Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 marca 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:

Sędzia (del.) Renata Jabłońska

po rozpoznaniu w dniu 18 marca 2024 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa M. M., M. J. (1), M. J. (2), P. J.

przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 28 lutego 2023 r., sygn. akt II C 2041/22

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powodów: M. M., M. J. (1), M. J. (2), P. J. na rzecz pozwanego (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty po 450 zł (czterysta pięćdziesiąt złotych) wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt: V Ca 3226/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 31 sierpnia 2022 r. powodowie M. M., M. J. (1), P. J. oraz M. J. (2) wnieśli o zasądzenie od (...) S.A. z siedzibą w W. kwot po 600 euro na rzecz każdego z powodów wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 4 stycznia 2022 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz każdego z powodów, kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. (pozew k. 1-15)

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania. (odpowiedź na pozew k. 37-58)

W toku procesu strony podtrzymały stanowiska w sprawie.

Wyrokiem z dnia 28 lutego 2023 r. w sprawie o sygn. akt II C 2041/22 Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie oddalił powództwo w całości (pkt. I) oraz rozstrzygnął w przedmiocie kosztów procesu (pkt. II i III).

Uzasadnienie do wyroku nie zostało sporządzone. Na podstawie art. 331 § 4 k.p.c. - w związku z brakiem możliwości sporządzenia uzasadnienia – wiceprezes Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie zawiadomił stronę powodową o niemożności sporządzenia uzasadnienia.

Od powyższego wyroku strona powodowa wniosła apelację zaskarżając go w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła:

1) naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

a) (potencjalnie) art. 5 ust. 3 Rozporządzenia (WE) nr 261/2004 w zw. z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 17 września 2015 r. (C-257/14) i w zw. z art. 267 lit. b) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej poprzez przyjęcie - sprzeczne z prawnie wiążącą wykładnią Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, że usterka techniczna samolotu wpisująca się w ramy normalnego wykonywania działalności przewoźnika lotniczego uzasadnia zwolnienie z odpowiedzialności odszkodowawczej;

b) art. 205c ust. 6 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze poprzez pominięcie okoliczności, że brak udzielenia odpowiedzi na reklamację w terminie 30 dni wiąże się z uznaniem reklamacji przez przewoźnika lotniczego;

2) naruszenie przepisów postępowania, tj.:

a) art. 327 ¹ § 1 w zw. z art. 328 § 1 k.p.c. poprzez brak sporządzenia uzasadnienia kwestionowanego wyroku, uniemożliwiając tym samym weryfikację motywów i stanowiska Sądu I instancji względem argumentacji zaprezentowanej przez strony;

b) (potencjalnie) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez czynienie ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie wyłącznie w oparciu o wskazania strony pozwanej, jakoby przedmiotowy lot nie doznał opóźnienia rodzącego odpowiedzialność odszkodowawczą na gruncie Rozporządzenia (WE) nr 261/2004, podczas gdy Pozwana, na której spoczywa ciężar udowodnienia braku opóźnienia, nie przedstawiła żadnego dowodu, który wykazywałby, a nie jedynie uprawdopodabniał (zresztą w mało wiarygodny sposób), że gdyby nie zamknięcie lotniska, przedmiotowy lot nie doznałby opóźnienia rodzącego odpowiedzialność odszkodowawczą, w szczególności że Pozwana odnosiła się w swej argumentacji do momentu zaparkowania samolotu, a nie otwarcia drzwi samolotu - chwili istotnej z perspektywy obliczania opóźnienia na gruncie Rozporządzenia (WE) nr 261/2004;

c) art. 102 k.p.c. poprzez zasądzenie na rzecz Pozwanej od Powoda zwrotu kosztów postępowania w oparciu o przepis art. 98 k.p.c., z pominięciem faktu, ze Pozwana nie udzieliła odpowiedzi na wezwanie Powoda, czym dała powód do wytoczenia powództwa.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na rzecz powodów po 300 EURO wraz z odsetkami od dnia 4 stycznia 2022 r. do dnia zapłaty. Nadto wniosła o zasądzenie odrębnie na rzecz każdego z Powodów od Pozwanej kosztów postępowania przed Sądem I i II instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana domagała się jej oddalenia oraz zasądzenia na jej rzecz kosztów postępowania przed Sądem II instancji.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie zakupili bilety lotnicze na przelot w dniu 3 stycznia 2022 r. z M. ( (...)) do W. lotnisko (...)( (...)) lotem (...) obsługiwanym przez pozwaną spółkę. (okoliczność bezsporna, potwierdzona: karty wstępu na pokład k. 9-13)

