Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

Formularz (...)

Sygnatura akt

VIII Ko 47/22

WNIOSKODAWCA

J. K. (1), reprezentowany przez pełnomocnika z wyboru,

wniosek złożono 14 kwietnia 2022 r. (data nadania) w związku z wyrokiem Sądu Apelacyjnego
w Warszawie z 30 marca 2022 r., sygn. II AKo 38/22, którym wznowiono na korzyść J. K. (1) postępowanie sądowe zakończone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego
w W. z 29 maja 2009 r., sygn. VIII Ko 206/08, uchylono ww. wyrok i przekazano sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania

ZWIĘZŁE PRZEDSTAWIENIE ZGŁOSZONEGO ŻĄDANIA

1.

Odszkodowanie (kwota główna)

Odsetki

zasądzenie od Skarbu Państwa kwoty

209 150 złotych

ustawowe od dnia uprawomocnienia wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie
z 29 maja 2009 r., sygn. VIII Ko 206/08

2.

Zadośćuczynienie (kwota główna)

Odsetki

zasądzenie od Skarbu Państwa kwoty

150 000 złotych

ustawowe od dnia uprawomocnienia wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie
z 29 maja 2009 r., sygn. VIII Ko 206/08

3.

Inne

zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz J. K. (1) kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych

Ustalenie faktów

Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

3.1.1.

J. K. (...) urodził się
21 stycznia 1952 r. w Ł..

Jako magister ekonomii, 1 stycznia 1975 r. rozpoczął pracę w Instytucie (...).

W 1977 r. Wydział(...) KMMO w Ł. próbował dokonać werbunku J. K. (1) w charakterze tajnego współpracownika. Z werbunku zrezygnowano
z powodu odmowy współpracy z SB.

Na przełomie lat 70. i 80. XX wieku J. K. (1) współpracował z (...). Był aktywnym działaczem (...) od chwili jego rejestracji. W 1980 r. J. K. (1) był organizatorem Komisji Zakładowej (...) na Wydziale (...) Uniwersytetu (...), autorem publikacji pt. „(...)”. We wrześniu 1980 r.,
po podpisaniu porozumień sierpniowych, zorganizował
na Uniwersytecie (...) kilkanaście masowych spotkań, chciał założyć nowy związek, organizował wiece na uniwersytetach, był członkiem rewizyjnej komisji zakładowej Wydziału (...), ekspertem i uczestnikiem kilku negocjacji branżowych, redaktorem jednego z dwóch oficjalnych biuletynów (...) ziemi (...) o nazwie (...).

Dnia 27 września 1980 r. do sprawy operacyjnego sprawdzenia kryptonim (...) wprowadzono zagrożenie określone jako „wykorzystanie organizacji społeczno-politycznych instytucji, związków
i stowarzyszeń do prowadzenia negatywnej działalności politycznej” przez J. K. (1) i J. D., których aktywność przejawiała się
w otwarciu punktu informacyjnego o niezależnych
i samorządnych związkach zawodowych w gabinecie J. K. (1) w Instytucie (...) oraz w rozplakatowaniu ulotki informującej
o otwarciu ww. punktu. J. K. (1) opowiadał się jako zwolennik K. (...) i jego działaczy takich jak
J. K. i A. M..

kartoteka ewidencyjna, wypisy
z dziennika rejestracyjnego sieci agenturalnej (...) Ł.

k. 61-68, 73-80 akt o sygn. VIII Ko 206/08

informacje
o osobie
z komputerowego zbioru danych byłej Służby Bezpieczeństwa ( (...)88, (...)90)

k. 69-70 akt
o sygn. VIII Ko 206/08

świadectwo pracy J. K. (1) z 10 marca
1995 r.

k. 25

akta IPN
(...) t. 2

k. 95 akt o sygn. VIII Ko 206/08

pismo Instytutu Pamięci Narodowej
z 2 czerwca

2020 r., znak

BU(...)
(...)

k. 94

akta IPN
(...)

(k. 57v-64)

załącznik

akta IPN
(...)

załącznik

akta IPN

(...) (...)

(k. 251/288-253/288)

załącznik

zeznania wnioskodawcy J. K. (1)

k. 216-227,
k. 191-193 akt
o sygn. VIII Ko 206/08

zeznania świadka T. R.

k. 198-210,
k. 95-96 akt
o sygn. VIII Ko 206/08

3.1.2.

J. K. (1) był internowany przez Wydział (...) (...) w Ł. do sprawy o kryptonimie (...)
w okresie od 13 grudnia 1981 r. do 23 lipca 1982 r.

We wniosku o przeprowadzenie izolacji J. K. (1) wskazano, że był on działaczem (...), szczególnie aktywnym na Wydziale (...), gdzie wraz z J. D. był jednym
z inicjatorów i organizatorów zebrania założycielskiego Niezależnych Związków Zawodowych. We wszystkich inicjatywach podejmowanych w tej sprawie inspirowany był przez S. L. i Z. J., działaczy środowiska (...). Nadto, na zebraniach (...) J. K. (1) w sposób agresywny atakował władze
o utrudnianie rozwijania działalności (...), wywierał silny wpływ
na przewodniczącego (...) Wydziału (...) (...)
– J. K.. Usiłował nawiązać kontakt
z J. Ś. za pośrednictwem J. S.. Był członkiem kolegium redakcyjnego (...) – dodatku do pisma (...) ziemi (...). Stwierdzono, że J. K. (1) był w stanie poszerzyć swoją działalność w kierunku „działania
na szkodę podstawowych interesów politycznych
i gospodarczych PRL”.

Jako uzasadnienie decyzji o internowaniu wskazano, że pozostawienie J. K. (1)
na wolności zagrażałoby bezpieczeństwu Państwa
i porządkowi publicznemu przez to, iż zamierza
on podjąć działania bezpośrednio godzące w porządek prawny i zasady ustrojowe PRL. J. K. (1) początkowo został osadzony w ośrodku odosobnienia
w S., a następnie od 6 stycznia 1982 r.
– w ośrodku odosobnienia w Ł..

W uzasadnieniu wniosku o uchylenie internowania wskazano względy humanitarne, a w szczególności potrzebę zapewnienia należytej opieki sześcioletniemu dziecku oraz możliwość odstąpienia J. K. (1) od negatywnej działalności
po opuszczeniu ośrodka odosobnienia, przy jednoczesnym zaleceniu cotygodniowego meldowania się w Komendzie w ramach dozoru Milicji Obywatelskiej. Nadto, zaznaczono, że prowadzona będzie również kontrola operacyjna poczynań J. K. (1)
po opuszczeniu ośrodka odosobnienia.

We wniosku o uchylenie decyzji o internowaniu jako przyczynę internowania wskazano, że J. K. (1) do 13 grudnia 1981 r. był bardzo aktywnym ekstremalnym działaczem (...) Wydziału (...) (...), gdzie wraz z wcześniej zwolnionym z internowania J. D. był organizatorem i inicjatorem zebrania założycielskiego (...). Wszelkie swoje działania konsultował z przedstawicielami (...) (...)

kartoteka ewidencyjna

k. 61-68 akt
o sygn. VIII Ko 206/08

akta IPN (...) (k. 257/280-269/280), w tym wniosek
o przeprowadzenie izolacji osoby

(k. 257/280), wniosek
o uchylenie decyzji
o internowaniu
(k. 267/280)

załącznik

decyzja nr (...)
Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej
w Ł.
z 13 grudnia
1981 r.
o internowaniu

k. 22-23, k. 8-9 akt IPN (...),

k. 259/280 akt (...)

nakaz zatrzymania
i doprowadzenia

k. 6-7 akt IPN Ld 24/180,

k. 261/280 akt IPN Ld PF 70/1

decyzja nr (...)
Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej
w Ł.
z 23 lipca 1982 r. o uchyleniu internowania

k. 10-11 akt IPN (...)

k. 268/280-269/280 akt (...)

świadectwo zwolnienia internowanego
z 23 lipca 1982 r.

k. 24

akta IPN

BU (...)
– wykaz osób internowanych
w okresie stanu wojennego

k. 179-184

akta IPN (...) – wykaz alfabetyczny osób internowanych
w okresie stanu wojennego

załącznik

informacje
o osobie
z komputerowego zbioru danych byłej Służby Bezpieczeństwa ((...)

k. 69-70 akt
o sygn. VIII Ko 206/08

pismo z Instytutu Pamięci Narodowej
do J. K. (1) z 2 czerwca

2020 r., znak

(...)
(...)

k. 94

zeznania wnioskodawcy J. K. (1)

k. 216-227,
k. 191-193 akt
o sygn. VIII Ko 206/08

3.1.3.

Podczas pobytu w obozie dla internowanych,
u J. K. (1) występowały dolegliwości gastryczne z powodu złych warunków bytowych
i żywieniowych. Nadto, J. K. (1) doświadczył silnego stresu i dolegliwości nerwowych, ponieważ jego rodzina (tj. żona, dziecko i matka) początkowo nie znała miejsca jego pobytu. J. K. (1) zaś nie wiedział, czy jego rodzina jest bezpieczna, czy otrzymuje pomoc, czy nie dotknęły jej represje. Pierwsze widzenie
z matką K. K. i żoną U. K. odbyło się 28 grudnia 1981 r., następne
6 stycznia 1982 r. Spotkania z ww. osobami odbywały się z częstotliwością dwóch, trzech widzeń miesięcznie.

Dnia 15 marca 1982 r. J. K. (1) złożył skargę na warunki bytowe panujące w ośrodku. Z pisma Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej
w Ł. do Dyrektora Biura Śledczego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z 6 kwietnia 1982 r. wynika,
iż warunki socjalno-bytowe w ośrodku odosobnienia
w Ł. nie budziły większych zastrzeżeń.

karta ewidencji próśb, skarg
i wniosków
oraz korespondencji prywatnej
i widzeń

k. 43-48 akt IPN (...)

akta IPN
(...) t. 2

k. 96-99 akt
o sygn. VIII Ko 206/08

zeznania wnioskodawcy J. K. (1)

k. 216-227,

k. 191-193 akt

o sygn. VIII Ko 206/08

3.1.4.

Po opuszczeniu ośrodka odosobnienia J. K. (1) przez ponad rok cierpiał na zespół stresu pourazowego i korzystał z pomocy psychologicznej
w ośrodku pomocy dla byłych internowanych prowadzonym w kościele (...) w Ł.. W ciągu pół roku po zwolnieniu z obozu dla internowanych, J. K. (1) nadal cierpiał na dolegliwości gastryczne, które leczył przez 4 miesiące. Nadto, po opuszczeniu ośrodka był kilkukrotnie przesłuchiwany, grożono mu,
że będzie mógł zarabiać jedynie zbierając złom albo owoce, nakłaniano go do emigracji. Raz czy dwa razy J. K. (1) został zatrzymany na 48 godzin,
w jego domu przeprowadzono rewizję.

Władze wydziału uczelni, w której J. K. (1) był zatrudniony, dwukrotnie podjęły nieudaną próbę dyscyplinarnego zwolnienia go z pracy przez Dyrektora Instytutu, W. C.,
oraz Dziekana. Szykany w miejscu pracy powodowały u J. K. (1) stres i obawy, czy będzie mógł zapewnić rodzinie byt.

akta IPN

BU (...)

