Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

Formularz UWO

Sygnatura akt

XII Ko 59/22

1.  WNIOSKODAWCA

R. G.

2.  ZWIĘZŁE PRZEDSTAWIENIE ZGŁOSZONEGO ŻĄDANIA

1.

Odszkodowanie (kwota główna)

Odsetki

Kwota 297.852,51 zł z tytułu internowania w okresie od 4 maja 1982 r. do 26 listopada 1982 r. i utraty dochodów z: pracy w Pogotowiu Ratunkowym, straty pasieki, utraty dochodów z gospodarstwa rolnego w 1986 r. oraz obniżenia dochodu na skutek pracy poniżej kwalifikacji.

ustawowe odsetki od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

2.

Zadośćuczynienie (kwota główna)

Odsetki

Kwota 500.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę związaną z internowaniem w okresie od 4 maja 1982 r. do 26 listopada 1982 r. oraz dalszymi represjami władz PRL.

ustawowe odsetki od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

3.

Inne

Zwrot kosztów postępowania, w tym kosztów wynagrodzenia pełnomocnika według norm przepisanych.

3. Ustalenie faktów

3.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

3.1.1.

R. G. od jesieni 1980 roku do 4 maja 1982 roku jako student był zaangażowanym działaczem niepodległościowych środowisk uczelni wyższych. Był współzałożycielem (...) w S. i pełnił funkcję przewodniczącego Komitetu Założycielskiego w Akademii (...), natomiast od października 1980 roku był członkiem Międzyuczelnianego Komitetu (...). Był autorem i redaktorem niezależnego pisma (...). Od lutego 1981 roku pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Uczelnianej (...) i zorganizował strajk na Akademii (...) o rejestrację (...). W grudniu 1981 roku brał udział w strajku solidarnościowym ze studentami Wyższej Szkoły (...) w R.. Był również współorganizatorem współpracy (...) z „(...) w sprawie aprowizacji strajku. W dniu 12 grudnia 1981 roku zorganizował akcję zawiadamiania działaczy (...) w S. o stanie zagrożenia.

Dnia 13 grudnia 1981 roku jako przewodniczący (...) kierował strajkiem studenckim na Akademii (...) Po jego rozwiązaniu, obawiając się aresztowania, do połowy lutego 1982 r. ukrywał się.

W międzyczasie, 22 stycznia 1982 roku R. G. został zawieszony w prawach studenta na okres roku i skierowany do pracy przymusowej.

5 marca 1982 roku Minister Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki uchylił decyzję z dnia 22 stycznia 1982 roku, jednak władze blokowały jego powrót na uczelnię.

15 lutego 1982 roku R. G. podjął zatrudnienie w Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego w S. na czas określony do 31 lipca 1982 roku, na stanowisku sanitariusza. Na wynagrodzenie całościowe składało się: wynagrodzenie zasadnicze w kwocie ok.(...) zł, dodatek naukowy, dodatek specjalny, dodatek zmianowy i nagrody. R. G. dużo pracował nawet do 300 godzin miesięcznie, w związku z tym otrzymywał też wynagrodzenie za nadgodziny oraz za pracę w nocy. W tym czasie nadal działał w podziemiu współorganizując Akademicki Ruch Oporu. W tym czasie unikał stawiennictwa w siedzibie SB i został zakwalifikowany do operacji pod kryptonimem (...).

W dniach 3 – 4 maja 1982 roku trwały zamieszki, po których 4 maja 1982 r. R. G. został zatrzymany przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. Do zatrzymania doszło na terenie Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego w S.. Następnie R. G. został przewieziony do Aresztu Śledczego KW MO w S. przy ul. (...).

Podczas pobytu w areszcie R. G. nie został poinformowany o powodach zatrzymania oraz okresie pozbawienia wolności. Warunki tam panujące nie spełniały standardów lokalowych, sanitarnych i higienicznych, wskutek czego R. G. zachorował na świerzb i egzemę.

Dnia 7 maja 1982 roku R. G. został doprowadzony na przesłuchanie, podczas którego próbowano na nim wymusić podpisanie oświadczenia o zaniechaniu wszelkiej szkodliwej działalności dla PRL, tzw. zajawki. W związku z tym, że R. G. odmówił podpisania takiego oświadczenia, decyzją nr (...) Komendanta Wojewódzkiego MO w S. z dnia 8 maja 1982 roku internowano R. G. z uwagi na zagrożenie bezpieczeństwa Państwa i porządku publicznego. Podstawą wydanej decyzji był art. 42 ust. 1 dekretu z dnia 12 grudnia 1982 roku o ochronie bezpieczeństwa. Wskutek ww. decyzji R. G. został przewieziony i osadzony w Zakładzie Karnym w W..

