Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

Formularz UWO

Sygnatura akt

XII Ko 98/25

WNIOSKODAWCA

J. P.

ZWIĘZŁE PRZEDSTAWIENIE ZGŁOSZONEGO ŻĄDANIA

1.

Odszkodowanie (kwota główna)

Odsetki

1.

-

-

2.

Zadośćuczynienie (kwota główna)

Odsetki

1.

Kwota 700.000 zł (zgodnie ze stanowiskiem przedstawionym w piśmie procesowym k.152 v. i na rozprawie głównej w dniu 17 czerwca 2025 r. - k. 208) z tytułu internowania w okresie od 13 grudnia 1981 r. do 12 lipca 1982 r.

Ustawowe odsetki za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

3.

Inne

1.

Zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Ustalenie faktów

Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

3.1.1.

W 1980 r. J. P. był zatrudniony jako inżynier budownictwa w Zakładzie (...) Z.. Po powstaniu (...) aktywnie zaangażował się w działalność opozycyjną. We wrześniu 1980 r. był jednym z założycieli (...) Komitetu (...) (...) Regionu Z. i był kierownikiem Działu (...). W październiku 1980 r. został Zastępcą Przewodniczącego (...) Region Z., a w czerwcu 1981 r. - wiceprzewodniczącym Zarządu Regionu Z. (...).

W latach 1980-1981 J. P. aktywnie angażował się w działalność związkową. Jako kierownik Działu (...) odbył wiele spotkań z załogami zakładów pracy województwa (...), informował ich o sytuacji, niebezpieczeństwach oraz organizował pomoc prawną.

Z powodu swojej działalności J. P. był obiektem operacyjnego sprawdzenia przez organa Służby Bezpieczeństwa.

W dniu 13 grudnia 1981 r. ok. godz. 03:30 J. P. został zatrzymany przez funkcjonariuszy (...) na podstawie decyzji nr (...) o internowaniu wystawionej przez Komendanta (...) w Z.. J. P. został skuty kajdankami i przewieziony do Komendy (...) w Z., gdzie na kilka godzin zamknięto go w jednoosobowej celi w piwnicy budynku.

Następnie J. P. został przewieziony do Aresztu Śledczego w Z.. Został umieszczony w 4-osobowej celi o szerokości ok. 2,5, z dwoma piętrowymi łóżkami. Cela nie miała okna, tylko matową szybę na wysokości ok. 3-4 m. W celi znajdowała się toaleta, zlew i mały żelazny stolik. Jakość wody w celi była słaba. Cela nie była ogrzewana. W celi stale przebywało 3-4 osoby. Przez pierwsze 2 tygodnie pobytu J. P. w ogóle nie opuszczał celi. Później został wyprowadzony do łaźni.

Rodzina J. P. nie miała o nim żadnych informacji po jego zatrzymaniu. Dopiero po pewnym czasie żona zauważyła go na spacerniaku Aresztu Śledczego. Nikt nie mógł odwiedzać go w Areszcie Śledczym.

W czasie internowania w Areszcie Śledczym J. P. był kilkukrotnie przesłuchiwany przez Służbę Bezpieczeństwa, gdzie grożono mu i wywierano presję psychiczną. Obwiniano go o wielomilionowe straty materialne w związku ze strajkami pracowników w zakładach pracy i mówiono mu, że nigdy nie zostanie zwolniony.

W dniu 9 stycznia 1982 r. J. P. został przewieziony do Zakładu Karnego w G.. Warunki bytowe w porównaniu do Aresztu Śledczego w Z. uległy poprawie - cele były dużo większe, były sanitariaty. Odwiedziny były możliwe raz na miesiąc, można były otrzymywać paczki. W okresie od 29 maja 1982 r. do 30 maja 1982 r. J. P. uzyskał przepustkę na zawarcie ślubu.

Podczas pobytu w G. zaproponowano J. P. zwolnienie, jeżeli zgodzi się wyjechać z kraju.

W dniu 12 lipca 1982 r. wydana została przez Komendanta (...) w Z. decyzja nr (...) o uchyleniu internowania J. P..

Po internowaniu J. P. jego narzeczona - późniejsza żona - została zwolniona z pracy i nie mogła znaleźć nowej.