(k. 251/288-253/288)

załącznik

akta IPN
(...)

załącznik

zeznania wnioskodawcy J. K. (1)

k. 216-227,
k. 191-193 akt
o sygn. VIII Ko 206/08

3.1.5.

J. K. (1) od 1 stycznia 1975 r.
do 31 grudnia 1991 r. był zatrudniony na Uniwersytecie (...) na Wydziale (...)
w Instytucie (...) – do 11 maja 1984 r. kolejno na stanowiskach asystent stażysta, asystent
i starszy asystent, zaś od 12 maja 1984 r. do 14 marca 1989 r. na etacie inżynieryjno-technicznym.

J. K. (1) został pozbawiony etatu adiunkta, ponieważ nie obronił doktoratu w ciągu
8-letniej dotacji, w czasie której należy obronić doktorat. Degradacja ze stanowiska naukowego wiązała się
z obniżeniem zarobków. W okresie od 15 marca 1989 r. do 31 stycznia 1990 r. J. K. (1) był zatrudniony jako starszy asystent naukowy, natomiast
od 1 lutego 1990 r. do 31 grudnia 1991 r. – jako adiunkt. przy czym w okresie od 1 kwietnia 1990 r. do 31 grudnia 1991 r. przebywał na urlopie bezpłatnym z uwagi
na pracę w Ministerstwie Przekształceń Własnościowych w W..

świadectwo pracy J. K. (1) z 10 marca

1995 r.

k. 25

zeznania wnioskodawcy J. K. (1)

k. 216-227,

k. 191-193 akt

o sygn.

VIII Ko 206/08

3.1.6.

J. K. (1) wraz z J. D. napisali we współautorstwie pracę doktorską
pt. „(...)” pod kierunkiem naukowym
prof. dra hab. J. G. (1) i prof. dra hab. J. M.. Recenzentami rozprawy byli prof. dr J. L., doc. dr hab. C. J. (1) i doc. dr hab. J. S. (2).

Przewód doktorski został otwarty 10 kwietnia
1978 r.

Pierwszy termin obrony doktoratu został wyznaczony na dzień 15 grudnia 1981 r.
z wyprzedzeniem około miesiąca, półtora miesiąca. Obrona nie odbyła się z powodu nieobecności autorów rozprawy, którzy dwa dni przed ww. terminem zostali internowani.

protokół nr (...)
z posiedzenia Rady Wydziału (...) Uniwersytetu (...)
z 3 stycznia
1983 r.

k. 371-376

protokół nr (...)
z posiedzenia Rady Wydziału (...) Uniwersytetu (...)
z 24 stycznia 1983 r. wraz
z listą obecności

k. 377-388

zeznania wnioskodawcy J. K. (1)

k. 216-227,
k. 191-193 akt
o sygn. VIII Ko 206/08

3.1.7.

Drugi termin obrony doktoratu J. K. (1) i J. D. został wyznaczony na 21 grudnia 1982 r. Przed obroną doktoranci byli przesłuchiwani.

Jak wskazano w protokole nr (...) z posiedzenia Rady Wydziału (...) Uniwersytetu (...) z 3 stycznia 1983 r. – publiczna obrona rozprawy wywołała duże zainteresowanie. Komisja
na tajnym posiedzeniu 15 głosami „za” przy 1 głosie przeciwnym i 3 głosach wstrzymujących wyraziła zgodę na przyjęcie rozprawy doktorskiej i nadanie J. K. (1) i J. D. stopni naukowych doktora nauk ekonomicznych, jak również na wniosek recenzentów postanowiła wystąpić z wnioskiem o przedstawienie rozprawy do nagrody naukowej Ministra NSzWiT. W związku z brakiem poparcia końcowego wniosku Komisji przez 4 osoby, doc. dr hab. W. C. wskazał, że zarzuty wobec pracy doktorskiej dotyczyły zbyt wąskiego ujęcia pracy
oraz nieuwzględnienia pewnej problematyki, bowiem uwagi obejmowały także interpretację cytowanych przez autorów pracy poglądów zachodnich naukowców,
jak również kwestię niedoprowadzenia niektórych wątków rozprawy do sformułowania poglądów, które
to uwagi zawarte zostały w recenzjach
prof. J. L. i doc. C. J.. Następnie
prof. dr hab. J. G. (2), dokonując analizy tytułów poszczególnych rozdziałów, wyraził wątpliwość,
czy Rada Wydziału jest w pełni kompetentna do oceny tej rozprawy doktorskiej, ponieważ – jego zdaniem – praca miała charakter typowo politologiczny, a co za tym idzie – jeden z recenzentów powinien reprezentować
tę dziedzinę nauki. Tymczasem, przedstawiony zespół recenzentów składał się z dwóch socjologów i jednego ekonomisty, zaś czwarty z proponowanych recenzentów
– prof. dr hab. W. W. (1) – zrezygnował
z dokonania oceny pracy ze względu na zawarte tam treści, wykraczające poza jego kompetencje fachowe. Nadto, prof. G. wskazał, iż w rozprawie nie powołano się na chociażby jedną pracę z literatury radzieckiej, a miejscami praca jest bardziej kroniką skandalizującą niż pracą naukową, w dodatku opartą o źródła pochodzące głównie
z nieoficjalnych publikacji. Jednocześnie wyraził wątpliwości dotyczące zakwalifikowania pracy jako socjologicznej, gdyż jego zdaniem była to praca przede wszystkim o partii. W ocenie prof. G. podział rozdziałów dysertacji według autorstwa przedstawiał się następująco: 3 pierwsze rozdziały napisał J. D., a 4 końcowe – J. K. (1). Odnotowano,
iż z punktu widzenia przyjętych reguł, prof. G.
nie uznał takiego postępowania i zaproponował rozszerzenie grona recenzentów, jeżeli Rada Wydziału miałaby podjąć decyzję o zamknięciu przewodu doktorskiego i nadaniu stopni naukowych doktora.
W sprawie nadania J. K. (1) stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych wyniki głosowania były następujące: 16 głosów „tak”, 10 głosów „nie”, 6 głosów wstrzymujących i jeden głos nieważny
– w przeciwieństwie do J. D., J. K. (1) nie uzyskał zatem bezwzględnej większości głosów. Docent dr hab. M. B. wskazał,
że bezwzględna większość nie jest wymagana przepisami, gdyż w zarządzeniu MNSzWiT z 1970 r. mowa jest jedynie o większości głosów. Ostatecznie, Rada Wydziału zaaprobowała wniosek Dziekana, doc. dra Z. P. o nieogłaszanie wyników głosowania
w sprawie nadania J. D. i J. K. (1) stopni naukowych doktora nauk ekonomicznych i przełożenie tego punktu obrad
na najbliższe posiedzenie Rady Wydziału, po zasięgnięciu opinii promotorów w tej kwestii i wyjaśnieniu zastrzeżeń formalnych.

Jak wskazano w protokole nr (...) z posiedzenia Rady Wydziału (...) (...) z 24 stycznia 1983 r. – wracając do dyskusji
z poprzedniego posiedzeniu Rady Wydziału, Dziekan, doc. dr Z. P., stwierdził, że nie powinien był dopuścić do głosowania w sprawie nadania J. K. (1) i J. D. stopni naukowych doktora nauk ekonomicznych, bowiem wcześniej pojawiła się wątpliwość podniesiona przez doc. dra B. L. dotycząca możliwości określenia wkładu autorskiego w prezentowanej rozprawie. W konkluzji Dziekan stwierdził, że w związku z rozpatrywaniem zespołowej pracy doktorskiej J. K. (1) i J. D. została złamana podstawowa zasada przewodu doktorskiego określona
w art. 5 ust. 3 w zw. z ust. 1 ustawy z 31 marca 1965 r.
o stopniach i tytułach naukowych (Dz. U. z 17 sierpnia 1973 r. Nr 33), gdyż część pracy każdego z autorów nie została wyodrębniona. W efekcie błąd popełniony przez Komisję do Spraw Nauki przy wszczęciu przewodu
i zatwierdzeniu tematu rozprawy doktorskiej zaciążył na pozostałych etapach przewodu, oprócz przeprowadzenia egzaminów doktorskich. Zasygnalizowano pytanie, czym kierowano się, głosując inaczej na kandydatów, jeśli części pracy nie były w rozprawie wyodrębnione. Dziekan stwierdził dwie możliwości w takiej sytuacji:
(i) podtrzymanie uchwały Rady Wydziału z 3 stycznia 1983 r. – wówczas, jak wskazano, zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt d ustawy z dnia 31 marca 1965 r. o stopniach naukowych i tytułach naukowych Centralna Komisja Kwalifikacyjna w trybie dokonywania okresowych analiz działalności jednostek uprawnionych do nadawania stopni naukowych ocenia m.in. prawidłowość przeprowadzania przewodów doktorskich, w związku z czym może wnioskować np. o zawieszenie uprawnień do nadawania stopni doktorskich określonej jednostce; (ii) eliminacja popełnionych uchybień od strony formalnej, która uczyni pod tym względem sprawę przewodu bezsporną.
Prof. dr hab. J. G. (2) stwierdził, że problem
nie polega jedynie na wyznaczeniu wkładu pracy obu autorów, ale na określeniu przede wszystkim kompetencji Rady Wydziału do oceny pracy politologicznej,
a nie ekonomicznej. Prof. dr hab. W. W. (2) stwierdził, że omawiana rozprawa nie może być podstawą do nadania stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych, być może natomiast doktora nauk humanistycznych. Rada Wydziału w wyniku jawnego głosowania przy 1 głosie wstrzymującym zaaprobowała wniosek Dziekana o podtrzymanie uchwały
z poprzedniego posiedzenia Rady Wydziału
o nieogłaszaniu wyników głosowania w sprawie nadania J. K. (1) i J. D. stopni naukowych doktora nauk ekonomicznych oraz powrót do tej sprawy na najbliższym posiedzeniu Rady Wydziału, po rozpatrzeniu jej przez Komisję do Spraw Przewodów Doktorskich z udziałem promotorów i recenzentów.

