Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

POSTANOWIENIE

Dnia 8 lipca 2025 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie VI Wydział Cywilny Rodzinny – Odwoławczy Sekcja rodzinna II-instancyjna

w składzie:

Przewodniczący sędzia (del.) Paweł Styrna

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 lipca 2025 r. w Warszawie

sprawy z wniosku M. G.

z udziałem M. K.

o pozbawienie władzy rodzicielskiej, ustalenie miejsca pobytu małoletniej i ustalenie kontaktów

oraz z wniosku M. K.

z udziałem M. G.

o ustalenie miejsca pobytu małoletniej

na skutek zażalenia wnioskodawcy M. G.

na postanowienie Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie

z dnia 14 listopada 2024r. sygn. akt VI Nsm 4229/23

postanawia:

zażalenie oddalić.

sędzia Paweł Styrna

Sygn. akt VI Cz 66/25

UZASADNIENIE

/postanowienia Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 8 lipca 2025 r.- k. 508/

Postanowieniem z dnia 14 listopada 2024 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie, w sprawie o sygn. akt VI Nsm 4229/23 z wniosku M. G. z udziałem M. K. o pozbawienie władzy rodzicielskiej, ustalenie miejsca pobytu małoletniej i ustalenie kontaktów oraz z wniosku M. K. z udziałem M. G. o ustalenie miejsca pobytu małoletniej w pkt 1 sentencji postanowienia wnioski odrzucił z uwagi na brak jurysdykcji krajowej, w pkt 2 sentencji postanowienia pozostawił uczestników przy poniesionych kosztach postępowania ( postanowienie k. 473, uzasadnienie k. 483-486).

Na powyższe postanowienie złożył zażalenie wnioskodawca M. G. zaskarżając orzeczenie w całości. Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:

1.  naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na wynik sprawy tj. art. 1106[3] k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i odrzucenie wniosku, w sytuacji w przypadku postępowania nieprocesowego z zakresu stosunku między rodzicami a dziećmi do jurysdykcji krajowej należą sprawy, w których wnioskodawca i dziecko są obywatelami polskimi, co doprowadziło do niezasadnego odrzucenia wniosku;

2.  naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na wynik sprawy tj. art. 1097 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie i odrzucenie wniosku w sytuacji, gdy w przypadku gdy w chwili złożenia wniosku istniała jurysdykcja krajowa odpadnięcie jej podstawy w toku procesu nie powoduje formalnej niemożności rozpoznania sprawy, co doprowadziło do niezasadnego odrzucenia wniosku.

Wobec powyższych zarzutów skarżący wniósł o uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy celem dalszego prowadzenia postępowania ( zażalenie k. 494-496).

Uczestniczka nie wniosła zażalenia od przedmiotowego postanowienia ( dowód doręczenia e.p.o. k. 498), nie złożyła także odpowiedzi na zażalenie ( dowód doręczenia e.p.o. k. 507).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy rozpoznając zażalenie wnioskodawcy M. G. na postanowienie Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie z dnia 14 listopada 2024 r., sygn. akt VI Nsm 4229/23, działając jako sąd II instancji na podstawie art. 397 § 2 k.p.c., postanowił oddalić zażalenie jako bezzasadne. W ocenie Sądu II instancji postanowienie Sądu Rejonowego odpowiada prawu.

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy odrzucił wnioski stron o pozbawienie władzy rodzicielskiej, ustalenie miejsca pobytu małoletniej oraz ustalenie kontaktów, wskazując na brak jurysdykcji krajowej sądów polskich w niniejszej sprawie. Sąd ten trafnie uznał, że decydujące znaczenie dla oceny jurysdykcji ma Konwencja haska z dnia 19 października 1996 r. o jurysdykcji, prawie właściwym, uznawaniu, wykonywaniu i współpracy w zakresie odpowiedzialności rodzicielskiej oraz środków ochrony dzieci (Dz.U. z 2000 r. Nr 107, poz. 1128, dalej Konwencja), która została ratyfikowana przez Rzeczpospolitą Polską i obowiązuje w obrocie prawnym, mając pierwszeństwo w stosowaniu przed przepisami prawa krajowego, zgodnie z art. 91 ust. 2 Konstytucji RP.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, że miejsce zwykłego pobytu małoletniej A. G. znajduje się na terytorium W.. Ustalono, że dziecko urodziło się i wychowywało od urodzenia w A., tam uczęszczało do przedszkola i szkoły, a także posiada zintegrowane środowisko społeczne i edukacyjne. Krótkotrwały pobyt małoletniej wraz z ojcem w P. miał charakter przejściowy, służył jedynie załatwieniu formalności, w tym uzyskaniu prawa jazdy przez wnioskodawcę. Po zakończeniu tego okresu wnioskodawca powrócił wraz z dzieckiem do W., gdzie kontynuowana jest edukacja dziecka. Dziecko samo wskazywało, że jej dom znajduje się w W., co zostało odnotowane przez opiekunów w polskim przedszkolu.

