Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IX Ka 1048/23

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

2

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie z dnia 22 maja 2023r., sygn. V K 548/21.

1.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ oskarżyciel posiłkowy - pełnomocnik

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony

☐ inny

1.3. Granice zaskarżenia

1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☐

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

1.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☒

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☒

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☐

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

1.4. Wnioski

☒

uchylenie

☐

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

2.1. Ustalenie faktów

2.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

A. H. (2)

Oskarżony jest osobą karaną.

Informacja z Krajowego Rejestru Karnego

594-595

2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.2. Ocena dowodów

2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

Informacja z Krajowego Rejestru Karnego

Dowód sporządzony przez uprawniony podmiot, niekwestionowany w toku postępowania.

2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1

W apelacji prokuratora podniesiono zarzuty obrazy przepisów postępowania w postaci: art. 410 kpk, 170 § 1 pkt 2 k.p.k., art. 174 k.p.k., 7 k.p.k. (k. 546-552), natomiast w apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego zarzucono obrazę prawa materialnego tj. art. 190 § 1 k.k. oraz obrazę przepisów postępowania mających wpływ na treść orzeczenia tj. art. 7 k.p.k., art. 170 § 1 i 3 k.p.k., 170 § 1 k.p.k., 174 k.p.k., art. 406 k.p.k. i art. 410 k.p.k. (k. 568-573)

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Zarzuty podniesione w obu apelacjach – choć nie wszystkie – były w wystarczającym stopniu skuteczne aby doprowadzić do wzruszenia zaskarżonego orzeczenia. Mając na uwadze, że w zasadniczej treści były tożsame, Sąd Odwoławczy dokona ich łącznej analizy w niezbędnym zakresie, sygnalizując także, iż w pozostałym nieomówionym poniżej zakresie, ocenione zostały jako przedwczesne czy wręcz bezprzedmiotowe. W dwóch natomiast przypadkach nie były zasadne – co zostanie wykazane w końcowej części niniejszych rozważań.

Zgodzić należy się ze stanowiskiem zawartym w apelacjach co do istnienia uzasadnionej obawy po stronie pokrzywdzonego P. H., iż wyartykułowana przez oskarżonego A. H. (1), jego ojca, groźba pozbawienia go życia – w postaci ustalonej przez Sąd Rejonowy – zostanie spełniona.

Istotnie, obiektywizacja subiektywnego przeświadczenia u pokrzywdzonego o spełnieniu groźby polega na weryfikacji okoliczności sprawy, kontekstu, relacji między oskarżonym a pokrzywdzonym oraz innych uwarunkowań pozwalających na uznanie groby za rzeczywistą i wzbudzającą obawę jej spełnienia (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 23 listopada 2022 r., sygn. akt II AKa 179/22, LEX 3455584; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 5 maja 2022 r., sygn. akt II AKa 22/22, LEX 3353351).

Jednocześnie należy mieć na uwadze, że dla bytu przestępstwa z art. 190 § 1 k.k. nie jest wymagane, aby sprawca miał rzeczywiście zamiar wykonać groźbę, ani też aby istniały obiektywne okoliczności jej realizacji, a wystarczy, aby z punktu widzenia pokrzywdzonego, w subiektywnym jego odczuciu, groźba ta wywoływała przekonanie, że jest poważna oraz że może zostać spełniona, co oznacza, że obawa spełnienia groźby nie zakłada pewności, lecz jedynie możliwość jej spełnienia. Dla wyczerpania znamion występku z art. 190 § 1 k.k. nie jest wymagane istnienie poczucia strachu przed osobą sprawcy, a wyłącznie obawa spełnienia gróźb przez niego wypowiadanych.

Nadto przepis art. 190 § 1 k.k. mówi o „uzasadnionej obawie” osoby zagrożonej. Decydują więc tutaj przesłanki odwołujące się do okoliczności i sposobu wyrażenia groźby, które mogą uzasadniać realną obawę, iż będą spełnione. Pozwala to wyeliminować z zakresu karalności groźby, których nikt rozsądny nie potraktowałby realnie (groźby dla żartu, ośmieszenia osoby naiwnej, dokuczenia partnerowi podczas kłótni małżeńskiej, itp.).