Jak wynika z protokołu nr (...) z posiedzenia Rady Wydziału (...) Uniwersytetu (...) z 18 kwietnia 1983 r. – Dziekan,
doc. dr Z. P., odczytał odpowiedź Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej z 24 marca 1983 r.
na zapytanie prawne Rady Wydziału, z której wynikało,
iż interpretacja przepisów prawnych przedstawiona przez Kolegium Dziekańskie okazała się prawidłowa
– nie można pracy współautorskiej, bez wyraźnego wyodrębnienia części indywidualnych autorskich, traktować łącznie, solidarnie i nierozdzielnie. W związku z powyższym, Rada Wydziału powinna podjąć decyzję
o uchyleniu wszystkich uchwał ciał kolegialnych Rady Wydziału w sprawie przewodów doktorskich J. K. (1) i J. D., jak również podjąć decyzję o wszczęciu przewodów doktorskich tym osobom. Dziekan stwierdził, że w przypadku J. K. (1) formalny termin rotacji mija
30 września 1983 r., przy czym według informacji Rektorskiej Komisji do Spraw Osobowych będzie
on przedłużony o 7,5 miesiąca, tj. o okres internowania. Nadto, otwarta pozostaje sprawa dodatkowego zwiększenia tego okresu o dalsze 4 miesiące, w czasie których doktoranci oczekiwali na decyzję Rady Wydziału w swojej sprawie. Termin rotacyjny dla J. K. (1) w takiej sytuacji przypadłby na lipiec 1984 r. Rada Wydziału przy 7 głosach wstrzymujących podjęła uchwałę w sprawie przewodów doktorskich J. K. (1) i J. D. oraz przy
2 głosach wstrzymujących poparła stanowisko Dziekana w sprawie starań o przedłużenie okresu złożenia rozprawy doktorskiej J. K. (1) i J. D.. Profesor dr hab. S. M. stwierdziła, że sprawa tego przewodu doktorskiego stała się bardzo głośna i jest przedmiotem zainteresowania szerokiej opinii publicznej. Będzie też zapewne bardzo dokładnie analizowana przez Centralną Komisję Kwalifikacyjną, dlatego należy zabezpieczyć
ją od strony prawnej. Profesor dr hab. J. M. stwierdził, że jako promotor nie uchyla się
od odpowiedzialności i winy, ale działali wraz
z prof. J. G. w dobrej wierze. Wina ich, pomijając względy merytoryczne, polegała na założeniu, że tego rodzaju wspólna praca może być przedstawiona, obroniona i stanowić podstawę do nadania stopni doktora. Zdaniem prof. dra hab. W. P.,
nie można dokonać rozdziału zadań naukowych, jeżeli
aż 3 rozdziały pracy są wspólne – lepiej więc podjąć starania o przesunięcie J. K. (1) na inny etat, by uzyskać więcej czasu na wnikliwe opracowanie nowej koncepcji pracy i podziału zadań badawczych. Rada Wydziału przy 9 głosach wstrzymujących wyraziła zgodę na przekazanie sprawy przewodów doktorskich obu doktorantów Komisji do Spraw Nauki, której decyzje będą przedmiotem obrad Rady Wydziału.

Uchwałą Rady Wydziału (...) Uniwersytetu (...) z 18 kwietnia 1983 r., w związku z ustalonymi uchybieniami formalnymi przewodów doktorskich J. K. (1) i J. D. realizowanych
w oparciu o pracę zespołową, w szczególności naruszenia wymogów art. 5 ust. 3 w zw. z ust. 1 ustawy z 31 marca 1965 r. o stopniach i tytułach naukowych (Dz. U. PRL
z 17 sierpnia 1973 r. Nr 33), postanowiono uchylić wszystkie uchwały ciał kolegialnych Wydziału (...) Uniwersytetu (...) podjęte w związku z tymi przewodami. Nadto, stwierdzono, że uchylenie tych uchwał nie ma nic wspólnego z oceną rozprawy, a uchybienia formalne
nie obciążają w najmniejszym stopniu autorów pracy, którzy z całym zaufaniem powierzyli swój rozwój naukowy promotorom i Radzie Wydziału (...) nie doznając z tej strony dostatecznego zabezpieczenia z obowiązującymi w tym zakresie przepisami.

Dnia 25 maja 1983 r. Rada Wydziału otworzyła indywidualne przewody doktorskie dla obu autorów rozprawy, zastrzegając rozgraniczenie wkładu autorskiego i rozszerzenie rozprawy o część ekonomiczną.

protokół
nr (...)
z posiedzenia Komisji do Spraw Przewodów Doktorskich
z 21 grudnia
1982 r.

k. 15-17 akt
o sygn. VIII Ko 206/08;

k. 30-32 – kopia nieczytelna

protokół
nr (...)
z posiedzenia Komisji do Spraw Przewodów Doktorskich
z 21 grudnia
1982 r.

k. 18-39 akt
o sygn. VIII Ko 206/08;

k. 33-53 – kopia nieczytelna

protokół
nr 5 z posiedzenia Rady Wydziału (...) Uniwersytetu (...)
z 3 stycznia
1983 r.

k. 371-376

protokół
nr 12

z posiedzenia Rady Wydziału (...) Uniwersytetu (...)
z 24 stycznia 1983 r.

k. 377-388

protokół
nr 21

z posiedzenia Rady Wydziału (...) Uniwersytetu (...)
z 18 kwietnia 1983 r.

k. 389-400

uchwała Rady Wydziału (...) Uniwersytetu (...)
z 18 kwietnia 1983 r.

k. 401

artykuł prasowy pt. „(...)” czasopismo (...)
nr (...) (1641)
z 15 października 1988 r.

k. 146-148;

k. 26-27
– kopia nieczytelna

notatka J. K. (1) „Najważniejsze dane o przebiegu przewodu doktorskiego”

k. 13-14 akt
o sygn. VIII Ko 206/08;

k. 28-29
– kopia nieczytelna

zeznania wnioskodawcy J. K. (1)

k. 216-227,
k. 191-193 akt
o sygn. VIII Ko 206/08

zeznania świadka T. R.

k. 198-210,
k. 95-96 akt
o sygn. VIII Ko 206/08

3.1.8.

W związku z działalnością w podziemnych strukturach (...), w latach 1982-1988 J. K. (1) był rozpracowywany przez SB w ramach spraw operacyjnego sprawdzenia o kryptonimach (...), (...) i (...).

W analizie sprawy operacyjnego rozpracowania kryptonim (...) wskazano, że została ona wszczęta
na skutek uzyskania w czerwcu 1984 r. informacji,
iż J. K. (1) utrzymuje kontakty z byłymi internowanymi i może wspierać działanie grup
tzw. podziemnych struktur b. (...). Podkreślono, że przeważająca część materiału operacyjnego dotyczyła publicznej obrony pracy doktorskiej autorstwa J. K. (1) i J. D.. Treść pracy przez część środowiska naukowego uznana została za antypaństwową. W lipcu 1985 r., tj. 2,5 roku po publicznej obronie, fragment dysertacji cytowany był przez rozgłośnię (...)

Z materiałów sprawy kryptonim (...) wynika, że w 1985 r. przeprowadzono z J. K. (1) rozmowę ostrzegawczą, po której zaobserwowano wyraźny spadek jego aktywności w środowisku działaczy i sympatyków uczelnianej opozycji. Dnia 18 czerwca 1985 r. (...) opublikowało fragmenty rozprawy doktorskiej J. K. (1) i J. D. pt. „(...)”. Autorzy ww. dysertacji wspomniani zostali również w kolejnej audycji tego dnia pt. „(...)”, których nieudana obrona pracy doktorskiej była przykładem „administrowania nauką”. Przedstawiona sytuacja wymagała działań zapobiegających dalszemu przekazywaniu podobnych prac do zachodnich ośrodków dywersyjnych. Następnie, wskazano, że J. K. (1) planuje wspólnie
z J. D. opublikować w wydawnictwie (...) w USA materiał oparty
na przygotowanym doktoracie.

Z meldunku uzupełniającego nr (...) z 9 grudnia 1986 r. w sprawie kryptonim (...) wynikało,
że J. K. (1) i J. D. w dalszym ciągu udostępniali wrogim ośrodkom dywersji politycznej materiały zbierane do przygotowywanej rozprawy doktorskiej. Fragmenty pracy pt. „(...)” zostały opublikowane we wrześniu 1986 r. w miesięczniku (...), wydawanym przez tzw. (...) w P.. Recenzja tego tekstu została nadana 17 listopada 1986 r. przez rozgłośnię „(...).

W dokumencie pt. „(...)
(...)
z 16 stycznia 1987 r. odnotowano fakty ścisłych powiązań niektórych pracowników (...) z byłymi przewodniczącymi Zarządu Regionalnego (...), co dotyczy w pierwszym rzędzie m.in. J. K. (1).

pismo z Instytutu Pamięci Narodowej
do J. K. (1) z 2 czerwca 2020 r., znak BU (...)
(...)

k. 94

akta IPN
(...)

(k. 8-90, 169-246)

załącznik

akta IPN

BU (...)

(k. 13/448-28/448)

załącznik

akta IPN

(...) t. 3

(k. 76/90-88/90)

załącznik

akta IPN
Ld (...)

(k. 87-91)

załącznik

akta IPN
BU (...)

(k. 314-393)

załącznik

akta IPN

BU (...)

załącznik

3.1.9.

W latach 1985-1989 odmówiono J. K. (1) wydania paszportu 16 razy,
tzn. nie uwzględniano 2 podań i 2 odwołań rocznie. Dnia 5 lutego 1985 r. wydano wobec J. K. (1) postanowienie o zastrzeżeniu wyjazdu za granicę
w okresie od 15 lutego 1985 r. do 15 lutego 1987 r.
ze wskazaniem, że jest on podejrzany m.in. o aktywny udział w działalności tzw. struktur nielegalnych Uniwersytetu (...). Nadto, wskazano, iż J. K. (1) włączał się we wrogie akcje propagandowe prowadzone przez opozycję, podejrzany był o udział
w redagowaniu i kolportowaniu na terenie Ł. materiałów bezdebitowych. Ważność zastrzeżenia wyjazdu została przedłużona do 5 marca 1989 r. Zastrzeżenie zostało odwołane 9 listopada 1988 r.

akta IPN
Ld (...),
w tym postanowienie
o zastrzeżeniu wyjazdu
za granicę
z 5 lutego 1985 r. (k. 18/69), zawiadomienie
o przedłużeniu ważności zastrzeżenia wyjazdu
(k. 17/69), zawiadomienie
o anulowaniu ważności zastrzeżenia wyjazdu
(k. 16/69)

załącznik

pismo z Instytutu Pamięci Narodowej
do J. K. (1) z 2 czerwca

2020 r., znak

(...)
(...)

k. 94

informacje
o osobie
z komputerowego zbioru danych byłej Służby Bezpieczeństwa (...)

k. 69-70 akt
o sygn. VIII Ko 206/08

zeznania wnioskodawcy J. K. (1)

k. 216-227,
k. 191-193 akt
o sygn. VIII Ko 206/08

3.1.10.

W latach 1982-1988 J. K. (1) i J. D. kontynuowali prace nad wspólnym doktoratem,
do którego dodali pogłębione analizy.

Pracując na etacie inżynieryjno-technicznym
w latach 1984-1989, J. K. (1) jednocześnie wykonywał obowiązki adiunkta, w tym
m.in. opracowywał koncepcję pracy habilitacyjnej,
za co otrzymał promesę zagranicznego stypendium
od niezależnego (...) Komitetu (...).

J. K. (1) publikował teksty naukowe
w (...) i (...) periodykach, (...) zbiorowych opracowaniach książkowych, pismach emigracyjnych, w polskim drugim obiegu
tzw. podziemnym, a doktorat został wydrukowany przez (...). Fragmenty rozprawy doktorskiej opublikowano w broszurze „(...).

Trzeci termin obrony pracy doktorskiej J. K. (1) i J. D. został wyznaczony na 26 stycznia 1988 r. Następnie, uchwałą
z 29 lutego 1988 r. Rada Wydziału (...) Uniwersytetu (...) nadała J. K. (1) i J. D. stopień naukowy doktora nauk ekonomicznych za obronę pracy doktorskiej pt. (...)

Pismem z 14 kwietnia 1988 r. Rektor Uniwersytetu (...) został poinformowany o złożeniu przez Ministerstwo Edukacji Narodowej sprzeciwu wobec
ww. uchwały.