W świetle art. 5 ust. 1 Konwencji haskiej, właściwe do podejmowania środków ochrony osoby dziecka są organy państwa, w którym dziecko ma miejsce zwykłego pobytu. Pojęcie to nie jest zdefiniowane w Konwencji, jednak zgodnie z utrwalonym orzecznictwem i doktryną oznacza centrum życiowe dziecka, obejmujące zarówno faktyczne miejsce zamieszkania, jak i sferę osobistych i społecznych więzi. W realiach sprawy, W. stanowi takie właśnie centrum życiowe małoletniej.

Zarzuty zawarte w zażaleniu, odnoszące się do art. 1106 ³ i art. 1097 k.p.c., nie mogą zostać uwzględnione. Artykuł 1106 ³ § 2 k.p.c. stanowi, że jurysdykcja krajowa istnieje w sprawach między rodzicami a dziećmi, gdy dziecko i wnioskodawca są obywatelami polskimi. Niemniej jednak przepis ten ma zastosowanie wyłącznie w zakresie, w jakim nie koliduje z wiążącą Polskę ratyfikowaną umową międzynarodową. Zgodnie z art. 91 ust. 2 Konstytucji RP, Konwencja haska, jako ratyfikowana umowa międzynarodowa ma pierwszeństwo stosowania, jeśli ustawy krajowe nie są z nią zgodne. W niniejszej sprawie taka niezgodność występuje, gdyż przepisy Konwencji w sposób kompletny i autonomiczny regulują jurysdykcję w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej.

Zarzut dotyczący art. 1097 k.p.c. również nie może odnieść zamierzonego skutku. Przepis ten dotyczy sytuacji, w której jurysdykcja krajowa istniała w chwili wniesienia sprawy, a następnie jej podstawa odpadła. Jednak w analizowanej sprawie jurysdykcja krajowa sądów polskich w ogóle nie zaistniała – zarówno w dacie złożenia wniosku, jak i później miejsce zwykłego pobytu dziecka znajdowało się poza granicami Polski. Krótkotrwały i przejściowy pobyt dziecka wraz z ojcem w P. nie stanowił zmiany miejsca zwykłego pobytu w rozumieniu Konwencji.

Prawidłowo zatem Sąd Rejonowy odrzucił wniosek na podstawie art. 1099 § 1 k.p.c. w związku z art. 5 ust. 1 Konwencji haskiej, przyjmując, że jurysdykcję do rozpoznania sprawy mają sądy brytyjskie. Ocena ta jest zgodna z zasadą bezpośredniego stosowania umów międzynarodowych, wynikającą z Konstytucji RP. Podkreślenia wymaga, że sądy krajowe obowiązane są do stosowania umów międzynarodowych z pierwszeństwem przed normami ustawowymi, co wyłącza możliwość oparcia jurysdykcji wyłącznie na przesłankach przewidzianych w k.p.c., jeżeli umowa międzynarodowa stanowi inaczej.

Skarżący na etapie postępowania zażaleniowe nie przedłożył do akt sprawy materiału dowodowego, który wskazywałby na zmianę powyższego stanu faktycznego, uzasadniającego zmianę rozstrzygnięcia na dzień orzekania stosownie do art. 316 §1 k.p.c. w zw. z art. 397 §3 k.p.c.

