Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 stycznia 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodnicząca:	Sędzia Aleksandra Łączyńska
Protokolant:	Kamila Bartnicka

po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2025 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Mokotowa w Warszawie

z dnia 29 września 2023 r., sygn. akt I C 505/23 upr

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 250 (dwieście pięćdziesiąt) euro wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 22 października 2022 roku do dnia zapłaty,

2.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 387 zł (trzysta osiemdziesiąt siedem) złoty wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu;

II. zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 235 (dwieście trzydzieści pięć) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej.

Aleksandra Łączyńska

Sygn. akt V Ca 3877/23

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 11 września 2023 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie w pkt 1 oddalił powództwo zaś w pkt 2 zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 287 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

Od powyższego apelację wniosła strona powodowa, zaskarżając wyrok w całości i zarzucając mu:

1.  naruszenie prawa materialnego, tj.:

(i)  art. 5 ust. 3 Rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 295/91, poprzez jego błędną wykładnię polegającą na błędnym przyjęciu, że burze stanowią okoliczność nadzwyczajną, co zdaniem Sądu a quo wyłącza odpowiedzialność odszkodowawczą Pozwanego za nieregularność rejsu, podczas gdy dla zwolnienia się z odpowiedzialności odszkodowawczej przewoźnik lotniczy musi wykazać zaistnienie łącznie trzech przesłanek: nadzwyczajnych okoliczności, bezpośredniego związek przyczynowego pomiędzy daną okolicznością nadzwyczajną a nieregularnością lotu oraz podjęcie wszelkich racjonalnych środków mających na celu przeciwdziałanie lub minimalizację negatywnych skutków dużego opóźnienia albo odwołania lotu. Sąd meriti wydając zaskarżony wyrok odniósł się jedynie do jednej z przesłanek a mianowicie zakwalifikowania niekorzystnych warunków atmosferycznych w postaci burzy jako okoliczności nadzwyczajnej, pomijając przy tym całkowicie dwie pozostałe przesłanki, których łączne zaistnienie warunkuje zwolnienie przewoźnika lotniczego z odpowiedzialności odszkodowawczej.

(ii)  art. 5 ust. 1 lit. c w zw. z art. 7 ust. 1 lit. a rozporządzenia (WE) nr 261/2004 poprzez jego niezastosowanie, co w konsekwencji doprowadziło do oddalenia powództwa i braku obowiązku wypłaty odszkodowania na rzecz Powoda, pomimo faktu, iż w przedmiotowej sprawie Pozwany nie wykazał zaistnienia nadzwyczajnych okoliczności, bezpośredniego związku przyczynowego lak i podjęcia wszelkich racjonalnych środków w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 261/2004, a przez co Pozwany ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą względem Powoda;

( (...))  art. 6 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i błędne przyjęcie, że Pozwany sprostał ciężarowi udowodnienia faktu zaistnienia nadzwyczajnych okoliczności, bezpośredniego związku przyczynowego jak i podjęcia wszelkich racjonalnych środków mających na celu przeciwdziałanie lub minimalizację negatywnych skutków dużego opóźnienia, podczas gdy z żadnych dowodów zebranych w sprawie nie wynikają takie okoliczności;

1.  naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i brak jego wszechstronnego rozważenia, wyrażającego się w niezasadnym przyjęciu, że Pozwany udowodnił wystąpienie okoliczności, o których mowa w art. 5 ust. 3 w.w. rozporządzenia, co skutkowało błędem w ustaleniach faktycznych co do braku ponoszenia przez Pozwanego odpowiedzialności odszkodowawczej za nieregularność lotu o nr (...) z dnia 18 września 2022 r. na trasie B. – K..

Powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od Pozwanego na jego rzecz kwoty 250 EUR wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania, tym kosztów zastępstwa procesowego oraz zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powoda kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przypisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuję:

Apelacja powoda została uznana za zasadną, co doprowadziło do zmiany zaskarżonego wyroku.

Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i przyjmuje za własne. Stan faktyczny nie był sporny między stronami. Odmiennie jednak ocenił kwestię odpowiedzialności strony pozwanej, uznając, że ustalone okoliczności nie wyłączają odpowiedzialności strony pozwanej za opóźniony lot, przewidzianej w art. 5 ust. 3 w.w. Rozporządzenia. Stosownie do jego treści przewoźnik lotniczy nie jest zobowiązany do wypłaty rekompensaty przewidzianej w art. 7, jeżeli może dowieść, że odwołanie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. W literaturze przedmiotu pojęcie „nadzwyczajnych okoliczności” ma charakter ocenny i nieostry, w związku z czym przyjęto, że powinno być interpretowane w sposób ścisły gdyż wprowadza ono odstępstwo od ogólnej zasady rekompensaty pasażerów za odwołanie lub opóźnienie lotu. Stąd wskazuje się, że aby przewoźnik lotniczy mógł ograniczyć swoje zobowiązania wobec pasażerów musi udowodnić, iż zaszła nadzwyczajna okoliczność oraz związek przyczynowy między tą okolicznością a odwołaniem lub opóźnieniem lotu. Nadto musi on wykazać, że nie można było uniknąć tego zdarzenia pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Przy czym w motywie 14 preambuły do Rozporządzenia nr 261/04 ustawodawca wspólnotowy wskazał przykładowo zdarzenia, które mogą spowodować „nadzwyczajne okoliczności”, o których mowa w art. 5 ust. 3. Przykładami owych okoliczności, które zostały ujęte w Rozporządzeniu są: destabilizacja polityczna, warunki meteorologiczne uniemożliwiających dany lot, zagrożenia bezpieczeństwa, nieoczekiwane wady mogące wpłynąć na bezpieczeństwo lotu oraz strajki mające wpływ na działalność przewoźnika. Jak zaś wyjaśnił Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku w sprawie C-549/07, wolą ustawodawcy wspólnotowego nie było uznanie samych tych zdarzeń, których wykaz jest zresztą jedynie przykładowy, za nadzwyczajne okoliczności, lecz stwierdzenie, że mogą one takie okoliczności spowodować”. Zatem zastosowanie powyższego artykułu wymagało dokonania oceny czy środki faktyczne i prawne, jakimi dysponuje przewoźnik lotniczy, pozwalały na skuteczne zapobieżenie wystąpieniu opóźnienia. Jeżeli przewoźnik podejmował czynności w celu usunięcia przeszkody i były to działania mieszczące się w zakresie jego faktycznych i prawnych możliwości, to należało je traktować jako środki racjonalne. Natomiast w przypadku, gdy przyczyna opóźnienia lotu miała charakter zewnętrzny, czyli nie wynikała z normalnego sposobu funkcjonowania przewoźnika oraz nie mieściła się w zakresie działań racjonalnych, których przewoźnik nie mógł usunąć, to zachodziły przesłanki wymienione w art. 5 ust. 3 w/w Rozporządzenia.

W okolicznościach niniejszej sprawy pozwany powoływał się na zaistnienie nadzwyczajnych okoliczności w postaci złych warunków pogodowych podczas jednego z rejsów poprzedzających sporny lot w rotacji samolotu, co wywołało opóźnienie wylotu i finalnie doprowadziło do wyczerpania czasu pracy załogi maszyny lotniczej mającej wykonać wszystkie loty, co z kolei spowodowało opóźnienie skarżonego lotu. Ponadto pozwana Spółka twierdziła, że podjęła czynności w celu uniknięcia opóźnienia spornego lotu nr (...) sprowadzając na lotnisko nową załogę. Podkreślić jednak należy, że nie było sporne to, że opóźnienie w rotacji z powodu złych warunków atmosferycznych wynosiła w pierwszej rotacji godzinę 40 minut, w drugiej rotacji 1 godzinę 46 minut. A zatem złe warunki pogodowe wygenerowały opóźnienie nie przekraczające 3 godzin, a zaledwie nieco ponad połowę tego czasu. To jednak spowodowało, że trzeci lot w rotacji nie mógł się odbyć z uwagi na przekroczenie czasu pracy załogi i ostatecznie skarżony lot odbył się dopiero następnego dnia. Zatem mimo wiedzy o opóźnieniu już po wykonaniu pierwszego lotu, przewoźnik nie podjął żadnych czynności aby uniknąć opóźnienia ponad 3 godzinnego, mimo, że wygenerowane opóźnienie w pierwszym locie z rotacji już powodowało, że czas pracy załogi zakończy się przed ukończeniem ostatniego lotu z rotacji. Zatem głównej przyczyny opóźnienia, wbrew ustaleniom Sądu Rejonowego, trzeba upatrywać w sposobie organizacji i funkcjonowaniu przedsiębiorstwa przewoźnika, a nie w samym zaistnieniu złych warunków meteorologicznych. Pozwany, wprowadzając system rotacyjnych lotów tzn. polegający na tym, że ten sam samolot, który przywozi pasażerów w dane miejsce, w drugą stronę zabiera kolejnych pasażerów, musi liczyć się z tym, że zakłócenie jednego z rejsów stanowiących element rotacji powoduje automatycznie utrudnienia kolejnych lotów i może doprowadzić do wyczerpania czasu pracy załogi. A więc jeżeli pozwany przewoźnik decyduje się świadomie na układanie siatki połączeń w taki sposób, że odstępy czasu pomiędzy jednym a drugim lotem w rotacji uniemożliwiają mu reakcję na jakiekolwiek okoliczności, nie tylko nadzwyczajne ale również powszechne, w taki sposób aby nie dochodziło do opóźnienia lotu ponad 3 godziny przewidziane w Rozporządzeniu, to tenże przewoźnik ponosi odpowiedzialność względem pasażerów za przylot na miejsce docelowe z opóźnieniem. Takie zdarzenie, jak wyczerpanie czasu pracy załogi samolotu wynikające z uprzednich opóźnień, pozostaje w ramach normalnego funkcjonowania przewoźnika lotniczego, który jako podmiot prowadzący profesjonalną działalność gospodarczą winien zabezpieczyć się przed tego rodzaju sytuacjami, wprowadzając odpowiednie rozwiązania (poprzez np. inne zaplanowanie siatki lotów, wydłużenie odstępów czasowych miedzy poszczególnymi lotami w rotacji, posiadanie w dyspozycji rezerwowych załóg czy zastępczych maszyn), zaś jeśli tego nie uczynił, winien ponosić odpowiedzialność odszkodowawczą względem pasażerów. Zatem przyczyny opóźnienia w tego typu sytuacjach należy upatrywać w sposobie organizacji przedsiębiorstwa przewoźnika, a nie w okolicznościach zewnętrznych, jakimi są złe warunki

pogodowe kilka lotów w rotacji wcześniej. Planując prawidłowo loty przewoźnik zobowiązany jest bowiem przewidywać takie sytuacje i przygotować się na nie, tymczasem pozwany w ogóle nie przedstawił twierdzeń, jakoby takie działania przewidywał. W ten sposób całe ryzyko zaistnienia szczególnych okoliczności, mogących się pojawić na wcześniejszych etapach rotacji samolotu pozwany zdaje się przerzucać na pasażerów. Sąd zdaje sobie przy tym sprawę, że nie jest możliwe przygotowanie się na opóźnienie każdego samolotu, niemniej brak wykazania, że pozwany podjął wszystkie możliwe działania pozwalające zapewnić awaryjną obsługę lotów opóźnionych we wcześniejszej rotacji (np. zapewnienie właściwej liczby załóg i sposób ich rozmieszczenia) prowadziło do wniosku, że nie podjęto wszelkich racjonalnych środki w celu zniwelowania konsekwencji nieplanowanych wydarzeń. Co istotne, ustawodawca wspólnotowy tworząc przepisy Rozporządzenia będącego podstawą dochodzenia odszkodowania za opóźniony lot, nie przyznał pasażerom tego uprawnienia w przypadku każdego, nawet najmniejszego opóźnienia rejsu, lecz niejako uwzględniając specyfikę transportu lotniczego i możliwe komplikacje z tym związane przewidział odszkodowanie dopiero w przypadku takiego opóźnienia wynoszącego ponad 3 godziny, dając tym samym przewoźnikom dopuszczalną rezerwę czasową na dokonanie niezbędnych czynności organizacyjnych. Natomiast jeśli pozwany pomimo tego ustalił rozkład lotów rotacyjnych w zbyt małych odstępach czasu i - mając wiedzę, że doszło do opóźnienia wcześniejszych lotów w rotacji - nie zapewnił z odpowiednim wyprzedzeniem zastępczej załogi samolotu, co w konsekwencji spowodowało opóźnienie kolejnego - spornego - lotu, to przyczyna tegoż opóźnienia wynikała z sposobu organizacji przedsiębiorstwa lotniczego, a nie bezpośrednio z nadzwyczajnych okoliczności w postaci złych warunków pogodowych, uniemożliwiających lot.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w pkt I, mając na uwadze treść art. 7 ust. 1 lit. b Rozporządzenia, Sąd uznał, że powodowi przysługuje roszczenie o odszkodowanie w wysokości 250 euro.

Od zasądzonej kwoty należności głównej Sąd zasądził również odsetki ustawowe za opóźnienie zgodnie z żądaniem pozwu tj. od dnia 22 października 2022 r. do dnia zapłaty.

Podstawę rozstrzygnięcia w przedmiocie odsetek stanowił art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Opóźnienie się w spełnieniu świadczenia powstaje, jeżeli dłużnik nie spełnia go w czasie właściwym. Zgodnie z art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Natomiast zgodnie z art. 205c ust. 2 zd. 2 ww. ustawy „Prawo lotnicze” reklamacja powinna być rozpatrzona w terminie 30 dni od dnia jej złożenia.

Wezwanie do zapłaty odszkodowania, stanowiące jednocześnie reklamację zostało przesłane pozwanemu 21 września 2022 r. Z tych względów należało uznać, że po upływie 30 dniu roszczenie stało się wymagalne, a pozwany pozostawał w opóźnieniu. Pozwany nie kwestionował zresztą tak określonego roszczenia odsetkowego i daty początkowej naliczania odsetek.

O kosztach procesu Sąd orzekł w I instancji na podstawie art. 98 § 1,1 ¹ i 2 k.p.c. Pozwany obowiązany jest zwrócić powodowi poniesione przez niego koszty: opłaty od pozwu, wynagrodzenia pełnomocnika powoda będącego adwokatem ustalone na podstawie § 2 pkt 3 w zw. z § 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłaty skarbowej od dokumentu pełnomocnictwa (100+270+17 zł).

O kosztach w instancji odwoławczej orzeczono w pkt II wyroku na podstawie art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 1 i 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (100+135 zł).

Aleksandra Łączyńska