Podczas izolacji R. G. przebywał w przeludnionej celi (14 osób na ok. 24 m2) razem z przestępcami kryminalnymi bez dostępu do świeżego powietrza. Niedrożna toaleta znajdująca się w celi była odgrodzona jedynie blaszanym przepierzeniem o wysokości 1,5 m. Prysznic dostępny był jeden raz w tygodniu, natomiast jedzenie serwowane w więzieniu było często zepsute, obfite w robactwo. Spacer trwał około 1-1,5 godziny dziennie.

Osadzony żywił się głównie produktami dostarczanymi w paczkach od rodziny.

Podczas pobytu znęcano się psychicznie nad R. G. używając licznych wulgaryzmów, drobiazgowych rewizji osobistych, odbieraniem prawa do widzeń na chwilę przed wizytą rodziny bądź narzeczonej bez podania przyczyny, a tym samym pozbawianie go dostępu do paczek żywnościowych. Nadto, R. G. wielokrotnie wzywany był na przesłuchania, podczas których stosowano środki przymusu psychicznego (poniżanie, szantaż) celem podpisania deklaracji lojalności lub podjęcia decyzji o opuszczeniu kraju.

R. G. podczas internowania zajmował się drukowaniem znaczków okolicznościowych, pamiątkowych i drukowaniem koszulek.

Dnia 2 sierpnia 1982 roku R. G. został przewieziony do Ośrodka Odosobnienia dla Internowanych w S.. R. G. transportowany był w niehumanitarnych warunkach, umieszczony w blaszanych więźniarkach bez okien, stłoczony razem z 10 innymi osadzonymi. Podczas podróży potrzeby fizjologiczne część osób załatwiała na miejscu w pojeździe, bez możliwości skorzystania z toalety. Podróż wynosząca 250 km trwała 7 godzin bez postoju, a osadzeni nie mieli dostępu do wody.

Warunki bytowe w Ośrodku Odosobnienia dla Internowanych w S. były nieco lepsze niż w W.. Internowani mieli prawo do dłuższego pobytu na świeżym powietrzu, organizowali wykłady i zajęcia sportowe. Jakkolwiek pobyt ten wiązał się nadal z licznymi przesłuchaniami, pogorszeniem stanu zdrowia psychicznego R. G., rzadszymi odwiedzinami rodziny i narzeczonej z uwagi na znaczną odległość od miejsca zamieszkania.

R. G. nadal karany był odbieraniem widzeń, poniżany wulgaryzmami.

W trakcie internowania R. G. ubiegał się o możliwość kontynuowania studiów bądź umożliwienie mu edukacji w warunkach osadzenia, jednak każda odpowiedź na zapytanie była odmowna.

W związku z trwającymi prześladowaniami osób internowanych, R. G. wziął udział w strajku głodowym, wskutek którego zachorował na żółtaczkę i został hospitalizowany w szpitalu w W..

Po wypisaniu ze szpitala (...) otrzymał zalecenia stosowania ścisłej diety wątrobowej, która nie była przestrzegana przez władze Ośrodka Odosobnienia.

Decyzją nr (...) Komendanta MO w S. z dnia 26 listopada 1982 roku R. G. został zwolniony z Ośrodka.

Po opuszczeniu Ośrodka Odosobnienia R. G. nie korzystał ze specjalistycznej opieki zdrowotnej, ale źle się czuł psychicznie, cierpiał na stany depresyjne, bezsenność, zaburzenia nastroju, dezorientację i trudności z koncentracją. Ponadto, był on wyciszony, nie był tak wesoły i żywotny jak przed internowaniem.

Po zwolnieniu z Ośrodka R. G. nie zakończył swojej działalności opozycyjnej. Od 1983 r. zajmował się kolportażem podziemnych wydawnictw na terenie S. i S. i drukował ulotki. W 1985 r. uczestniczył w akcji bojkotu wyborów i niezależnej kontroli frekwencji.

Prześladowania wobec niego nie ustały. R. G. nadal licznie wzywany był na kolejne przesłuchania, zatrzymywany siłą, inwigilowany.

Po opuszczeniu Ośrodka R. G. powrócił na uczelnię jednak stracił jeden rok studiów.

