Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 listopada 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie VI Wydział Cywilny Rodzinny Odwoławczy Sekcja rodzinna
II - instancyjna w składzie:

Przewodniczący:	sędzia (del.) Paweł Styrna
Protokolant:	Weronika Ścibor

po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2024r. r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa U. T.

przeciwko R. T.

o podwyższenie alimentów

oraz z powództwa R. T.

przeciwko I. T.

o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego

i przeciwko P. T. oraz A. T.

reprezentowanemu przez przedstawicielkę ustawową I. T.

o obniżenie alimentów

na skutek apelacji U. T., R. T., I. T., P. T. i A. T.

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie

z dnia 29 lutego 2024 r., sygn. akt V RC 412/19

1.  zmienia punkt V zaskarżonego wyroku w ten sposób, że datę 1 sierpnia 2019 r. zastępuje datą 29 lutego 2024 r.;

2.  oddala apelację I. T. w pozostałym zakresie;

3.  oddala apelację U. T., P. T. i A. T.;

4.  oddala apelację R. T.;

5.  koszty postepowania apelacyjnego pomiędzy stronami wzajemnie znosi.

sędzia (del.) Paweł Styrna

Sygn. akt VI Ca 546/24

UZASADNIENIE

/wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 19 listopada 2024 r. – k.1863-1863v./

Wyrokiem z dnia 29 lutego 2024 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa w Warszawie, w sprawie o sygn. akt V RC 412/19 z powództwa U. T. przeciwko R. T. o podwyższenie alimentów oraz z powództwa R. T. przeciwko I. T. o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego i przeciwko P. T. oraz małoletniemu A. T. reprezentowanemu przez przedstawicielkę ustawową I. T. o obniżenie alimentów, w pkt I. podwyższył alimenty zasądzone od R. T. wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 12 czerwca 2014 r. sygn. akt XXIV C 127/13 zmienionego na skutek apelacji wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 10 czerwca 2015 r., sygn. akt I ACa 1800/14, zmienionego wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie VI Wydział Rodzinny Odwoławczy z dnia 24 sierpnia 2018 r., sygn. akt VI Ca 731/17 wobec U. T. z kwoty (...)zł ((...)złotych) miesięcznie: a) do kwoty (...)zł ((...) złotych) miesięcznie płatnych z góry do 5 dnia każdego miesiąca do rąk powódki U. T. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia płatności którejkolwiek z rat, poczynając od dnia 19 czerwca 2019 r. do dnia 15 sierpnia 2021 r.; b) do kwoty (...)zł ((...) złotych) miesięcznie płatnych z góry do 5 dnia każdego miesiąca do rąk powódki U. T. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia płatności którejkolwiek z rat, poczynając od dnia 16 sierpnia 2021 r.; w pkt II. oddalił powództwo U. T. przeciwko R. T. w pozostałej części; w pkt III. obniżył alimenty zasądzone od R. T. wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 12 czerwca 2014 r., sygn. akt XXIV C 127/13, zmienione wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 czerwca 2015 r., sygn. akt I ACa 1800/14, utrzymane w mocy wyrokiem Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie z dnia 10 maja 2017 r., sygn. akt V RC 359/16 wobec: a) P. T. z kwoty (...)zł ((...) (...)złotych) do kwoty (...)zł ((...)złotych) miesięcznie płatnych z góry do 5 dnia każdego miesiąca do rąk P. T. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia płatności którejkolwiek z rat, poczynając od dnia 1 stycznia 2024 r.; b) małoletniego A. T. z kwoty (...)zł ((...)złotych) do kwoty (...)zł ((...) złotych) miesięcznie płatnych z góry do 5 dnia każdego miesiąca do rąk matki małoletniego I. T. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia płatności którejkolwiek z rat, poczynając od dnia 1 stycznia 2024 r.; w pkt IV. oddalił powództwo R. T. przeciwko P. T. oraz małoletniemu A. T. w pozostałej części; w pkt V. ustalił, że obowiązek alimentacyjny R. T. określony wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 12 czerwca 2014 r., sygn. akt XXIV C 127/13, zmieniony wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 czerwca 2015 r., sygn. akt I ACa 1800/14, zmienionego wyrokiem Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie z dnia 10 maja 2017 r. sygn. akt V RC 359/16, względem I. T. wygasł z dniem 1 sierpnia 2019 r.; w pkt VI. zniósł między stronami koszty procesu (wyrok – k. 1663; uzasadnienie – k.1674-1685).