Pierwotne opóźnienie spornego lotu na wylocie wynosiło 3 godziny 44 minuty. Było spowodowane okolicznością zawinioną przez przewoźnika. (okoliczność przyznana przez pozwaną spółkę k. 38)

Na trasie lotu przewoźnik nadrobił opóźnienie. Około 100 mil od W. załoga samolotu została poinformowana o konieczności zmniejszenia prędkości samolotu, na skutek czego prędkość z ok. 700 km/h została zmniejszona do ok. 400 km/h. O godzinie 13:31 UTC samolot znajdował się za miejscowością S., a przed S.. Ok 20 mil od W. załoga samolotu została poinformowana o konieczności stanięcia w holdingu. O godz. 13:33 została rozpoczęta procedura holdingu wobec braku możliwości lądowania na lotnisku docelowym z uwagi na konieczność skierowania wszystkich samochodów straży pożarnej do samolotu mającego problem techniczny. Po ok. 15-20 minutach pozostawania w holdingu, z uwagi na przedłużające się zamknięcie lotniska docelowego, załoga otrzymała polecenie skierowania samolotu na lotnisko zapasowe w G.. Lot zapasowy do G. trwał ok. 40 minut, następnie 10-15 minut trwała procedura lądowania i kołowania. Na miejscu załoga oczekiwała na informację o otwarciu lotniska docelowego. Po uzyskaniu informacji o otwarciu lotniska w W. i przygotowaniu samolotu na lot powrotny – samolot wykonał przelot do lotniska docelowego. Gdyby nie konieczność zmniejszenia prędkości samolotu i ustawienia się w holdingu oraz zamkniecie lotniska docelowego – opóźnienie lotu nie przekroczyłoby 3 godzin. (dowód k. 47, 51-58, zeznania D. C. w sprawie II C 2062/22 k. 68v-69, okoliczności częściowo przyznane przez powoda w apelacji)

Finalnie lot został opóźniony o 5 godzin 18 minut. (okoliczność bezsporna)

Pismem z dnia 02.02.2022 r. powodowie wezwali pozwanego do zapłaty kwoty stanowiącej równowartość 2400 euro. Pozwany nie udzielił odpowiedzi na to wezwanie. (okoliczność bezsporna, dowód: wezwanie i potwierdzenie nadania k. 13-14)

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o zgromadzone w aktach sprawy dokumenty. Sąd dał im wiarę, gdyż ich prawdziwość i wiarygodność w świetle wszechstronnego rozważenia zebranego materiału nie nasuwała żadnych wątpliwości oraz nie ujawniły się wobec nich wątpliwości co do ich prawdziwości lub autentyczności. Sąd oparł się również na okolicznościach przyznanych przez strony, które zgodnie z art. 229 k.p.c. nie wymagają przeprowadzenia dowodów. Sąd w pełni dał wiarę zeznaniom D. C. poczynionym w sprawie II C 2062/22 (odpis protokołu rozprawy załączony do akt niniejszej sprawy k. 68 v i nast.), które w ocenie Sądu są spójne i logiczne oraz korespondują z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie nie zachodziły podstawy do zmiany zaskarżonego orzeczenia.

Przed przystąpieniem do rozpoznania sprawy należało w pierwszej kolejności rozważyć, jakie skutki wiążą się z niesporządzeniem pisemnego uzasadnienia zaskarżonego wyroku przez Sąd Rejonowy. Zgodnie z art. 331 § 4 k.p.c. jeżeli sporządzenie uzasadnienia okaże się niemożliwe, prezes sądu zawiadamia o tym stronę. W takim przypadku termin do wniesienia środka zaskarżenia biegnie od dnia doręczenia tego zawiadomienia, o czym należy pouczyć stronę. Stronie niezastępowanej przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej wraz z tym pouczeniem doręcza się pouczenie przewidziane w § 3. Przepis art. 327 § 5 stosuje się.