W czasie internowania była żona wytoczyła J. P. sprawę o odebranie władzy rodzicielskiej pod pretekstem braku kontaktu z synem, ale sąd nie uwzględnił tego wniosku.

Internowanie J. P. odbiło się na zdrowiu jego ojca.

Sam J. P. nie odniósł w związku z internowaniem żadnego uszczerbku na zdrowiu fizycznym. Natomiast psychicznie przeżywa pozbawienie wolności i konieczność wyjazdu z Polski do dzisiaj.

Po zwolnieniu z internowania J. P. w dalszym ciągu pracował w dotychczasowym zakładzie pracy, ale wielokrotnie dawano mu do zrozumienia, że zostanie zwolniony.

W dniu 13 grudnia 1982 r. J. P. wyjechał z Polski. W 1988 r. uzyskał obywatelstwo (...), w związku z czym utracił obywatelstwo polskie, którego nie odzyskał do tej pory.

zeznania J. P.

208 -210

wniosek o odszkodowanie i zadośćuczynienie z dnia 17 listopada 2008 r.,

rozszerzenie wniosku o zadośćuczynienie z dnia 6 maja 2025 r.

1-2

152-155

dokumenty archiwalne

18-20, 23-32, 60-95, 171-205

pismo procesowe z załącznikami

152-170

3.1.2.

Wyrokiem z dnia 9 listopada 2009 r. w sprawie o sygn. akt VIII Ko 35/09 Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził na rzecz J. P. kwotę 4.000 zł tytułem odszkodowania oraz kwotę 21.000 zł tytułem zadośćuczynienia, obie kwoty z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, w związku z wykonaniem wobec J. P. decyzji o internowaniu z dnia 13.12.1981 r.

Na wniosek J. P. Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 9 kwietnia 2025 r. w sprawie o sygn. akt II AKo 152/25 wznowił na korzyść wnioskodawcy postępowanie w sprawie VIII Ko 35/09 i uchylił w/w wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie przekazując temu sądowi sprawę do ponownego rozpoznania.

wyrok SO w Warszawie

39

wniosek o wznowienie postępowania

46-49

wyrok SA w Warszawie

105-110

Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Fakt

Dowód

Numer karty

3.2.1.

ocena DOWODów

Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 3.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

3.1.1

zeznania J. P.

Sąd uznał zeznania wnioskodawcy za wiarygodne, gdyż są jasne, logiczne i konsekwentne, ponadto korespondują z zebranym materiałem dowodowym w postaci materiałów archiwalnych.

dokumenty archiwalne

Autentyczność dokumentów nie była kwestionowana przez strony i nie budziła także wątpliwości Sądu, w związku z tym Sąd uznał je za wiarygodne.

wniosek o odszkodowanie i zadośćuczynienie z dnia 17 listopada 2008 r., pismo procesowe z załącznikami z dnia 6 maja 2025 r.

Treść tych dokumentów nie była kwestionowana przez strony, koresponduje także z zeznaniami wnioskodawcy, w związku z czym brak jest podstaw do kwestionowania wiarygodności tych dowodów.

3.1.2

wyrok SO w Warszawie, wniosek o wznowienie postępowania, wyrok SA w Warszawie

Dokumenty urzędowe, bezsporne.

Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 3.1 albo 3.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

PODSTAWA PRAWNA

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

1.

-

-

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

-

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

1.

Art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego

Odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty od kwoty 159.000 zł

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (dalej: "ustawa lutowa") osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia albo wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wydania lub wykonania orzeczenia albo decyzji. Roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie nie przedawniają się.

Niewątpliwie wcześniej przedstawiony stan faktyczny uzasadnił wypełnienie dyspozycji w/w przepisu. J. P. na mocy decyzji nr (...) z dnia 13 grudnia 1981 r. o internowaniu Komendanta (...) w Z. został zatrzymany a następnie pozbawiony wolności w wyniku wykonania decyzji w okresie od dnia 13 grudnia 1981 r. do dnia 12 lipca 1982 r. w związku z jego działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego w ramach (...). W związku z tym J. P. miał prawo domagać się zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.