Apelację od opisanego wyroku złożyli: powódka U. T., zaskarżając orzeczenie w części, tj. w pkt II. ppkt a) i b) wyroku; pozwana I. T. zaskarżając orzeczenie w części, tj. w pkt V. wyroku; pozwani P. T. zaskarżając orzeczenie w części, tj. w pkt III. ppkt a) wyroku oraz małoletni A. T. zaskarżając orzeczenie w części, tj. w pkt III. ppkt b) wyroku. Zaskarżonemu wyrokowi ww. pozwani i powódka zarzucili naruszenie naruszenie przepisów prawa materialnego oraz procesowego: art. 138 k.r.o. w zw. z art. 135 § 1 k.r.o. w zw. z art. 133 § 1 k.r.o. w zw. z art. 60 § 1 k.r.o. poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na uchyleniu obowiązku alimentacyjnego powoda R. T. względem pozwanej z dniem 1 sierpnia 2019 r. oraz obniżenie alimentów na rzecz P. T. i A. T.; art. 365 § 1 k.p.c. polegające na niedopuszczalnym prowadzeniu przez Sąd Rejonowy postępowania dowodowego co do okoliczności objętych uprzednim prawomocnym rozstrzygnięciem – wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 24 sierpnia 2018 r. o sygn.. akt VI Ca 731/17; art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 243 ^{( 2)} k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 327 ^{( 1)} § 1 pkt 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i nieuwzględnienie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a wynikających z dokumentów, które w świetle art. 243 ^{( 2 )}k.p.c. stanowią dowody w niniejszym postępowaniu (bowiem Sąd Rejonowy nie wydał postanowienia o pominięciu dowodu z tych dokumentów), tj. pominięcie okoliczności wynikających z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy; art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez dokonanie przez Sąd I instancji dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, wyciąganie wniosków i dokonanie ustaleń faktycznych sprzecznych z treścią zgromadzonego materiału dowodowego w wyniku czego Sąd Rejonowy dokonując ustaleń faktycznych znacznie zaniżył część miesięcznych usprawiedliwionych kosztów utrzymania uprawnionych, a część zupełnie pominął, w szczególności poprzez: niedołączenie do sprawy akt o sygn.. V RC 359/16, braku pełnych i prawidłowych ustaleń dotyczących sytuacji pozwanej, pominięcie, że strona powodowa nie zaprezentowała żadnych dowodów, które uzasadniałyby uchylenie alimentów względem pozwanej U. T. z dniem 1 sierpnia 2019 r., sprzeczne z doświadczeniem życiowym uznanie kosztów wyżywienia P. T. w kwocie (...)zł miesięcznie, a A. T. w kwocie (...)zł, sprzeczne z doświadczeniem życiowym uznanie łącznych kosztów odzieży i obuwia na poziomie po (...)zł, pominięciu przez Sąd Rejonowy w kosztach utrzymania pozwanego P. T. wydatków na kursy przygotowujące do matury oraz dodatkowych lekcji hiszpańskiego, pominięciu przez kosztu pozwanego P. T. kosmetyków na poziomie (...)zł, kosztu siłowni w kwocie (...)zł oraz kosztu rozrywki, zaniżenie wydatków na przybory szkolne opieki medycznej, wydatków na studia powódki U. T.; art. 228 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie przy orzekaniu faktu powszechnie znanego mianowicie, że w wyniku upływu czasu od ostatniego orzekania o alimentach nastąpił istotny spadek siły nabywczej pieniądza, co jest związane z inflacją; art. 229 k.p.c. poprzez pominięcie, że powód R. T. w trakcie przesłuchania w dniu 1 lutego 2024 r. potwierdził wydatki miesięczne P. T. na przygotowanie do matury; art. 327 ^{( 1)} § 1 pkt 1) k.p.c. poprzez niewskazanie konkretnych dowodów, na podstawie których Sąd i instancji ustalił wysokość poszczególnych pozycji kosztów utrzymania małoletniego, niewskazanie w jakim konkretnie zakresie Sąd I instancji dał wiarę, a w jakim zakresie uznał za niewiarygodne zeznania stron, w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku brak jest wskazania jakichkolwiek dowodów oraz jakichkolwiek ustaleń faktycznych w zakresie sytuacji powódki na datę orzeczonego przez Sąd Rejonowy uchylenia alimentów, dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne w zakresie obecnej sytuacji pozwanej są przede wszystkim bez znaczenia dla sprawy i nie mogą podstawy faktycznej rozstrzygnięcia polegające na uchyleniu alimentów z datą wsteczną, a nadto ustalenia te są bardzo wybiórcze i lakoniczne ( szczegółowe zarzuty apelacji powódki – k. 1725-1729).