Pismem z dnia 31 lipca 2023 r. Wiceprezes Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy na podstawie art. 331 § 4 k.p.c. poinformował pełnomocnika powodów, iż sporządzenie uzasadnienia w tej sprawie jest niemożliwe. W takiej sytuacji koniecznym było dokonanie oceny czy w świetle przepisów prawa dopuszczalnym jest merytoryczne rozpoznanie apelacji pozwanego.

Wskazać w tym miejscu należy, że Sąd Okręgowy podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uchwale z dnia 9 lutego 2000 r. (III CZP 38/99), że nieusuwalny brak uzasadnienia wyroku nie stanowi przeszkody do rozpoznania sprawy na skutek apelacji wniesionej od tego wyroku. W uzasadnieniu tej uchwały trafnie podniesiono, że „w sytuacji, gdy zaskarżony wyrok nie zawiera uzasadnienia, pomimo zgłoszenia przez stronę odpowiedniego wniosku, sąd drugiej instancji nie może powstrzymać się od rozpoznania sprawy na skutek apelacji, aczkolwiek brak uzasadnienia niewątpliwie rodzi określone trudności w przeprowadzeniu kontroli instancyjnej. Niemniej jednak sąd nie jest pozbawiony możliwości poddania kontroli postępowania pierwoszoinstancyjnego i przyjętego rozstrzygnięcia na podstawie materiału dotychczas zebranego oraz oceny podjętych w toku procesu czynności. Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę jako sąd apelacyjny. Kontrolując prawidłowość zaskarżonego orzeczenia, pełni również funkcję sądu merytorycznego, który w zasadzie może rozpoznać sprawę od początku, uzupełnić materiał dowodowy lub powtórzyć już przeprowadzone dowody”.

Mając na uwadze realia niniejszej sprawy, zwłaszcza okoliczność, że w protokole rozprawy z dnia 28 lutego 2023 r. zostały utrwalone ustne motywy wyroku, Sąd Okręgowy uznał, że dokonanie instancyjnej kontroli zaskarżonego orzeczenia bez pisemnego uzasadnienia – jakkolwiek znacznie utrudnione – jest możliwe bez uszczerbku dla rzetelności postępowania.

Przechodząc do zarzutów apelacji należy przywołać, że dochodzone w przedmiotowej sprawie roszczenie oparte zostało na art. 5 ust. 1 lit. c) w zw. z art. 7 ust. 1 lit. c) Rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) Nr 295/91. Pierwszy z przywołanych przepisów stanowi, iż w przypadku odwołania lotu, pasażerowie, których to odwołanie dotyczy, mają prawo do odszkodowania od obsługującego przewoźnika lotniczego, zgodnie z przywołanym wyżej art. 7 Rozporządzenia, który określa wysokość zryczałtowanego odszkodowania.

Jednocześnie, art. 5 ust. 3 Rozporządzenia, na który w swojej argumentacji powoływał się pozwany, stanowi, że opóźnienie (odwołanie) lotu nie rodzi po stronie pasażerów prawa do odszkodowania, jeżeli przewoźnik lotniczy jest w stanie dowieść, że odwołanie lub duże opóźnienie lotu było spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków, to jest okoliczności, które pozostają poza zakresem skutecznej kontroli przewoźnika lotniczego (zob. ETS w wyroku z dnia 19 listopada 2009 r. w sprawach połączonych C-402/07 i C 432/07). Zatem, przewoźnik lotniczy jest zwolniony z obowiązku wypłaty pasażerom odszkodowania na podstawie art. 5 ust. 1 lit. c i art. 7 rozporządzenia nr 261/2004, jeżeli dowiedzie, że odwołanie lub opóźnienie lotu jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem za „nadzwyczajne okoliczności” w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004 można uznać zdarzenia, które ze względu na swój charakter lub swoje źródło nie wpisują się, jako nieodłączny element, w ramy normalnego wykonywania działalności danego przewoźnika lotniczego i nie pozwalają mu na skuteczne panowanie nad nimi, przy czym te dwie przesłanki muszą być spełnione kumulatywne (wyroki: z dnia 4 kwietnia 2019 r.,(...), C-501/17, EU:C:2019:288, pkt 20; z dnia 12 marca 2020 r., F., C-832/18, EU:C:2020:204, pkt 38). Nadto należy wskazać, że aby przewoźnik lotniczy mógł ograniczyć swoje zobowiązania wobec pasażerów musi udowodnić nie tylko, że w ogóle zaszła nadzwyczajna okoliczność, ale także związek przyczynowy między tą okolicznością a odwołaniem/dużym opóźnieniem lotu. Musi także udowodnić, że nie można było uniknąć tego zdarzenia, pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków.

