Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

POSTANOWIENIE

Dnia 28 października 2022 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie w VIII Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Paweł Dobosz

protokolant: Dariusz Markowski

przy udziale prokuratora: Katarzyny Jakackiej

po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 28 października 2022 roku

sprawy A. A. ściganego na podstawie wniosku ekstradycyjnego wydanego przez Prokuraturę Generalną Federacji Rosyjskiej o numerze 81/3-1320-18 z dnia 21 grudnia 2018 roku

wniosku Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Warszawie o wydanie postanowienia w przedmiocie prawnej dopuszczalności przekazania ściganego

postanawia:

1.  na podstawie art. 604§1 pkt 5) i 7) k.p.k. stwierdzić prawną niedopuszczalność przekazania A. A. , syna A. i Z. z d. Z., ur. (...) w S., obywatela (...) - władzom Federacji Rosyjskiej na podstawie wniosku ekstradycyjnego o numerze (...)z dnia 21 grudnia 2018 roku celem przeprowadzenia postępowania karnego w zakresie objętym tym wnioskiem;

2.  na podstawie art. 253§1 k.p.k. uchylić wobec ściganego A. A. środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania;

3.  kosztami postępowania obciążyć Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

W dniu 3 stycznia 2019 roku wpłynął wniosek Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Warszawie o wydanie postanowienia w przedmiocie wniosku Federacji Rosyjskiej o wydanie osoby ściganej A. A..

Prokurator we wniosku wskazał, że w dniu 2 stycznia 2019 roku wpłynął do Prokuratury Okręgowej w Warszawie, za pośrednictwem Prokuratury Krajowej, oryginał wniosku władz Federacji Rosyjskiej, wraz z wymaganymi załącznikami, o wydanie A. A.. Z treści nadesłanego wniosku wynika, że A. A. jest podejrzany o to, że w sierpniu 2013 roku przyłączył się i następnie brał udział, na terytorium obcego państwa - Syryjskiej Republice Arabskiej, w nielegalnej formacji zbrojnej, nieprzewidzianej przez ustawodawstwo tego państwa, w celach sprzecznych z interesami Federacji Rosyjskiej, m.in. biorąc udział w obozie szkoleniowym terrorystów, gdzie otrzymali mundury wojskowe, osobisty znak wywoławczy i broń, biorąc udział w działaniach wojennych przeciwko syryjskim siłom rządowym, to jest o czyn z części 2 art. 208 Rosyjskiego Kodeksu Karnego, co odpowiada art. 258§2 k.k. i 263§2 k.k.

Wobec ustalenia, że ściganego zatrzymano na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, strona rosyjska zwróciła się o aresztowanie i wydanie wskazanego obywatela Federacji Rosyjskiej w celu przeprowadzenia postępowania karnego. Jednocześnie władze rosyjskie wskazały, iż gwarantują, że przedmiotowy wniosek o wydanie nie ma na celu prześladowania osoby z motywów politycznych, w związku z przynależnością rasową, narodowością, wyznaniem lub z poglądami politycznymi, a ww. nie będzie poddawany torturom i nieludzkiemu, poniżającemu traktowaniu. Strona rosyjska wskazała nadto, że czyn zarzucany ściganemu nie przedawnił się i w/wym. nie był skazany lub uniewinniony w związku ze wskazanym przestępstwem. Nadto w przypadku ekstradycji A. A. będzie osadzony w zakładzie poprawczym, w którym są uwzględniane standardy, przedstawione w Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z dnia 04 listopada 1950 r.

Postanowieniem z 11 lutego 2021 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie VIII Kop 173/19 stwierdził prawną dopuszczalność przekazania A. A. rosyjskim organom, wymiaru sprawiedliwości, a postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 29 marca 2021 r. w sprawie II AKz 263/21 utrzymano w mocy powyższe postanowienie.