Mając na względzie powyższe zarzuty, strona powodowa wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt III. oraz V. i oddalenie powództwa R. T. w całości, zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I. poprzez podwyższenie alimentów zasądzonych od pozwanego R. T. wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 12 czerwca 2014 r. sygn. akt XXIV C 127/13 zmienionego na skutek apelacji wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 10 czerwca 2015 r., sygn. akt I ACa 1800/14, zmienionego wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie VI Wydział Rodzinny Odwoławczy z dnia 24 sierpnia 2018 r., sygn. akt VI Ca 731/17 na U. T. z kwoty (...)zł ((...)złotych) miesięcznie: 1) do kwoty (...)zł poczynając od wniesienia powództwa do dnia 15 sierpnia 2021 r., 2) do kwoty (...)zł poczynając od dnia 16 sierpnia 2021 r. do dnia 15 sierpnia 2023 r., 3) do kwoty (...)zł poczynając od dnia 16 sierpnia 2023 r. Jednocześnie strona powodowa wniosła o zasądzenie od pozwanego R. T. na rzecz powódki U. T. oraz na rzecz pozwanych I. T., P. T. oraz A. T. zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych ( apelacja powódki – k. 1725-1740).

Apelację od opisanego wyroku złożył również pozwany/powód wzajemny R. T., zaskarżając orzeczenie w części, tj. w zakresie punktu I. ppkt a) i b) wyroku. Zaskarżonemu wyrokowi pozwany zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego oraz procesowego: art. 135 § 1 k.r.o. poprzez błędne uznanie przez Sąd, iż studia w Holandii i związane z nimi wydatki są usprawiedliwionymi potrzebami U. T., w sytuacji gdy powódka miała i nadal ma możliwość studiowania bezpłatnie w Polsce na również dobrych uczelniach, nie konsultowała z ojcem możliwości studiowania w Holandii, a studia w Holandii przekraczają możliwości finansowe pozwanego; art. 233 § 1 k.p.c. poprzez całkowite pominięcie i brak wszechstronnego rozważenia przez Sąd zebranego materiału dowodowego, a mianowicie: możliwości uzyskania przez powódkę stypendiów, które pozwalałoby na utrzymanie się powódki, co w konsekwencji pozwoliłoby na korzystanie z kwoty (...)zł; możliwości partycypowania w kosztach utrzymania U. T. przez I. T., która jak słusznie zauważył Sąd żyje na wysokim poziomie, wielokrotnie w ciągu roku wyjeżdża za granicę Polski, co realnie powinno przełożyć się na obowiązek zapewnienia usprawiedliwionych potrzeb U. T. również przez I. T., bowiem jej możliwości zarobkowe i majątkowe pozwalają na zapewnienie tych potrzeb również przez I. T., a co Sąd całkowicie pominął; art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów zgromadzonych w sprawie, polegające na błędnym, niezgodnym z zasadami logicznego i prawidłowego rozumowania oraz nie mającym odzwierciedlenia w ustalonym przez Sąd I instancji stanie faktycznym, a więc sprzecznym z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, iż: wynagrodzenie, które uzyskuje z pracy U. T. w kwocie (...)zł nie wpływa na miesięczny budżet i nie może pomniejszać obowiązku alimentacyjnego; pożyczki, które zawarł pozwany ze spółką (...) sp. z o.o. w rzeczywistości stanowiły dochód pozwanego ( szczegółowe zarzuty apelacji pozwanego – k. 1699-1701).

Mając na względzie powyższe zarzuty, pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części dotyczącej pkt I. ppkt a) poprzez podwyższenie alimentów na rzecz powódki do kwoty (...)zł miesięcznie poczynając od dnia 19 czerwca 2019 do dnia 15 sierpnia 2021 r., a w pozostałej części oddalenie powództwa U. T.; pkt I ppkt b) poprzez podwyższenie alimentów na rzecz powódki do kwoty (...)zł miesięcznie poczynając od dnia 16 sierpnia 2021 r., a w pozostałej części oddalenie powództwa U. T.. Ewentualnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w pkt I ppkt a) i b) oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy. Jednocześnie pozwany wniósł o zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych ( apelacja pozwanego – k. 1699-1710).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej I. T. była o tyle zasadna, o ile zmierzała do zmiany daty wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego pozwanego R. T. względem I. T. z dnia 1 sierpnia 2019 r. na 29 lutego 2024 r. W pozostałej części apelacja powódki U. T. oraz pozwanych I. T., P. T. i A. T. podlegała oddaleniu jako bezzasadna.

