Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

POSTANOWIENIE

Dnia 12 września 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie VIII Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Dariusz Łubowski

Protokolant: Aleksandra Kuczyńska

przy udziale Prokurator Katarzyny Krysiak

po rozpoznaniu w sprawie I. Z.

podejrzanego o popełnienie czynu z artykułu 301 § 1, art. 105 § 2 i art. 222 § 3 rosyjskiego kodeksu karnego, mogących być odpowiednikiem czynów z art. 148 § 5, art. 258 § 2 oraz art. 263 § 1 polskiego kodeksu karnego

ściganego na podstawie czerwonej dyfuzji poszukiwawczej Interpolu o numerze (...) władz Federacji Rosyjskiej z dnia 20 lipca 2023 r. w celu przeprowadzenia postępowania karnego

z wniosku Prokuratora Prokuratury Okręgowej w W. w przedmiocie stwierdzenia prawnej niedopuszczalności wydania ściganego na podstawie wniosku państwa obcego

postanawia:

1.  na podstawie art. 604 § 1 pkt 5 i 7 k.p.k. oraz art. 64 ust 1 pkt 5 Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych, sporządzonej w Warszawie dnia 16 września 1996 r. (Dz.U.2002.83.750 z dnia 2002.06.24) stwierdzić prawną niedopuszczalność przekazania I. Z. , o numerze PESEL (...), ur. (...) w miejscowości W. (Federacja Rosyjska), syna E. i N., którego tożsamość ustalono na podstawie karty pobytu nr (...) wydanej przez Szefa Urzędu ds. Cudzoziemców w dniu 9 stycznia 2023 r., ważnej do dnia 9 stycznia 2026 r. - celem przeprowadzenia postępowania karnego w zakresie objętym wnioskiem ekstradycyjnym;

2.  kosztami postępowania obciążyć Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

W dniu 15 grudnia 2023 r. do Prokuratury Okręgowej w W. wpłynęły materiały dot. wniosku władz Federacji Rosyjskiej o ekstradycję I. Z., obywatela Federacji Rosyjskiej, w celu przeprowadzenia postępowania.

Poszukiwany podejrzany jest o to, że działając w ramach zorganizowanej zbrojnej grupy przestępczej przygotowywał się do zabójstwa oraz nielegalnego nabycia i transportu broni palnej i amunicji, tj. o czyn z artykułu 301 § 1, art. 105 § 2 i art. 222 § 3 rosyjskiego kodeksu karnego, mogących być odpowiednikiem czynów z art. 148 § 5, art. 258 § 2 oraz art. 263 § 1 polskiego kodeksu karnego

Ścigany został zatrzymany w dniu 15 grudnia 2023 r. o godz. 00:15 przez funkcjonariuszy KP W.

Wyjaśnił, że prowadzone przeciwko niemu postępowanie karne na terytorium Federacji Rosyjskiej ma związek z działalnością polityczną jego żony, która jest (...) polityczką i założycielką batalionu (...). Nie zaprzeczył wydarzeniom opisywanym przez stronę rosyjską, lecz stwierdził, że miały one inny przebieg.

Wobec I. Z. nie zastosowano środków zapobiegawczych.

Wnioskiem z dnia 30 lipca 2024 r. Prokurator Prokuratury Okręgowej w W. wystąpił do tut. Sądu Okręgowego o wydanie orzeczenia w przedmiocie prawnej niedopuszczalności wydania ściganego stronie rosyjskiej.

Sąd zważył co następuje.

W niniejszej sprawie bez wątpienia zachodzi bezwzględna przesłanka prawnej niedopuszczalności wydania ściganego stypizowana w art. 604 § 1 pkt 5 i 7 k.p.k., albowiem zachodzi uzasadniona obawa, że w państwie żądającym wydania może dojść do naruszenia wolności i praw ściganego.

Jak donoszą bowiem raporty Amnesty International oraz Departamentu Stanu Stanów Zjednoczonych o przestrzeganiu praw człowieka na świecie, pomimo tego, że według rosyjskiego prawa władza sądownicza jest niezależna, to jednak sędziowie pozostają pod silnym wpływem władzy wykonawczej, wojska i służb bezpieczeństwa, a także podatni są na korupcję. Sędziów nominują komisje kwalifikacyjne złożone z doświadczonych sędziów i ekspertów, jednakże kluczową rolę w tym procesie odgrywa Prezydent, który może bez uzasadnienia odmówić dokonania nominacji.