Postanowieniem z 10 sierpnia 2022 r. Sąd Najwyższy w sprawie II KO 63/22 wznowił postępowanie i uchylił postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 29 marca 2021 r. w sprawie II AKz 263/21 oraz utrzymane nim w mocy postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z 11 lutego 2021 r. w sprawie VIII Kop 173/19 i sprawę przekazano Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu postanowienia Sąd Najwyższy stwierdził, że w chwili orzekania w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy w Warszawie i Sąd Apelacyjny w Warszawie orzekały w odmiennej sytuacji faktycznej i prawnej i słusznie uznały prawną dopuszczalność wydania ściganego A. A. przyjmując, że nie istnieje „uzasadniona obawa” nieprzestrzegania art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 4 listopada 1950 r. (dalej Konwencja) Jak wskazał Sąd Najwyższy nastąpiła radykalna zmiana sytuacji faktycznej, która jak wynika z dalszej części uzasadniania postanowienia upatrywana jest przede wszystkim w agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę.

Sąd Okręgowy w Warszawie zważył, co następuje:

Jak wynika z treści uchylonego postanowienia sądu okręgowego o prawnej dopuszczalności wydania ściganego Federacji Rosyjskiej podstawą takiego rozstrzygnięcia było przekonanie tego sądu o tym, że brak było powodów do stwierdzenia, iż wydanie ściganego A. A. może spowodować naruszenie jego prawa do rzetelnego rozpoznania sprawy przez sąd jak również prawa do obrony. Sąd ten powołał się na twierdzenia Strony Rosyjskiej podniesione we wniosku ekstradycyjnym, że wobec ściganego zapewnione będą wszystkie możliwości do właściwej obrony. W tym zakresie rzeczywiście Prokuratura Generalna Federacji Rosyjskiej zapewniła we wniosku o wydanie ściganego, że przestrzegane zostaną m.in. standardy określone w art. 3 i 6 Konwencji.

Zapewnienie takie aktualnie nie powinno być oceniane w oderwaniu od działań organów tego państwa również na forum międzynarodowym. Będzie ono miało moc neutralizującą obawy określonym w art. 604§1 pkt 7 k.p.k. jeżeli działania takie będą spójne z treścią takich zapewnień. Jako fakty notoryjne w rozumieniu art. 168 k.p.k. uznać natomiast należy w związku z agresją Federacji Rosyjskiej na Ukrainę, że obecnie działania te mają charakter zbrodniczy i mogą być postrzegane również jako zbrodnie wojenne popełniane na ludności cywilnej, a które jednocześnie przez przedstawicieli najwyższych organów Federacji Rosyjskiej, ukazywane są w kłamliwej propagandzie jako działania obronne. Potwierdzeniem takiej oceny działań Federacji Rosyjskiej są podejmowane przez społeczność międzynarodową akty potępienia takich działań. Jak wynika z rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ z 12 października 2022 r. Zgromadzenie zażądało od Federacji Rosyjskiej natychmiastowego unieważnienia decyzji z 21 lutego i 29 września dotyczących aneksji przez Federację Rosyjską obwodów donieckiego, chersońskiego, ługańskiego i zaporoskiego na Ukrainie i zażądało natychmiastowego wycofania wszystkich swoich sił zbrojnych z terytorium Ukrainy. Jak stwierdzono akty te stanowią naruszenie integralności terytorialnej i suwerenności Ukrainy oraz są niezgodne z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych. ( https://press.un.org/en/2022/ga12458.doc.htm).

Istotna dla prowadzenia oceny wskazanych zapewnień jest również Rezolucja CM/Res(2022)2 w sprawie ustania członkostwa Federacji Rosyjskiej w Radzie Europy przyjęta przez Komitet Ministrów 16 marca 2022 r., a w której wskazano, że agresja Federacji Rosyjskiej na Ukrainę stanowi poważne naruszenie przez Federację Rosyjską zobowiązań wynikających z art. 3 Statutu Rady Europy, a wedle którego każdy członek Rady Europy uznaje zasadę praworządności oraz zasadę, iż wszystkie osoby pozostające pod jego jurysdykcją korzystają z praw człowieka i podstawowych wolności. Wedle tego przepisu każdy z członków musi też szczerze i wydatnie współpracować dla urzeczywistniania celów Rady określonych w rozdziale I statutu ( https://rm.coe.int/0900001680a5da51). Konsekwencją tej Rezolucji była również uchwała Europejskiego Trybunału Praw Człowieka podjęta na posiedzeniu plenarnym 5 września 2022 r., w której stwierdzono, że Federacja Rosyjska przestaje być Wysoką Układającą się Stroną Europejskiej Konwencji Praw Człowieka z dniem 16 września 2022 r. ( https://www.echr.coe.int/Documents/Resolution_ECHR_cessation_Russia_Convention_20220916_ENG.pdf).

