Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

Formularz UWO

Sygnatura akt

XII Ko 69/24

WNIOSKODAWCA

K. M.

ZWIĘZŁE PRZEDSTAWIENIE ZGŁOSZONEGO ŻĄDANIA

1.

Odszkodowanie (kwota główna)

Odsetki

--------

-----

2.

Zadośćuczynienie (kwota główna)

Odsetki

100 000 (słownie: sto tysięcy) złotych

wraz z odsetkami ustawowymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty

3.

Inne

3. Ustalenie faktów

3.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

K. M. urodził się w dniu (...) w N.. Pracował jako monter konstrukcji w (...) i (...) (...) z siedzibą w W..

Do chwili wprowadzenia stanu wojennego był aktywnym działaczem (...) w miejscu pracy. Po wprowadzeniu stanu wojennego kolportował list otwarty do dyrektora (...) w sprawie zwolnienia z pracy byłego przewodniczącego Komisji Zakładowej (...), wykazując dużą inicjatywę w zbieraniu podpisów pod listem. Z informacji operacyjnych służb wynikało, że K. M. zamierza wziąć udział w akcji protestacyjnej organizowanej przez (...) w dniu 13 maja 1982 roku.

K. M. został zatrzymany już w dniu 8 maja 1982 roku o godz. 19:30 po pracy w obecności żony i małoletniego dziecka w mieszkaniu, przy czym jako uzasadnienie zatrzymania wskazano, iż stwarza zagrożenie zakłócenia porządku publicznego (przewidziany do internowania). Po zatrzymaniu został przewieziony do Komisariatu Milicji Obywatelskiej przy ul. (...) w W. (dzielnica O.), gdzie przesłuchano go i próbowano zmusić do podpisania deklaracji współpracy jako „(...)”.

W dniu 8 maja 1982 r. zastępca Komendanta Stołecznego Milicji Obywatelskiej złożył wniosek o internowanie K. M. „w związku z działalnością szczególnie groźną dla bezpieczeństwa Państwa i porządku prawnego”.

Decyzja nr (...) o internowaniu zapadła w dniu 9 maja 1982 roku i wnioskodawca został osadzony w dniu 10 maja 1982 roku w Ośrodku (...). Miał wówczas 23 lata.

K. M. miał rozległy wrodzony (...) Oczekiwał na podjęcie leczenia operacyjnego. W dokumentacji medycznej internowanego wskazano, że należy chronić okolice operowane przez urazami. W chwili zatrzymania jego żona była w zagrożonej ciąży. Małżonkowie mieli już jedno małoletnie dziecko.

Wnioskodawca został osadzony w bloku OZ (...) (Oddział Zewnętrzny), gdzie przebywał w celi 6 – osobowej. Na wyposażeniu celi były piętrowe łóżka, cienki materac i koc, bez poduszki, muszla klozetowa była widoczna dla wszystkich. Na oddziale były szczury. Nie korzystał z żywności więziennej, a jedynie z paczek, które pochodziły z pomocy zagranicznej, która docierała do małżonki wnioskodawcy, a ta przekazywała mu to, co można było przekazać zgodnie z przepisami więziennymi. Raz w tygodniu była kąpiel, raz w miesiącu odwiedziny (wnioskodawca miał więcej niż jedno widzenia z poszczególnymi członkami rodziny). Funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa nawiązywali z K. M. kontakt, aby przekonać go do współpracy, jednak on odmawiał. Żył w lęku, gdyż nawet niewielki kontakt ze służbą więzienną, skutkujący urazem mechanicznym, mógł spowodować krwotok z naczyniaka, co z kolei mogło zakończyć się zgonem. Nadto, obawiał się o żonę, która była w drugiej, zagrożonej ciąży.

Decyzją Komendanta Stołecznego Milicji Obywatelskiej uchylono wobec wnioskodawcy internowanie z dniem 12 czerwca 1982 roku z uwagi na planowany zabieg operacyjny oraz stan zagrożenia ciąży jego żony. Przy czym wnioskodawca rzeczywiście został zwolniony w dniu 14 czerwca 1982 roku.

K. M. był zatrzymany od dnia 8 maja 1982 roku godz. 19:30 do dnia 14 czerwca 1982 roku, czyli łącznie 42 dni.

Po zwolnieniu z internowania, przebył zaplanowaną wcześniej operację (...). Do pracy zwrócił po 2 miesiącach.