Podczas studiów, R. G. prowadził badania naukowe z zakresu hodowli pszczół, jego prace naukowe publikowane były w prasie pszczelarskiej, natomiast jego praca magisterska została wyróżniona w Konkursie na najlepszą pracę magisterską w roku 1985. R. G. wiązał swoją przyszłość zawodową z uczelnią, chciał kontynuować badania i rozwijać się naukowo w ramach pracy na uniwersytecie, co jednak okazało się niemożliwe z uwagi na jego poglądy polityczne i działalność opozycyjną.

Po ukończeniu studiów, R. G. z racji, że nie zdobył etatu na uczelni, podjął próbę znalezienia pracy w zawodzie, tj. w agencjach i kombinatach rolnych, jednak za każdym razem spotykał się z odmową.

W związku z powyższym, celem utrzymania siebie i rodziny, R. G. podejmował dodatkowe prace fizyczne poniżej swoich kwalifikacji zawodowych, m. in. w porcie przy przeładunkach i czyszczeniu zęzów statków w Stoczni (...).

W międzyczasie w roku 1983 wziął ślub z M. G. (2), natomiast w 1985 roku na świat przyszło ich pierwsze dziecko.

W 1986 roku R. G. zakupił gospodarstwo rolne w miejscowości R. w województwie (...), gdzie chciał prowadzić własną pasiekę i rozwijać biznes z tym związany.

Tuż po zakupie gospodarstwa rolnegoR. G. został przez WKU S. powołany do przeszkolenia wojskowego z datą stawiennictwa na 8 maja 1986 roku w Jednostce Wojskowej w C. (ok. 130 km od miejsca zamieszkania), choć w tym czasie pozostawał jedynym żywicielem rodziny, spodziewał się kolejnego dziecka i prowadził gospodarstwo rolne (co wg ówczesnych przepisów zwalniało go z obowiązku szkolenia).

Z uwagi na konieczność odbycia służby, R. G. nie mógł pracować na gospodarstwie i plony z upraw były marne. Natomiast ule przekazał pod opiekę znajomemu pszczelarzowi.

Dnia 7 sierpnia 1986 roku WKU w S. podjęła decyzję o zwolnieniu R. G. z obowiązku przeszkolenia.

Wskutek braku właściwej opieki pasieka uległa zniszczeniu, natomiast pszczoły osypały się w wyniku chorób. R. G. popadł w zadłużenie, zmuszony był zaciągnąć pożyczki od rodziny i w bankach.

Zdecydował się pozostać na gospodarstwie i prowadzić je, zajął się uprawą pól i hodowlą zwierząt.

W związku z zatrzymaniem i internowaniem R. G. w okresie od 4 maja 1982 r. do 31 lipca 1982 r. nie mógł świadczyć pracy w Pogotowiu Ratunkowym i z tego powodu utracił dochody w wysokości (...) zł.

zeznania R. G.

118-122, 125-127v., 194-196, 309-309v., 387-387v.

zeznania M. G. (2)

196-199, 212-213

zeznania P. S.

122v.- 124v.

decyzja o internowaniu i świadectwo zwolnienia internowanego

20-21

książeczka wojskowa

23-24

karta wypisowa ze szpitala, telegram

24-25

wezwanie

26

zawiadomienie rektora, pismo dziekana, dyplom, pismo prorektora

27-28, 40-41

umowa o pracę, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, świadectwo pracy, dokumenty ZUS

29-33

publikacje prasowe, naukowe, dokumentacja fotograficzna

35-39, 42-43, 46-49, 55-59, 200-208

opinia biegłego z zakresu finansów i rachunkowości

233-256, 280-290, 312-317

dokumentacja płacowa, listy płac, świadectwo pracy, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu

267-278, 330-333, 353-373, 429v-432

3.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

3.2.1.

Utrata dochodów z pasieki w 1986 r., dochodu z gospodarstwa rolnego w okresie od 1986 r. do 1990 r., dochodu z tytułu podjęcia pracy niezgodnie z kwalifikacjami jako wynik internowania wnioskodawcy w okresie od 4 maja do 26 listopada 1982 r.

częściowo zeznania wnioskodawcy R. G.

118-122, 125-127v., 194-196,

4.  ocena DOWODów

Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 3.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

3.1.1.

ujawnione w postępowaniu dowodowym dokumenty: decyzje, świadectwa, wezwanie, książeczka wojskowa, dokumenty archiwalne, które znajdują się w aktach sprawy

Autentyczność dokumentów nie była kwestionowana przez strony i nie budziła także wątpliwości Sądu, w związku z tym Sąd uznał je za wiarygodne.