Jak wskazano w raporcie z 2022 r. Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka Prawa Człowieka w Federacji Rosyjskiej (https://www.hfhr.pl/wp-content/uploads/2022/05/prawa-czlowieka-w-rosji-2022.pdf) w konsekwencji tej sytuacji nie będzie już możliwe wnoszenie skarg przeciwko Federacji Rosyjskiej do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w oparciu o Europejską Konwencję Praw Człowieka. Będzie to miało negatywne skutki dla monitorowania i egzekwowania odpowiedniego standardu praw człowieka na terytorium Federacji Rosyjskiej oraz możliwości dochodzenia ich poszanowania. Dodatkowo, w konsekwencji, Federacja Rosyjska nie będzie już w praktyce zobligowana do przestrzegania Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, w tym art. 1 Protokołu nr 13 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, ustanawiającego zakaz stosowania kary śmierci.

Opisane zdarzenia powodują, że zapewniania Federacji Rosyjskiej wyartykułowane we wniosku o wydanie osoby ściganej o przestrzeganiu praw ściganego i zapewnieniu mu prawa do rzetelnego procesu nie można uznać za poważne, mogące stanowić motyw orzeczenia o prawnej dopuszczalności wydania.

Wykluczenie Federacji Rosyjskiej spośród państw gwarantujących przestrzeganie praw człowieka oraz działania Federacji, które do tego doprowadziły pozostają w korelacji przy ocenie występowania obaw określonych w art. 604§1 pkt 7) k.p.k. z raportami na temat przestrzegania praw człowieka w tym kraju. W raporcie Human Rights Watch za rok 2021 (World Report 2022: Evets in Russia: World Report 2022: Russia/Human Rights Watch) ( https://www.hrw.org/sites/default/files/media_2022/01/ World%20Report%202022%20web%20pdf_0.pdf) wskazano m.in., że w rosyjskim systemie penitencjarnym kontynuowane były tortury i złe traktowanie więźniów, pomimo oficjalnych zapewnień po opublikowaniu filmów wideo rejestrujących tortury więźniów. W raporcie opisywano także, że w lipcu 2021 r. wielu więźniów skarżyło się na nasilenie okrucieństwa w odwecie za zamieszki w kolonii karnej w A. wywołane złym traktowaniem. W październiku 2021 r., po doniesieniach mediów o wyciekach filmów dokumentujących liczne przypadki gwałtów i innego złego traktowania więźniów płci męskiej w szpitalu więziennym w regionie S. organy ścigania ogłosiły, że rozpoczynają śledztwo. Osoba jednak, która ujawniła filmy, uciekła z kraju (str. 554 raportu). W raporcie także w odniesieniu do przestrzegania praw na terenie Czeczeni wskazano, że w lutym 2021 r. rosyjska policja siłą przekazała władzom Czeczeni S. M. i I. I. (1), którzy wcześniej z niej uciekli w obawie przed prześladowaniami za wysyłanie antyrządowych wiadomości w mediach społecznościowych. W marcu 2021 r. czeczeńskie władze tymczasowo zatrzymały i groziły członkom ich rodzin. (str. 554 raportu).