Jednoznacznie obecne procedury i kryteria powoływania, odwoływania i karania sędziów nadal zapewniają niewystarczające gwarancje obiektywnego i sprawiedliwego postępowania, a sędziowie pozostają narażeni na presję ze strony silnych interesów politycznych i gospodarczych. Brak niezależności sądów jest dodatkowo spotęgowany przez system wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych, który faworyzuje stanowisko prokuratury, co jest sprzeczne z zasadą równości stron. System wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych charakteryzuje się brakiem równowagi pomiędzy obroną, a oskarżeniem, zwłaszcza, że tradycyjnie oczekuje się tam od sądów karnych, że będą wydawać wyroki skazujące.

Specjalny Sprawozdawca ONZ stwierdził, po przeprowadzonych badaniach w Rosji, że sędziowie są pod ogromną presją ze strony władz, by orzekać o winie oskarżonych, jedynie 1% oskarżonych zostaje uniewinnionych w postępowaniach prowadzonych wyłącznie przez sędziów, natomiast w przypadku postępowań prowadzonych z udziałem ławy przysięgłych liczba uniewinnionych wynosi około 20% wśród wszystkich oskarżonych.

Amnesty International wskazuje nadto na systematyczne naruszanie prawa do rzetelnego procesu na terytorium Federacji Rosyjskiej. Zgodnie z opinią niezależnych obserwatorów, postępowania karne opierają się głównie na raportach policji jako podstawowych dowodach w sprawie.

Departament Stanu Stanów Zjednoczonych wskazuje także na doniesienia o naciskach na adwokatów reprezentujących klientów. Powszechną praktyką sędziów jest usuwanie adwokatów z rozpraw sądowych bez uzasadnionej podstawy w odwecie za zapewnianie klientom skutecznej obrony. Udokumentowana została także tendencja do nękania i wykorzystywania siły fizycznej przez organy ścigania w celu ingerowania w pracę adwokatów, w tym używania przemocy w celu uniemożliwienia im obecności podczas przeszukania i przesłuchania.

W raporcie Departamentu Stanu Stanów Zjednoczonych o przestrzeganiu praw człowieka na świecie w 2019 r. wskazano ponadto, że pomimo konstytucyjnego zakazu tortur pojawiało się wiele wiarygodnych doniesień wskazujących na to, iż funkcjonariusze państwowi stosowali tortury, znęcali się i stosowali przemoc w celu wydobycia zeznań od podejrzanych, oraz że nie są oni pociągani do odpowiedzialności za takie działania.

Artykuł 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności gwarantuje każdemu prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej.

Europejski Trybunał Praw Człowieka wielokrotnie jednak orzekał o naruszeniu prawa do rzetelnego procesu sądowego przez Federację Rosyjską.

Ponadto warunki w znacznej części jednostek penitencjarnych w Federacji Rosyjskiej są ciężkie i zagrażające życiu. Osadzeni mają ograniczony dostęp do opieki zdrowotnej, brakuje żywności, powszechna jest przemoc ze strony strażników oraz pomiędzy osadzonymi, w jednostkach tych panuje przeludnienie. Nawet woda pitna czasami jest racjonowana.

Także Amnesty International w raportach rocznych wskazuje, że w całej Rosji nadal utrzymują się doniesienia o torturach i innym złym traktowaniu w więzieniach i aresztach.

Z kolei ETPC w pilotażowym wyroku z 10 kwietnia 2012 r. w sprawie A. i inni przeciwko Federacji Rosyjskiej orzekł, że władze naruszyły artykuły 3 (zakaz tortur i nieludzkiego traktowania) i art. 13 (dostęp do skutecznego środka prawnego) Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej też jako: EKPC).

ETPC stwierdził w tym wyroku, że zła sytuacja w aresztach śledczych ma charakter systemowy, gdyż od 2002 r. Trybunał orzekł w licznych sprawach przeciwko Rosji o naruszeniu art. 3 oraz art. 13 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. W przywołanym wyroku ETPC wskazał na naruszenia stanowiące nieludzkie i poniżające traktowanie: brak odpowiedniej powierzchni w celach, brak miejsc do spania, nieuzasadnione ograniczenia w dostępie do świeżego powietrza i światła naturalnego oraz brak prywatności w trakcie korzystania z urządzeń sanitarnych. Należy nadmienić, że w omawianym wyroku ETPC zaznaczył, że ww. naruszenia nie są pojedynczymi przypadkami, ale powszechnie występującym problemem, wynikającym z wadliwego systemu penitencjarnego oraz braku środków prawnych i administracyjnych, które mogłyby zostać zastosowane w takich sytuacjach. Jednocześnie Trybunał wskazał na brak skutecznych środków prawnych umożliwiających składanie skarg na złe warunki w miejscach pozbawienia wolności na terytorium Federacji Rosyjskiej. Okoliczności przedstawione w powyższym wyroku – jak wynika z najświeższych doniesień organizacji praw człowieka, a także niezależnych mediów - nie straciły na aktualności do dnia dzisiejszego, sytuacja w rosyjskich jednostkach penitencjarnych nie uległa poprawie.

