Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Małgorzata Kanigowska-Wajs

Protokolant: Julia Wiśniewska

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W.

przeciwko (...) Bank (...) spółce akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie

z dnia 15 czerwca 2023 r., sygn. akt I C 864/23

1)  oddala apelację;

2)  zasądza od powoda (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W.
na rzecz pozwanego (...) Banku (...) spółki akcyjnej w W. kwotę 1.800 zł (tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się tego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sygn. akt: V Ca 2783/23

UZASADNIENIE

wyroku z 7 listopada 2024 r.

Biorąc pod uwagę, że Sąd II instancji nie zmienił ani nie uzupełnił ustaleń faktycznych Sądu I instancji, jak również nie przeprowadził postępowania dowodowego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 387 § 2 ¹ k.p.c. w zw. z art. 327 ¹ § 2 k.p.c., w brzmieniu obowiązującym od 7 listopada 2019 r., zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy oraz akceptuje wnioski wywiedzione z tych ustaleń, wskazując, że rozstrzygnięcie znajduje oparcie w obowiązujących przepisach oraz w wywiedzionych na ich podstawie niewadliwych rozważaniach prawnych, które Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutu naruszenia art. 45 ust. 5 ustawy o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2021 r. (Dz. U. z 2024 r. poz. 1497,
dalej: „u.k.k.”) w zw. z art. 45 ust. 1 u.k.k., należy wskazać, że nie zasługiwał on
na uwzględnienie.

Jak wynika bowiem z art. 45 ust. 5 u.k.k., uprawnienie, o którym mowa w ust. 1, wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy. Dla określenia, w jakiej dacie wygasa uprawnienie kredytobiorcy do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, decydujące znaczenie ma zatem prawidłowe oznaczenie dnia wykonania umowy. Zdaniem Sądu I instancji zawarcia umowy kredytu doszło,
zatem uzasadnione jest domniemanie faktyczne, że nie ujawniły się okoliczności skutkujące wstrzymaniem wypłaty kwoty kredytu i, że został on wypłacony w terminie wskazanym w § 2 ust. 2 przedmiotowej umowy. Słusznie stwierdził Sąd Rejonowy,
że do wypłaty środków doszło najpóźniej 22 października 2019 r. W tej sytuacji uprawnienie do złożenia przedmiotowego oświadczenia wygasło z dniem
22 października 2020 r. Tym samym, w dniu złożenia przez powoda oświadczenia
w trybie art. 45 ust. 1 u.k.k. (3 czerwca 2022 r. k. 33), nie przysługiwało mu uprawnienie do skorzystania z sankcji kredytu darmowego. Za bezprzedmiotowe należało zatem uznać dalsze rozważania dotyczące skuteczności cesji wierzytelności między powodem a kredytobiorcą, zaś Sąd Okręgowy podziela powyższą ocenę.

W ocenie sądu odwoławczego użyte w art. 45 ust. 5 u.k.k. sformułowanie
„od dnia wykonania umowy” oznacza wykonanie umowy przez kredytodawcę poprzez wypłatę kredytu. Również w doktrynie wskazuje się, że możliwość skorzystania
z sankcji kredytu darmowego została ograniczona rocznym terminem prekluzyjnym biegnącym od dnia zawarcia umowy. Po jego upływie kształtujące uprawnienie konsumenta gaśnie (M. Grochowski [w:] K Osajda (red.), Komentarz do ustawy
o kredycie konsumenckim, Wydanie 2, r. 2019, LEGALIS).