W raporcie podano także, iż kilka osób w Federacji Rosyjskiej zostało skazanych za rzekomą przynależność do grupy N.- zwolenników nieżyjącego (...) teologa S. N., których Rosja zakazała jako ekstremistów w 2008 roku, mimo że nie ma dowodów na używanie przez nich przemocy. W październiku 2021 r. władze miały dokonać aresztowań ponad 15 domniemanych zwolenników N.. W sierpniu J. K., któremu odebrano rosyjskie obywatelstwo w 2019 r. po odbyciu kary pozbawienia wolności pod zarzutem współpracy z N., został zwolniony po ponad dwóch i pół roku przebywania w areszcie deportacyjnym. Pozostaje bezpaństwowcem i bez dokumentów tożsamości. Od końca 2020 r. co najmniej 11 osób zostało skazanych za rzekome powiązania z T. J., międzynarodowym(...) ruchem misyjnym zakazanym w Rosji jako ekstremistyczny od 2009 r., choć wypiera się przemocy. Co najmniej 13 innych zostało zatrzymanych w 2021 r., a władze postawiły zarzuty pięciu i deportowały kilku innych. Od listopada 2020 r. skazano co najmniej osiem osób, a kilkadziesiąt zatrzymano za domniemany udział w (...), panislamistycznym ruchu, który dąży do ustanowienia kalifatu, ale potępia przemoc do osiągnięcia tego celu. Rosja zakazała działalności tej organizacji jako terrorystycznej w 2003 roku. W maju 2021 r. sąd apelacyjny podtrzymał wyroki wobec 10 osób skazanych na kary pozbawienia wolności od 11 do 22 lat. Według Centrum Praw Człowieka Memoriał, według stanu na październik 2021 r. ponad 170 osób odbyło kary pozbawienia wolności po skazaniu za udział w tej organizacji (str. 555-556 raportu). Przytoczone informacje stanowią świadectwo zagrożeń dla osób narodowości czeczeńskiej i wyznawców (...) do jakich należy ścigany.

W innym raporcie z 2022 r. Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka - Prawa Człowieka w Federacji Rosyjskiej ( https://www.hfhr.pl/wp-content/uploads/2022/05/prawa-czlowieka-w-rosji-2022.pdf) wskazano, że powtarzają się doniesienia o tym, że autorytarne reżimy, w tym Rosja, wykorzystują Międzynarodową Organizację Policji Kryminalnej (Interpol) do poszukiwania i karania przeciwników politycznych. Zgodnie z aktualnymi informacjami zawartymi w opublikowanym w marcu 2021 r. raporcie Departamentu Stanu Stanów Zjednoczonych o przestrzeganiu praw człowieka na świecie w 2020 r., Federacja Rosyjska stosuje politycznie motywowane represje wobec osób znajdujących się poza jej terytorium, w tym przy wykorzystaniu narzędzi Interpolu. Według danych zawartych w przywołanym raporcie istnieją wiarygodne doniesienia o tym, że Rosja próbowała niewłaściwie wykorzystać międzynarodowe instrumenty ścigania dla celów politycznych jako represje wobec konkretnych osób znajdujących się poza jej terytorium.