Apelacja pozwanego R. T. jako bezzasadna podlegała oddaleniu w całości.

Zakres świadczeń alimentacyjnych, stosownie do treści art. 135 k.r.o., wyznaczają dwie przesłanki: usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego. Między wymienionymi przesłankami zachodzi współzależność, wyrażająca się tym, iż usprawiedliwione potrzeby uprawnionego powinny być zaspokojone w takim zakresie, w jakim pozwalają na to możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego. Zgodnie z treścią uchwały Sądu Najwyższego z dnia 1 lipca 1974 r. ( III CZP 41/47, OSN 1975, poz. 76) określenie wysokości alimentów od każdego z rodziców na rzecz dziecka stanowi wypadkową usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego oraz wkładu osobistych starań rodzica w utrzymanie i wychowanie dziecka.

Zgodnie z art. 60 § 1 k.r.o. w sytuacji kiedy małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i który znajduje się w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczenia środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego.

Według art. 60 § 2 k.r.o. jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.

Zgodnie zaś z art. 138 k.r.o. w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Rozstrzygnięcie o żądaniu opartym na art. 138 k.r.o. wymaga, po pierwsze, porównania stanu istniejącego w dacie uprawomocnienia się ostatniego wyroku zasądzającego alimenty ze stanem istniejącym w dacie orzekania o ich podwyższeniu, po drugie zaś oznacza, że upływ czasu, jaki nastąpił od daty ostatniego wyroku alimentacyjnego do daty orzekania o podwyższeniu alimentów sam w sobie nie może jeszcze przemawiać za zasadnością powództwa. Powództwo przewidziane w art. 138 k.r.o. wchodzi w grę w razie zmiany stosunków, czyli zmiany okoliczności, od których zależy istnienie i zakres obowiązku alimentacyjnego ( tak: Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 19 lipca 1974 r., II CO 9/74, LEX nr 7560). Przy ocenie, czy zachodzą przesłanki do zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego w myśl art. 138 k.r.o., należy brać pod uwagę wszelkie okoliczności mogące świadczyć o zmianie stosunków, a zwłaszcza usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz możliwości zarobkowe i majątkowe stron.

Na wstępie wskazać należy, że zdaniem sądu II instancji nie mógł ostać się forsowany przez obie skarżące strony zarzut naruszenia dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c. i poczynienia przez Sąd I instancji błędnych ustaleń faktycznych. Wyjaśnienia wymaga, że przepis art. 233 § 1 k.p.c. przyznaje sądowi swobodę w ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego, a zarzut naruszenia tego uprawnienia tylko wtedy może być uznany za usprawiedliwiony, jeżeli sąd zaprezentuje rozumowanie sprzeczne z regułami logiki bądź z doświadczeniem życiowym. Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając ( zob. post. SN z 23.1.2001 r., IV CKN 970/00, Legalis). Zwalczenie swobodnej oceny dowodów nie może polegać tylko na przedstawieniu korzystnej dla skarżących wersji zdarzeń, opartej na ich własnej ocenie lecz konieczne jest przy posłużeniu się argumentami wyłącznie jurydycznymi wykazywanie, że określone w art. 233 § 1 k.p.c. kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały naruszone, co miało wpływ na wynik sprawy ( wyr. SA w Katowicach z 10.4.2003 r., I ACa 1137/02 niepubl.).

Sąd Okręgowy ocenił prawidłowość przeprowadzonego przez Sąd Rejonowy postępowania dowodowego, trafność subsumpcji stanu faktycznego do zastosowanych przepisów prawa, jak również prawidłowość przedstawionych rozważań prawnych. Ponadto Sąd Okręgowy dokonał analizy motywów, jakimi kierował się sąd I instancji, wydając zaskarżone orzeczenie. Ustalenia faktyczne stanowiące podstawę rozstrzygnięcia sądu I instancji są wszechstronne i wyczerpujące, przez co Sąd Okręgowy przyjął je jako własne. W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy uzasadnił wydane orzeczenie w sposób szczegółowy i obszerny. Sąd I instancji w sposób wyczerpujący odniósł się do zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a także dokonał jego prawidłowej oceny. Osiągnięte przez Sąd Rejonowy wnioski, zdaniem sądu II instancji, były trafne i zgodne z zasadami logicznego rozumowania. Nie mniej Sąd Okręgowy dokonując ponownej oceny zgromadzonego materiału dowodowego doszedł do odmiennych wniosków dotyczących daty wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego R. T. wobec I. T., uznając że orzeczenie wygaśnięcia tego obowiązku z datą 1 sierpnia 2019 r. jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, słuszności oraz celem jakiemu ma służyć obowiązek alimentacyjny.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji słusznie przyjął, iż w niniejszej sprawie co do zasady wystąpiły przesłanki uzasadniające wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego R. T. wobec I. T., jednakże moment ich spełnienia nastąpił dopiero w dacie orzekania przez Sąd I instancji, a nie w chwili wniesienia powództwa.