W realiach niniejszej sprawy, i to na gruncie ujawnionego w toku postępowania materiału dowodowego, niezależnie od zasadności niektórych zarzutów, nie sposób twierdzić, iż wypowiadane przez oskarżonego słowa stanowić miały jedynie figurę retoryczną, konwencję w ramach której oskarżony i pokrzywdzony ze sobą się komunikowali lub ew. formę jedynie dokuczenia podczas kłótni. Między stronami istniał głęboki konflikt na tle nadużywania przez oskarżonego alkoholu i braku podejmowania przez niego jakichkolwiek działań w celu zerwania z nałogiem. Co więcej, nie może też ulegać wątpliwości, iż w przeszłości oskarżony dopuszczał się względem członków rodziny działań o charakterze przemocowym, a niewątpliwie jedną z ofiar głęboko niewłaściwego postępowania oskarżonego był pokrzywdzony, co wynika z zeznań świadka D. W., osoby spoza kręgu rodzinnego, zawodowo zajmującą się pomocą w ramach (...) Centrum Pomocy (...).

Tymczasem Sąd Rejonowy nadmierny walor wiarygodności przyznał depozycjom tych członków rodziny, którzy niewątpliwie oskarżonemu sprzyjali. Co do M. H., to wszak brak obiektywizmu i właściwej oceny sytuacji wynika wprost ze stwierdzenia, że „A. pije bo jest załamany odejściem żony” (k. 52) co stoi przecież w jaskrawej sprzeczności z ustaleniami w sprawie rozwodowej, do których również odwołuje się Sąd Rejonowy (k. 526) w postaci odpisu wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z 19 grudnia 2019 roku, sygn. akt I C 1167/18 wraz z uzasadnieniem, z którego wynika, że rozwód między A. H. (1) a E. H. orzeczony został z wyłącznej winy oskarżonego z uwagi na wieloletnie nadużywanie przez niego alkoholu oraz zachowań przemocowych względem żony. Co do świadka W. H. to sam oskarżony skonstatował, że wykorzystywała ona sytuacje gdy był on pijany bo łatwiej było wyciągnąć od niego pieniądze (k. 275). Także sąd wyciągnął zbyt daleko idące wnioski z zeznań świadka J. M. (k. 532), gdyż z jej depozycji nie wynika by była ona świadkiem padających gróźb ze strony P. H., a kierowanych do ojca.

Zbyt natomiast pobieżnie potraktowane zostały zeznania K. H., a wszak wynika z nich, że gdy oskarżony był pod wpływem alkoholu to zdarzało się, że był wobec niego agresywny (np. incydent z duszeniem) wówczas pokrzywdzony stawał w obronie swojego brata. Świadek wskazał również, że obawiał się oskarżonego gdy ten był pod wpływem alkoholu, że zrobi mu jakąś krzywdę, co było jednym z powodów wyprowadzenia się z domu – ojciec dość często pił, w mieszkaniu były non stop awantury, policja. Wyraził także supozycję, że wszyscy bali się ojca gdy był pod wpływem alkoholu.

Sednem sprawy jest ustalenie, że pokrzywdzony który jak wynika z zeznań członków najbliższej rodziny, a także świadka D. W., jako najstarszy z rodzeństwa przeciwstawiający się ojcu, stający w obronie reszty rodziny, pozostający we wspólnym mieszkaniu z oskarżonym, wchodzący z nim w częste konflikty których bezspornym źródłem było nadużywanie przez oskarżonego alkoholu, nie mógł odczuwać strachu z powodu wypowiadanych gróźb, jak skonstatował Sąd Rejonowy (k. 525). Jak już wyżej wskazano, nie jest wymagane istnienie poczucia strachu przed osobą sprawcy, a wyłącznie obawa spełnienia gróźb przez niego wypowiadanych.

Sąd Okręgowy nie podziela stanowiska Sądu Rejonowego, iż obawy pokrzywdzonego spełnienia groźby nie były uzasadnione. Przeczą temu same depozycje pokrzywdzonego, których nie deprecjonują jego zachowania wobec ojca. To że pokrzywdzony potrafił odpowiedzieć przemocą – nie pozostawał bierny w obliczu agresji ojca, nie depenalizuje groźby, a stanowiło skumulowany efekt bycia wieloletnią ofiarą przemocy i patologicznych relacji rodzinnych wynikających z postawy oskarżonego.