Amnesty International zwraca także uwagę na niehumanitarny i nieludzki transport więźniów. Transporty osadzonych trwają nawet więcej niż miesiąc w warunkach, które nie odpowiadają powszechnie przyjętym standardom. Więźniowie często podróżują w stłoczonych wagonach kolejowych, spędzając tygodnie w celach transportowych podczas transportu do oddalonych kolonii więziennych1 .

W świetle wyżej powołanych faktów, wydanie do Federacji Rosyjskiej osoby podejrzanej, oskarżonej lub skazanej za jakiekolwiek przestępstwo nie może mieć miejsca – w każdym bowiem przypadku zachodzi obawa, że w państwie tym może dojść do naruszenia wolności i praw osoby wydanej (art. 604 § 1 pkt 7 k.p.k.), gwarantowanych przede wszystkim w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, to jest zakazu tortur (art. 3), prawa do wolności i bezpieczeństwa osobistego (art. 5), prawa do rzetelnego procesu sądowego (art. 6), prawa do skutecznego środka odwoławczego (art. 13).

Niewątpliwie także wydane ściganego byłoby sprzeczne z prawem polskim (art. 604 § 1 pkt 5 k.p.k. oraz jednocześnie art. 64 ust. 1 pkt 5 Umowy między Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych, sporządzonej w Warszawie dnia 16 września 1996 r. (Dz.U.2002.83.750 z dnia 2002.06.24).

Ponieważ zgodnie z art. 87 ust. 1 Konstytucji RP źródłami powszechnie obowiązującego w Polsce prawa są: Konstytucja RP, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia, to w sytuacji gdy ekstradycja pozostaje w sprzeczności z tymi aktami normatywnymi, należy ją uznać za niedopuszczalną (tak Hofmański, Sadzik, Zgryzek, Kodeks, t. 3, 2012, s. 715). Ustawodawca pozostawił sądowi orzekającemu w przedmiocie wniosku państwa obcego o wydanie osoby ściganej swobodę orzekania w tym sensie, że jest on władny stwierdzić, czy z obowiązujących przepisów prawa, w tym wiążących Polskę dwu- i wielostronnych traktatów międzynarodowych, wynika in concreto dopuszczalność czy niedopuszczalność wydania tej osoby państwu wnioskującemu (postanowienie SN z 29.07.1997 r., II KKN 313/97, OSNKW 1997/9–10, poz. 85).

Od dnia 19 stycznia 1993 roku Rzeczpospolita Polska jest stroną Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Niewątpliwie zatem w tej sytuacji wydanie ściganego, której realnie grozi naruszenie podstawowych praw określonych w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, stanowiłoby rażące naruszenie przepisów prawa, tak krajowego jak i międzynarodowego.

Warto zauważyć także, że gwarancje przewidziane w art. 604 § 1 pkt 5 i 7 oraz art. 3 EKPC obowiązują niezależnie od charakteru przestępstw popełnianych przez osobę ściganą w państwie wzywającym (przestępstwo kryminalne czy też tzw. przestępstwo polityczne). Gwarancje te mają również zastosowanie niezależnie, np. od stwierdzonego faktu nagannego zachowania osoby ściganej. Sąd orzekający w sprawie dopuszczalności wydania osoby ściganej ogranicza się bowiem do skontrolowania, czy zachodzą przeszkody prawne czyniące niedopuszczalnym uwzględnienie wniosku (SN IV KK 422/10, LEX nr 846391).

Mając na uwadze powyższe, Sąd postanowił jak na wstępie.

1Amnesty International, Report 2017/2018, The State of the world's human rights,

dostępny pod adresem:

https://www.amnesty.org/download/Documents/POL1067002018ENGLISH.PDF

Europejski Trybunał Praw Człowieka, wyrok w sprawie A. p. Federacji

Rosyjskiej, sygn. skarg:42525/07,60800/08, dostępny pod adresem:

http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-108465

Departament Stanu Stanów Zjednoczonych, United States Department of State, Country Reports on Humań Rights Practices for 2019 - Russian Federation, dostępny pod adresem:

http://www.st3te,aov/wo~content/uploads/2020/03/RUSSIA-2019-HUMAN- RIGHTS-REPORT.orif

Rada Praw Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonch, Human Rights Council, Compilation prepared by the Office of the High Commissioner for Human Rights in accordance with paragraph 5 of the annex to Human Rights Council resolution 16/21, dostępny pod adresem:

http://ap.ohchr.org/documents/alldocs.aspx?docJd=21360