Zgodnie z art. 60 § 2 k.r.o. przyznanie alimentów małżonkowi niewinnemu rozkładu pożycia jest uzależnione od wystąpienia dwóch rodzajów przesłanek:

1.  Przesłanki wyrażone wprost w przepisie, czyli:

⚫

wyłączna wina rozkładu pożycia po stronie małżonka zobowiązanego;

⚫

istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, które nie musi osiągnąć poziomu niedostatku.

2.  Przesłanki wynikające z ogólnych zasad prawa cywilnego, takie jak zasady współżycia społecznego i słuszności (por. wyrok SN z 29.01.1998 r., I CKN 498/97, oraz wyrok SA w Poznaniu z 9.09.2009 r., I ACa 565/09).

Przesłanka istotnego pogorszenia sytuacji materialnej oznacza wyraźnie odczuwalną negatywną zmianę wynikającą bezpośrednio z rozwodu, np. zmniejszenie środków finansowych lub zwiększenie usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego. Wymaga ona, aby zmiana była znacząca, choć niekoniecznie prowadząca do niedostatku.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, że po rozwodzie doszło do podziału majątku wspólnego, w wyniku którego pozwana I. T. otrzymała mieszkanie oraz środki pieniężne w łącznej wysokości (...)zł przekazane przez powoda R. T..

Zgodnie z orzecznictwem (wyrok SN z 12.12.1975 r., III CRN 338/75), spłata uzyskana w wyniku podziału majątku wspólnego może wpływać na obowiązek alimentacyjny między rozwiedzionymi małżonkami. W przedmiotowej sprawie środki te niewątpliwie miały znaczący wpływ na sytuację materialną pozwanej i jej zdolność do samodzielnego utrzymania się.

Dodatkowo, jak wynika z materiału dowodowego pozwana przez cały czas nie podejmowała zatrudnienia, utrzymując się wyłącznie z alimentów. Pozwana nie jest obciążona chorobami, które uniemożliwiałyby lub utrudniałyby jej podjęcie pracy zawodowej. Nie posiadał też żadnego orzeczenia ZUS o częściowej niezdolności do pracy ani orzeczenia o niepełnosprawności. W ocenie Sądu brak aktywności zawodowej pozwanej wskazuje na dążenie do życia na koszt małżonka wyłącznie winnego, co jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego i może uzasadniać wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego (w podobnym tonie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 14.02.2001 r., I CKN 1341/00).

Jednocześnie jak wynika z materiału dowodowego pozwana żyje na wysokim poziomie. Potwierdzają to, m.in. częste wyjazdy zagraniczne i krajowe (np. wakacje nad polskim morzem), zakupy drogich ubrań oraz nabycie kosztownego rasowego psa, czy zatrudnianie pomocy domowej. Ponadto pozwana sama przyznała, że żyje na wysokim poziomie.

Styl życia pozwanej, oparty na wysokich wydatkach, nie wskazuje aktualnie na istotne pogorszenie jej sytuacji materialnej w przeciwieństwie do sytuacji ustalonej w dniu orzekania o rozwodzie stron. W ocenie Sądu podważa to zasadność dalszego utrzymywania obowiązku alimentacyjnego.

W świetle powyższych ustaleń Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu I instancji, że wygasły przesłanki ustanowienia obowiązku alimentacyjnego powoda wobec pozwanej.

Odnosząc się do kwestii zmiany daty, z którą wygasł obowiązek alimentacyjny, należy przypomnieć, że alimenty przyznawane na podstawie art. 60 § 2 k.r.o. mają dwojaki cel. Po pierwsze, ich zadaniem jest ochrona słabszej ekonomicznie strony rozpadającego się małżeństwa. Po drugie, przepis ten stanowi wyraz preferencji ustawodawcy w materii społecznie doniosłej, jaką jest instytucja małżeństwa. Wyraża on założenie, że małżonek niewinny, który prawidłowo wywiązywał się ze swoich obowiązków małżeńskich, zasługuje na ochronę swojego poziomu życia i uniknięcie istotnego pogorszenia sytuacji materialnej w wyniku rozwodu. Z kolei interesy majątkowe małżonka winnego powinny być oceniane z mniejszą aprobatą i objęte stosunkowo słabszą ochroną.