W istocie wykonanie umowy w rozumieniu art. 45 ust. 5 u.k.k. należy rozumieć jako wykonanie umowy przez jedną ze stron stosunku zobowiązaniowego – kredytodawcę – który wypłaca kredytobiorcy środki pieniężne stanowiące przedmiot umowy kredytu, a zatem spełnia świadczenie charakterystyczne dla umowy kredytu (stanowiącej umowę dwustronnie zobowiązującą, ale nie będącej umową wzajemną). Do przyjęcia przedstawionego stanowiska przemawiają następujące względy.
Po pierwsze, nie jest prawdą, aby termin „wykonanie umowy” był terminem językowo jednoznacznym, stąd też – poza wykładnią językową – niezbędne jest sięgnięcie
do wykładni systemowej oraz funkcjonalnej. Tym bardziej, że przyjęcie pierwszego
z przytoczonych stanowisk może rodzić uzasadnione wątpliwości natury aksjologicznej. Nie jest w szczególności jasne z językowego punktu widzenia,
czy za wykonanie umowy w rozumieniu art. 45 ust. 5 u.k.k. należy rozumieć wykonanie jej przez obydwie strony stosunku zobowiązaniowego, wynikającego z umowy kredytu konsumenckiego, czy też za wykonanie umowy w rozumieniu problemowego przepisu należy rozumieć wykonanie jej przez co najmniej jedną ze stron tego stosunku. Wykonaniem umowy będzie bowiem – w rozumieniu czysto językowym – zarówno wykonanie jej przez bank (a zatem zasadniczo wypłata kredytu), wykonanie jej przez kredytobiorcę (zasadniczo spłata kredytu oraz należności ubocznych), jak i wykonanie umowy przez obydwie jej strony. Niejednoznaczność wykładni gramatycznej czy też językowej, prowadzi do konieczności zwrócenia się ku wykładni systemowej. W ustawie o kredycie konsumenckim termin „wykonanie umowy” pojawia się jedynie w omawianym przepisie z art. 45 ust. 5 u.k.k. Należy jednak zauważyć, że ustawodawca posługuje się terminem wykonania umowy (niewykonania umowy) w przepisach zawartych w Kodeksie cywilnym (vide: art. 385 ³ pkt 7 i 16 k.c., art. 394 § 3 k.c., art. 14 § 2 k.c., art. 59 k.c.). W przepisach tych ustawodawca wielokrotnie ma na myśli sytuację wykonania (czy niewykonania) umowy przez co najmniej jedną ze stron umowy dwustronnie zobowiązującej, mimo tego, że w przepisie brak jest wyraźnego zastrzeżenia, iż mowa o wykonaniu umowy przez co najmniej jedną ze stron. Podobnie kodeks postępowania cywilnego – posługujący się terminem wykonanie umowy w przepisach z art. 34 § 1 i 2 k.p.c. – za wykonanie umowy rozumie wykonanie jej przez jedną ze stroną stosunku dwustronnie zobowiązującego (art. 34 § 2 k.p.c.). Nie ma również zdaniem sądu odwoławczego żadnych argumentów natury aksjologicznej, które nakazywałyby przyjmować, że w przepisie z art. 45 ust. 5 u.k.k. – w przeciwieństwie do innych, przywołanych wyżej przepisów k.c. oraz k.p.c. – za wykonanie umowy należy uważać wykonanie jej przez obydwie strony stosunku zobowiązaniowego, w tym wykonanie jej przez kredytobiorcę, który wszak spełnia świadczenie niestanowiące świadczenia charakterystycznego dla umowy kredytu (świadczeniem charakterystycznym dla umowy kredytu, niebędącej umową wzajemną, jest wypłata środków kredytu, nie zaś spłata kredytu). Przeciwnie, ratio legis normy prawnej zawartej w art. 45 ust. 5 u.k.k. świadczy o tym, aby wykonanie umowy utożsamiać (podobnie jak w przypadku innych przepisów) z jej wykonaniem przez jedną ze stron, a to kredytodawcę. I tak, po pierwsze, przewidziany w art. 45 ust. 5 u.k.k. termin roczny na wykonanie uprawnienia, ma charakter terminu zawitego, który ze swej istoty – jak każdy termin zawity – jest terminem krótkim, zmierzającym przede wszystkim do stabilizacji obrotu oraz wykluczenia sytuacji, w których możliwość powoływania się na sankcję kredytu darmowego i zmiana tym samym treści zobowiązania, trwałaby nieskończenie długo, pozbawiając kredytodawców/pożyczkodawców pewności co do kształtu ich relacji łączącej z konsumentem. Podobnie jak w przypadku innych oświadczeń prawokształtujących (np. prawa odstąpienia), ograniczenie terminu musi być więc wyraźne i jednoznaczne, gdyż jest to konieczne dla stabilizacji ryzyka gospodarczego
i bezpieczeństwa obrotu. Po drugie, w przypadku gdy to konsument jest beneficjentem sankcji kredytu darmowego, przyznanie mu uprawnienia do przedłużania terminu do skorzystania z niej, np. przez nienależyte wykonanie zobowiązania (uchybianie terminom zapłaty rat lub np. przez ubieganie się o tzw. wakacje kredytowe, lub np. przez zmianę harmonogramu płatności w porozumieniu z kredytodawcą), stanowiłoby rozwiązanie nieproporcjonalne w systemie prawnym. Po trzecie, konsument od momentu zawarcia umowy dysponuje wystarczającym czasem
na zapoznanie się z nią, przeanalizowanie jej postanowień oraz podjęcie decyzji
co do skorzystania z sankcji kredytu darmowego. Rozwiązanie takie jest proporcjonalne oraz realizuje cele określone w art. 23 Dyrektywy 2008/48/WE, zgodnie z którym państwa członkowskie ustanawiają przepisy dotyczące sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych zgodnie z niniejszą dyrektywą i podejmują wszelkie niezbędne działania w celu zapewnienia stosowania tych sankcji. Przewidziane sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Należy zwrócić uwagę, że sankcja kredytu darmowego jest sankcją wyjątkowo surową, skutkującą tym, że kredytobiorca otrzymuje kredytowanie środków pieniężnych bez obowiązku jakiegokolwiek wynagrodzenia
z tego tytułu na rzecz banku. W przypadku umów długoterminowych, kilkuletnich, sankcja ta jest tym bardziej dolegliwa. Nie sposób zatem uznać, aby w przypadku takich długoletnich umów proporcjonalne było umożliwianie kredytobiorcy skorzystania z sankcji kredytu darmowego przez tak długi czas. Tym bardziej, że przyjęcie przeciwnego stanowiska prowadziłoby do uznania, że kredytobiorca może skorzystać ze swojego uprawnienia również w toku procesu sądowego z powództwa banku o zapłatę rat kredytu, czy wręcz w toku egzekucji. Po czwarte, zgodnie z art. 45 ust. 1 u.k.k., w wypadku naruszeń, o których mowa w tym przepisie, konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie.
Z uregulowania tego („po złożeniu oświadczenia (…) zwraca kredyt bez odsetek (…)
w terminie i sposób ustalony w umowie”) wyraźnie wynika, że celem ustawodawcy było takie ukształtowanie przepisów, aby oświadczenie w przedmiocie sankcji kredytu darmowego działało zasadniczo na przyszłość (podobnie jak skutki innych naruszeń, wynikające z mocy prawa, określone w art. 45 ust. 2 i 3 u.k.k.), tj. aby skutkowało ono modyfikacją jeszcze wiążącego strony stosunku umownego. Celem ustawodawcy
nie było zaś to, aby przyznać kredytobiorcom uprawnienie do modyfikacji już de facto wygasłego stosunku zobowiązaniowego (należy bowiem uznać, że po spłacie wszystkich rat i należności ubocznych umowa kredytu wygasa). Wszystkie powyższe względy przemawiają za uznaniem, że wykonaniem umowy kredytu w rozumieniu art. 45 ust. 5 u.k.k. jest spełnieniem świadczenia charakterystycznego dla tego stosunku zobowiązaniowego przez jedną ze stron tego stosunku, a to wypłata środków pieniężnych stanowiących przedmiot kredytu.