Za zasadne uznane zostały także zarzuty dotyczące niewłaściwego procedowania w odniesieniu do przeprowadzenia dowodu z przesłuchania niektórych świadków. Rację ma prokurator gdy wskazuje na wadliwe potraktowanie protokołów zeznań świadków złożonych w innych postępowaniach, a których kopie zostały włączone przez oskarżyciela do akt sprawy niniejszej.

Sąd I instancji ustalając stan faktyczny sprawy odwoływał się do poszczególnych dowodów ze wskazaniem kart w aktach sprawy. Jednakże powoływał także protokoły zeznań świadków, które nie zostały ujawnione w przepisanym trybie. Dotyczy to np. protokołu z przesłuchania P. H. (k. 33-35), E. H. (k. 67-68), A. K. (k. 40-41), M. H. (k. 50-51), P. Z. (k. 54-55), W. H. (k. 59-60). Na marginesie należy zauważyć, że świadkowi K. H. analogiczny protokół (k. 71-72) został odczytany (k. 358).

Przesłuchując świadków na rozprawie (dot. P. H., E. H., M. H., i W. H.) Sąd chcąc uczynić w/w zeznania podstawą ustaleń faktycznych winien procedować w trybie art. 391 k.p.k. tj. odczytać w niezbędnym zakresie świadkom ich depozycje złożone w innym postępowaniu, a następnie wezwać ich do wypowiedzenia się co do odczytanych treści. Przepis art. 405 k.p.k. nie dotyczy bowiem tego rodzaju sytuacji gdyż nie odnosi się do protokołów zeznań świadków, którzy są przesłuchiwani na rozprawie. Sąd może także zaniechać bezpośredniego przesłuchania świadka na rozprawie (tak jak to uczynił względem A. K. i P. Z.), jednakże wówczas zastosowanie ma tryb art. 392 k.p.k. tj. gdy bezpośrednie przeprowadzenie dowodu nie jest niezbędne, a żadna z obecnych stron temu się nie sprzeciwia (przy czym sprzeciw strony której te zeznania nie dotyczą nie stoi na przeszkodzie odczytaniu protokołu). Można również w tym ostatnim wypadku zaniechać odczytania protokołu uznając go za ujawniony w przypadku braku wniosku strony, która nie miała możliwością zapoznania się z jego treścią oraz gdy sąd nie uzna odczytania za niezbędne. A zatem tylko w sytuacji gdy odczytaniu podlegać będą protokoły zeznań świadków np. takich którym nie można było doręczyć wezwania, wobec których zaniechano wezwania w trybie art. 350a k.p.k. albo np. ich przesłuchanie nie było niezbędne a strony się nie sprzeciwiały, zastosowanie w dalszej kolejności będzie mieć uproszczony tryb wprowadzenia tych protokołów do materiału dowodowego tj. wg art. 405 k.p.k. (por. teza 3 do art. 405 k.p.k. w: Stefański Ryszard (red.), Zabłocki Stanisław (red.), Kodeks postępowania karnego. Tom III. Komentarz do art. 297-424. Opublikowano WKP 2021).

Tymczasem wszystkie wymienione wyżej zeznania były istotne dla czynienia ustaleń w zakresie przedmiotu niniejszego postępowania. Zwraca np. uwagę, że Sąd Rejonowy omawiając zeznania świadka A. K. pominął depozycje z których wynikało, że nawet w momencie interwencji w dniu 8 listopada 2020 r. oskarżony był agresywny w stosunku do syna, co m.in. zadecydowało, że został zatrzymany i osadzony w (...) ul. (...).

Rację ma niewątpliwie prokurator wskazując na powyższe zaniechania, w kontekście konieczności weryfikacji wystąpienia obiektywnej obawy spełnienia groźby, co winno odwoływać się do relacji łączącej oskarżonego z pokrzywdzonym, ich osobowości i wcześniejszych stosunków między nimi. Zasadnie też prokurator wskazał na pominięcie – zgodnie przez świadków wskazywanej okoliczności – stanu znerwicowania pokrzywdzonego, źródeł tego stanu rzeczy i tym samym jego odbioru i reakcji na zachowania oskarżonego.