Sąd Rejonowy w sposób wyczerpujący i prawidłowy ustalił stan faktyczny, opierając się na szerokim materiale dowodowym, obejmującym zarówno zeznania i oświadczenia stron, jak i dokumenty, w tym wiadomości tekstowe, wydruki korespondencji, zdjęcia, tłumaczenia dokumentów poświadczonych za zgodność z oryginałem, z których wynika, że centrum życiowe małoletniej i wnioskodawcy zarówno w czasie składania wniosków, jak też w czasie orzekania znajduje się poza terytorium Rzeczypospolitej, w granicach W.. W ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy dokonał precyzyjnego zestawienia twierdzeń stron z dowodami i prawidłowo uznał, że wnioski stron zasługują na odrzucenie, ze względu na czynnik transgraniczny.

Argumenty zażalenia zmierzają w istocie do zakwestionowania prawidłowych ustaleń faktycznych, wniosków wyciągniętych przez sąd I instancji oraz zanegowania systemowej wykładni prawa, nie przedstawiając przy tym żadnych nowych dowodów, które mogłyby podważyć ich trafność. Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej subsumcji stanu faktycznego do przepisów prawa. Zarzuty opierają się na jednostronnej ocenie materiału dowodowego i zanegowaniu prawidłowo dokonanej systemowej wykładni prawa przez Sąd Rejonowy, bez wykazania rażących uchybień czy też błędów prawnych, które mogłyby mieć wpływ na treść orzeczenia. Skarżący koncentruje się wybiórczo na przepisach Kodeksu postępowania cywilnego – podnosząc zarzut naruszenia art. 1106[3] §1 k.p.c. oraz art. 1097 k.p.c. podczas gdy w okolicznościach niniejszej sprawy akty prawa krajowego i międzynarodowego tworzą swoisty system. Zastosowanie znajduje odpowiednio także Konstytucja i umowa międzynarodowa, jako akty prawa wyższego rzędu, mające pierwszeństwo przed ustawą. Jak słusznie wskazał Sąd Rejonowy – Polska jest związana Konwencją od 1 listopada 2010 roku, W. od 1 listopada 2012 roku, stąd ze względu na charakter sprawy o pozbawienie władzy rodzicielskiej i ustalenia miejsca pobytu dziecka – Konwencja znajduje zastosowanie zgodnie z art. 2 i 3a Konwencji. Jednocześnie nie zachodzą podstawy do wyłączenia jej stosowania na gruncie art. 4 Konwencji. Konwencja w pewnych wypadkach wyłącza stosowanie ustawy krajowej. Przepisy zawarte w części czwartej K.P.C. są stosowane, o ile sytuacje objęte zakresem ich uregulowania nie są poddane właściwości przepisów wiążących Polskę konwencji międzynarodowych (art. 91 ust. 2 i 3 Konstytucji RP). Taki wypadek w niniejszej sytuacji nie zachodzi, stąd Konwencja wyłącza stosowanie art. 1106[3] §1 k.p.c..

