Rejonowy z umowy zawartej z (...) S.A. nie wynika co prawda, ile dokładnie wynosiła opłata za przelot, jednak w świetle zasad doświadczenia życiowego oczywistym jest, że bilet lotniczy wymaga opłacenia. Przedsiębiorcy będący przewoźnikami lotniczymi prowadzą swoją działalność w celu osiągnięcia zysku, zatem co do zasady odpłatnie. Udział powodów w locie stwarza domniemanie faktyczne, że płacąc za wycieczkę połączoną z przelotem do miejsca wypoczynku i z powrotem, uiścili oni wynagrodzenie za transport lotniczy. Nadto wskazać wypada, że na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy, brak było podstaw do przyjęcia, że powodowie podróżowali bezpłatnie lub na podstawie taryfy zniżkowej. Natomiast strona pozwana, kwestionując okoliczność odpłatności przelotu, wykazała jednocześnie bierność co do inicjatywy dowodowej w przedmiocie wykazania, iż usługa przewozu lotniczego, która miała zostać wykonana na rzecz powodów, była usługą świadczoną bezpłatnie i w związku z art. 3 ust. 3 Rozporządzenia 261/2004 nie podlegała ochronie odszkodowawczej. Należy zaznaczyć, iż bezpłatność przewozu stanowi aspekt, z którego udowodnienia korzyści wywodzi strona pozwana i w związku z art. 6 k.c. to na niej spoczywa onus probandi co do wykazania tego faktu. Pozwany, dysponując dowodami w tym przedmiocie mógłby przedłożyć chociażby dokument, wskazujący z jakiego tytułu świadczona usługa przewozu lotniczego w stosunku do powodów miałaby mieć charakter bezpłatnej. Strona pozwana nie przedstawiła natomiast żadnych dowodów na potwierdzenie tezy o bezpłatności wykonanego przewozu i w związku z tym nie uwzględniono zarzutów pozwanego poczynionych w tym zakresie.

Z tych też względów za całkowicie chybiony uznać należy zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 3 ust. 2 i 3 Rozporządzenia (WE) nr 261/2004.

Niezasadny okazał się również zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 7 ust. 1 lit. b) Rozporządzenia 261/2004 w zw. z art. 6 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że pozwana była zobowiązana do wypłacenia powodom odszkodowania z tytułu opóźnienia spornego lotu w sytuacji, gdy opóźnienie spornego lotu było wynikiem zaistnienia okoliczności nadzwyczajnych, pozostających poza kontrolą przewoźnika lotniczego, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków.

Stosownie do art. 5 ust. 3 rozporządzenia 261/2004 obsługujący przewoźnik lotniczy nie jest zobowiązany do wypłaty rekompensaty przewidzianej w art. 7, jeżeli może dowieść, że odwołanie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Przepis art. 7 rozporządzenia stosuje się przy tym również w przypadku, gdy pasażerowie lotów opóźnionych poniosą stratę czasu wynoszącą co najmniej trzy godziny, polegającą na przybyciu do ich miejsca docelowego co najmniej trzy godziny po pierwotnie przewidzianej przez przewoźnika lotniczego godzinie przylotu, co wynika z wykładni art. 7 powołanego rozporządzenia dokonanej przez Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 19 listopada 2009 r. (C-402/07 i C-432/07). Jednocześnie podkreślenia wymaga, że zgodnie z brzmieniem motywów 14 i 15 oraz art. 5 ust. 3 tego rozporządzenia, w świetle ich interpretacji dokonanej przez Trybunał, przewoźnik lotniczy jest zwolniony z obowiązku wypłaty pasażerom odszkodowania na podstawie art. 7 rozporządzenia nr 261/2004, jeżeli może dowieść, że odwołanie lub opóźnienie lotu wynoszące co najmniej trzy godziny w chwili lądowania jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków (por. wyrok z dnia 4 maja 2017 r., C-315/15, pkt 20 i przytoczone tam orzecznictwo) i - w przypadku wystąpienia tego rodzaju okoliczności - że podjął dostosowane do sytuacji środki, przy użyciu wszystkich zasobów ludzkich i materiałowych oraz środków finansowych, jakimi dysponował, w celu uniknięcia odwołania lub znacznego opóźnienia danego lotu, przy czym nie można wymagać od niego poświęceń niemożliwych do przyjęcia z punktu widzenia możliwości jego przedsiębiorstwa w danym momencie (zob. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 4 kwietnia 2019 r., C-501/17, pkt 19 i przytoczone tam orzecznictwo). To przewoźnik musi zatem wykazać, że nawet przy użyciu wszystkich dostępnych mu zasobów osobowych lub materialnych, a także zasobów finansowych, w sposób oczywisty nie mógł - bez poświęceń niemożliwych do przyjęcia z punktu widzenia możliwości jego przedsiębiorstwa w danym czasie - uniknąć sytuacji, w której zaistniałe nadzwyczajne okoliczności doprowadziły do odwołania lotu lub do opóźnienia tego lotu wynoszącego trzy godziny po planowanym przylocie (zob. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 4 maja 2017 r., C-315/15, pkt 29).