W odniesieniu do przestrzegania w Federacji Rosyjskiej prawa do rzetelnego procesu w raporcie odwołano się do raportu Departamentu Stanu Stanów Zjednoczonych o przestrzeganiu praw człowieka na świecie w 2020 r., w którym podkreślono, że pomimo tego, iż według rosyjskiego prawa władza sądownicza jest niezależna, to jednak sędziowie pozostają pod silnym wpływem władzy wykonawczej, wojska i służb bezpieczeństwa, szczególnie w głośnych lub wrażliwych politycznie sprawach, a także podatni są na korupcję. Z raportu tego wynika także, że rozstrzygnięcia niektórych postępowań sądowych okazały się z góry ustalone. Raport wskazuje również na rażąco niski wskaźnik uniewinnień. W 2019 r. było to jedynie 0.36% wszystkich spraw toczących się przed sądami Federacji Rosyjskiej. Amnesty International na jaki powołano się w omawianym dokumencie w swoim najnowszym raporcie nt. sytuacji praw człowieka w Federacji Rosyjskiej w 2020 r. wskazuje, iż naruszanie prawa do rzetelnego procesu sądowego było nadal powszechne w stosunku do poprzednich raportów tej organizacji. Wskazano, iż zmiany konstytucyjne i ustawodawcze w Rosji jeszcze bardziej ograniczyły prawo do rzetelnego procesu sądowego, m.in. poprzez przyznanie prezydentowi prawa do nominowania sędziów Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego oraz inicjowania nominacji wszystkich sędziów federalnych i odwoływania sędziów federalnych wyższego szczebla. Według raportu, w 2021 roku skazano łącznie dziewięciu młodych mężczyzn na osiemnaście lat pozbawienia wolności za rzekomą działalność o charakterze terrorystycznym w ramach przynależności do organizacji (...), która okazała się nie istnieć. Wszelkie doniesienia na temat sfabrykowania dowodów, tortur oraz nieludzkiego lub poniżającego traktowania zostały przez sądy zignorowane. W raporcie odwołano się także do informacji Departament Stanu Stanów Zjednoczonych wedle, którego występowały naciski na adwokatów reprezentujących klientów, którzy podlegali politycznie umotywowanym oskarżeniom i innym formom represji. Powszechną praktyką sędziów jest usuwanie adwokatów z rozpraw sądowych bez uzasadnionej podstawy w odwecie za zapewnianie klientom skutecznej obrony.

Raport Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka Prawa Człowieka odwołując się do raportu Departamentu Stanu Stanów Zjednoczonych wskazuje również na systemowy problem znęcania się funkcjonariuszy policji nad podejrzanymi. Stwierdzono, że pomimo konstytucyjnego zakazu tortur pojawiało się wiele wiarygodnych doniesień wskazujących na to, iż funkcjonariusze państwowi stosowali tortury, znęcali się i stosowali przemoc w celu wydobycia zeznań od podejrzanych oraz że nie są oni pociągani do odpowiedzialności za takie działania. Zgodnie z raportem opublikowanym 25 lipca 2021 r. przez niezależną gazetę informacyjną (...), w ciągu ostatnich 10 lat wystąpiło dziesiątki tysięcy przypadków pobić i tortur stosowanych przez wojsko, policję i inne siły bezpieczeństwa, które mogły pozostać bezkarne.

Przytoczone treści raportów na temat przestrzegania praw człowieka na terenie Federacji Rosyjskiej oczywiście nie dotyczą bezpośrednio ściganego. Wraz z odkryciem jednak rzeczywistych zamiarów Federacji Rosyjskiej wobec międzynarodowego porządku prawnego poprzez agresję na niepodległe państwo i stosowanie w trakcie działań wojennych środków wymierzonych bezpośrednio w ludność cywilną i infrastrukturę krytyczną, informacje te wskazują na strukturalny problem w przestrzeganiu praw człowieka na terenie Rosji oraz brak woli do ich poszanowania. Wraz z utratą statusu strony Europejskiej Konwencji Praw Człowieka społeczność międzynarodowa traci możliwości oddziaływania i egzekwowania naruszeń praw człowieka przez organy tego państwa. Wskazane w raportach informacje dowodzą również, że określone środowiska z uwagi na wyznanie i narodowość traktowane są jako wrogie państwu a struktury organów bezpieczeństwa państwa i powiązane z nim organy wymiaru sprawiedliwości odpowiedzialne są za funkcjonowanie systemu represji wobec tych osób.

W kontekście powyższych uwag i oceny prawnej dopuszczalności wydania ściganego Federacji Rosyjskiej znaczenie nabiera wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 15 kwietnia 2021 r., 5560/19, K.I. przeciwko Francji, LEX nr 3160631). Skarga została złożona przez obywatela rosyjskiego pochodzenia czeczeńskiego, któremu nadano status uchodźcy. Po cofnięciu tego statusu na podstawie wyroku skazującego za akty terroryzmu i poważnego zagrożenia dla społeczeństwa francuskiego, jakie stanowiła jego obecność we Francji, wydalony on został do Rosji. W dniu 16 kwietnia 2015 r. Sąd Karny w Paryżu skazał skarżącego na karę pięciu lat pozbawienia wolności za udział w stowarzyszeniu przestępczym w celu przygotowania aktu terroryzmu popełnionego w okresie od 1 września 2012 r. do 19 listopada 2013 r. również na terytorium kraju podobnie jak w Niemczech, Polsce, Ukrainie, Turcji i Syrii, przygotowując i organizując ze wspólnikiem i przy pomocy ich kontaktów wyjazd do strefy walki w Syrii oraz realizując ten projekt. Sąd uznał, że skarżący opuścił Francję na początku sierpnia 2013 r., aby udać się do Syrii w strefie działań bojowych i przebywał tam od 10 lub 11 sierpnia 2013 r. do 20 lub 25 września 2013 r.