Pismem z 10 maja 1988 r. J. K. (1)
i J. D. zwrócili się do Ministra Edukacji Narodowej o podanie motywów sprzeciwu.

Pismem z 11 maja 1988 r. J. K. (1)
i J. D. zwrócili się do Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej do Spraw Naukowych z prośbą
o informację na temat terminu rozpatrzenia sprzeciwu,
aby móc zająć stanowisko w sprawie.

W piśmie Ministerstwa Edukacji Narodowej
do Rektora Uniwersytetu (...) z 27 maja 1988 r. wskazano, że sprzeciw dotyczy zgodności (i) podjętej uchwały z posiadanymi przez Radę Wydziału uprawnieniami do nadawania stopni naukowych
oraz (ii) trybu przeprowadzenia omawianego przewodu
z postanowieniami Zarządzenia Ministra Nauki
i Szkolnictwa Wyższego z 11 marca 1986 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przeprowadzania przewodów doktorskich i habilitacyjnych oraz zakresu egzaminów doktorskich i kolokwiów habilitacyjnych
(MP nr 11 z 1986 r., poz. 74).

W odpowiedzi na pismo J. K. (1)
i J. D. z 11 maja 1988 r., Centralna Komisja Kwalifikacyjna do Spraw Kadr Naukowych poinformowała, że sprzeciw rozpatrywano na podstawie przepisu art. 21 ustawy o stopniach naukowych i tytułach naukowych (Dz. U. 1985 r. nr 42 poz. 202).

Pismem z 11 lipca 1988 r. J. K. (1)
i J. D. zwrócili się do Ministra Edukacji Narodowej o sprecyzowanie powodów złożenia sprzeciwu.

W piśmie z 1 sierpnia 1988 r. do Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej do Spraw Naukowych J. K. (1) i J. D. wskazali, że postępowanie Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej
i Ministra narusza art. 40 ustawy o stopniach i tytułach naukowych, w związku z czym sprzeciw Ministra powinien zawierać skonkretyzowane uzasadnienie.

Ostatecznie J. K. (1) uzyskał tytuł doktora 24 maja 1989 r.

akta INP
(...)

załącznik

akta IPN
(...) (...)

k. 155-178

akta IPN
BU (...)

(kryptonim (...)
– k. 77 z 415)

załącznik

akta IPN
(...)

(k. 87-91)

załącznik

akta IPN
(...)

(k. 314-393)

załącznik

akta IPN
(...)

(k. 8-90, 169-246)

załącznik

pisma
z Ministerstwa Edukacji Narodowej
do Rektora Uniwersytetu (...)
z 14 kwietnia 1988 r.,
27 maja 1988 r.
i 24 sierpnia
1988 r.

k. 54-56, 58

pisma J. K. (1)
i J. D.
do Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej do Spraw Naukowych
z 11 maja 1988 r. i 1 sierpnia
1988 r.

k. 59,
k. 48-49 akt
o sygn. VIII Ko 206/08;

k. 61-62
– kopia nieczytelna

pismo
z Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej do Spraw Kadr Naukowych
do J. D.
z 30 maja 1988 r.

k. 60

pisma J. K. (1)
i J. D.
do Ministerstwa Edukacji Narodowej
z 10 maja 1988 r. i 11 lipca 1988 r.

k. 43 akt o sygn. VIII Ko 206/08,
k. 57

notatka J. K. (1) „Najważniejsze dane o przebiegu przewodu doktorskiego”

k. 13-14 akt
o sygn. VIII Ko 206/08;

k. 28-29
– kopia nieczytelna

zeznania wnioskodawcy J. K. (1)

k. 216-227,
k. 191-193 akt
o sygn. VIII Ko 206/08

3.1.11.

W 2020 r. decyzją Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych potwierdzono, że J. K. (1) posiada status działacza opozycji antykomunistycznej oraz osoby represjonowanej
z powodów politycznych.

decyzja Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów

i Osób Represjonowanych z 23 lipca

2020 r. nr (...)

k. 92-93

3.1.12.

Wyrokiem z 29 maja 2009 r., sygn.
VIII Ko 206/08, Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził
od Skarbu Państwa na rzecz J. K. (1) tytułem zadośćuczynienia za wykonanie decyzji
nr (...) Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w Ł. z 13 grudnia 1981 r. o internowaniu kwotę
25 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

wyrok Sądu Okręgowego
w Warszawie
z 29 maja 2009 r., sygn.
VIII Ko 206/08

k. 195 akt o sygn. VIII Ko 206/08

3.1.13.

Wobec wyroku Trybunału Konstytucyjnego
z 1 marca 2011 r., sygn. P 21/09 – wyrokiem z 30 marca 2022 r., sygn. II AKo 38/22, Sąd Apelacyjny
w Warszawie w punkcie I. wznowił na korzyść J. K. (1) postępowanie sądowe zakończone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego
w Warszawie z 29 maja 2009 r., sygn.
VIII Ko 206/08; w punkcie II. uchylił ww. wyrok
i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie
do ponownego rozpoznania.

wyrok Sądu Apelacyjnego
w Warszawie
z 30 marca
2022 r., sygn.
II AKo 38/22

k. 6-9

Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

3.2.1.

Poniesienie przez J. K. (1) w wyniku internowania szkody w postaci strat finansowych
w latach 1982-1990 na skutek zablokowania awansu
na etat adiunkta, a następnie degradacji na etat pracownika technicznego.

zeznania wnioskodawcy J. K. (1)

k. 216-227,
k. 191-193 akt VIII Ko 206/08

ocena DOWODów

Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 3.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

zeznania wnioskodawcy J. K. (1)
(k. 216-227,
k. 191-193 akt
o sygn. VIII Ko 206/08)

Dowód z zeznań J. K. (1) należy uznać
za wiarygodny, z tym jednak zastrzeżeniem, że Sąd nie dał wiary wnioskodawcy co do okoliczności, iż internowanie stanowiło bezpośrednią przyczynę poniesienia przez niego szkody w postaci strat finansowych w latach 1982-1990 na skutek zablokowania awansu na etat adiunkta, a następnie degradacji na etat pracownika technicznego.

Wnioskodawca zwięźle i szczerze przedstawił przebieg wydarzeń związanych z jego internowaniem w okresie
od 13 grudnia 1981 r. do 23 lipca 1982 r. oraz represji stosowanych wobec niego po zwolnieniu z ośrodka odosobnienia. Wnioskodawca zwrócił uwagę na następstwa internowania, które dotknęły
go najbardziej, tj. uniemożliwienie obrony doktoratu w pierwotnie zaplanowanym terminie i wynikłe z tego opóźnienie w uzyskaniu tytułu naukowego doktora, jak również w sferze kontaktów wnioskodawcy z osobami najbliższymi, obaw o byt rodziny
oraz pogorszenia zdrowia fizyczno-psychicznego. Zauważyć należy,
że wnioskodawca nie wyolbrzymiał doznanych krzywd, jego zeznania były wyważone i rzeczowe.

Zeznania wnioskodawcy korespondują z pozostałym materiałem dowodowym w sprawie, w tym z dowodami
z dokumentów – załączonych do wniosku i zgromadzonych
w aktach sprawy o sygn. VIII Ko 206/08 oraz w materiałach IPN.

zeznania świadka T. R.

(k. 198-210,
k. 95-96 akt
o sygn. VIII Ko 206/08)

Świadek jako osoba związana ze środowiskiem akademickim
nie brała udziału w przedmiotowych zdarzeniach, a jedynie posiadała informacje na ten temat ze słyszenia. Świadek opisała sytuację dotyczącą nieudanej obrony doktoratu J. K. (1). Świadek nie miała interesu w zeznawaniu nieprawdy, wobec czego zdaniem Sądu zeznawała szczerze, zgodnie z tym, jak pamiętała wydarzenia lat 70. i 80. XX wieku. O szczerości relacji świadczy
to, że świadek otwarcie przyznała przed Sądem, iż nie ma wiedzy
na temat represji czy dyskryminacji, jakie miałyby spotykać J. K. (1) podczas zatrudniania na uniwersytecie
po opuszczeniu obozu dla internowanych. Nadto, świadek wskazała, że przyczyną niemożności obrony doktoratu przez wnioskodawcę była zarówno treść pracy doktorskiej, jak i fakt internowania J. K. (1) – te przesłanki wydają się połączone i świadek nie umiała ich rozdzielić. Relacja świadka uzupełnia się z nieosobowym materiałem dowodowym. Wspomniane okoliczności przemówiły
za obdarzeniem zeznań świadka atrybutem wiarygodności.

Dowody nieosobowe (dokumenty):

- kartoteka ewidencyjna, wypisy
z dziennika rejestracyjnego sieci agenturalnej (...) Ł.

(k. 61-68, 73-80
akt o sygn.
VIII Ko 206/08);

- informacje
o osobie
z komputerowego zbioru danych byłej Służby Bezpieczeństwa (...)
(...)

(k. 69-70
akt o sygn.
VIII Ko 206/08);

- świadectwo pracy J. K. (1)
z 10 marca
1995 r. (k. 25);

- pismo Instytutu Pamięci Narodowej
z 2 czerwca

2020 r., znak

(...)
(...)

(k. 94);

- decyzja nr (...)
Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej
w Ł.
z 13 grudnia
1981 r.
o internowaniu

(k. 22-23, k. 8-9
akt (...),

k. 259/280 akt (...) (...));

- nakaz zatrzymania
i doprowadzenia

(k. 6-7 akt IPN
(...), k. 261/280 akt IPN
(...));

- decyzja nr (...)
Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej
w Ł.
z 23 lipca 1982 r.
o uchyleniu internowania

(k. 10-11 akt IPN (...)

k. 268/280-269/280 akt IPN
(...));

- świadectwo zwolnienia internowanego
z 23 lipca 1982 r.

(k. 24);

- karta ewidencji próśb, skarg
i wniosków
oraz korespondencji prywatnej
i widzeń

(k. 43-48 akt IPN (...) (...));

- protokół nr (...)
z posiedzenia Rady Wydziału (...) Uniwersytetu (...)
z 3 stycznia
1983 r.

(k. 371-376);

- protokół nr (...)
z posiedzenia Rady Wydziału E.-Socjologicznego Uniwersytetu (...)
z 24 stycznia
1983 r. wraz
z listą obecności

(k. 377-388);

- protokół
nr (...)
z posiedzenia Komisji do Spraw Przewodów Doktorskich
z 21 grudnia
1982 r.

(k. 15-17
akt o sygn.
VIII Ko 206/08;

k. 30-32 – kopia nieczytelna);

- protokół
nr (...)
z posiedzenia Komisji do Spraw Przewodów Doktorskich
z 21 grudnia
1982 r.

(k. 18-39
akt o sygn.
VIII Ko 206/08;

k. 33-53 – kopia nieczytelna);

- protokół
nr 21

z posiedzenia Rady Wydziału (...) Uniwersytetu (...)
z 18 kwietnia
1983 r.

(k. 389-400);

- uchwała Rady Wydziału (...) Uniwersytetu (...)
z 18 kwietnia

1983 r. (k. 401);

- artykuł prasowy pt. „(...)” czasopismo (...)
nr (...) ( (...))
z 15 października 1988 r.