Odnośnie odsetek wskazać należy, że orzeczenie sądu w przedmiocie zadośćuczynienia jest orzeczeniem konstytutywnym, tym samym zobowiązanie Skarbu Państwa do stosowanej wypłaty powstaje w momencie jego prawomocnego przesądzenia. W związku z tym Sąd przyznał wnioskodawcy ustawowe odsetki za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty. Jednocześnie jako podstawę obliczenia odsetek Sąd przyjął kwotę 159.000 zł (nie zaś zasądzoną kwotę 180.000 zł), w związku z wypłaceniem kwoty 21.000 zł na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 9 listopada 2009 r. w sprawie o sygn. akt VIII Ko 35/09.

Inne

3.

1.

Art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Zwięźle o powodach podstawy prawnej

Zgodnie z treścią art. 13 ust. 1 ustawy lutowej koszty postępowania w sprawach objętych ustawą, w tym z tytułu ustanowienia pełnomocnika, ponosi Skarb Państwa. W związku z ustanowieniem przez wnioskodawcę pełnomocnika zasadne było zasądzenie na rzecz wnioskodawcy zwrotu poniesionych w związku z tym wydatków.

ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU W PRZEDMIOCIE ŻĄDANIA

Zwięźle o powodach rozstrzygnięcia

Odszkodowanie

1.

Kwota główna

Odsetki

1.

Zadośćuczynienie

2.

Kwota główna

Odsetki

1.

180.000 zł (sto osiemdziesiąt tysięcy złotych)

Ustalając wysokość zasądzonego zadośćuczynienia, Sąd miał na uwadze, że winno być one "odpowiednie" do poniesionych krzywd. Ma ono odzwierciedlać rzeczywiście doznaną przez osobę represjonowaną krzywdę i służyć skompensowaniu doznanych cierpień. Zadośćuczynienie powinno być odczuwalne dla wnioskodawcy, jednakże nie może być źródłem nieuzasadnionego zarobku. Zadośćuczynienie jako rekompensata za doznane cierpienia fizyczne i krzywdy moralne, zgodnie z ukształtowanym orzecznictwem, nie może mieć ani charakteru symbolicznego, ani nie może być nadmierne, bowiem jego wysokość nie może służyć bezpodstawnemu wzbogaceniu internowanego.

Przy szacowaniu wysokości zadośćuczynienia Sąd miał na względzie rodzaj krzywdy doznanej przez J. P. w związku z jego internowaniem. Wysokość zadośćuczynienia zależy od długości okresu, w ciągu którego osoba represjonowana była niesłusznie pozbawiona wolności, warunków pobytu w trakcie internowania, stosowanej wobec osoby pozbawionej wolności w sposób bezprawny przemocy, a także wpływu stosowanych represji na życie i zdrowie osoby bezprawnie pozbawionej wolności. Kryteria oceny wysokości zadośćuczynienia winny być rozważane w związku z konkretną osobą pokrzywdzonego.

Sąd uwzględniając roszczenie wnioskodawcy wziął przede pod uwagę czas trwania pozbawienia wolności J. P., który wynosił 7 miesięcy. Okres ten wnioskodawca spędził w dwóch miejscach odosobnienia - w Areszcie Śledczym w Z. oraz w Zakładzie Karnym w G. - w których warunki osadzania istotnie się różniły. W Areszcie Śledczym w Z. warunki były niewątpliwie bardzo ciężkie. Wnioskodawca był przez prawie miesiąc osadzony z 2-3 innymi osobami w niewielkiej, słabo oświetlonej celi. Brak było należytych warunków higienicznych i sanitarnych (wspólna toaleta, kran z brudną wodą, określaną przez wnioskodawcę jako "bryja"), słabej jakości jedzenie, brak jakiegokolwiek kontaktu z rodziną (dodatkowo rodziny wnioskodawcy nie poinformowano co działo się z wnioskodawcą, dopiero kiedy żona zauważyła go na spacerniaku dowiedziała się gdzie wnioskodawca przebywa i że w ogóle żyje), przesłuchiwanie wnioskodawcy z wywieraniem nacisku psychicznego, ograniczona możliwość opuszczania celi (wnioskodawca pierwszy raz opuścił cele po 2 tygodniach, dopiero wtedy mógł skorzystać z łaźni).