W tym miejscu zauważyć należy, iż lot powodów był opóźniony o 4 godz. 40 min., co według pozwanego było konsekwencją usterki technicznej samolotu po wylądowaniu w ramach poprzedniej rotacji, której nie można było zapobiec oraz następnie zmiany samolotów. Po naprawie usterki po ponad 3 godzinach i 20 minutach od planowanego startu część pasażerów oświadczyła, że nie poleci tym samolotem, a w konsekwencji pozwana musiała przygotować im do oddania bagaże. Dla uspokojenia sytuacji konieczna była interwencja Straży Granicznej. Uzyskanie wcześniejszej zgody na start nie było możliwe. W konsekwencji lot zakończył się lądowaniem w H. ok. 11:20 UTC. Natomiast zauważyć należy, iż w dniu 20 lutego 2020 roku Polska Agencja Żeglugi Powietrznej nie odnotowała w systemie zgłaszania zdarzeń notyfikowania przez załogę lotu nr (...) usterki statku powietrznego.

Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd I instancji prawidłowo ocenił dowód z zeznań świadka M. B. i zasadnie uznał, iż nie było podstaw, aby podważać przedstawioną przez świadka chronologię zdarzeń, która miała miejsce w dniu 20 lutego 2020 roku na lotnisku w P.. Jednocześnie Sąd I instancji słusznie poddał w wątpliwość, iż opóźnienie wynikające ze zmiany załogi wynosiło 2 h 40 min, zaś usunięcie błędu 10 min. Sam świadek poprzedzał te liczby słowem: „około”. Opóźnienia te wynieść mogły również łącznie 3 godziny. Ponadto z zeznań tych wynika, iż kilkoro pasażerowie zrezygnowało z lotu, co generowało dalsze opóźnienie po uprzednim około 3-godzinnym oczekiwaniu na start samolotu, używając w konsekwencji tego wulgarnych słów w kierunku załogi i personelu technicznego, co następnie spotkało się z interwencją Straży Granicznej. Tym samym istnieje związek przyczynowy pomiędzy działaniem pozwanego, tj. wstrzymaniem startu samolotu o około 3 godziny, a rozgoryczeniem pasażerów.

Wskazać należy, że na aprobatę zasługuje stanowisko powodów zawarte w odpowiedzi na apelację, z którego wynika, iż w ocenie ww. świadka przyjazd załogi, zmiana samolotów przez pasażerów oraz przeładunek wszystkich bagaży zajął kilkanaście minut, co jest sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Kolejny samolot również uległ usterce technicznej, a naprawa usterki w nowym samolocie, jak wskazuje pozwana w treści sprzeciwu od nakazu zapłaty, zajęła ponad 3 godz. 20 min., nie zaś 2 godz. 50 min., o czym przekonywał świadek. Niezależnie od powyższego strona pozwana nie przedłożyła raportu z samolotu SP- (...), który potwierdziłby czas naprawy nowego samolotu. Zagadnienia związane z zachowaniem części pasażerów i konieczną interwencją Straży Granicznej miały w tym kontekście charakter wtórny i choć oczywiście pogłębiały stan opóźnienia, to jednak nie determinowały jego zakresu, a przynajmniej nie zostało to miarodajnie wykazane przez pozwanego. Zeznania świadka nie znajdowały bowiem oparcia w jakiejkolwiek obiektywnej i wiarygodnej dokumentacji, pochodzącej od właściwych służb lotniska.