Sąd uznał, że wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego nie może być ustalone z dniem 1 sierpnia 2019 r. Taka decyzja oznaczałaby, że pozwana musiałaby zwrócić alimenty otrzymane w ciągu ostatnich pięciu lat, podczas trwania postępowania. Taka sytuacja prowadziłaby do powstania znaczących trudności materialnych po stronie pozwanej, włącznie z możliwością popadnięcia w niedostatek i niemożnością zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych.

Przyznanie alimentów ma nie tylko charakter rekompensacyjny, ale także prewencyjny, mający na celu ochronę materialną małżonka niewinnego w okresie destabilizacji wywołanej rozwodem. W ocenie Sądu, zmiana daty wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego w sposób prowadzący do obciążenia pozwanej obowiązkiem zwrotu alimentów byłaby niezgodna z zasadami współżycia społecznego oraz słuszności.

Podkreślić należy, że w okresie, za który pozwana otrzymywała alimenty, środki te były przeznaczane na bieżące potrzeby, co znajduje potwierdzenie w zebranym materiale dowodowym. Zwrot otrzymanych świadczeń wymagałby od pozwanej znalezienia znacznych środków finansowych, których pozwana obecnie nie posiada. Taki stan rzeczy doprowadziłby do rażącego naruszenia równowagi majątkowej między stronami i zaprzeczałby podstawowym celom, jakie przyświecają instytucji alimentów.

W świetle powyższego, Sąd doszedł do przekonania, że ustalenie daty wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego na moment orzekania przez Sąd I instancji stanowi rozwiązanie zgodne z zasadami współżycia społecznego i słuszności.

Odnosząc się do zarzutów apelacji dotyczących rzekomego naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 365 § 1 k.p.c., należy wskazać, że w ocenie Sądu Okręgowego zarzut ten jest bezzasadny.

Podkreślić należy, że zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego, unormowana w art. 365 § 1 k.p.c. moc wiążąca prawomocnego wyroku dotyczy wyłącznie sentencji orzeczenia, a nie jego uzasadnienia. Treść uzasadnienia, zawierająca analizę przeprowadzonych dowodów oraz ocenę ich wiarygodności, nie wiąże innych sądów. Należy podkreślić, że wszelkie wyłączenia i wyjątki od zawartej w art. 233 § 1 k.p.c. zasady samodzielności i niezawisłości sądu w dokonywaniu ocen materiału dowodowego należy interpretować ścieśniająco (zob. wyr. SN z 23 maja 2002 r., IV CKN 1073/00, Legalis).

Moc wiążąca orzeczenia obejmuje wyłącznie treść sentencji, która wprost rozstrzyga o przedmiocie sporu. Jak wskazuje orzecznictwo (zob. wyrok SN z dnia 13 marca 2008 r., III CSK 284/07, Legalis), zakres ten nie obejmuje motywów wyroku ani poglądów prawnych wyrażonych w jego uzasadnieniu. W tym kontekście należy zauważyć, że przedmiotowy zakres mocy wiążącej orzeczenia ocenia się zgodnie z art. 366 k.p.c., tj. przez pryzmat przedmiotowych granic powagi rzeczy osądzonej. Oznacza to, że związanie odnosi się wyłącznie do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a więc do żądania pozwu oraz faktów przytoczonych na jego uzasadnienie (art. 187 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c. w zw. z art. 321 § 1 k.p.c.).

Powyższe znajduje szczególne zastosowanie w kontekście spraw dotyczących obowiązku alimentacyjnego. Jak wynika z treści art. 138 k.r.o., przepis ten stanowi swoistą klauzulę rebus sic stantibus. Konstrukcja ta odnosi się do stosunków prawnych mających charakter trwały i uwzględnia zmieniającą się sytuację życiową stron. Obowiązek alimentacyjny, z uwagi na swój powtarzalny charakter i potencjalnie długi okres realizacji, podlega modyfikacjom w przypadku zmiany okoliczności faktycznych. Orzeczenie sądu, dokonujące zmiany treści obowiązku alimentacyjnego, nie narusza zatem powagi rzeczy osądzonej, gdyż uwzględnia nowy stan faktyczny i w konsekwencji aktualizuje treść stosunku prawnego.

Mając powyższe na uwadze, niezasadny jest również zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 228 k.p.c. Sąd Rejonowy, orzekając w sprawie, jest zobowiązany do samodzielnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego i poczynienia własnych ustaleń faktycznych na podstawie dowodów znajdujących się w aktach sprawy, takich jak dokumenty czy zeznania świadków. Fakty notoryjne, które są powszechnie znane lub znane sądowi z urzędu, są uwzględniane przez sąd bez potrzeby zwracania stronom na nie uwagi.