Sąd wziął jednak także pod uwagę, że w w/w warunkach wnioskodawca przebywał niecały miesiąc. Pozostały okres internowania spędził w Zakładzie Karnym w G., gdzie warunki bytowe uległy istotnej poprawie. Cele były większe, wyższy był standard sanitarny, istniała możliwość kontaktu z najbliższymi (chociaż ograniczona na jednego razu w miesiącu), wnioskodawca mógł odbierać paczki, udzielono mu także przepustki na ślub. Jednocześnie wnioskodawca pozostawał w stanie niepewności co do swojego dalszego losu, w szczególności czasu jego internowania. W dalszym ciągu wywierano na niego presję psychiczną, sugerując wyjazd z Polski w zamian za uchylenie decyzji o internowaniu.

Dodatkową konsekwencją internowania wnioskodawcy, było wytoczenie przez jego byłą żonę sprawy o pozbawienie go władzy rodzicielskiej nad małoletnim synem, jako powód wskazując brak kontaktu z synem (który był niemożliwy z uwagi na internowanie wnioskodawcy). Ówczesna narzeczona wnioskodawca (którą w tym czasie poślubił) została po jego internowaniu zwolniona z pracy i nie mogła znaleźć zatrudnienia. Internowanie wnioskodawcy odbiło się także na stanie zdrowia jego ojca, a także na zdrowiu psychicznym wnioskodawcy, który do dzisiaj bardzo to przeżywa. Było to widoczne w trakcie składania zeznań przed Sądem, kiedy wnioskodawcy wielokrotnie łamał się głos i nie mógł zeznawać.

Kolejną konsekwencją internowania wnioskodawcy było zmuszenie go do opuszczenia Polski. Naciski takie pojawiły się w trakcie internowania i uzależniano decyzję o uchyleniu internowania od wyjazdu wnioskodawcy z Polski. Dalszą tego konsekwencją była utrata obywatelstwa polskiego, w związku z nabyciem przez wnioskodawcę obywatelstwa Szwecji. Wnioskodawca do dnia dzisiejszego nie odzyskał polskiego obywatelstwa, co niewątpliwie jest dla niego znaczną dolegliwością z uwagi na wykazaną przez niego patriotyczną postawę i działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Odnośnie wysokości zadośćuczynienia pamiętać należy, że utrwalony jest w orzecznictwie pogląd, iż w przypadku osób internowanych kwoty przyznawanych zadośćuczynień winny być wyższe od tych, jakie są przyznawane osobom dochodzącym roszczeń na podstawie art. 552 i następne k.p.k. Sytuacja internowanych była trudniejsza, aniżeli osób pozbawionych wolności w związku z postępowaniem karnym. O pozbawieniu wolności decydował organ administracyjny, zaś internowany nie miał żadnej możliwości zaskarżenia decyzji w przedmiocie pozbawienia wolności, ani szans na jakąkolwiek ocenę jej zasadności, co wzbudzało dodatkowo frustrację, żal i poczucie niesprawiedliwości. Istotne było także i to, że nieprzewidywalny był także okres izolacji, zaś osoby internowane miały podstawy by - z uwagi na ówczesną sytuację społeczno-polityczną - odczuwać obawy o swój los (zob. np. wyrok SA w Katowicach z dnia 7 kwietnia 2009 r., sygn. akt II AKa 68/09).

Podkreślić należy, że internowanie J. P. nie było wynikiem omyłki sądowej, lecz elementem represji politycznej z uwagi na istotne zaangażowanie wnioskodawcy na rzecz wolności i niepodległości Państwa Polskiego.

Jednocześnie podnieść jednak należy, że wysokość zadośćuczynienia nie jest rodzajem wynagrodzenia za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego i nie ma ono pełnić funkcji korzyści majątkowej, której kwota faktycznie wynagradzałaby poświęcenie osoby represjonowanej i jej postawę. Oczywiście, osobom walczącym o wolny byt Państwa Polskiego należy się szacunek i wdzięczność, a ich postawa i poświęcenie powinny zostać docenione. Jednakże zadośćuczynienie z tytułu doznanej krzywdy za pozbawienie wolności w związku z w/w działalności winno być odpowiednie, odnoszące się do rzeczywiście doznanych krzywd i służyć ich skompensowaniu.