Odnosząc powyższe do przedmiotowej sprawy należy stwierdzić, że wbrew twierdzeniom apelacji, strona pozwana wykazała okoliczności, które powodują zwolnienie jej z odpowiedzialności odszkodowawczej za opóźniony lot z uwagi na zdarzenie mające miejsce na lotnisku w W. – w godzinach przylotu spornego lotu - które spowodowało opóźnienie przylotu przekraczające 3 godziny. Należy podkreślić, że co prawda przedmiotowy lot był opóźniony na starcie z powodu okoliczności, za które odpowiedzialność ponosi pozwana, co w sprawie pozostawało bezsporne, jednakże przewoźnik zdołał nadrobić opóźnienie, w takim stopniu, że gdyby nie sytuacja na docelowym lotnisku, finalne opóźnienie nie przekroczyłoby 3 godzin. Analiza zgromadzonego materiału dowodowego prowadzi bowiem do wniosku, że sytuacja na lotnisku docelowym (zamknięcie lotniska dla lądujących samolotów z uwagi na zaangażowanie wszystkich samochodów straży pożarnej do samolotu mającego problemy techniczne) spowodowała po pierwsze konieczność zmniejszenia prędkości samolotu o prawie połowę – z ok. 700 km/h na ok. 400 km/h, co w sposób oczywisty wydłużało czas lotu i tym samym prowadziło do opóźnienia godziny przylotu do W.. Niewątpliwie tak znaczne zmniejszenie prędkości lotu prowadziło również do zmniejszenia dynamiki nadrabiania opóźnienia wygenerowanego przy starcie samolotu. Po drugie – powyższa sytuacja spowodowała konieczność pozostawania samolotu w holdingu – w strefie oczekiwania na otwarcie lotniska – co o kolejny przedział czasu opóźniało godzinę przylotu do W.. Po trzecie – powyższa sytuacja spowodowała konieczność skierowania przedmiotowego lotu do lotniska zapasowego w G.. Lot do lotniska zapasowego, przygotowanie samolotu do lotu powrotnego i lot powrotny do W. o kolejny czas opóźniły godzinę przylotu do W.. Istotne w niniejszej sprawie było, że o godzinie 13:31 UTC samolot znajdował się za miejscowością S., a przed S.. Tymczasem z materiału dowodowego wynika, że samoloty znajdujące się w tymże miejscu potrzebują ok. 16 minut na lądowanie na lotnisku w W. bez zakłóceń. Oznacza to, że samolot którym podróżowali powodowie, gdyby nie ww. sytuacja awaryjna, wylądowałby na docelowym lotnisku z opóźnieniem nie przekraczającym 3 godzin. Podkreślenia przy tym wymaga, że gdyby nie otrzymane przez załogę w odległości 100 mil od W. polecenie zmniejszenia prędkości o prawie połowę, samolot znajdowałby się za miejscowością S., a przed S. znacznie wcześniej, niż o godzinie 13:31 UTC i tym samym znacznie wcześniej wylądowałby na docelowym lotnisku.

Biorąc pod uwagę godziny odlotu i przylotu, jak również okoliczność, że lotnisko w W. zostało zamknięte z przyczyn nagłych, których wystąpienia nie można było przewidzieć, nie budzi wątpliwości związek przyczynowy pomiędzy poleceniami wydanymi załodze lotu na skutek sytuacji awaryjnej na lotnisku (polecenie zmniejszenia prędkości, polecenie pozostawania w holdingu i polecenie skierowania samolotu na lotnisko zapasowe) a powstaniem opóźnienia powyżej 3 godzin. Jednocześnie z uwagi na nieprzewidywalny charakter powstałej na lotnisku sytuacji, należało przyjąć, że przewoźnik istotnie nie dysponował realnymi środkami, by uniknąć opóźnienia lotu powyżej 3 godzin. Z kolei opóźnienie, z jakim samolot doleciałby na lotnisko docelowe, gdyby nie zaszła powyższa nadzwyczajna okoliczność, nie przekraczałoby tej granicy.