W konsekwencji w niniejszej sprawie termin określony w art. 45 ust. 5 u.k.k. upłynął najpóźniej z dniem 22 października 2020 r. Oświadczenie, o którym mowa
w art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim sporządzono w dniu 3 czerwca 2022 r. i przyjmując, że zostało nadane listem poleconym do powoda i jego dostarczenie zajęło nawet 7 dni, a więc zostało złożone po upływie zawitego terminu, o którym mowa powyżej.

Reasumując dotychczasowe rozważania, Sąd Okręgowy stwierdza,
że wierzytelność dochodzona przez powoda ostatecznie nigdy nie powstała,
albowiem uprawnienie do złożenia oświadczenia ograniczone rocznym terminem biegnącym od daty wykonania zawartej umowy, w dacie jego złożenia już wygasło. Zbędne było zatem podejmowanie rozważań, czy na gruncie przedmiotowej umowy pozwany dopuścił się zarzucanych mu w złożonym oświadczeniu naruszeń mających stanowić podstawę do skorzystania z sankcji darmowego kredytu zgodnie z art. 45
ust. 1 u.k.k.

Mając na uwadze powyższe, wobec nietrafności podniesionych przez skarżącego zarzutów co do braku wygaśnięcia terminu do złożenia oświadczenia w trybie art. 45 ust. 1 u.k.k., apelacja podlegała oddaleniu jako bezzasadna, o czym orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c. (pkt 1). W tej sytuacji odnoszenie się do pozostałych zarzutów jest bezprzedmiotowe.

O kosztach postępowania w instancji odwoławczej orzeczono na podstawie
art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 5 i § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r., zasądzając od strony powodowej na rzecz strony pozwanej kwotę w wysokości 1.800 zł wraz z odsetkami ustawowymi
za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty.