Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

POSTANOWIENIE

Dnia 6 lutego 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Joanna Machoń

Sędziowie: Wiesława Śmich

(del.) Renata Jabłońska (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 6 lutego 2024 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy ze skargi A. B.

przy udziale Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego dla Warszawy – Żoliborza w Warszawie

na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki w postępowaniu toczącym się przed Sądem Rejonowym dla Warszawy-Żoliborza w Warszawie, sygn. akt I C 926/23

postanawia:

1. stwierdzić, że w sprawie prowadzonej przed Sądem Rejonowym dla Warszawy – Żoliborza w Warszawie pod sygn. akt I C 926/23 nastąpiła przewlekłość postępowania;

2. przyznać skarżącemu A. B. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Warszawy – Żoliborza w Warszawie kwotę 3.500 zł (trzy tysiące pięćset złotych);

3. oddalić skargę w pozostałym zakresie;

4. nakazać podjąć Sądowi Rejonowemu dla Warszawy – Żoliborza w Warszawie czynności zmierzające do jej merytorycznego rozpoznania.

Sygn. akt V S 425/23

UZASADNIENIE

A. B. w trybie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, wniósł o stwierdzenie przewlekłości postępowania w sprawie o sygn. I C 926/23 (uprzednio II C 1509/20) toczącej się przed Sądem Rejonowym dla Warszawy-Żoliborza w Warszawie oraz zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz skarżącego kwoty 20.000 zł.

Skarb Państwa – Prezes Sądu Rejonowego dla Warszawy – Żoliborza w Warszawie wniósł o oddalenie skargi jako bezzasadnej.

Oceniając prawidłowość i terminowość podjętych czynności przez Sąd Rejonowy, Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki – zwanej dalej ustawą – strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania). Innymi słowy przewlekłość postępowania zachodzi, gdy zwłoka jest nadmierna (rażąca) i nie znajduje uzasadnienia w obiektywnych okolicznościach sprawy.

Stosownie zaś do treści art. 2 ust. 2 ww. ustawy dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie albo czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu zakończenia postępowania przygotowawczego lub czynności podjętych przez sąd lub komornika sądowego w celu przeprowadzenia i zakończenia sprawy egzekucyjnej albo innej sprawy dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego. Dokonując tej oceny, uwzględnia się łączny dotychczasowy czas postępowania od jego wszczęcia do chwili rozpoznania skargi, niezależnie od tego, na jakim etapie skarga została wniesiona, a także charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania. Nie każda zatem zwłoka w rozpoznaniu sprawy stanowi naruszenie prawa strony do sądu, lecz tylko taka, która nie znajduje uzasadnienia w realiach sprawy.

Przewlekłość postępowania zachodzi, gdy jest ono długotrwałe, prowadzone rozwlekle i trwa ponad konieczność wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych niezbędnych do końcowego rozstrzygnięcia, będących w związku przyczynowym z działaniem lub bezczynnością sądu (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 22 marca 2007 roku, sygn. akt II S 1/07, opubl. LEX nr 269383). Ponadto należy wskazać, że ustawa nie określa przeciętnego czasu oczekiwania na rozpatrzenie sprawy. W judykaturze zasadniczo za przewlekłe uznaje się postępowanie trwające ponad 12 miesięcy (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2005 r., III SPP 96/05, OSNP 2005/23/384; postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 24 lipca 2008 r., (...) 20/08, LEX nr 493700; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2018 r., (...) 56/17, LEX nr 2440458), co ma swoją podstawę w domniemaniu ustawowym ustalonym art. 14 ww. ustawy. Należy przy tym wskazać, że samo przekroczenie wskazanego terminu nie prowadzi do automatyzmu wyrażającego się stwierdzeniem przewlekłości. Należy bowiem uwzględnić także terminowość i celowość podejmowanych czynności. Wobec powyższego, w świetle utrwalonego orzecznictwa, dokonując tej oceny, uwzględnia się łączny dotychczasowy czas postępowania od jego wszczęcia do chwili rozpoznania skargi, niezależnie od tego, na jakim etapie skarga została wniesiona, a także charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania (vide: postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 30 lipca 2013r., (...) 9/13, LEX nr 1342903; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 18 września 2018r., II S 32/18, Biul.SAKa 2018/3/30; postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 3 lipca 2018 r., S 13/18, KZS 2018/7-8/70; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2018 r., (...) 1/18, LEX nr 2459691; wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 13 czerwca 2019r., J. vs. Polska, skarga nr (...), LEX nr 2680951).

Przewlekłość postępowania musi być nadto następstwem okoliczności, które pozostają w związku przyczynowym z działaniem lub bezczynnością organu prowadzącego postępowanie. Tym samym, jeżeli zwłoka wynika z zachowania strony, uczestników postępowania lub innych organów, na które organ prowadzący postępowanie nie ma wpływu, a równocześnie podejmuje on skutecznie działania dyscyplinujące i naprawcze, zmierzające do jak najszybszego zakończenia sprawy, to brak jest podstaw do stwierdzenia w takich okolicznościach o naruszeniu prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 marca 2018r., (...) 9/18, LEX nr 2459696; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 maja 2013r., I ACa 36/13, LEX nr 1327563).

W tym miejscu zasadne jest przywołać pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 13 czerwca 2017 r. w sprawie III SPP 23/17, że oceniając czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy mieć dodatkowo na względzie, że na sądach spoczywa obowiązek rozpoznawania wszystkich spraw bez nieuzasadnionej zwłoki, przy uwzględnieniu zasady rozpoznawania spraw według kolejności wpływu oraz wyjątku od tej zasady, jakim jest rozpoznawanie niektórych spraw poza kolejnością wpływu. Chociaż to na państwie spoczywa obowiązek zorganizowania warunków należytego sprawowania władzy jurysdykcyjnej, w tym zapewnienia optymalnej obsady kadrowej sądów odwoławczych (postanowienie Sądu Najwyższego z 16 marca 2006 r., III SPP 10/06, OSNP 2007 nr 7-8, poz. 120; z 21 marca 2006 r., III SPP 13/06, OSNP 2007 nr 7-8, poz. 121), co prowadzi do konkluzji, że ilość spraw i fluktuacja obsady sędziowskiej może prowadzić do opóźnienia w merytorycznym rozpoznaniu sprawy wskutek zdarzeń pozostających poza kontrolą wymiaru sprawiedliwości, za które to opóźnienie państwo - reprezentowane jedynie przez prezesa danego sądu - ponosi odpowiedzialność, to jednocześnie należy mieć na uwadze, że warunkiem zasadności skargi na przewlekłość postępowania jest przede wszystkim niezakończenie postępowania w rozsądnym terminie, a nie niepodjęcie przez sąd jakiejkolwiek czynności procesowej. Wskazać też należy, że Europejski Trybunał Praw Człowieka, który ocenia postępowanie jako całość, zwykle stwierdza przewlekłość, jeśli trwało ono w jednej instancji dłużej niż trzy lata (zob. tak np. Wyrok ETPC z dnia 10 lipca 1984 r. w sprawie G. przeciwko (...) nr 8990/80 ), w dwóch instancjach pięć lat (zob. tak np. Wyrok ETPC z dnia 7 lutego 2006 r. w sprawie D. przeciwko (...), nr 19249/02), a z udziałem Sądu Najwyższego sześć lat (zob. tak np. wyrok ETPC z dnia 9 stycznia 2007 r. w sprawie G. przeciwko (...), nr (...)).

Sąd Okręgowy poddał analizie terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez Sąd Rejonowy dla Warszawy – Żoliborza w Warszawie z uwzględnieniem ww. art. 2 ust. 2 ww. ustawy, oraz biorąc pod uwagę, iż dotychczas sprawa ta była badana pod kątem występującej przewlekłości, zaś postanowieniem z dnia 21 lutego 2022 r. skargę tę oddalono.

W ocenie Sądu Okręgowego analiza czynności podejmowanych przez Sąd Rejonowy w objętym skargą postępowaniu prowadzi do stwierdzenia, że uzasadniony jest zarzut przewlekłości postępowania w rozumieniu art. 2 ust. 1 ww. ustawy (biorąc również pod uwagę część dotyczącą postępowania pierwotnie prowadzonego pod sygnaturą II C 1509/20). Przede wszystkim zaznaczyć należy, że na datę wniesienia skargi (tj. 24.11.2023 r.) postępowanie w sprawie toczy się już ponad 38 miesięcy, a w sprawie poza rozpoznaniem wniosku powoda o zwolnienie z kosztów, uzyskania stanowiska pozwanego, przeprowadzenia jednej rozprawy i uzyskania dokumentów medycznych powoda ze Szpitala (...) w M. niewiele się wydarzyło. Analiza akt postępowania nie pozwala na przyjęcie, aby w niedalekiej przyszłości mogło zapaść orzeczenie kończące postępowanie w sprawie. Na powyższe wskazuje już chociażby tylko pobieżna lektura stanowiska pozwanego, który wniósł o dołączenie i przeprowadzenie dowodów z obszernej dokumentacji medycznej, a także wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego. Okoliczności te wskazują, że niewątpliwie przekroczony został rozsądny termin rozpoznania sprawy. Mając zaś na względzie przedmiot postępowania, treść pozwu, żądania w nim zawarte, jak również fakt, że już na datę wniesienia skargi czas trwania sprawy wynosił ponad 38 miesięcy, w trakcie którego z czynności zmierzających do rozpoznania sprawy nie podjęto wielu skomplikowanych czynności, należy spodziewać się, że sprawa nie zakończy się w rozsądnym terminie.

Odnosząc się zaś do stanowiska Prezesa Sądu Rejonowego, który opóźnienie w rozpoznawaniu sprawy uzasadniał m.in. zmianami sędziów referentów i obciążeniem ich ilością spraw uniemożliwiającą terminowe podejmowanie czynności, oraz ich usprawiedliwionymi absencjami, a także obciążeniem i niedoświadczeniem sekretarzy sądowych, wskazać należy, że okoliczności te nie mogły przesądzać o niezasadności skargi. Sąd Najwyższy wielokrotnie bowiem podkreślał, że dla stwierdzenia przewlekłości postępowania irrelewantne pozostają argumenty dotyczące niewystarczającej obsady kadrowej sądu, liczby wpływających spraw, obciążenia orzeczniczego poszczególnych sędziów, zasad przydzielania spraw do referatu, ograniczeń kompetencyjnych kadry kierowniczej, czy też jakiekolwiek inne okoliczności związane z organizacją systemu sądowego (tak Sąd Najwyższy m.in. w postanowieniu z 24 maja 2019 r., I NSP 29/19, z 16 lipca 2019 r., I NSP 50/19). Wymienione okoliczności co najwyżej prowadzić mogą do stwierdzenia, że przewlekłość postępowania w konkretnej sprawie nie jest wynikiem zaniedbań, czy też uchybień ze strony Sądu. To na Państwie spoczywa obowiązek zorganizowania warunków należytego sprawowania władzy jurysdykcyjnej, w tym zapewnienia optymalnej obsady kadrowej sądów (por. zamiast wielu postanowienie Sądu Najwyższego z 16 marca 2006 r., III SPP 10/06, OSNP 2007, nr 7-8, poz. 120).

Mając powyższe okoliczności na uwadze Sąd Okręgowy uznał skargę za uzasadnioną i na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy orzekł jak w pkt 1 postanowienia.

W ocenie Sądu Okręgowego w realiach sprawy zasadnym było zasądzenie kwoty 3.500 zł na rzecz skarżącego. Okres przewlekłości wynoszący ponad 38 miesięcy tj. od dnia 24 września 2020 r. do dnia 24 listopada 2023 r. uzasadniał przyznanie kwoty w powyższej wysokości. Stosownie bowiem do art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. Sąd przyznaje na żądanie skarżącego od Skarbu Państwa sumę pieniężną w wysokości od 2.000 zł do 20.000 zł, przy czym wysokość sumy pieniężnej wyznaczona w tych granicach wynosi co najmniej 500 zł za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania. W realiach niniejszej sprawy, uwzględniając powstały okres przewlekłości oraz znaczenie przedmiotowej sprawy dla skarżącego, a także fakt, że postępowanie dowodowe nie zostało jeszcze przeprowadzone Sąd Okręgowy postanowił przyznać rekompensatę dla skarżącego w kwocie 3.500 zł. W stosunku do wagi uchybienia Sądu Rejonowego jest to kwota odpowiednia, uzasadniona i adekwatna, zaś w ocenie Sądu Okręgowego brak jest przesłanek do podwyższenia przedmiotowej sumy do kwoty dochodzonej przez skarżącego w niniejszym postępowaniu tj. 20.000 zł. W pozostałym zakresie należało zatem żądanie oddalić, o czym orzeczono w pkt 3 sentencji.

Żądanie zawarte w skardze w przedmiocie wydania zalecenia Sądowi Rejonowemu podjęcia czynności mających na celu doprowadzenie do rozstrzygnięcia sprawy również zasługiwało na uwzględnienie, bowiem pomimo wniesionej skargi Sąd Rejonowy w dalszym ciągu nie podjął, czynności uzasadnionych stanem postępowania, zatem wydanie zaleceń było oczywiście uzasadnione.

Wobec zasadności skargi skarżący mógł również domagać się zwrotu kosztów w tym zwrotu opłaty od skargi w tym jednak zakresie został z opłaty zwolniony i nie uiścił na ten cel żadnej kwoty, a nadto w toku postępowania skargowego nie był także reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, stąd Sąd nie zasądzał o przyznaniu na jego rzecz jakiejkolwiek kwoty.