W przedmiotowej sprawie Sąd I instancji uwzględnił w swoim orzeczeniu istotne zmiany dotyczące kosztów utrzymania powódki U. T. oraz pozwanych P. T. i małoletniego A. T.. Fakt, że dokonana ocena nie odpowiada oczekiwaniom skarżącej, nie oznacza naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu art. 228 k.p.c. Zarzut ten sprowadza się do dalszej polemiki z prawidłowymi ustaleniami faktycznymi poczynionymi przez Sąd Rejonowy i jako taki nie może się ostać.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji słusznie przyjął, iż w niniejszej sprawie wystąpiły przesłanki uzasadniające podwyższenie wysokość alimentów należnych od pozwanego R. T. na rzecz powódki U. T., jak również uzasadniające obniżenie wysokości alimentów należnych od pozwanego R. T. na rzecz pozwanych P. T. i małoletniego A. T..

Wskazać należy, że kwestią sporną pomiędzy stronami i zarazem przedmiotowo istotną dla niniejszego postępowania były koszty utrzymania powódki U. T. oraz pozwanych P. T. i małoletniego A. T..

Odnosząc się szczegółowo do zarzutów apelacyjnych dotyczących błędnego ustalenia przez Sąd I instancji kosztów utrzymania U. T. oraz pozwanych P. T. i małoletniego A. T., Sąd Okręgowy nie stwierdził uchybień w działaniach Sądu Rejonowego w tym zakresie. W pełni podzielił przedstawioną w uzasadnieniu Sądu I instancji argumentację, uznając, że dokonane ustalenia są prawidłowe i znajdują oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym.

Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd I instancji prawidłowo uwzględnił zmieniające się okoliczności dotyczące sytuacji U. T., co wpłynęło na kształtowanie się jej usprawiedliwionych potrzeb. Sąd Rejonowy uwzględnił istotną zmianę w kosztach utrzymania U. T., jaka nastąpiła po jej powrocie do Polski. Poprzednio, świadczenie alimentacyjne w wysokości (...)zł miesięcznie było zasądzone w sytuacji, gdy większość kosztów jej utrzymania pokrywał (...)USA. Po powrocie powódki do Polski w dniu 14 czerwca 2019 r., jej sytuacja uległa znaczącej zmianie, co znalazło odzwierciedlenie w ustaleniach Sądu Rejonowego.

Kolejna istotna zmiana nastąpiła w roku akademickim 2021/2022, kiedy U. T. podjęła trzyletnie studia psychologiczne na Uniwersytecie w L., w Niderlandach. W związku z tym koszty jej utrzymania wzrosły, co Sąd Rejonowy uwzględnił, podwyższając poziom jej usprawiedliwionych potrzeb do (...)zł miesięcznie od 16 sierpnia 2021 r. W okresie od 19 czerwca 2019 r. do 15 sierpnia 2021 r. koszty te wynosiły około (...)zł miesięcznie. Ustalona przez Sąd Rejonowy kwota jest w ocenie Sądu Okręgowego realna i dostosowana do aktualnych potrzeb U..

Sąd Rejonowy ustalił uzasadnione koszty utrzymania P. na poziomie (...)zł miesięcznie, a małoletniego A. na poziomie (...)zł miesięcznie. Sąd Okręgowy podziela te ustalenia, uznając je za adekwatne do usprawiedliwionych potrzeb uprawnionych. Wbrew twierdzeniom uprawnionych, Sąd I instancji słusznie nie uwzględnił części kosztów wskazywanych w pismach procesowych, uznając je za zawyżone i nieudowodnione.

W szczególności Sąd Rejonowy, analizując zgromadzony materiał dowodowy, w sposób wyważony zmiarkował zgłaszane wydatki, dostosowując je do rzeczywistego standardu życia rodziców oraz możliwości zarobkowych i majątkowych pozwanego R.. Zarzuty stron apelujących, kwestionujące wysokość tych kosztów, zostały uznane przez Sąd Okręgowy za niezasadne.

Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że Sąd I instancji w sposób prawidłowy i wyważony określił koszty utrzymania U. T., P. T. i małoletniego A. T., uwzględniając zmieniające się okoliczności oraz zgromadzony materiał dowodowy. Ustalony poziom kosztów odpowiada realnym potrzebom uprawnionych, jednocześnie uwzględniając możliwości majątkowe i zarobkowe pozwanego. Zarzuty apelacyjne obu stron w tym zakresie są zatem bezzasadne.