Orzekając w kwestii przyznania zadośćuczynienia, Sąd doszedł do przekonania, iż żądana przez wnioskodawcę kwota 700.000 zł stanowiłaby źródło wzbogacenia, tracąc funkcję kompensacyjną szkody niematerialnej. Wnioskodawca niewątpliwie przebywał w bardzo ciężkich warunkach podczas internowania w AŚ w Z., wskazać jednak należy, iż w tym miejscu przebywał przez niecały miesiąc, pozostałe 6 miesięcy internowania spędził w ZK w G., gdzie warunki bytowe były znacznie lepsze. Dodatkowo Sąd przy określaniu wysokości zadośćuczynienia musiał wziąć pod uwagę, że na skutek internowania wnioskodawca nie doznał uszczerbku na zdrowiu fizycznym, co sam potwierdził swoich zeznaniach (k. 210). Mieć także na uwadze należy, iż warunki w jaki wnioskodawca był internowany nie odznaczały się szczególną dolegliwością w porównaniu z warunkami, w jakich internowane były inne osoby podczas stanu wojennego.

Mając na uwadze przytoczone wyżej okoliczności dotyczące warunków internowania wnioskodawcy oraz konsekwencji internowania dla jego dalszego życia, Sąd doszedł do przekonania, iż rekompensatą pieniężną adekwatną do stopnia doznanej przez wnioskodawcę krzywdy wynikłej z powodu internowania za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego będzie suma 180.000 zł. Stanowi ona realnie odczuwalną wartość ekonomiczną, adekwatną do warunków gospodarki rynkowej. Nie może być także uznana za wzbogacenie wnioskodawcy.

W związku z powyższym wniosek o zasądzenie zadośćuczynienia w pozostałym zakresie Sąd oddalił.

Na poczet zasądzonej kwoty zadośćuczynienia Sąd zaliczył kwotę 21.000 zł zasądzoną wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 9 listopada 2009 r. w sprawie o sygn. akt VIII Ko 35/09 i wypłaconą już wnioskodawcy. Wskazać należy, iż przedmiotowa sprawa prowadzona jest na skutek wznowienia postępowania VIII Ko 35/09, z uwagi na fakt, iż pierwotny wyrok został wydany w czasie obowiązywania art. 8 ust. 1a ustawy lutowej, który ograniczał wartość zasądzanego odszkodowania i zadośćuczynienia do kwoty łącznie 25.000 zł. Przepis ten został po wydaniu wyroku w sprawie VIII Ko 35/09 uznany za niekonstytucyjny, co dało wnioskodawcy podstawę do wystąpienia z wnioskiem o wznowienie postępowania i żądanie dalszych kwot tytułem zadośćuczynienia. Wyrok w sprawie VIII Ko 35/09 został uchylony przez Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 9 kwietnia 2025 r. w sprawie o sygn. akt II AKo 152/25, stąd też konieczne było zasądzenie zadośćuczynienia w kwocie 180.000 zł, a następnie zaliczenie na jej poczet kwoty 21.000 zł, która faktycznie została wypłacona wnioskodawcy po uprawomocnieniu się wyroku w sprawie VIII Ko 35/09. Na czas zasądzenia i wypłacenia kwoty 21.000 zł było to około 7 średnich krajowych pensji, czyli na chwilę obecną około 62.000 zł. Wnioskodawcy przyznano zatem po 30.000 zł za miesiąc internowania, co jest, w ocenie Sądu, w realiach niniejszej sprawy kwotą adekwatną do wszystkich podniesionych wyżej okoliczności.

Sąd zasądził na rzecz wnioskodawcy odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, jako podstawę obliczenia odsetek przyjmując kwotę 159.000 zł (kwota zasądzonego zadośćuczynienia pomniejszona o kwotę zasądzoną wyrokiem w sprawie VIII Ko 35/09), albowiem kwota 21.000 zł została już wypłacona wnioskodawcy, w związku z czym Skarb Państwa obowiązany będzie wypłacić po uprawomocnieniu się orzeczenia kwotę 159.000 zł, od tej zatem kwoty należy liczyć odsetki za opóźnienie.

Inne

3.

1.

Koszt ustanowienia przez wnioskodawcę pełnomocnika w sprawie Sąd ustalił na podstawie § 11 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1935, z późn. zm.) na kwotę 240 zł.

Inne ROZSTRZYGNIĘCIA Zawarte w WYROKU

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

KOszty procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

3

Sąd kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa, stosownie do treści art. 13 ustawy lutowej.

PODPIS