Wniosek wraz z załącznikami

k. 1 – 22

Kopie dokumentów nadesłanych przez IPN

k. 38 – 53

Płyta CD nadesłana przez IPN zawierające zdigitalizowane akta dot. K. M.

k. 54

Wydruki dokumentów IPN (...) (...)

k. 80 – 91

Wydruki dokumentów IPN (...) (...)

k. 92 – 106v

Kopia świadectwa zwolnienia internowanego

k. 108

Zeznania wnioskodawcy K. M.

k. 109 – 110v

3.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

4.  ocena DOWODów

Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 3.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

3.1

Zeznania wnioskodawcy K. M.

Sąd dał wiarę zeznaniom wnioskodawcy w zakresie, w jakim opisał okoliczności swojego zatrzymania, jak również warunki internowania. Wątpliwości Sądu nie budziły także zeznania K. M. w kwestii stanu psychicznego, w jakim znajdował się zarówno w dniu zatrzymania, jak też w przeciągu kolejnych dni internowania. Zeznania wnioskodawcy znajdują swoje odzwierciedlenie (co do faktów) w dokumentach przekazanych przez IPN.

3.1

Dokumenty załączone przez wnioskodawcę do wniosku oraz złożone podczas rozprawy

Sąd uznał zgromadzony w sprawie i wymieniony ogół dokumentów za w pełni wiarygodny i znajdujący potwierdzenie w przekazanych dokumentach na temat wnioskodawcy przez IPN oraz zeznaniach wnioskodawcy.

3.1

Dokumenty przekazane przez IPN dot. K. M.

W ocenie Sądu, żadnych wątpliwości nie budziły, co do swej wiarygodności i rzetelności, dokumenty przekazane przez IPN dotyczące K. M. – przedstawiały one powody jego internowania, wydane decyzje oraz długość czasu odosobnienia. Z materiałów archiwalnych IPN wynika, że do internowania K. M. doszło z uwagi na jego działalność opozycyjną.

4.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów

(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 3.1 albo 3.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

PODSTAWA PRAWNA

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

------------------

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

art. 8 ust 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U.2024.442 t.j.)

Obowiązek zapłaty odsetek został uregulowany w art. 481 k.c. W każdym wypadku opóźnienia dłużnika w zapłacie świadczenia pieniężnego wierzyciel może domagać się świadczenia ubocznego w postaci odsetek za opóźnienie. Odsetki należą się, w myśl wyraźnego brzmienia art. 481 § 1 k.c., jedynie od zobowiązań pieniężnych.

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

W świetle dokumentacji archiwalnej z IPN (załącznik do akt sprawy – kopie materiałów archiwalnych o sygn. IPN (...), IPN (...) (...), IPN (...) IPN (...) (...) na płycie CD – k. 54 oraz k. 39 – 53) nie ma żadnych wątpliwości, że wobec K. M. wydano decyzję o internowaniu i decyzja ta była wykonywana.

Inne

3.

-----------------

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

------------------------

ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU W PRZEDMIOCIE ŻĄDANIA

Zwięźle o powodach rozstrzygnięcia

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

-----------

-------------

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

35 000 (trzydzieści pięć tysięcy) złotych

wraz z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty

Inne

3.

Wniosek K. M. o przyznanie zadośćuczynienie za okres internowania niewątpliwie zasługiwał na uwzględnienie co do zasady, natomiast dochodzoną kwotę Sąd uznał za uzasadnioną w części.

Stosownie do treści przepisu art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U.2024.442 t.j.) osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia lub wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 roku w Polsce stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wykonania orzeczenia lub decyzji.

Ponad wszelką wątpliwość wydana decyzja Komendanta Wojewódzkiego Milicji Obywatelskiej nr (...) z dnia 9 maja 1982 roku o internowaniu K. M., na podstawie art. 42 dekretu z dnia 13 grudnia 1981 roku o ochronie bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego w czasie obowiązywania stanu wojennego, była wynikiem jego udziału w strukturach demokratycznej opozycji w ramach (...).