3.1.1.

karta wypisowa ze szpitala, zawiadomienie rektora, pismo dziekana, dyplom, pismo prorektora

Autentyczność dokumentów również nie była kwestionowana przez strony i nie budziła wątpliwości Sądu. Wskazane dokumenty są na okoliczność pobytu wnioskodawcy w szpitalu podczas internowania, na okoliczność zawieszenia w prawach studenta i uchylenia tej decyzji, wnioskowania o przyjęcie na uczelnię po okresie internowania, ukończenia i wyników studiów.

3.1.1.

umowa o pracę, zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, świadectwo pracy, dokumenty ZUS, dokumentacja płacowa, listy płac, świadectwo pracy

Dokumenty wiarygodne, urzędowe i pochodzące od pracodawcy na okoliczność zatrudnienia wnioskodawcy i wysokości otrzymywanego wynagrodzenia, odprowadzanych składek na ubezpieczenie.

3.1.1.

publikacje prasowe, naukowe, dokumentacja fotograficzna

Dokumenty złożone przez wnioskodawcę na okoliczność warunków jakie panowały w ośrodkach dla internowanych, wspomnień wnioskodawcy, obrazujące prowadzoną przez wnioskodawcę pasiekę. Dokumenty nie były kwestionowane przez strony, pomocniczo służyły do poczynienia ustaleń faktycznych w sprawie.

3.1.1.

zeznania wnioskodawcy R. G.

W zasadniczej części Sąd uznał zeznania wnioskodawcy za wiarygodne, gdyż są jasne, logiczne, konsekwentne, ponadto korespondują z zebranym materiałem dowodowym w postaci zebranych dokumentów archiwalnych, a także zeznań świadka M. G. (2), a które to dotyczą okoliczności internowania wnioskodawcy, warunków pobytu w ośrodkach odosobnienia, działalności antykomunistycznej sprzed internowania oraz po zwolnieniu z internowania. Wnioskodawca zeznawał również na okoliczność jego zatrudnienia w Pogotowiu (...), wysokości uzyskiwanych dochodów, okoliczności związanych z ukończeniem studiów i trudności w znalezieniu pracy w zawodzie, założenia pasieki, zakupie gospodarstwa rolnego, powołania do służby wojskowej. Powyższe zeznania wnioskodawcy są również wiarygodne co do zasady, gdyż znajdują potwierdzenie w zeznaniach świadków M. G. (2) i P. S., złożonych dokumentach, w tym dokumentacji fotograficznej, dokumentach z Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego.

3.1.1.

zeznania świadka M. G. (2)

Zeznania świadka – żony wnioskodawcy, wiarygodne gdyż są jasne, spójne i rzeczowe. Świadek opowiedziała o okolicznościach zatrzymania wnioskodawcy, a następnie jego internowaniu, warunkach panujących w ośrodkach odosobnienia o czym wiedziała z relacji męża, jeżdżenia na widzenia do wnioskodawcy i zawożenia mu paczek żywnościowych. Świadek zeznawała także na temat stanu zdrowia wnioskodawcy po opuszczeniu ośrodka internowania oraz stanu zdrowia jego matki, kontynuowania studiów, poszukiwania pracy i problemów z jej znalezieniem, a następnie o wyprowadzce ze S., zakupie gospodarstwa rolnego, prowadzeniu pasieki, powołania wnioskodawcy do odbycia przeszkolenia wojskowego.

Zeznania świadka korespondują z zeznaniami R. G., a także ze zgromadzoną w sprawie dokumentacją.

3.1.1.

zeznania świadka P. S.

Zeznania świadka są wiarygodne albowiem są spójne, jasne, logiczne i rzeczowe. Świadek jest kolegą wnioskodawcy z okresu studiów. Świadek opowiedział o działalności opozycyjnej na studiach, internowaniu wnioskodawcy, trudności ze znalezieniem pracy przez wnioskodawcę po ukończeniu studiów i zakupie gospodarstwa rolnego, o prowadzeniu pasieki i utracie pszczół.

3.1.1.

opinia biegłego z zakresu rachunkowości i finansów P. B.

Biegły z zakresu rachunkowości i finansów Pan P. B. wydawał kilkakrotnie opinię w przedmiotowej sprawie. Najpierw opinię główną, a następnie opinie uzupełniające, w tym na rozprawie w dniu 24 maja 2024 r. opinię ustną. Biegły wydał opinię w oparciu o całokształt zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym o dokumentację pracową i płacową wnioskodawcy. Zadaniem biegłego było wyliczenie wysokości utraconego przez wnioskodawcę dochodu w związku z jego zatrzymaniem w dniu 4 maja 1982 r. i niemożnością świadczenia pracy w pogotowiu ratunkowym do dnia 31 lipca1982 r., a więc do dnia do kiedy była zawarta umowa o pracę.

Jak wskazano wyżej, biegły w oparciu o dostarczoną dokumentację źródłową, w tym zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, listy płac, świadectwo pracy dokonał stosownych wyliczeń, uwzględniając również okoliczność, że wnioskodawca przed zatrzymaniem pracował w nadgodzinach i pełnił dyżury nocne i z tego tytułu również otrzymywał dodatkowe wynagrodzenie. W wyniku analizy akt sprawy, biegły wyliczył, że szkoda poniesiona przez wnioskodawcę wyliczona jako różnica w wynagrodzeniu jakie wnioskodawca mógłby zarobić gdyby nie był internowany i pracował w nadgodzinach a wynagrodzeniem faktycznie wypłaconym (przed waloryzacją) w okresie od 4 maja do 31 lipca 1982 r. wynosi (...) zł. Dokonując waloryzacji tej kwoty w oparciu o przeciętne miesięczne wynagrodzenie biegły wyliczył, że na koniec 2023 r. zwaloryzowane utracone wynagrodzenie wnioskodawcy wyniosło (...) zł, natomiast w oparciu o wskaźnik inflacji zwaloryzowane utracone wynagrodzenie wnioskodawcy na koniec 2023 r. wyniosło (...) zł.

Sąd dokonując oceny opinii biegłego, doszedł do przekonania, że całokształt dokonanych przez biegłego wyliczeń odpowiada prawu, w ocenie Sądu, wyliczenia zostały one dokonane z uwzględnieniem całokształtu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, są kompletne, rzetelne, a cała opinia odpowiada na pytania zadane przez Sąd i strony, dlatego też opinia biegłego stała się podstawą dokonanych przez Sąd ustaleń faktycznych i przyznanego w efekcie wnioskodawcy odszkodowania w wysokości 17 669,03 zł.

4.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów

(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 3.1 albo 3.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.2.1

częściowo zeznania wnioskodawcy R. G.

Dokonując analizy zeznań wnioskodawcy, Sąd doszedł do przekonania, że nie zasługują one na uwzględnienie w zakresie w jakim wnioskodawca wiązał fakt internowania go a powstania i wysokości szkody z tytułu utraty dochodów z pasieki, marnych plonów uzyskanych z gospodarstwa rolnego w czasie gdy odbywał służbę wojskową czy też utraty dochodów z pracy poniżej swoich kwalifikacji. O ile Sąd nie miał wątpliwości co do tego, że wnioskodawca miał trudności ze znalezieniem pracy w swoim zawodzie po ukończeniu studiów, że zakupił gospodarstwo rolne gdzie miał zamiar prowadzić pasiekę, że nie mógł uprawiać pól, dbać o plony, dochodzić i opiekować się zwierzętami gospodarskimi, że został powołany niezasadnie do odbycia przeszkolenia wojskowego, że utracił większość pszczół, to jednak powyższe zdarzenia miały miejsce wiele lat po internowaniu wnioskodawcy i o ile wnioskodawca poniósł z tego tytułu jakieś szkody to trudno znaleźć tu bezpośredni i adekwatny związek przyczynowy pomiędzy ewentualną szkodą a internowaniem wnioskodawcy. W ocenie Sądu, powyższe może mieć związek z prowadzeniem działalności opozycyjnej przez wnioskodawcę jeszcze przed internowaniem, jak i po internowaniu, jego bardzo aktywnego angażowania się w tę działalność, prezentowanych poglądów politycznych, natomiast nie samego faktu internowania, które zresztą było jedną z konsekwencji bardzo intensywnej działalności niepodległościowej wnioskodawcy.

PODSTAWA PRAWNA

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

Art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Odsetki ustawowe od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Zgodnie z art. 8 ust. 1 w/wym. ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia albo wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wydania lub wykonania orzeczenia albo decyzji. Roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie nie przedawniają się.

Niewątpliwie wcześniej przedstawiony stan faktyczny uzasadnił wypełnienie dyspozycji ww. przepisu, albowiem na mocy decyzji nr (...) Komendanta Wojewódzkiego MO w S. R. G. został internowany na okres od 8 maja 1982 r. do 26 listopada 1982 r. w związku ze swoją działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

W związku z powyższym R. G., miał prawo domagać się odszkodowania i zadośćuczynienia za doznaną przez niego szkodę materialną i niematerialną.

Odnośnie odsetek wskazać należy, że orzeczenie sądu w przedmiocie odszkodowania, czy też zadośćuczynienia jest orzeczeniem konstytutywnym, tym samym zobowiązanie Skarbu Państwa do stosownej wypłaty powstaje w momencie jego prawomocnego przesądzenia. Należy zatem przychylić się do dominującego w orzecznictwie poglądu i uznać, że odsetki od zasądzonych kwot pieniężnych, czy to z tytułu odszkodowania, czy też z tytułu zadośćuczynienia należą się od momentu uprawomocnienia się orzeczenia sądu zasądzającego te należności. Skarb Państwa jest bowiem zobligowany do wypłaty świadczenia dopiero po wydaniu prawomocnego rozstrzygnięcia ustalającego i kształtującego jego zobowiązanie.

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

Art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego

Odsetki ustawowe od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Wyjaśnienie podstawy prawnej jest identyczne jak w przypadku odszkodowania i przedstawiono je wyżej.

ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU W PRZEDMIOCIE ŻĄDANIA

Zwięźle o powodach rozstrzygnięcia

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

17.669,03 zł (siedemnaście tysięcy sześćset sześćdziesiąt dziewięć złotych trzy grosze)

Wniosek R. G. o przyznanie odszkodowania za okres internowania zasługuje na uwzględnienie co do zasady, natomiast dochodzoną kwotę Sąd uznał za uzasadnioną w części.

Koniecznym warunkiem dochodzenia odszkodowania na podstawie przepisów w/wym. ustawy jest ustalenie, że istnieje bezpośredni i adekwatny związek przyczynowy pomiędzy powstałą szkodą majątkową a decyzją o internowaniu (tak m.in. Sąd Apelacyjny w Warszawie z dnia 7 grudnia 2018 r. II AKa 300/18).

W przedmiotowej sprawie nie budzi wątpliwości to, że wnioskodawca w momencie zatrzymania był zatrudniony w Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowego w S. na podstawie umowy o pracę na czas określony od dnia 15 lutego 1982 r. do dnia 31 lipca 1982 r. W związku z zatrzymaniem w dniu 4 maja 1982 r. a następnie internowaniem nie mógł świadczyć pracy. Niewątpliwe jest natomiast to, że do końca trwania umowy wnioskodawca pracowałby i osiągał dochody takie jakie osiągał przed zatrzymaniem. Brak podstaw do twierdzenia aby wnioskodawca zaprzestał świadczenia pracy przed końcem umowy w takim rozmiarze i z takimi dodatkami jakie dotychczas otrzymywał. Brak jest jednak również podstaw do twierdzenia, aby umowa o pracę została przedłużona, gdyż z zeznań R. G. wynika, że planował on powrót na uczelnię od 1 października 1982 r. Sam wnioskodawca zatem nie miał w planach przedłużenia umowy. Za powyższy okres od dnia 4 maja 1982 r. do dnia 31 lipca 1982 r. wnioskodawcy przysługuje więc odszkodowanie w postaci utraconych zarobków gdyż istnieje bezpośredni i adekwatny związek przyczynowy pomiędzy decyzją o internowaniu, a powstałą szkodą w wysokości (...) zł, stanowiącą zwaloryzowane z uwzględnieniem przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, wynagrodzenie wnioskodawcy za w/wym. okres. Sąd przy tym, zasądzając powyższe odszkodowanie, uznał, że bardziej sprawiedliwe i adekwatne do sytuacji jest przyznanie wnioskodawcy odszkodowania wyliczonego przez biegłego i zwaloryzowanego metodą według przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, a nie według wskaźnika inflacji. Zresztą za taką metodą waloryzacji optował również biegły. Wnioskodawca w owym czasie bardzo ciężko pracował, co przekładało się na wysokość otrzymywanego przez niego wynagrodzenia, stanowiącego wtedy prawie 2,5 razy więcej niż przeciętne wynagrodzenie. Jednocześnie Sąd przyznając stosowną kwotę nie odliczył od niej ewentualnych wydatków jakie wnioskodawca poniósłby na swoje utrzymanie w okresie od zatrzymania do dnia 31 lipca 1982 r. albowiem tych wydatków faktycznie nie poniósł, poza tym był on wtedy studentem, mieszkał z matką, oszczędzał, odkładał na ślub.

Odsetki ustawowe od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

140.000 zł (słownie: sto czterdzieści tysięcy złotych).

Ustalając wysokość zasądzonego zadośćuczynienia, Sąd miał na uwadze, że winno być one „odpowiednie” do poniesionych krzywd. Ma ono odzwierciedlać rzeczywiście doznaną przez osobę represjonowaną krzywdę i służyć skompensowaniu doznanych cierpień. Zadośćuczynienie powinno być odczuwalne dla wnioskodawcy, jednakże nie może być źródłem nieuzasadnionego zarobku. Zadośćuczynienie jako rekompensata za doznane cierpienia fizyczne i krzywdy moralne, zgodnie z ukształtowanym orzecznictwem, nie może mieć ani charakteru symbolicznego, ani nie może być nadmierne, bowiem jego wysokość nie może służyć bezpodstawnemu wzbogaceniu internowanego.

Przy szacowaniu wysokości zadośćuczynienia Sąd miał na względzie rodzaj krzywdy doznanej przez R. G. w związku z jego internowaniem. Wysokość zadośćuczynienia zależy w szczególności od długości okresu, w ciągu którego osoba represjonowana była niesłusznie pozbawiona wolności, warunków pobytu w trakcie internowania, stosowanej wobec osoby pozbawionej wolności w sposób bezprawny przemocy, a także wpływu stosowanych represji na życie i zdrowie osoby bezprawnie pozbawionej wolności. Kryteria oceny wysokości zadośćuczynienia winny być rozważane w związku z konkretną osobą pokrzywdzonego.

Sąd uwzględniając roszczenie wnioskodawcy wziął pod uwagę czas trwania pozbawienia wolności R. G. – czyli prawie 7 miesięcy, którego w sposób bezpośrednio odczuwalny, dotknęły niedogodności w jakich przebywał, mianowicie brak odpowiednich warunków higienicznych, otwarta toaleta, słabej jakości jedzenie, bardzo ograniczony kontakt z rodziną, karanie bez podstaw odbieraniem widzeń z matką i narzeczoną, niepewność dalszego losu internowanego, ciasne cele, w których zakwaterowanych było dużo osób, wywieranie nacisku psychicznego na wnioskodawcy w trakcie przesłuchań.

Należy podkreślić, że wskutek warunków, w jakich przebywał internowany zachorował on na świerzb, egzemę, a w późniejszym czasie nadal będąc internowanym – na żółtaczkę. R. G. przy tym nie otrzymał odpowiedniej opieki medycznej w tym czasie.

Skutki internowania odbiły się także na psychice wnioskodawcy już po zwolnieniu, popadł on w depresję, był wycofany, załamał się chorobą matki, ponadto stracił jeden rok studiów, co również jest elementem potęgującym rozmiar doznanej krzywdy.

Odnośnie wysokości zadośćuczynienia pamiętać należy, że utrwalony jest w orzecznictwie pogląd, iż w przypadku osób internowanych kwoty przyznawanych zadośćuczynień winny być wyższe od tych, jakie są przyznawane osobom dochodzącym roszczeń na podstawie art. 552 i następne k.p.k. Sytuacja internowanych była trudniejsza, aniżeli osób pozbawionych wolności w związku z postępowaniem karnym. O pozbawieniu wolności decydował organ administracyjny, zaś internowany nie miał żadnej możliwości zaskarżenia decyzji w przedmiocie pozbawienia wolności ani szans na jakąkolwiek ocenę jej zasadności, co wzbudzało dodatkowo frustrację, żal i poczucie niesprawiedliwości. Istotne było także i to, że nieprzewidywalny był także okres izolacji, zaś osoby internowane miały podstawy by – z uwagi na ówczesną sytuację społeczno-polityczną – odczuwać obawy o swój los (zob. np. wyrok SA w Katowicach z dnia 7 kwietnia 2009 roku, sygn. akt II AKa 68/09).

Podkreślić należy, że internowanie R. G. było nie wynikiem omyłki sądowej, lecz przede wszystkim elementem represji politycznej z uwagi na zaangażowanie na rzecz wolności i niepodległości Państwa Polskiego.

Jednocześnie jednak podnieść należy, że wysokość zadośćuczynienia nie jest rodzajem wynagrodzenia za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego i nie ma ono pełnić funkcji korzyści majątkowej, której kwota faktycznie wynagradzałaby poświęcenie osoby represjonowanej, jej niezłomną i honorową postawę. Oczywiście, osobom walczącym o wolny byt Państwa Polskiego należy się szacunek i wdzięczność, a ich postawa i poświęcenie powinny zostać docenione. Jednakże zadośćuczynienie z tytułu doznanej krzywdy za pozbawienie wolności w związku z ww. działalnością winno być odpowiednie, odnoszące się do rzeczywiście doznanych krzywd i służyć ich skompensowaniu.

Orzekając w kwestii przyznania zadośćuczynienia, Sąd doszedł do przekonania, iż rekompensatą pieniężną adekwatną do stopnia doznanej przez wnioskodawcę krzywdy wynikłej z powodu internowania za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego – uwzględniającą wszystkie wyżej wymienione utracone dobra – będzie suma 140.000 złotych. Kwota 140.000 zł zadośćuczynienia stanowi realnie odczuwalną wartość ekonomiczną, adekwatną do warunków gospodarki rynkowej. Niezależnie od zasług wnioskodawcy dla budowania demokratycznego państwa prawa, wnioskowana kwota 500.000 zł, stanowiłaby źródło wzbogacenia, tracąc funkcję kompensacyjną szkody niematerialnej.

Odsetki ustawowe od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Inne

3.

Sąd, zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, zasądził od Skarbu Państwa na rzecz R. G. kwotę 624 złotych tytułem zwrotu wydatków związanych z ustanowieniem pełnomocnika, mając na uwadze przepisy § 11 ust. 6 i § 17 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie i fakt, że pełnomocnik obecny był podczas 9 terminów rozprawy.

Inne ROZSTRZYGNIĘCIA Zawarte w WYROKU

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2.

Oddalenie wniosku o odszkodowanie ponad kwotę 17 669,03 zł oraz o zadośćuczynienie ponad kwotę 140 000 zł.

Jak wskazano wyżej koniecznym warunkiem dochodzenia odszkodowania jest ustalenie, że istnieje bezpośredni i adekwatny związek przyczynowy pomiędzy powstałą szkodą majątkową a decyzją o internowaniu.

Podkreślić dodatkowo należy, że roszczenie, którego dochodzi wnioskodawca ma charakter cywilnoprawny i to wnioskodawca powinien udowodnić zarówno podstawę, jak i wysokość zgłoszonego roszczenia. Takie stanowisko, które sąd orzekający w przedmiotowej sprawie podziela, zajął m.in. Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 22 czerwca 2020 r. II AKa 230/19 i zgodnie z nim „Sprawy o odszkodowanie i zadośćuczynienie z ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego toczą się na podstawie przepisów procedury karnej, ale uzupełniająco na mocy art. 558 k.p.k. stosuje się przepisy kodeksu postępowania cywilnego. Wobec tego zastosowanie znajduje tu przepis art. 6 kodeksu cywilnego, wedle którego ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Tak więc powinność wykazania twierdzeń uzasadniających zgłoszone roszczenie o odszkodowanie i zadośćuczynienie obciąża wnioskodawcę i działającego na jego rzecz pełnomocnika, a nie sąd".

W przedmiotowej sprawie wnioskodawca nie wykazał aby utrata dochodów z tytułu: straty pasieki, braku możliwości pracy w gospodarstwie rolnym w związku z odbywaniem służby wojskowej w 1986 r. czy też brak zatrudnienia zgodnie ze swoimi kwalifikacjami po ukończeniu studiów pozostawały w bezpośrednim i adekwatnym związku przyczynowym z faktem internowania go przez okres blisko 7 miesięcy w 1982 r. Jeżeli wnioskodawca po ukończeniu studiów miał problemy ze znalezieniem pracy zgodnej ze swoim wykształceniem i ambicjami to było to spowodowane prowadzeniem dalszej działalności niepodległościowej i prezentowaniem określonych poglądów politycznych, jednak nie faktem internowania.

Odnośnie wysokości zadośćuczynienia, jak już wyżej wskazano, kwota musi być odpowiednia; z jednej strony odczuwalna ekonomicznie aby zrekompensować krzywdy, a z drugiej strony nie może być źródłem nieuzasadnionego wzbogacenia.

KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

4.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, zgodnie z którym to przepisem koszty postępowania w sprawach objętych ustawą ponosi Skarb Państwa

PODPIS