Jak podkreślił Trybunał „ (…) zdaje sobie sprawę ze skali zagrożenia, jakie terroryzm stanowi dla społeczności, a w konsekwencji ze znaczenia stawek zaangażowanych w walkę z terroryzmem. Jest również w pełni świadom ogromnych trudności, jakie obecnie napotykają państwa, chroniąc swoje populacje przed przemocą terrorystyczną ( zob. Chahal przeciwko Zjednoczonemu Królestwu z 15 listopada 1996 r., Reports 1996–V, s. 1855, § 79, S. przeciwko W. [ GC], nr (...), § 137, ETPCz 2008 oraz (...) przeciwko Francji, cytowany powyżej, § 112). W obliczu takiego zagrożenia, uważa, że ​​Układające się Państwa mają prawo okazywać wielką stanowczość tym, którzy przyczyniają się do aktów terroryzmu, czego w żadnych okolicznościach nie może tolerować ( D. przeciwko (...), § 65, 3 grudnia 2009 r. , B. przeciwko Francji , nr (...), § 45, 18 listopada 2010, A. przeciwko Bułgarii , nr (...), § 95, 11 października 2011, (...) c France cyt. powyżej, § 112 oraz (...) przeciwko Bułgarii , nr (...), § 46, 10 października 2019 r.).” (§ 118).

Jednocześnie Trybunał stwierdził, że ochrona oferowana przez art. 3 Konwencji jest bezwzględna. „Aby ustalić, czy istnieją poważne i udowodnione podstawy, by sądzić, że dana osoba ponosi realne ryzyko, do Trybunału należy zbadanie sytuacji w kraju przeznaczenia w świetle wymogów art. 3 Konwencji. W świetle tych wymogów, w celu objęcia zakresem Artykułu 3 Konwencji, złe traktowanie, na jakie skarżący twierdzi, że byłby narażony w przypadku powrotu, musi osiągnąć minimalny poziom dotkliwości. Ocena tego minimum jest względna; zależy to od wszystkich faktów sprawy ( (...) przeciwko Szwecji [GC], cyt. powyżej, § 112 oraz (...) przeciwko Francji, cytowany powyżej, § 114). Chociaż ocena takiego ryzyka ma do pewnego stopnia aspekt spekulacyjny, Trybunał zawsze wykazywał dużą ostrożność, zwłaszcza gdy w grę wchodzą również kwestie bezpieczeństwa publicznego, i dokładnie badał przedstawione elementy w świetle standardu dowodu wymagane przed zarządzeniem środka nadzwyczajnego zgodnie z Regułą 39 Regulaminu (zob. paragrafy 115 i 116 powyżej) lub stwierdzenie, że wykonanie środka nadzwyczajnego wydalenia z terytorium byłoby sprzeczne z Artykułem 3 Konwencji ( S. , cyt. powyżej, § 142).” Jak dalej stwierdził Trybunał „(…) ​​z raportów międzynarodowych wynika, iż niektóre kategorie ludności Północnego Kaukazu, a zwłaszcza Czeczenii, Inguszetii lub Daghestanu mogą być szczególnie zagrożone, np. członkowie walczącej czeczeńskiej armii oporu, osoby uznane przez władze za takie, ich krewni, osoby, które pomogły im w ten czy inny sposób, cywile zmuszeni przez władze do współpracy z nimi, jak również osoby podejrzane lub skazane za akty terroryzmu (zob. paragrafy 85 do 91 powyżej ).” (§127). Jak wynikało z dalszych wywodów Trybunału, choć sprawa nie zakończyła się jednoznacznym stwierdzeniem naruszenia art. 3 Konwencji, istotne dla takiej oceny byłoby ustalenie dotyczące tego czy skarżący należy do grupy szczególnie narażonej na ryzyko naruszenia wobec niego art. 3 Konwencji.