(k. 146-148;
k. 26-27 – kopia nieczytelna);

- notatka J. K. (1) „Najważniejsze dane o przebiegu przewodu doktorskiego”

(k. 13-14 akt
o sygn.
VIII Ko 206/08;

k. 28-29 – kopia nieczytelna);

- pisma
z Ministerstwa Edukacji Narodowej
do Rektora Uniwersytetu (...)
z 14 kwietnia
1988 r.,
27 maja 1988 r.
i 24 sierpnia
1988 r.

(k. 54-56, 58);

- pisma J. K. (1)
i J. D.
do Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej
do Spraw Naukowych
z 11 maja 1988 r.
i 1 sierpnia
1988 r.

(k. 59, k. 48-49
akt o sygn.
VIII Ko 206/08;

k. 61-62 – kopia nieczytelna);

- pismo
z Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej
do Spraw Kadr Naukowych
do J. D.
z 30 maja 1988 r.

(k. 60);

- pisma J. K. (1)
i J. D.
do Ministerstwa Edukacji Narodowej
z 10 maja 1988 r.
i 11 lipca 1988 r.

(k. 43 akt o sygn. VIII Ko 206/08,
k. 57);

- decyzja Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów

i Osób Represjonowanych z 23 lipca

2020 r. nr (...)

(k. 92-93);

- akta IPN
(...) t. 2

(k. 95 akt o sygn. VIII Ko 206/08);

- akta IPN
(...)t. 2

(k. 96-99
akt o sygn.
VIII Ko 206/08);

- akta IPN
(...)

(k. 57v-64)

(załącznik);

- akta IPN
(...)

(załącznik);

- akta IPN

(...)

(k. 251/288-253/288)

(załącznik);

- akta (...)
(k. 257/280-269/280),
w tym wniosek
o przeprowadzenie izolacji osoby

(k. 257/280), wniosek
o uchylenie decyzji
o internowaniu
(k. 267/280)

(załącznik);

- akta IPN

(...)
– wykaz osób internowanych
w okresie stanu wojennego

(k. 179-184);

- akta IPN (...) – wykaz alfabetyczny osób internowanych
w okresie stanu wojennego

(załącznik);

- akta IPN
(...) (...)

(k. 8-90, 169-246)

(załącznik);

- akta IPN

(...) (...)

(k. 13/448-28/448)

(załącznik);

- akta IPN

(...) t. 3

(k. 76/90-88/90)

(załącznik);

- akta IPN
(...) (...)

(k. 87-91)

(załącznik);

- akta IPN
(...) (...)

(k. 314-393)

(załącznik);

- akta IPN

(...) (...)

(załącznik);

- akta IPN
(...) (...),
w tym postanowienie
o zastrzeżeniu wyjazdu
za granicę
z 5 lutego 1985 r. (k. 18/69), zawiadomienie
o przedłużeniu ważności zastrzeżenia wyjazdu
(k. 17/69), zawiadomienie
o anulowaniu ważności zastrzeżenia wyjazdu
(k. 16/69)

(załącznik);

- akta INP
(...) (...)

(załącznik);

- akta IPN
(...) (...)

(k. 155-178);

- akta IPN
(...) (...)

(kryptonim (...)
– k. 77 z 415)

(załącznik);

- wyrok Sądu Okręgowego
w Warszawie
z 29 maja 2009 r., sygn.
VIII Ko 206/08

(k. 195 akt o sygn. VIII Ko 206/08);

- wyrok Sądu Apelacyjnego
w Warszawie
z 30 marca
2022 r., sygn.
II AKo 38/22

(k. 6-9).

Strony nie podważały mocy dowodowej zgromadzonych w sprawie dokumentów. Sąd nie znalazł podstaw, aby czynić
to z urzędu. Dowody te pochodziły od podmiotów uprawnionych. Sporządzone w sprawie orzeczenia stanowią dokumenty urzędowe.

Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 3.1 albo 3.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

dokumentacja dotycząca zarobków J. K. (1) oraz wynagradzania pracowników Uniwersytetu (...) nauczycieli akademickich
i pracowników szkół wyższych niebędących nauczycielami akademickimi

(k. 63-91, 137-142, 145, 228-334)

Brak jest podstaw do kwestionowania wiarygodności dokumentów, jednakże Sąd nie wziął ich pod uwagę przy ustalaniu stanu faktycznego dotyczącego skutków internowania J. K. (1). Wobec przyjęcia braku bezpośredniego
i adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy internowaniem
a nieodbyciem się obrony, bezzasadne było czynienie ustaleń
na okoliczność wysokości ewentualnej szkody, która miałaby z tego zdarzenia wynikać.

- decyzja Ministra Sprawiedliwości
z 29 października 1985 r. dotycząca R. K.

(k. 143-144);

- wyrok Sądu Apelacyjnego
w Warszawie
z 16 marca 2023 r., sygn.
II AKa 229/12
(k. 192);

- wyrok Sądu Okręgowego
w Łodzi z 27 lipca 2023 r., sygn.
IV Ko 12/22
(k. 193);

- dokumentacja
z Uniwersytetu (...)

(k. 340-368).

Brak jest podstaw do kwestionowania wiarygodności dokumentów, jednak nie dostarczyły one istotnych informacji dotyczących skutków internowania J. K. (1).

zeznania wnioskodawcy J. K. (1)
(k. 216-227,
k. 191-193 akt
o sygn. VIII Ko 206/08)

Sąd nie dał wiary wnioskodawcy w zakresie jego twierdzeń
o poniesieniu przez niego szkody w postaci strat finansowych
w latach 1982-1990 na skutek zablokowania awansu na etat adiunkta, a następnie degradacji na etat pracownika technicznego.
Z dokumentacji zgromadzonej w sprawie, w szczególności
w materiałach IPN, jak również w zeznaniach świadka T. R. przebija przede wszystkim okoliczność dotycząca tematu rozprawy doktorskiej, a co za tym idzie
– jej kontrowersyjnego charakteru. Podkreślić przy tym należy,
że szkoda nie została w żaden inny sposób wykazana ani nawet uprawdopodobniona przez wnioskodawcę. W takiej sytuacji, Sąd dokonując ustaleń, oparł się na ww. dowodach, które nie były podważane przez żadną ze stron.

PODSTAWA PRAWNA

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

art. 8 ust. 1 ustawy z 23 lutego 1991 r.
o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34 poz. 149 ze zm.)

art. 359 § 1 i 2 k.c.

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy lutowej, osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia albo wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r.
w Polsce stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wydania lub wykonania orzeczenia albo decyzji.

Stosownie do art. 359 § 1 i 2 k.c. odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy,
gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego
i 3,5 punktów procentowych.

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

art. 8 ust. 1 ustawy z 23 lutego 1991 r.
o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34 poz. 149 ze zm.)

art. 359 § 1 i 2 k.c.

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy lutowej, osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia albo wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r.
w Polsce stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wydania lub wykonania orzeczenia albo decyzji.

Stosownie do art. 359 § 1 i 2 k.c. odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy,
gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego
i 3,5 punktów procentowych.

Inne

3.

art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34 poz. 149 ze zm.)

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Przepis art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego stanowi, że koszty postępowania w sprawach objętych ustawą ponosi Skarb Państwa.

ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU W PRZEDMIOCIE ŻĄDANIA

Zwięźle o powodach rozstrzygnięcia

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

209 150 złotych – wniosek oddalono

oddalenie roszczenia głównego czyni bezprzedmiotowym orzekanie w zakresie roszczenia ubocznego o zasądzenie odsetek
za opóźnienie od dnia uprawomocnienia wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie
z 29 maja 2009 r., sygn.
VIII Ko 206/08 do dnia zapłaty

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy lutowej w zakresie roszczenia o zadośćuczynienie wniosek uwzględniono
w całości i zasądzono na rzecz wnioskodawcy J. K. (1) kwotę 150 000 złotych

na podstawie art. 359 § 1 i 2 k.c. zasądzono odsetki ustawowe liczone od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty;

oddalono roszczenie o zasądzenie odsetek za opóźnienie od dnia uprawomocnienia wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie
z 29 maja 2009 r., sygn.
VIII Ko 206/08 do dnia zapłaty

Inne

3.

Sąd zasądził od Skarbu Państwa na rzecz J. K. (1) kwotę 150 000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wynikłą z internowania wnioskodawcy na podstawie decyzji nr (...) Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w Ł. z 13 grudnia 1981 r. Internowanie zostało uchylone decyzją nr (...) Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w Ł. z 23 lipca 1982 r. J. K. (1) przebywał w ośrodku odosobnienia w okresie od 13 grudnia 1981 r. do 23 lipca 1982 r., tj. 222 dni (7 miesięcy i 11 dni).

W dniu 14 kwietnia 2022 r. wnioskodawca wystąpił o odszkodowanie w wysokości 166 397 zł
i zadośćuczynienie w kwocie 150 000 zł za internowanie. Na rozprawie 5 grudnia 2023 r. roszczenie w zakresie odszkodowania zostało zmodyfikowane do kwoty 209 150 zł (k. 335,
t. II).

Prokurator wniósł o oddalenie wniosku o odszkodowanie, jednocześnie uznając roszczenie
w zakresie zadośćuczynienia co do zasady i wnosząc o zasądzenie zadośćuczynienia, przyjmując za każdy miesiąc internowania kwotę odpowiadającą 180% obecnego średniego wynagrodzenia, pomniejszoną o kwotę 25 000 zł, którą wnioskodawca otrzymał na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie w sprawie o sygn. akt VIII Ko 206/08 (k. 406, t. III).

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy lutowej osobie, wobec której wydano decyzję o internowaniu
w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wykonania decyzji. Dyspozycja tego przepisu wskazuje, że odszkodowanie
i zadośćuczynienie przysługują z samego faktu bycia internowanym.

Nie można przy tym tracić z pola widzenia, że roszczenia z art. 8 ustawy dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność
na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego mają charakter cywilnoprawny. Wyłącznym kryterium ustalenia wysokości należnego odszkodowania pozostaje realna szkoda (por. wyrok Sądu Okręgowego w Sieradzu – II Wydziału Karnego z 19 września 2022 r., sygn.
II Ko 487/21). Niezbędne jest zatem przedstawienie przez wnioskodawcę okoliczności uzasadniających żądanie. Natomiast, dla uwzględnienia roszczenia o odszkodowanie, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy lutowej konieczne jest wykazanie także normalnego związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem rodzącym odpowiedzialność odszkodowawczą a szkodą, która powstała na skutek tego zdarzenia. Co więcej, to na wnioskodawcy ciąży zarówno obowiązek wykazania szkody, jak też związku przyczynowego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego
w Warszawie – II Wydziału Karnego z 18 października 2021 r., sygn. II AKa 255/20). Innymi słowy, koniecznym warunkiem dla uznania, że określona szkoda może być dochodzona
na gruncie przepisów ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego Państwa Polskiego jest ustalenie, że istnieje bezpośredni i adekwatny związek przyczynowy między powstałą szkodą o charakterze majątkowym, a decyzją o internowaniu. Oznacza to, że przedmiotem roszczeń odszkodowawczych, które mogą być dochodzone przed sądem właściwym w sprawach karnych na podstawie wymienionych przepisów są tylko te niekorzystne następstwa, które powstały w związku z wykonaniem decyzji o internowaniu. Odszkodowanie to ma charakter cywilno-prawny, w związku z czym na tle regulacji wyrażonej w art. 6 k.c. wnioskodawca powinien udowodnić podstawę, jak i wysokość zgłoszonego roszczenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego
w Warszawie – II Wydziału Karnego z 6 września 2019 r., sygn. II AKa 469/18).