Zgodnie z art. art. 1097§1 i §2 k.p.c. jurysdykcja krajowa istniejąca w chwili wszczęcia postępowania trwa nadal, choćby jej podstawy odpadły w toku postępowania. Sąd nie może uznać, że brak jest jurysdykcji krajowej, jeżeli jej podstawy powstały w toku postępowania. Termin „jurysdykcja krajowa” należy do języka prawnego, jednakże ustawodawca nie zdefiniował jego znaczenia, pozostawiając to zadanie doktrynie i judykaturze ( Por. A. Marciniak (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom V. Komentarz. Art. 1096–1217, wyd. 1, 2020). W ujęciu podmiotowym przepisy jurysdykcyjne prawa postępowania cywilnego dają odpowiedź na pytanie, kto podlega orzecznictwu sądów polskich, lub w innym ujęciu, kto może poszukiwać ochrony prawnej przed sądami polskimi ( J. Jodłowski, W. Siedlecki, Postępowanie cywilne, s. 57-58; F. Zedler, Jurysdykcja krajowa, s. 55). W ujęciu przedmiotowym norma jurysdykcyjna decyduje, w jakich sprawach sądy krajowe są właściwe i mogą czynić użytek z kompetencji orzeczniczej. Z punktu widzenia stron (uczestników) postępowania, normy jurysdykcyjne decydują o skutecznym użyciu kompetencji do uzyskania ochrony prawnej, co znajduje swój negatywny wyraz w postanowieniu o odrzuceniu pozwu (art. 1099 § 2 k.p.c.) albo oddaleniu zarzutu pozwanego braku jurysdykcji (art. 222 k.p.c.). W doktrynie formułowany jest dyskusyjny pogląd, że prawo międzynarodowe publiczne stanowi wymogi dla stanowienia jurysdykcji krajowej w sprawach, które wykazują przynajmniej minimalny związek z państwem fori. Ustanawianie jurysdykcji w sprawach, które nie wykazują związku z państwem fori, i w konsekwencji orzekanie na podstawie takich przepisów jurysdykcyjnych jest rodzajem ingerencji w zakres władzy innego państwa ( Por. A. Marciniak (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Tom V. Komentarz. Art. 1096–1217, wyd. 1, 2020).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, skarżący podnosi, że obywatelstwo polskie wnioskodawcy, jak też jego małoletniej córki, jest wystarczające, by właściwym był zgodnie z art. 1097 k.p.c. sąd polski. Przy tym sam skarżący w zażaleniu podkreślał, że złożył wniosek do sądu polskiego przebywając na terenie Polski jedynie tymczasowo. Nie sposób zgodzić się z tego typu rozszerzającą wykładnią art. 1097 k.p.c., jako że na mocy aktu wyższego rzędu – tj. art. 5 ust. 1 Konwencji, decydujące jest określenie zwykłego pobytu dziecka, by uznać właściwość organów sądowych do podejmowania środków zmierzających do ochrony dziecka lub jego majątku. Stąd jurysdykcję do orzekania w sprawach odpowiedzialności rodzicielskiej posiadają organy państwa, w którym dziecka ma miejsce stałego pobytu – w niniejszej sprawie zatem są to organy W.. Przeciwna interpretacja byłaby sprzeczna z zapisami Konwencji, wiązałaby się ze złamaniem obowiązującej umowy międzynarodowej i wkroczeniem w kompetencje orzecznicze innego sądu.

Ponadto w preambule Konwencji zawarto zasadniczy jej cel: „ Państwa sygnatariusze niniejszej Konwencji, zważywszy, że należy wzmocnić ochronę dzieci w sytuacjach o charakterze międzynarodowym, pragnąc uniknąć kolizji pomiędzy ich systemami prawnymi w odniesieniu do jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania środków ochrony dzieci. przypominając znaczenie współpracy międzynarodowej dla ochrony dzieci, potwierdzając, że dobro dziecka powinno być uwzględnione w pierwszym rzędzie”. Sąd Okręgowy podziela ocenę Sądu Rejonowego, że w niniejszej sprawie obiektywnie rozumiane dobro dziecka przemawia za uznaniem jurysdykcji sądu Państwa, w którym dziecka stale przebywa. Dzięki temu tamten sąd będzie miał możliwość dokładnego zbadania sytuacji rodzinno-opiekuńczej małoletniej, która stale przebywa na terytorium W. stanowiącym jej centrum życiowe i podjęcia stosownych środków ochrony dziecka, co stanowi ratio legis stosowania Konwencji.

Reasumując, Sąd Okręgowy ocenił prawidłowość przeprowadzonego przez Sąd Rejonowy postępowania dowodowego, trafność subsumpcji stanu faktycznego do zastosowanych przepisów prawa, jak również prawidłowość przedstawionych rozważań prawnych. Ponadto Sąd Okręgowy dokonał analizy motywów, jakimi kierował się Sąd I instancji, wydając zaskarżone orzeczenie. Ustalenia faktyczne stanowiące podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji są wszechstronne i wyczerpujące, przez co Sąd Okręgowy przyjął je jako własne, nie dostrzegając jednocześnie potrzeby ich uzupełnienia. Przeprowadzone przez Sąd Rejonowy postępowanie dowodowe było prawidłowe, a ocena dowodów jasna, logiczna i zgodna z zasadami doświadczenia życiowego. Sąd Okręgowy podziela również w całości rozważania prawne Sądu I instancji uznając je za trafne.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy uznał, że zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie i jako bezzasadne podlega oddaleniu, na podstawie art. 385 kpc w zw. z art. 397 § 3 kpc.

sędzia Paweł Styrna