Z konieczności należy natomiast wskazać, że prokurator formułując zarzut z pkt „1” wskazał m.in. na pominięcie protokołu przesłuchania świadka A. H. (1) (k. 546v). Tymczasem nie wolno w postępowaniu ujawniać, ani odwoływać się do wcześniejszych depozycji oskarżonego, jeśli składał je w charakterze świadka.

Zarzuty z apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego w przeważającym zakresie współgrały z zarzutami apelacji oskarżyciela publicznego, bezprzedmiotowe zatem jest ich omawianie, tym bardziej, że w uzasadnieniu apelacji pełnomocnika znalazł się jedynie zarzut dowolnej i sprzecznej z logiką oceny dowodów. Sąd Odwoławczy podziela zapatrywania, że ocena zeznań świadków P. H., E. H. i S. K. była wybiórcza i nie odnosiła się do istotnych kwestii w nich podnoszonych. W ocenie Sądu Okręgowego zgromadzony materiał był wystarczającym do uznania, iż zachowanie oskarżonego wypełniło znamiona czynu kwalifikowanego z art. 190 § 1 k.k. Zbędnym przeto było poszerzanie materiału o wszystkie wskazane we wnioskach dokumenty.

Krótkiego komentarza natomiast wymaga zarzut z pkt II ppkt. 5 tj. brak powiadomienia oskarżyciela posiłkowego o terminie rozprawy 17 maja 2023 roku. Jak wynika z adnotacji w protokole (k. 514) oskarżyciel został uznany za powiadomionego prawidłowo z uwagi na awizację zawiadomienia i zwrot z adnotacją „niepodjęta w terminie”. W załączniku adresowym znajduje się natomiast wydruk z EPO z którego wynika, że zawiadomienie zostało wysłane 4 kwietnia 2023 r., a zwrócone 27 kwietnia 2023 r., przy czym przesyłki były kolejne awizowane w dniach 11 i 19 kwietnia. Ziściły się więc warunki o których mowa w treści art. 133 § 1 i 2 k.p.k.

Wniosek

Wnioski o uchylenie zaskarżonego wyroku i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Z uwagi na uwzględnienie zarzutów wykazujących w dostatecznym stopniu na wady zaskarżonego wyroku oraz z uwagi na treść art. 437 § 2 k.p.k. wymieniającą jako jedną z trzech przesłanek takiego rozstrzygnięcia sytuację opisaną w art. 454 § 1 k.p.k. zakazującą wydania orzeczenia reformatoryjnego w przypadku uprzedniego uniewinnienia oskarżonego w pierwszej instancji.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

5.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

5.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

1.

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

5.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

5.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

4.1.

☒ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

Z uwagi na uwzględnienie zarzutów wykazujących w dostatecznym stopniu na wady zaskarżonego wyroku oraz z uwagi na treść art. 437 § 2 k.p.k. wymieniającą jako jedną z trzech przesłanek takiego rozstrzygnięcia sytuację opisaną w art. 454 § 1 k.p.k. zakazującą wydania orzeczenia reformatoryjnego w przypadku uprzedniego uniewinnienia oskarżonego w pierwszej instancji.

5.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

W toku ponowionego postępowania Sąd I instancji starannie przeprowadzi całe postępowanie w odniesieniu do oskarżonego, uwzględniając wszystkie dowody pozyskane tak na etapie postępowania przygotowawczego, jak też dotychczasowego postępowania jurysdykcyjnego, jak również mając w polu widzenia uwagi sygnalizowane wyżej. W oparciu o tak zgromadzone dowody zbada całokształt okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, przemawiających tak na korzyść, jak też i niekorzyść oskarżonego. W dalszej kolejności Sąd Rejonowy oceni zgromadzony materiał dowodowy przez pryzmat art. 7 k.p.k., a następnie ustali stan faktyczny nie zawierający błędów. Dopiero wówczas podda go właściwej prawno – karnej ocenie.

5.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

7.  PODPIS