W ocenie Sądu, w przypadku J. K. (1) nie wystąpiły okoliczności uzasadniające przyznanie odszkodowania z tytułu internowania. W uzasadnieniu wniosku wskazano utratę zarobków spowodowaną zajmowaniem w latach 1982-1990 stanowiska inżynieryjno-technicznego (1984-1989), a następnie starszego asystenta (1989-1990) zamiast etatu adiunkta. Zdaniem wnioskodawcy, jego degradacja służbowa wynikała z uprzedniej decyzji
o internowaniu i stanowiła jej bezpośrednie następstwo, które doprowadziło do obniżenia zarobków w łącznej kwocie 166 397 zł we wskazanym okresie. W toku postępowania roszczenie zostało zmodyfikowane do kwoty 209 150 zł, po uwzględnieniu waloryzacji na podstawie zestawienia tabelarycznego załączonego do Regulaminu wynagradzania pracowników Uniwersytetu (...). Niemniej jednak, wskazana utrata zarobków nie stanowi szkody
w rozumieniu art. 8 ustawy lutowej. Brak jest bowiem bezpośredniego i adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy wskazaną szkodą a wydaniem wobec wnioskodawcy decyzji
o internowaniu.

W orzecznictwie wskazuje się, że zgodnie z art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność wyłącznie za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W tym znaczeniu adekwatny związek przyczynowy zachodzi tylko wtedy,
gdy w zestawie wszystkich przyczyn i skutków mamy do czynienia jedynie z takimi przyczynami, które normalnie powodują określone skutki. Dla stwierdzenia istnienia adekwatnego związku przyczynowego niezbędne jest zatem zbadanie, czy pomiędzy kolejnymi faktami istnieją obiektywne powiązania tj. wyjaśnienie, czy dany fakt (przyczyna) był koniecznym warunkiem wystąpienia drugiego z nich (skutku), czyli czy bez niego skutek nastąpiłby. Związek przyczynowy może mieć charakter bezpośredni, ale też może być złożony, wieloczynnikowy. Tym samym związek przyczynowy może występować jako normalny również w sytuacji, gdy pewne zdarzenie stworzyło warunki powstania innych zdarzeń, z których dopiero ostatnie stało się bezpośrednią przyczyną szkody (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie – I Wydziału Cywilnego z 13 grudnia 2018 r., sygn. I AGa 322/18). Związek przyczynowy pełni podwójną funkcję: warunkuje powstanie odpowiedzialności odszkodowawczej (art. 361 § 1 k.c.) oraz określa jej granice (art. 361 § 2 k.c.). Normalny związek przyczynowy w rozumieniu art. 361
§ 1 k.c. zachodzi wówczas, gdy w danym układzie stosunków i warunków oraz w zwyczajnym biegu rzeczy, bez szczególnego zbiegu okoliczności, szkoda jest typowym następstwem tego rodzaju zdarzenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach – V Wydziału Cywilnego
z 7 września 2021 r., sygn. V ACa 333/20). Dla stwierdzenia w określonym stanie faktycznym związku przyczynowego należy: 1) ustalić, czy zdarzenie stanowi warunek konieczny wystąpienia szkody (test conditio sine qua non); 2) ustalić, czy szkoda jest normalnym następstwem tego zdarzenia (selekcja następstw); (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie – I Wydziału Cywilnego z 18 grudnia 2020 r., sygn. I ACa 312/20). Wystąpienie zdarzenia, które nie jest normalnym, adekwatnym skutkiem badanej przyczyny, ale nowym, niezależnym ogniwem w łańcuchu przyczynowo-skutkowym (tzw. nova causa interveniens), powoduje przerwanie normalnego związku przyczynowego. Jakkolwiek bowiem taki skutek (nietypowy) daje się łączyć z określonym zdarzeniem początkowym w sensie oddziaływania sprawczego, to nie występuje
on w kolejności zdarzeń, która jest charakterystyczna dla określonej przyczyny i przez to nie daje się on uwzględnić w ewentualnych przewidywaniach (por. wyrok Sądu Apelacyjnego
w Szczecinie – I Wydziału Cywilnego z 13 lutego 2019 r., sygn. I ACa 518/18). Jeżeli badany skutek nastąpiłby również mimo braku zdarzenia wskazanego jako jego przyczyna, nie można uznać istnienia związku przyczynowego między tymi zdarzeniami. W takiej sytuacji na skutek nieistnienia związku przyczynowego, w ogóle nie powstaje odpowiedzialność odszkodowawcza (por. wyrok Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej z 11 sierpnia 2021 r., sygn. II CSKP 84/21).

Odnosząc powyższe stanowisko judykatury do realiów niniejszej sprawy, przede wszystkim podkreślić należy, iż wniosek J. K. (1) obejmuje okres następujący po jego internowaniu, tj. lata 1982-1990, przy czym wnioskodawca został zwolniony z obozu odosobnienia 23 lipca 1982 r., a pozbawiony stanowiska naukowego z dniem 12 maja 1984 r. Pomiędzy tymi wydarzeniami minęły zatem blisko 2 lata. Nadto, 21 grudnia 1982 r. odbył się drugi termin obrony dysertacji doktorskiej J. K. (1) i J. D.. Przewód doktorski został następnie unieważniony z przyczyn formalnych. J. K. (1)
nie uzyskał etatu adiunkta, ponieważ nie obronił doktoratu w ciągu 8-letniej dotacji, w czasie której należy obronić doktorat. Nie sposób zatem wywodzić przyczyn utraty zarobków
z wykonania decyzji o internowaniu. Nie ulega wątpliwości, że temat przedmiotowej rozprawy doktorskiej był kontrowersyjny w świetle realiów lat 80. XX wieku, co również nie pozostawało bez wpływu na trudności w obronieniu pracy. Takie ustalenie wynika wprost z zeznań świadka T. R..

Zauważyć należy, że podczas obrony 21 grudnia 1982 r. J. K. (1) – w przeciwieństwie do współautora doktoratu, J. D., który również był internowany – nie otrzymał bezwzględnej większości głosów. Profesor G. wyraził stanowisko, zgodnie z którym podział rozdziałów dysertacji według autorstwa przedstawiał się następująco: 3 pierwsze rozdziały napisał J. D., a 4 końcowe – J. K. (1), przy czym to druga część pracy miała zawierać treści o charakterze politycznym. Ze zgromadzonych w sprawie materiałów IPN,
w szczególności dotyczących sprawy kryptonim (...), jak również w zeznaniach świadka T. R. przebijała przede wszystkim okoliczność dotycząca tematu rozprawy doktorskiej, a co za tym idzie – jej kontrowersyjnego charakteru. W tym miejscu należy poczynić wyraźne zastrzeżenie, że tzw. „kontrowersyjny charakter” tematu pracy wynikał z oceny dokonanej przez ówczesne władze uczelni. Świadek T. R. zeznała,
że „postępowanie doktorskie wnioskodawcy nie mogło zakończyć się pozytywnym wynikiem”. Wskazała również, że na niechęć profesora G. do wnioskodawcy złożyły się dwa czynniki: wymowa pracy doktorskiej J. K. (1) oraz sprawowanie przez profesora G. funkcji politycznej, tj. Ministra Szkolnictwa Wyższego, w związku z czym utożsamiał się
on z ówczesnym ustrojem i był w niego zaangażowany. Zdaniem T. R., negatywny stosunek profesora G. do J. K. (1) nie miał charakteru osobistego. Według świadka, przyczyną niemożności obrony doktoratu przez wnioskodawcę była zarówno treść pracy doktorskiej, jak i fakt internowania J. K. (1) – te przesłanki wydają się połączone i świadek nie umiała ich rozdzielić. Nie ma zatem żadnej gwarancji, że gdyby obrona doktoratu odbyła się w pierwotnym terminie, zakończyłaby się pomyślnie.

Wnioskodawca zwrócił uwagę na następstwo internowania, które dotknęło
go najbardziej, tj. uniemożliwienie obrony doktoratu w pierwotnie zaplanowanym terminie
i wynikłe z tego opóźnienie w uzyskaniu tytułu naukowego doktora. W ocenie Sądu trudności przy obronie doktoratu nie były jednak bezpośrednim wynikiem internowania. Stwierdzić należy,
że internowanie było elementem represji państwa wobec wnioskodawcy, ale nie stanowiło bezpośredniej przyczyny braku możliwości obrony doktoratu – było natomiast bezpośrednią przyczyną niestawiennictwa wnioskodawcy na terminie obrony wyznaczonym na 15 grudnia
1981 r. Tę okoliczność – uniemożliwienie stawiennictwa na obronie zaplanowanej na 15 grudnia 1981 r. Sąd uwzględnił w zakresie ustaleń dotyczących krzywdy i w konsekwencji – zasądzenia zadośćuczynienia. W sprawie należało zadać pytanie, dlaczego J. K. (1) nie obronił doktoratu w 1982 r. i jaki wpływ na ten skutek miało wydanie decyzji o internowaniu. Udzielając odpowiedzi na tak postawione pytanie, Sąd doszedł do przekonania, że wnioskodawca nie obronił doktoratu 1982 r. nie dlatego, że był internowany, lecz dlatego, że sprzeciwiał się reżimowi,
a temat jego rozprawy nie wpisywał się w ówczesną politykę. To nie internowanie bezpośrednio przesądziło o wyniku obrony doktorskiej, lecz wrogie nastawienie władz uczelni
do wnioskodawcy, do jego postawy moralnej, poglądów, ideałów i podejmowanych działań opozycyjnych. W tym aspekcie należy zwrócić uwagę, że drugi termin obrony był wyznaczony już po zakończeniu okresu internowania. Test sine qua non przeprowadzony w realiach rozpoznawanej sprawy zakończył się wynikiem negatywnym. Przeprowadzając test, Sąd skonkludował, że nie istnieją podstawy, aby przyjąć w sposób pewny, iż J. K. (1) obroniłby doktorat, gdyby nie doszło do internowania wnioskodawcy i przesunięcia z tego powodu terminu obrony. Zdaniem Sądu, internowanie miało wpływ na przebieg procesu obrony doktoratu, ale wyłącznie w tym aspekcie, w jakim wpłynęło na przesunięcie terminu obrony. Ta okoliczności wpłynęła na wysokość zadośćuczynienia rekompensującego wnioskodawcy krzywdę za stan niepewności, negatywny wpływ na przebieg kariery naukowej. Wnioskowanie o bezpośrednim wpływie internowania na wynik obrony doktoratu byłoby zbyt daleko idące, nie mieściłoby się
w granicach adekwatnego związku przyczynowego.

Trudno nawet przyjąć, że internowanie chociażby stworzyło warunki do powstania innych zdarzeń, z których ostatnie bezpośrednio wywołało szkodę. Internowanie było bowiem jednym
z przejawów represji aparatu państwa wymierzonych we wnioskodawcę. Te działania były podejmowane równolegle, co oznacza, że nie był to ciąg zdarzeń, powiązanych ze sobą w ten sposób, że jedno wynikało z drugiego, w rozumieniu teorii związku przyczynowo-skutkowego. To były opresyjne działania organów państwa, która składały się na całość szykan,
ale podejmowanych obok siebie, przez różne organy państwa – SB, władze uczelni. Wspólnym źródłem tych działań była postawa moralna wnioskodawcy, wyrażane przez niego przekonania
i podejmowana działalność opozycyjna.