Przechodząc do aktualnych możliwości finansowych i zarobkowych R. T. podkreślić należy, iż wbrew twierdzeniom pozwanego, Sąd Okręgowy ustalając wysokość alimentów kieruje się nie tylko aktualnie wykazywanymi zarobkami zobowiązanego, ale również rzeczywistymi możliwościami majątkowymi i zarobkowymi pozwanego. Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, że aktualne zarobki R. T. kształtują się na bardzo wysokim poziomie.

Pozwany jest komandytariuszem w spółce (...) sp. z o.o. sp. k. oraz udziałowcem w firmie (...) sp. z o.o., działających w branży deweloperskiej, realizujących inwestycję budowy i sprzedaży czterech domów jednorodzinnych. Jest także członkiem zarządu spółki (...) Sp. z o.o. Zasiada w radzie nadzorczej i komitecie audytu (...) S.A., gdzie uzyskuje z tego tytułu wynagrodzenie w wysokości(...)zł netto (k. 88). Ze współpracy z (...) S.A. uzyskuje obecnie ok.(...)złotych miesięcznie. Zgodnie z zeznaniami PIT-37 za 2017 rok wykazał dochód w wysokości (...) zł (k. 81-84). W PIT-37 za 2018 rok wykazał dochód w wysokości (...)zł (k. 86-89). W PIT-36 za 2019 rok wykazał dochód w wysokości (...) zł (k. 805-812). Pozwany żyje na wysokim poziomie, w ostatnich latach wyjeżdżał na wypoczynek za granicę do Grecji, Hiszpanii, Portugalii. W ocenie Sądu Okręgowego zgromadzony materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, że R. T. ma możliwości finansowe, aby uiszczać alimenty w zasądzonej przez Sąd Rejonowy kwocie. Jednocześnie wskazać należy, że oceny wysokiej możliwości zarobkowej pozwanej nie zmieniłoby nawet uznanie pożyczek zawartych ze spółką (...) sp. z o.o., na które powołuje się R. T. (k. 148-157).

Nietrafnym jest także zarzut apelacji strony powodowej naruszenia art. 327 ¹ § 1 k.p.c. poprzez skonstruowanie uzasadnienia w sposób uniemożliwiający ustalenie, na jakich dowodach sąd się oparł, jakie fakty uznał za uprawdopodobnione oraz dlaczego oraz jakimi dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. W orzecznictwie utrwaliło się stanowisko, które podziela także tutejszy Sąd, iż naruszenie art. 327 ¹ § 1 k.p.c. może być uznane za uzasadniony zarzut apelacji tylko w skrajnych wypadkach, gdy uzasadnienie sądu I instancji jest na tyle wadliwie, że uniemożliwia przeprowadzenie instancyjnej kontroli prawidłowości zaskarżonego wyroku. Taka sytuacja nie zachodzi w niniejszej sprawie, ponieważ konstrukcja uzasadnienia zaskarżonego postanowienia jest prawidłowa i pozwala na odtworzenie toku rozumowania Sądu I instancji. Pamiętać przy tym należy, iż rolą sądu nie jest polemika ze stanowiskiem stron, ale wyjaśnienie podstaw faktycznych i prawnych rozstrzygnięcia ( wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie – V Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 23 lutego 2018 r. V Ca 1696/17). Sąd Okręgowy nie podziela wobec powyższego zarzutu apelującej, iż Sąd Rejonowy nie wskazał jakie dokumenty uznał za wiarygodne oraz przyczyn dla, których tej wiarygodności odmówił. Sąd I instancji bowiem w uzasadnieniu wskazał, jakim dowodom dał wiarę, w jakim zakresie oraz wyjaśnił z jakich przyczyn.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że w punkcie V. zaskarżonego wyroku datę 1 sierpnia 2019 r. zastąpił datą 29 lutego 2024 r.

Konkludując powyższe Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok, o czym orzeczono jak w punkcie 1. sentencji wyroku. W pozostałym zakresie apelacje obu stron zostały oddalony, o czym postanowiono na podstawie art. 385 k.p.c., jak w punkcie 2., 3. i 4. sentencji wyroku.

O kosztach postępowania apelacyjnego w zakresie kosztów zastępstwa procesowego Sąd Okręgowy rozstrzygnął na mocy art. 100 k.p.c., w związku z tym zniósł wzajemnie między stronami te koszty, o czym orzekł w punkcie 5. sentencji wyroku.

sędzia Paweł Styrna