W innej sprawie prowadzonej przed Trybunałem TK i inni przeciwko Litwie (wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 22 marca 2022 r., skarga nr (...), LEX nr 3323635.) ETPC wskazał na kryteria oceny ryzyka naruszenia art. 3 Konwencji. Jak to stwierdził Trybunał „Chociaż z natury ocena ryzyka prześladowania jest perspektywiczna, a zatem z natury nieco spekulacyjna, taka ocena powinna być dokonana w oparciu o okoliczności faktyczne, które uwzględniają osobistą sytuację wnioskodawcy, a także elementy odnoszące się do sytuacji w kraju pochodzenia. Osobista sytuacja wnioskodawcy obejmowałaby jego/jej pochodzenie, doświadczenia, osobowość i wszelkie inne czynniki osobiste, które mogłyby narazić go/ją na prześladowanie. W szczególności istotnymi czynnikami, które należy wziąć pod uwagę, są to, czy wnioskodawca był wcześniej prześladowany lub inne formy złego traktowania oraz doświadczenia krewnych i przyjaciół wnioskodawcy, jak również osób znajdujących się w tej samej sytuacji co wnioskodawca. Istotne elementy dotyczące sytuacji w kraju pochodzenia obejmowałyby ogólne warunki społeczne i polityczne, sytuację i historię praw człowieka w tym kraju; ustawodawstwo kraju; polityki lub praktyki agenta prześladującego, w szczególności wobec osób znajdujących się w podobnej sytuacji jak wnioskodawca itp. Chociaż przeszłe prześladowania lub złe traktowanie przemawiałyby na korzyść pozytywnej oceny ryzyka przyszłych prześladowań, ich brak nie jest czynnikiem decydującym. Z tego samego powodu fakt przeszłych prześladowań niekoniecznie musi przesądzać o możliwości ponownego prześladowania, zwłaszcza gdy nastąpiła istotna zmiana warunków w kraju pochodzenia…” (§ 18 i 19). Wedle dalszych wywodów Trybunału „(…) w sprawach, w których skarżący zarzuca, że ​​jest członkiem grupy systematycznie narażonej na praktykę złego traktowania, Trybunał uważa, że ​​ochrona art. 3 Konwencji wchodzi w grę, gdy wnioskodawca wykaże, w stosownych przypadkach na podstawie niedawnych sprawozdań niezależnych międzynarodowych stowarzyszeń ochrony praw człowieka lub źródeł rządowych, że istnieją poważne powody, by sądzić o istnieniu danej praktyki i jego przynależności do danej grupy.” (§75). Trybunał podkreślił również, że nawet jeśli zostało wiarygodnie wykazane, że skarżący byli w przeszłości źle traktowani lub zastraszani w ich kraju pochodzenia, nie jest to decydujące przy ocenie, czy istnieje realne ryzyko, że zostaną narażeni na złe traktowanie (zob. podobna sytuacja, B i C przeciwko Szwajcarii , nr 889/19 i 43987/16, §§ 58-62, 17 listopada 2020 r.) (§82).