Reasumując powyższe, do opóźnienia lotu istotnie doszło, jednak pozwany nie ponosi odpowiedzialności za to, że opóźnienie to przekroczyło 3 godziny, tym samym był zwolniony z obowiązku wypłaty powodom odszkodowania za powstałe opóźnienie lotu. Zarzuty powodów dotyczące zwolnienia pozwanego z obowiązku wypłaty powodom odszkodowania były zatem niezasadne, zaś Sąd Rejonowy prawidłowo oddalił powództwo.

W ocenie Sądu Okręgowego nie zasługiwał na uwzględnienie również zarzut naruszenia art. 205c ust. 6 ustawy prawo lotnicze. W realiach niniejszej sprawy nie można było przyjąć, by na skutek braku udzielenia odpowiedzi na wezwanie do zapłaty w terminie 30 dni, należało uznać w oparciu o art. 205c ust. 6 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. prawo lotnicze, że powództwo podlega uwzględnieniu niezależnie od wyników postępowania dowodowego przeprowadzonego w sprawie. Brak jest bowiem podstaw do prostego przyjęcia, że nie rozpatrzenie zgłoszonej przez powodów reklamacji w ustawowym terminie było równoznaczne z powstaniem obowiązku spełnienia świadczenia wyrażonego w reklamacji, niezależnie od tego, czy obiektywnie się ono należy.

W okolicznościach niniejszej sprawy brak było również podstaw do zmiany rozstrzygnięcia o kosztach postępowania w oparciu o przepis art. 102 k.p.c. Regulacja zawarta w treści art. 102 k.p.c. stosowana przy orzekaniu o kosztach procesu daje prymat zasadzie słuszności przed zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy uregulowaną w art. 98 § 1 k.p.c. Sposób skorzystania z przepisu art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego i do jego oceny należy przesądzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia odstąpienie, a jeśli tak to w jakim zakresie, od generalnej zasady obciążenia kosztami procesu strony przegrywającej spór (tak m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2006 r., III CK 221/05). Kontrola instancyjna postanowienia sądu w sprawie zastosowania albo niezastosowania art. 102 k.p.c. jest ograniczona do sytuacji, gdy zastosowanie wzmiankowanego przepisu nie zostało w ogóle uzasadnione bądź nastąpiło z rażącym naruszeniem reguł przewidzianych w tym przepisie (zob. postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 18 kwietnia 2013 r. III CZ 75/12). W ocenie Sądu Okręgowego w realiach niniejszej sprawy nie zaszły okoliczności, które uprawniałyby do skorzystania z dobrodziejstwa określonego w tym przepisie. Takiego odstępstwa od generalnej zasady orzekania o kosztach procesu uregulowanej w art. 98 k.p.c. nie uzasadnia bowiem, ani sytuacja materialna, czy życiowa powodów (w sprawie nie wskazywano nawet, aby powodowie znajdowali się w trudnym położeniu), ani przebieg niniejszego postępowania, w szczególności zaś nie przemawia za tym brak udzielenia odpowiedzi przez stronę pozwaną na wezwanie do zapłaty skierowane przez powodów. Wytaczając powództwo strona powodowa winna liczyć się z możliwością przegranej i w związku z tym z koniecznością poniesienia kosztów procesowych przeciwnika.

Podsumowując Sąd Okręgowy uznał, że nie zachodzą podstawy do uwzględnienia apelacji powodów, bowiem rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego jest prawidłowe. W konsekwencji, na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił apelację powodów.

Rozstrzygnięcie w zakresie kosztów procesu w instancji odwoławczej zostało wydane w oparciu o treść art. 98 § 1 k.p.c., tj. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, przy uwzględnieniu, że między powodami zachodzi współuczestnictwo formalne. Na koszty te złożyło się wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika strony pozwanej w kwocie po 450 zł zasądzonej od każdego z powodów, obliczone na podstawie § 2 pkt. 3) w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 1) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie. O odsetkach ustawowych za opóźnienie od powyższej kwoty orzeczono na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

ZARZĄDZENIE

(...)