Wskutek wykonania tej decyzji K. M. został pozbawiony wolności w formie internowania w okresie od dnia 8 maja 1982 roku godz. 19:30 do dnia 14 czerwca 1982 roku, zatem łącznie przez 42 dni, wobec czego przysługuje mu roszczenie o zadośćuczynienie od Skarbu Państwa na podstawie w ww. ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U.2024.442 t.j.).

Określając wysokość zadośćuczynienia Sąd stosował kryterium wynikające z treści art. 445 § 1 k.c., który stanowi, iż zadośćuczynienie winno być „odpowiednie”. Mimo, że pojęcie „sumy odpowiedniej” ma charakter niedookreślony, to w orzecznictwie wskazuje się kryteria, którymi należy kierować się przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia. Winno mieć ono charakter kompensacyjny, a więc musi przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną, nie będącą jednakże wartością nadmierną w stosunku do doznanej krzywdy. Na wysokość zadośćuczynienia składają się cierpienia pokrzywdzonego – tak fizyczne, jak i psychiczne, których rodzaj, czas trwania i natężenie należy każdorazowo określić w kontekście materiału dowodowego sprawy. Indywidualny charakter zadośćuczynienia przesądza o tym, że ostateczne ustalenia, jaka konkretna kwota jest „odpowiednia”, z istoty swej należy do sfery swobodnego uznania sędziowskiego, lecz nie może być to uznanie dowolne. W orzecznictwie przyjmuje się, że zadośćuczynienie ma służyć złagodzeniu doznanej krzywdy, stanowić ekonomiczne odczuwaną wartość, a jednocześnie nie może być źródłem wzbogacenia.

Utrwalony jest w orzecznictwie pogląd, że w przypadku osób internowanych kwoty przyznawanych zadośćuczynień winny być wyższe od tych, jakie są przyznawane osobom dochodzącym roszczeń na podstawie art. 552 i następne k.p.k. Sytuacja internowanych była trudniejsza, aniżeli osób pozbawionych wolności w związku z postępowaniem karnym. O pozbawieniu wolności decydował organ administracyjny. Nieprzewidywalny był także okres izolacji, zaś osoby internowane miały podstawy by – z uwagi na ówczesną sytuację polityczną – odczuwać obawy o swój los.

O powyższym świadczą zeznania K. M., który wskazał, że nie wiedział, ile czasu będzie internowany, ani co jego (w związku z jego sytuacją zdrowotną – każdy uraz mógł skutkować obfitym krwotokiem, a w konsekwencji zgonem), czy jego rodzinę (żonę, która była w zagrożonej ciąży i miała złe wyniki badań, a także przy żonie pozostało dziecko) spotka. Wnioskodawca był świadkiem działań atandy więziennej (grupy strażników zajmującej się np. tłumieniem buntu więźniów), co również potęgowało jego obawę o własne zdrowie i życie. Tym samym odczuwał stałą i momentami narastającą krzywdę psychiczną, wiedząc, iż de facto żadnego czynu zabronionego nie popełnił, zaś działania ówczesnej władzy wobec niego miały charakter prewencyjny i niesprawiedliwy.

Przechodząc do poniesionej przez wnioskodawcę krzywdy i związanego z tym zadośćuczynienia na wstępie wspomnieć należy, iż zadośćuczynienie obejmuje rekompensatę za szkodę niematerialną wynikłą z pozbawienia wolności. Stanowią ją negatywne przeżycia psychiczne wiążące się nie tylko z faktem pozbawienia wolności, ale również z tym, w jakich okolicznościach do niego doszło, w jaki sposób dana osoba była traktowana podczas odizolowania. Określając wysokość zadośćuczynienia, należy wziąć pod uwagę nie tylko czas trwania pozbawienia wolności, ale także stopień dolegliwości, z jaką wiązało się stosowanie tego najsurowszego środka dyscyplinującego, a więc przykrości i przeżycia natury moralnej z tego wynikające (uczucie przykrości, utrata dobrego imienia), konieczność poddania się rygorom związanym ze stosowaniem procedury zatrzymania, jak również ewentualny ostracyzm środowiskowy i nieprzychylne reakcje po zwolnieniu (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 9 kwietnia 2008 roku w sprawie o sygn. akt II AKa 46/08).

Stąd też, zdaniem Sądu, wskazana przez prokuratora kwota 15 000 złotych jawi się jako znikoma, przy czasie internowania wnioskodawcy tj. 42 dni, co wiązało się z obciążeniem psychicznym, obawami o swoje zdrowie i zdrowie najbliższych.

Odnosząc się do deklarowanego poczucia krzywdy wnioskodawcy, Sąd przyjął za wiarygodne, że przebywając w odosobnieniu, oderwany od rodziny, odczuwał on niepewność, obawę o swój los, zdrowie i życie, los najbliższych, odczuwał dyskomfort warunków pozbawienia wolności (warunki w celi urągały godności, przebywał de facto w warunkach więziennych, był zdany na korzystanie z żywności przekazywanej przez żonę, bowiem podawane posiłki były niejadalne), na które w żadnej mierze nie zasłużył.

Wnioskodawca był nakłaniany w tym czasie do podjęcia współpracy z SB, a odmowa, czego był świadomy, przyczyniła się tak do decyzji o internowaniu, jak i skutkowała jego dalszym trwaniem.

Obiektywizując zakres krzywdy doznanej przez K. M., na podstawie jego zeznań i dostępnego materiału dowodowego, Sąd wziął pod uwagę, że czas internowania był relatywnie krótki (42 dni).

Ważąc powyższe, Sąd uznał kwotę 35 000 złotych jako adekwatną tytułem zadośćuczynienia za okres 42 dni internowania w Ośrodku Odosobnienia W. w podanych przez niego warunkach, bez dodatkowych dolegliwości fizycznych (jakie miały miejsce w przypadku niektórych internowanych, uczestniczących w tzw. „ścieżkach zdrowia”) i bez nadzwyczaj negatywnych doznań psychicznych. Będzie ona właściwą rekompensatą doznanej krzywdy przez wnioskodawcę. Kwota ta odpowiada obecnie ponad czterokrotności średniej płacy (przecięte miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale 2024 roku wyniosło 8.266,30 złotych – zgodnie z ogłoszeniem Prezesa GUS z dnia 21 października 2024 roku w sprawie przeciętego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale 2024 roku). W sytuacji gdy powszechnie wiadomo, że nawet połowa społeczeństwa obecnie nie osiąga dochodów w wysokości przeciętego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, przyjętej kwoty zadośćuczynienia nie sposób uznać za symboliczną, gdyż w ocenie Sądu, stanowi realną wartość ekonomiczną i adekwatnie łagodzi skutki doznanej przez K. M. krzywdy.

Tym samym Sąd uznał, że zgłoszone roszczenie o zasądzenie na rzecz wnioskodawcy zadośćuczynienia w kwocie 100 000 złotych za okres internowania było w kontekście ustalonych okoliczności znacznie wygórowane i nie wykazane żądnymi wyjątkowymi okolicznościami, których Sąd nie uwzględnił, wobec czego w pozostałym uwzględniony, zakresie Sąd zgłoszony przez K. M. wniosek oddalił.

Orzekając o żądaniu wnioskodawcy Sąd uznał za zasadne zasądzenie odsetek od daty prawomocności wyroku. Odsetki od sumy pieniężnej stanowiącej zadośćuczynienie za internowanie są wynagrodzeniem za opóźnienie w zapłacie sumy pieniężnej, która jest już wymagalna.

Inne ROZSTRZYGNIĘCIA Zawarte w WYROKU

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

2.

Przyznanie zadośćuczynienia w kwocie 35 000 złotych obligowało Sąd do oddalenia wniosku w pozostałej części.

W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, iż zadośćuczynienie nie może osiągać wartości nadmiernej w stosunku do doznanej krzywdy oraz musi być utrzymane w rozsądnych granicach i dostosowane do majątkowych stosunków panujących w społeczeństwie. Uzasadnia to miarkowanie zadośćuczynienia w oparciu o kryteria obiektywne, związane z przyjętymi w społeczeństwie ocenami (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 13 lutego 2013 roku, sygn. akt II AKa 25/13, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 29 marca 2012 roku, sygn. akt II AKa 21/12, czy też wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 31 stycznia 2013 roku, sygn. akt II AKa 3/13).

KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

3.

Zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 roku o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U.2024.442 t.j.) koszty postępowania ponosi Skarb Państwa. W związku z powyższym, kosztami postępowania niniejszej sprawy obciążono Skarb Państwa.

PODPIS

Sędzia SO Agnieszka Jarosz