Z jednej strony mając zatem na uwadze kierunek orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, a z drugiej aktualne informacje na temat stanu przestrzegania praw człowieka w Federacji Rosyjskiej stwierdzić należy, że istnieje poważne zagrożenie naruszenia wolności i praw osoby ściganej w razie jej wydania organom tego państwa. Niewątpliwie na realność takiego niebezpieczeństwa wskazują postawione A. A. zarzuty, które wskazywać mają na to, że był on członkiem międzynarodowej islamskiej organizacji terrorystycznej i miał prowadzić działania zbrojne na terenie Syrii w ramach Państwa Islamskiego. Jak wykazano na podstawie przytaczanych raportów osoby wyznające (...), nawet jeśli ich działalność nie ma charakteru zbrojnego, a należą do środowisk uznawanych przez organy Federacji Rosyjskiej za szkodliwe dla tego państwa, dotykają represje. Tym bardziej zatem mogą one dotyczyć osoby, której zarzuca się tego rodzaju działania o takim charakterze. Nie ulega wątpliwości, że osoby, które dopuszczały się działań terrorystycznych powinny ponieść za to odpowiedzialność, ale wyłącznie w toku rzetelnie przeprowadzonego procesu przed bezstronnym sądem. Dotychczasowe rozważania nie dają żadnych gwarancji, że ścigany na terenie Federacji Rosyjskiej mógłby oczekiwać poszanowania zasad rzetelnego procesu w rozumieniu art. 6 Konwencji. Jak wynikało z uzasadniania postanowienia z 11 lutego 2021 r. Sąd Okręgowy w Warszawie w sprawie VIII Kop 173/19 „Zasada wzajemności stwarza domniemanie dobrej wiary dla każdego przypadku wystąpienia przez Federację Rosyjską z wnioskiem o wydanie osoby ściganej i obliguje stronę Polską do zdecydowanie przychylnego przyjęcia takiego wniosku (postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 21 stycznia 2004 roku, II AKz 407/03, OSA 2004/7/54). Odstępując od tego domniemania i orzekając o niedopuszczalności wydania, państwo wezwane musi także uwzględniać, że narusza zasadę wzajemności wynikającą z zawartej umowy międzynarodowej z państwem wzywającym.” Jak wykazano w pierwszej części uzasadniania Federacja Rosyjska nie może obecnie być postrzegana jako państwo, któremu można przypisywać dobrą wiarę w ramach działań podejmowanych w stosunkach międzynarodowych. Rzeczpospolita Polska nie może zatem być związana zasadą wzajemności z państwem, które nie przestrzega prawa międzynarodowego, a w stosunkach wewnętrznych nie szanuje praw i wolności określonych w Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 4 listopada 1950 r. Stwierdzenie prawnej dopuszczalności wydania osoby ściganej Federacji Rosyjskiej oznaczałoby zgodę na wysokie ryzyko naruszenia wolności i praw tej osoby na terytorium tego państwa, co sprzeczne byłoby z zakazem określonym w art. 604§1 pkt 5) i 7) k.p.k. Uznać bowiem należy, że wydanie ściganego władzom Federacji Rosyjskiej byłoby również sprzeczne z polskim prawem, gdyż nie można byłoby pogodzić wydania ściganego państwu, które nie przestrzega praw człowieka, z ochroną konstytucyjnych wartości.

Nie oznacza to jednak bezkarności tej osoby za działalność terrorystyczną, jeżeli istnieją dowody jej prowadzenia, bo jak zasadnie Sąd Najwyższy stwierdził w postanowieniu z 10 sierpnia 2022 r. w sprawie II KO 63/22 Rzeczpospolita Polska na podstawie art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencja o zwalczaniu terroryzmu z 27 stycznia 1977 r. zobowiązana jest do przeprowadzenia postępowania karnego wobec takiej osoby. Wedle treści tego przepisu każda z Umawiających się Stron powinna podjąć kroki, które okażą się konieczne, dla zapewnienia właściwości jej organów sądowych do rozpoznania sprawy o przestępstwo określone w art. 1 Konwencji w przypadku, gdy podejrzany znajduje się na jej terytorium, a odmawia się wykonania wniosku o ekstradycję złożonego przez państwo, które swoją właściwość opiera na tej samej zasadzie, co prawo państwa wezwanego. W tym zakresie jednak inicjatywa podjęcia takich działań spoczywa na organach ścigania Rzeczpospolitej Polskiej.

Wobec treści powyższego rozstrzygnięcia sąd uchylił tymczasowe aresztowanie wobec ściganego.