W orzecznictwie przyjmie się, iż na przewoźniku lotniczym spoczywa obowiązek zaplanowania siatki lotów w taki sposób, aby wykonać rejs zgodnie z ramami czasowymi. Ryzyko w postaci korzystania z tego samego samolotu na kilku trasach lotniczych, choć tego rodzaju praktyki linii lotniczych mają charakter powszechny, nie może zostać przeniesione na pasażerów. Przewoźnik lotniczy jest zobowiązany do podjęcia wszelkich racjonalnych środków w celu uniknięcia nadzwyczajnych okoliczności, zatem powinien rozsądnie na etapie planowania lotu uwzględnić ryzyko opóźnienia związanego z ewentualnym zaistnieniem tego typu okoliczności, które zmuszają przewoźnika do przeprowadzenia natychmiastowego przeglądu samolotu. Przewoźnik powinien w związku z tym przewidzieć określoną rezerwę czasu pozwalającą mu, w miarę możliwości, na wykonanie całego lotu po ustaniu nadzwyczajnych okoliczności (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 2011-06-12, C-294/10).

Wobec powyższego stanowisko pozwanego dotyczące możliwości zastosowania wyłączenia odpowiedzialności na podstawie regulacji art. 5 ust. 3 Rozporządzenia, mając na uwadze zabrany w sprawie materiał dowodowy, nie zasługiwało na aprobatę. Strona pozwana nie udowodniła bowiem, iż opóźnienie skarżonego lotu, przekraczające 3 godziny, było spowodowane czynnikami niezależnymi od pozwanej.

W tym miejscu wskazać należy, iż Sąd Rejonowy na podstawie art. 481 § 1 k.c. prawidłowo w sentencji wyroku zasądził od pozwanej na rzecz powodów odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 24 lutego 2021 roku do dnia zapłaty, oddalając powództwo co do roszczenia odsetkowego w pozostałym zakresie. Niemniej jednak Sąd I instancji omyłkowo w treści uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia wskazał, iż odsetki ustawowe za opóźnienie winny być naliczane od 24 lutego 2020 roku. Zdaniem Sądu Okręgowy powyższe rozbieżności stanowią jedynie omyłkę pisarką w treści uzasadnia, nie rzutującą na poprawność samego rozstrzygnięcia w tej części. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż doręczenie pozwanemu wezwania do zapłaty w postępowaniu przedsądowym nastąpiło w dniu 27 stycznia 2021 r. (k. 9). Pozwany sam zaś przyznał, że udzielił odpowiedzi w dniu 24 lutego 2021 r. (k. 32) i z tym dniem zakończyło się faktycznie postępowanie reklamacyjne.

Finalnie zatem – wobec merytorycznej poprawności rozstrzygnięcia Sądu I instancji i prawidłowego zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów kwot po 400 euro wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 24 lutego 2021 r. do dnia zapłaty – oddaleniu podlegała apelacja, której zarzuty nie mogły doprowadzić do korekty zaskarżonego orzeczenia w kierunku oczekiwanym przez stronę pozwaną.

W tym stanie rzeczy, na mocy art. 385 k.p.c. orzeczono jak w sentencji (pkt 1.), rozstrzygnięcie o koszach postępowania apelacyjnego (pkt 2.) opierając o wynikającą z art. 98 § 1 i § 1 ¹ k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, przy uwzględnieniu dyspozycji § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Ewa Talarczyk