Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 26 stycznia 2022 roku.

A. M., obywatel (...), jest ścigany przez władze białoruskie do postępowania karnego, w którym jest podejrzany o popełnienie przestępstwa z części 4 art. 209 białoruskiego w okresie od marca 2017 do lutego 2019 roku w różnych miejscach na terenie Republiki Białoruś, poprzez oszustwo i nadużycie zaufania, pod pretekstem budowania domów, działając z zamiarem niewywiązania się z zaciągniętych zobowiązań, przywłaszczył pieniądze od 39 osób, na łączną kwotę 1 353 146,96 białoruskich rubli, co stanowi równowartość 628 200 USD.

Przesłuchany w charakterze podejrzanego w dniu 15.10.2021 r. w Prokuraturze Okręgowej w Warszawie nie przyznał się do popełnienia zarzucanego mu czynu i nie wyraził zgody na przekazanie, składając jednocześnie obszerne wyjaśnienia, iż został fałszywie oskarżony przez władze białoruskie.

Ścigany wraz z najbliższą rodziną w Rzeczypospolitej Polskiej ma stałe miejsce zamieszkania oraz złożył wniosek o udzielenie mu ochrony międzynarodowej. Ponadto ścigany sam zgłosił się do jednostki Policji KRP W.

Wobec ściganego nie stosowano środków zapobiegawczych.

W dniu 28 października 2021 roku do Prokuratury Okręgowej w Warszawie wpłynął wniosek władz Białorusi wraz z tłumaczeniem na język polski o wydanie A. M..

Wnioskiem z dnia 19 listopada 2021 roku Prokurator Prokuratury Okręgowej w Warszawie wystąpił do tut. Sądu Okręgowego o stwierdzenie prawnej niedopuszczalności wydania ściganego stronie białoruskiej.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Wniosek prokuratora o stwierdzenie prawnej niedopuszczalności wydania ściganego władzom białoruskim w sposób oczywisty jest uzasadniony.

W Białorusi brak jest bowiem niezawisłych i niezależnych sądów. Władza sądownicza jest całkowicie kontrolowana przez aparat represji w szczególności służby specjalne podległe z kolei władzy wykonawczej, sędziowie nominowani są na krótki okres, celem zwiększenia ich zależności od władzy wykonawczej, która ich nominuje. Prokuratorzy posiadają nadmierne i nieproporcjonalne uprawnienia, albowiem mogą stosować tymczasowe aresztowanie bez zgody sądu (co pozostaje niezmienne jeszcze od czasów stalinowskich). Ograniczone a częstokroć całkowicie wykluczone jest przy tym prawo do obrony, obrońcy nie mogą bowiem zapoznawać się z aktami postępowania przygotowawczego, ogranicza się ich udział w przesłuchaniach dopóki prokuratura nie wniesie formalnie aktu oskarżenia do sądu. Ponadto niezwykle trudne jest zakwestionowanie dowodów w postaci opinii biegłych, którzy pozostają pod całkowitą kontrolą prokuratur. Białoruskie sądy uznają za dowody przeciwko oskarżonym informacje uzyskane w wyniku tortur podczas przesłuchań, zaś torturowanie przez organy ścigania jest powszechne. Natomiast skazani na kary pozbawienia wolności odbywają je w nieludzkich warunkach zagrażających życiu i zdrowiu, zbyt małych celach, bez dostępu do środków higieny osobistej, pościeli oraz ciepłej odzieży, bez opieki medycznej, z głodowymi racjami żywieniowymi. Ograniczany jest także kontakt osadzonych z rodzinami i stosowana jest wobec nich przez strażników więziennych jak i brutalnych współosadzonych przemoc fizyczna 1 .

W tym stanie rzeczy wydanie do Białorusi jakiejkolwiek osoby podejrzanej, oskarżonej lub skazanej za jakiekolwiek przestępstwo nie może mieć miejsca – w każdym bowiem przypadku zachodzi pewność, że w państwie tym dojdzie do naruszenia wolności i praw osoby wydanej (art. 604 § 1 pkt 7 k.p.k.).

Terror i rażące naruszanie praw człowieka mają na Białorusi charakter totalny i systemowy.

Ponadto wydane ściganego byłoby sprzeczne z prawem polskim (art. 604 § 1 pkt 5 k.p.k.).

Wniosek ekstradycyjny opiera się bowiem na decyzji o tymczasowym aresztowaniu ściganego wydanej przez białoruski organ nie będący sądem.

Zgodnie z art. 87 ust. 1 Konstytucji RP, źródłami powszechnie obowiązującego w Polsce prawa są: Konstytucja RP, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

W świetle zaś art. 5 ust. 3 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (której Polska jest stroną od 19 stycznia 1993 roku), art. 41 ust. 3 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, jak i art. 250 § 1 polskiego kodeksu postepowania karnego, tymczasowe aresztowanie może nastąpić tylko na mocy postanowienia sądu. Niewątpliwie zatem w tej sytuacji wydanie ściganego celem pozbawienia go wolności na terytorium Białorusi bez uprzedniej decyzji organu sądowego w tym przedmiocie, stanowiłoby naruszenie podstawowych praw i wolności ściganego oraz rażące naruszenie przepisów prawa, tak krajowego jak i międzynarodowego.

Zauważyć przy tym należy, że gwarancje przewidziane w art. 604 § 1 pkt 5 i 7 oraz art. 3 EKPC obowiązują niezależnie od charakteru przestępstw popełnianych przez osobę ściganą w państwie wzywającym (przestępstwo kryminalne czy też tzw. przestępstwo polityczne). Gwarancje te mają również zastosowanie niezależnie, np. od stwierdzonego faktu nagannego zachowania osoby ściganej. Sąd orzekający w sprawie dopuszczalności wydania osoby ściganej ogranicza się bowiem do skontrolowania, czy zachodzą przeszkody prawne czyniące niedopuszczalnym uwzględnienie wniosku (SN IV KK 422/10, LEX nr 846391).

Jednocześnie w sprawie zachodzi przesłanka odmowy wydania wyrażona w art. 604 § 2 pkt 1 k.p.k.

Ścigany ma bowiem w Rzeczypospolitej Polskiej stałe miejsce zamieszkania.

Niezależnie od powyższego wątpliwym jest uprawnienie władz białoruskich do występowania z niniejszym wnioskiem ekstradycyjnym, które to przysługuje jedynie podmiotom prawa międzynarodowego, wyposażonym w suwerenną władzę. Ewidentna jest tymczasem na arenie międzynarodowej absolutnie wasalna pozycja Białorusi wobec Rosji. Rząd polski ani żadnego państwa członkowskiego Unii Europejskiej nie uznaje władzy białoruskiej za legalną. Zatem Białoruś z punktu widzenia prawa międzynarodowego nie ma obecnie legitymacji do uczestniczenia w międzynarodowym obrocie karnym.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w postanowieniu.

Sędzia Dariusz Łubowski

1 Amnesty International Report 2020/21; The State of the World's Human Rights; Belarus 2020 https://www.ecoi.net/en/document/2048638.html,

Report on democratisation (electoral process, civil society, independent media, governance) and rule of law (corruption) in 2020 Nations in Transit 2021 – Belarus,

https://www.ecoi.net/en/document/2050439.html