Podsumowując, internowanie było zatem tylko jednym z przejawów represji aparatu państwa wobec J. K. (1), nie sposób więc przyjąć, że stanowiło przyczynę pozostałych działań podejmowanych w stosunku do niego. Związek pomiędzy internowaniem a brakiem obrony był, ale luźny, w znaczeniu ogólnym, wkomponowującym się w szereg represji podejmowanych na uczelni wobec wnioskodawcy. To nie była przyczyna bezpośrednia, lecz dalsza, której następstwa pozostawały w luźnym związku zdarzeniowym. Ta przyczyna miała wpływ na atmosferę wobec osoby wnioskodawcy implikującą wobec niego negatywne nastawienie władz uczelni, co skutkowało blokowaniem kariery naukowej.

W ocenie Sądu, decyzja o internowaniu spowodowała opóźnienie w uzyskaniu tytułu naukowego doktora, jednak nie uniemożliwiła jego zdobycia. Sąd nie kwestionuje degradacji służbowej J. K. (1) i wynikającego z niej obniżenia zarobków, jednak zauważyć należy,
że wydarzenia te nie pozostają w bezpośrednim ani adekwatnym związku przyczynowym z faktem uprzedniego internowania wnioskodawcy w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. Poza odpowiedzialnością odszkodowawczą Skarbu Państwa na gruncie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu
za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego pozostają przejawy represji, takie jak zwolnienie z pracy, zmuszenie przez pracodawcę do przejścia na gorzej płatne stanowisko czy porzucenie pracy
na skutek ukrywania się, które nie mają bezpośredniego związku z wykonaniem orzeczenia
albo decyzji o internowaniu. W każdym przypadku przesłanką zasądzenia odszkodowania
lub zadośćuczynienia na podstawie tej ustawy jest pozbawienie wolności z powodu działalności na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu
– II Wydziału Karnego z 13 lipca 2021 r., sygn. II AKa 100/21). Ustawa z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. z 2021 r. poz. 1693) (tzw. ustawa lutowa) umożliwia dochodzenie odszkodowania za poniesioną szkodę i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, jeśli wynikły one z wydania lub wykonania decyzji o internowaniu. Za „wynikłe z wydania lub wykonania decyzji” można uznać wyłącznie te następstwa, które stanowiły bezpośrednią konsekwencję pozbawienia wolności. Z powyższego wynika, że ustawa lutowa
nie przewiduje podstawy do orzeczenia odszkodowania za wszelkie formy represji, dokonane przez organy państwa, ale wyłącznie te, o których mowa w jej art. 8. Poza zakresem możliwej rekompensaty są zatem dalsze konsekwencje społeczne szeroko rozumianej działalności opozycyjnej (życie na emigracji, rozłąka z rodziną itd.); (por. postanowienie Sądu Najwyższego
– Izby Karnej z 5 marca 2020 r., sygn. IV KK 632/19).

W tym miejscu należy przytoczyć stanowisko Sądu Apelacyjnego w Szczecinie w sprawie
o podobnym stanie faktycznym: „Nie ma racji skarżąca, że takie okoliczności jak roczne opóźnienie w rozpoczęciu studiów i podjęcie po tym okresie przez wnioskodawcę gorzej płatnej pracy, czy zastosowanie dozoru Milicji, wreszcie kolejne rewizje, zatrzymania, przesłuchania i nakłaniania do współpracy ze służbami bezpieczeństwa pozostawały w bezpośrednim związku przyczynowym z niesłusznym tymczasowym aresztowaniem. Trafnie wskazał Sąd I instancji,
że tak nieprzyjęcie na studia w roku 1983, jak i rewizje, zatrzymania i przesłuchania
czy nakłanianie do współpracy ze służbą bezpieczeństwa było związane z kontynuowaniem przez wnioskodawcę dalszej działalności niepodległościowej, a to oznacza, że skoro ustawa lutowa
nie wprowadziła odpowiedzialności odszkodowawczej za wszelkie szkody wynikłe z represji politycznych zaistniałych w okresie od 1 stycznia 1944 do 31 grudnia 1989 roku, to brak był podstaw do przyznania za nie tak zadośćuczynienia jak i odszkodowania (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie – II Wydziału Karnego z 28 listopada 2019 r., sygn. II AKa 240/19).

Podsumowując, Sąd nie doszukał się po stronie wnioskodawcy okoliczności, które pozwalałyby na przyznanie odszkodowania z tytułu internowania. Zasadnicza przeszkoda w obronie doktoratu leżała bowiem po stronie władz uczelni. Mając powyższe na względzie, Sąd, stwierdzając, że brak jest związku przyczynowego pomiędzy szkodą wnioskodawcy a jego internowaniem, wniosek
o odszkodowanie oddalił.

Zadośćuczynienie zasądzone na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy lutowej jest roszczeniem cywilnoprawnym, dlatego przy ustalaniu jego wysokości mają zastosowanie przepisy prawa cywilnego. Powyższe dotyczy w szczególności art. 445 § 1 i 2 k.c., zgodnie z którym osobie pozbawionej wolności, sąd może przyznać odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Wysokość zadośćuczynienia ma być odpowiednia
do okoliczności danej sprawy, w szczególności należy uwzględnić czas, okoliczności, warunki pozbawienia wolności, jego wpływ na inne dziedziny życia, które dopiero ocenione łącznie określają rozmiar krzywdy poniesionej przez represjonowanego. Należy jednak podkreślić,
że przyznane zadośćuczynienie powinno stanowić „sumę odpowiednią”, a więc nie może mieć ona charakteru symbolicznego. Ustalenie, jaka konkretnie kwota zadośćuczynienia będzie „odpowiednia”, należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego, nie może to być jednak uznanie „dowolne”, gdyż musi uwzględniać musi wszystkie okoliczności sprawy i opierać się
na czytelnych kryteriach. Przyznana kwota powinna odzwierciedlać realnie doznaną krzywdę i rekompensować całość dolegliwości wynikających z niesłusznego skazania (por. wyrok Sądu Najwyższego – Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych z 2 grudnia 2021 r., sygn. I NSNk 13/20).

Bezspornym skutkiem internowania było pozbawienie J. K. (1) wolności przez
222 dni. Przede wszystkim doszło zatem do nieuprawnionej ingerencji w sferę wolności człowieka, pozostającą pod najwyższą ochroną prawną, jak również naruszenia poczucia godności i prywatności.

W przypadku J. K. (1), wątpliwości Sądu nie ulega fakt i rozmiar doznanej krzywdy. Wnioskodawca pozostawał w izolacji 222 dni, tj. ponad 7 miesięcy. Warunki panujące w ośrodku odosobnienia nie odbiegały od typowych w warunków, w jakich przebywały osoby internowane. Wnioskodawca nie wykazał szczególnych okoliczności towarzyszących jego pozbawieniu wolności, za wyjątkiem ogólnie złych warunków bytowych i żywieniowych.
W konsekwencji tego J. K. (1) leczył dolegliwości gastryczne przez 4 miesiące
po opuszczeniu ośrodka. Ponadto, w ciągu roku po internowaniu J. K. (1) korzystał
z pomocy psychologicznej w związku z silnym stresem i dolegliwościami nerwowymi, jakie wystąpiły u niego na skutek rozłąki z rodziną. Wnioskodawca obawiał się o jej bezpieczeństwo
i byt. Nadto, J. K. (1) wskazał na okoliczności, takie jak: kilkukrotne przesłuchiwanie po opuszczeniu ośrodka, nakłanianie do emigracji, rewizja w miejscu zamieszkania, próby zwolnienia z pracy, odmowa wydania paszportu i odbycia wyjazdu zagranicznego w celach naukowych. Wnioskodawca nie wyolbrzymiał doznanych krzywd w powyższym zakresie.

Przechodząc do kwestii ustalenia wysokości przyznanego zadośćuczynienia, wskazać należy,
iż przepis art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego
nie przewiduje żadnych sprecyzowanych, normatywnych kryteriów określania wysokości zadośćuczynienia, pozostawiając te oceny praktyce orzeczniczej w konkretnych sprawach
(por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie – II Wydziału Karnego z 12 maja 2022 r., sygn.
II AKa 312/21). Sąd kierował się kryteriami wskazanymi w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi
– I Wydziału Cywilnego z 16 marca 2017 r., sygn. I ACa 1206/16, w którym wskazano,
że o rozmiarze zadośćuczynienia należnego poszkodowanemu powinien decydować: rozmiar doznanej krzywdy, czyli stopień doznanych przez niego cierpień fizycznych i psychicznych,
ich intensywność, czas trwania, nieodwracalność następstw, charakter zajęć i pracy wykonywanych przed zdarzeniem, poczucie nieprzydatności społecznej, bezradność życiową, w tym konieczność korzystania z pomocy innych osób oraz inne okoliczności, których nie sposób wymienić wyczerpująco, a które w każdym wypadku mają charakter indywidualny. Określenie wysokości zadośćuczynienia zależy od uznania sądu i dokonywane jest z uwzględnieniem wszystkich okoliczności mających wpływ na rozmiar doznanej krzywdy, a w szczególności wieku poszkodowanego, czasu trwania jego cierpień oraz ich dolegliwości (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku – I Wydziału Cywilnego z 25 maja 2017 r., sygn. I ACa 1063/16). Zasada umiarkowanego rozmiaru zadośćuczynienia łączy się z wysokością stopy życiowej społeczeństwa, gdyż zarówno ocena, czy jest ono realne, czy nie nadmierne, pozostawać musi
w związku z poziomem życia. Takim orienta­cyjnym punktem odniesienia może być i jest przyjmowana w orzecznictwie przeciętna stopa życiowa czy poziom życia ilustrowana wskaźnikiem zobiekty­wizowanym, powszechnym, a więc średnim miesięcznym wynagrodzeniem, pozwalając w pewien sposób obiektywizować przyznane zadośćuczynienie, które z natury rzeczy ma subiektywny wymiar (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie
– II Wydziału Karnego z 13 lipca 2023 r., sygn. II AKa 107/23).

W ocenie Sądu, w realiach niniejszej sprawy, zadośćuczynienie w wysokości 150 000 zł jest adekwatne do całokształtu okoliczności towarzyszących internowaniu i dolegliwości z tym związanych, właściwie kompensując doznaną krzywdę i jest odpowiednie w rozumieniu
art. 445 k.c. Krzywda, jakiej doznał wnioskodawca, związana była z internowaniem przez okres
od 13 grudnia 1918 r. do 23 lipca 1982 r. Kluczowym jest przede wszystkim fakt,
że internowanie J. K. (1) stanowiło przejaw represji reżimu i było długotrwałe, bowiem trwało 222 dni. Bezspornym jest fakt, że w wyniku okoliczności towarzyszących internowaniu rozluźniły się relacje wnioskodawcy z osobami najbliższymi, w tym z kilkuletnim dzieckiem, co objawiało się m.in. silnym stresem – o czym zeznał wnioskodawca.

Sąd dostrzegł również dolegliwości zdrowotne związane ze złymi warunkami bytowymi
w ośrodku odosobnienia, jak również trudności w funkcjonowaniu wnioskodawcy po jego opuszczeniu, związane z pogorszeniem się stanu zdrowia fizycznego i psychicznego wnioskodawcy. Jak zeznał J. K. (1) – po opuszczeniu zakładu karnego przez ponad rok cierpiał na zespół stresu pourazowego i korzystał z pomocy psychologicznej,
a w ciągu pół roku po zwolnieniu z obozu dla internowanych nadal cierpiał na dolegliwości gastryczne, które leczył przez 4 miesiące.

Ustalając kwotę zadośćuczynienia, Sąd ocenił krzywdę wynikającą z całości faktu, jakim było internowanie J. K. (1), uwzględniając liczbę dni pobytu w ośrodku odosobnienia jako jedną z okoliczności przesądzających o rozmiarze krzywdy, lecz nie jako mnożnik kwoty bazowej, która miałaby przysługiwać za dzień izolacji. W ocenie Sądu, negatywne przeżycia psychiczne towarzyszące wnioskodawcy w połączeniu z obiektywnie długim okresem internowania, należało bowiem głównie oceniać przez pryzmat realiów społeczno-politycznych lat 80. XX wieku, kiedy decyzje o internowaniu stanowiły przejaw represji ze strony reżimu, skutkującego załamaniem linii życiowej młodego naukowca. W dalszej kolejności Sąd uwzględnił negatywne skutki w obszarze załamania zdrowia fizyczno-psychicznego
i ograniczenia kontaktu z rodziną. Oceniając rozmiar krzywdy, Sąd wziął pod uwagę, że pobyt
w ośrodku odosobnienia uniemożliwił wnioskodawcy zadbanie o osoby najbliższe i zapewnienie im bezpieczeństwa finansowego. Sąd zwrócił uwagę, że w zeznaniach wnioskodawcy przebijało się poczucie krzywdy konkretyzujące się w tym, że nie mógł pomagać rodzinie i zadbać o jej byt. Rozróżnić przy tym należy, że wnioskodawca relacjonował tę okoliczność nie tyle
w kontekście poniesionych strat materialnych, ale w aspekcie uniemożliwienia mu troski
o bezpieczeństwo finansowe rodziny.

Istotną okolicznością był również wysoki stopień krzywdy w obszarze załamania, zablokowania kariery naukowej na czas internowania, co ma szczególne znaczenie, jeśli zważy się, że był
to obszar życia ważny dla wnioskodawcy. Straty w obszarze związanym z realizacją ambicji planów zawodowych, wymagały szczególnego docenienia przez Sąd przy zasądzaniu zadośćuczynienia. Badając zakres krzywdy, Sąd dostrzegł, że internowanie wpłynęło
na przesunięcie terminu obrony doktoratu. Jak wskazano powyżej, ta okoliczność skutkowała
u wnioskodawcy stanem niepewności co do dalszego losu doktoratu i przebiegu kariery naukowej. Zaistniały stan pogłębił poczucie krzywdy wnioskodawcy, co wymagało w ocenie Sądu, zasądzenia odpowiedniej rekompensaty w drodze zadośćuczynienia.

Uznając, że stopień krzywdy doznanej przez wnioskodawcę był wysoki, Sąd uwzględnił roszczenie o zadośćuczynienie w całości. W ocenie Sądu, zasądzona kwota, pomimo że jest wysoka, nie stanowi nadmiernego wzbogacenia się strony oraz w pełni rekompensuje krzywdę wywołaną wydaniem decyzji o internowaniu.

Jako punkt odniesienia przy ustalaniu kwoty zadośćuczynienia Sąd przyjął przeciętne miesięczne wynagrodzenie na czas wyrokowania. Według komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 22 kwietnia 2024 r. w sprawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w marcu 2024 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie wyniosło 8408,17 złotych. Zasądzona kwota odpowiada około osiemnastokrotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. W celu zobrazowania wysokości przyznanego zadośćuczynienia, należy wskazać, że za każdy miesiąc internowania, Sąd zasądził dwuipółkrotność przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Zasądzona kwota w odniesieniu
do powyższych mierników uwzględnia warunki życiowe i realia społeczne, w związku z czym zachowuje adekwatność do aktualnej na dzień orzekania sytuacji na rynku pracy i stanu gospodarki rynkowej. Zadośćuczynienie powinno być przede wszystkim odpowiednie do stopnia intensywności doznanych krzywd i nasilenia negatywnych przeżyć psychicznych bezpośrednio wynikających z osadzenia w ośrodku odosobnienia. Możliwości zarobkowe wnioskodawcy i jego sytuację majątkową, orzekając o zadośćuczynieniu, należało badać jedynie w takim aspekcie,
aby nie przekroczyć granicy pomiędzy rekompensatą krzywdy a przesadnym wzbogaceniem się. Stopień krzywdy, na którą składało się głównie uniemożliwienie rozwoju naukowego
w pierwotnym terminie, rozłąka z rodziną i obawa o jej byt oraz pogorszenie stanu zdrowia
i kondycji psychicznej J. K. (1), Sąd ocenił jako wysoki. Te czynniki zdeterminowały wysokość zadośćuczynienia, które Sąd ustalił w taki sposób, aby faktycznie rekompensowało negatywne przeżycia psychiczne i zarazem było osadzone w realiach gospodarczych społeczeństwa, bazując na podstawowych wskaźnikach przytoczonych powyżej.

Mając zatem na względzie całokształt okoliczności sprawy, Sąd uznał, że kwota 150 000 zł tytułem zadośćuczynienia będzie odpowiednia, bowiem uwzględnia ona stopień doznanej przez wnioskodawcę krzywdy i stanowi adekwatną do niej rekompensatę. Kwota ta została nadto powiększona o należne odsetki ustawowe od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Odnosząc się do kwestii odsetek, Sąd nie uwzględnił wniosku o zasądzenie odsetek ustawowych od dnia uprawomocnienia wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z 29 maja
2009 r., sygn. VIII Ko 206/08. Wskazać bowiem należy na ugruntowane stanowisko judykatury, wyrażone m.in. w wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 15 stycznia 2008 r., sygn.
II AKa 247/07, zgodnie z którym odsetki są wynagrodzeniem za opóźnienie w zapłacie należnej sumy. Pozostaje więc kwestia określenia momentu, od jakiego Skarb Państwa pozostaje
w zwłoce. Dopiero prawomocne orzeczenie sądowe określa wymaganą sumę odszkodowania
i zadośćuczynienia. Inna droga nie została przez ustawodawcę przewidziana, a więc tylko orzeczenie sądowe określa, od kiedy roszczenie jest wymagalne. Skarb Państwa od tej pory dopiero, w wypadku opóźnień z zapłatą należności, ponosi odsetki za tę zwłokę. Na gruncie niniejszej sprawy zauważyć należy, iż wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 29 maja 2009 r., sygn. VIII Ko 206/08, został uchylony, a sprawa przekazana do ponownego rozpoznania,
w związku z czym utracił prawomocność, a roszczenia dochodzone niniejszym postępowaniem staną się wymagalne z chwilą uprawomocnienia wyroku wydanego 30 kwietnia 2024 r.

W ocenie Sądu brak było podstaw do pomniejszenia zasądzonej kwoty zadośćuczynienia o kwotę 25 000 złotych, jak wnioskował prokurator. Wyrokiem z 29 maja 2009 r., sygn. VIII Ko 206/08, Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od Skarbu Państwa na rzecz J. K. (1) tytułem zadośćuczynienia za wykonanie decyzji nr (...) Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej w Ł. z 13 grudnia 1981 r. o internowaniu kwotę 25 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami
od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty. Wobec wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 1 marca 2011 r., sygn. P 21/09 – wyrokiem z 30 marca 2022 r., sygn. II AKo 38/22, Sąd Apelacyjny w Warszawie w punkcie I. wznowił na korzyść wnioskodawcy J. K. (1) postępowanie sądowe zakończone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie
z 29 maja 2009 r., sygn. VIII Ko 206/08; w punkcie II. uchylił ww. wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania.

Przepis art. 8 ust. 1a ustawy lutowej ograniczający łączną wysokość odszkodowania i zadośćuczynienia do kwoty 25 000 zł (nawet za najbardziej dotkliwą krzywdę) miał wpływ
na wysokość przyznanego zadośćuczynienia zależnego przecież od stopnia doznanych cierpień. W ocenie Sądu Najwyższego ograniczenie a priori wysokości zadośćuczynienia (a także odszkodowania) było nieprawidłowe i rażąco sprzeczne z instytucją zadośćuczynienia
(i odszkodowania). Przyznana tytułem zadośćuczynienia kwota powinna odzwierciedlać realnie doznaną krzywdę i rekompensować całość dolegliwości wynikających z niesłusznego skazania. Zadośćuczynienie pieniężne służy przecież wyrównaniu doznanych krzywd – ujemnych przeżyć fizycznych i psychicznych (por. wyrok Sądu Najwyższego – Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych z 23 listopada 2022 r., sygn. I NSNk 9/21). W konsekwencji stwierdzenia niekonstytucyjności wyrokiem z dnia 1 marca 2011 r., sygn. akt P 21/09 (OTK-A 2011, nr 2,
poz. 7) art. 8 ust. 1a ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego
nie należy „uzupełniać” brakującej kwoty, która nie była zasądzona w wyroku opartym o niekonstytucyjny przepis, ale raz jeszcze – po wznowieniu postępowania w trybie art. 540
§ 2 k.p.k. – od nowa orzec o całości kwoty zadośćuczynienia i odszkodowania należnego wnioskodawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego – Izby Karnej z 1 czerwca 2023 r., sygn.
I KK 169/22).

Wyrok w niniejszej sprawie nie ma charakteru uzupełniającego wobec wyroku Sądu Okręgowego
w Warszawie z 29 maja 2009 r., który został uchylony i tym samym wyeliminowany z obrotu prawnego. Oznacza to, iż zasądzona niniejszym wyrokiem kwota 150 000 zł tytułem zadośćuczynienia nie obejmuje wcześniej wypłaconej wnioskodawcy kwoty 25 000 zł
i nie powinna zostać o tę wysokość pomniejszona.

Inne ROZSTRZYGNIĘCIA Zawarte w WYROKU

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2.

Wobec braku adekwatnego i bezpośredniego związku przyczynowego między internowaniem a poniesieniem szkody, oddalono wniosek o odszkodowanie i odsetki od dnia uprawomocnienia wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie
z 29 maja 2009 r., sygn. VIII Ko 206/08.

3.

Na podstawie art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34 poz. 149 ze zm.) oraz § 11 ust. 6 i § 17 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1800) zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz J. K. (1) kwotę 528 zł tytułem zwrotu wydatków związanych
z ustanowieniem pełnomocnika w postępowaniu przed Sądem Okręgowym
w W., na którą to kwotę składa się podstawa w wysokości 240 zł oraz 288 zł za stawiennictwo pełnomocnika na kolejnych 6 terminach rozprawy (6 x 20%
z 240 zł = 6 x 48 zł).

KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

4.

Na podstawie art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego kosztami procesu obciążono Skarb Państwa.

PODPIS