Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawy XVI Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodnicząca: SSO Beata Dzierżko

Protokolant: sekretarz sądowy Wiktoria Sokulska

po rozpoznaniu na rozprawie

w dniu 12 września 2024 r. w Warszawie

sprawy z powództwa J. B. (1)

przeciwko (...) spółce akcyjnej w W.

o zapłatę

I  zasądza od pozwanego (...) Bank spółki akcyjnej w W. na rzecz powoda J. B. (1) kwotę 177 460,73 zł (sto siedemdziesiąt siedem tysięcy czterysta sześćdziesiąt złotych siedemdziesiąt trzy grosze) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od kwoty 141 259,96 zł od 1 stycznia 2021r. do dnia zapłaty i od kwoty 36 200,77 zł od 3 marca 2021r. do dnia zapłaty;

II  w pozostałym zakresie oddala powództwo;

III  ustala, że powód J. B. (1) wygrał sprawę w 61% i pozostawia szczegółowe wyliczenie kosztów procesu referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się wyroku.

SSO Beata Dzierżko

Sygn. akt XVI GC 56/21

UZASADNIENIE

Pozwem z 12 stycznia 2021 roku (wpływ bezpośredni) J. B. (1) wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Bank spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 112 157,99 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych liczonymi od 1 stycznia 2021 r. do dnia zapłaty, a także kwoty 177 460,73 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w transakcjach handlowych liczonymi od kwoty 141 259,96 zł od 1 stycznia 2021r. do dnia zapłaty, zaś od kwoty 36 200,77 zł od dnia następującego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, iż powód domaga się zapłaty odszkodowania za nienależyte wykonywanie przez pozwanego umowy agencyjnej, co skutkowało wypowiedzeniem przez powoda tej umowy ze skutkiem natychmiastowym z winy pozwanego banku. Wysokość odszkodowania ustalona została na łączną kwotę 672 947,97 zł jako wartość 6-miesięcznego wynagrodzenia powoda, tj. należnego za przewidziany umową okres wypowiedzenia. Powód zaznaczył, iż dochodzi części przysługującego mu roszczenia w kwocie 112 157,99 zł zastrzegając sobie możliwość rozszerzenia powództwa do pełnej kwoty. Ponadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 177 460,73 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia (ewentualnie świadczenia nienależnego) w związku z niezgodnym z umową pomniejszeniem w okresie od maja 2020r. do września 2020r. włącznie, składnika wynagrodzenia powoda jakim były „(...) do (...) należnej powodowi kwoty.

W odpowiedzi na pozew (...) Bank spółka akcyjna w W. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, iż powództwo jest bezzasadne z uwagi na skuteczne wypowiedzenie umowy agencyjnej przez pozwany bank, co powoduje bezpodstawność jakichkolwiek roszczeń odszkodowawczych. Zarzucono także niewykazanie przez powoda roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

8 sierpnia 2012r. (...) Bank spółka akcyjna z siedzibą w W. zawarła z J. B. (1) jako agentem prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...)umowę agencyjną nr (...). Umowa była wielokrotnie zmieniana aneksami. Tekst jednolity umowy został uzgodniony aneksem nr 11 z 5 listopada 2015r. (bezsporne; umowa wraz z załącznikami i aneksami, k. 49-298).

Przedmiotem umowy łączącej strony było określenie zasad oraz ustalenie obowiązków stron wynikających z powierzenia agentowi wykonywania, w sposób ciągły, na rzecz i w imieniu banku usług pośrednictwa w zakresie czynności bankowych i realizowanych czynności faktycznych zgodnie z art. 6a ustawy Prawo bankowe (§2 ust.1). Agent oświadczył, iż poddaje się analizie wskaźników szkodowości uruchomień kredytów udzielanych przez bank na warunkach określonych w umowie i jej załącznikach (§ 14 ust. 2). Bank miał monitorować jakość portfela pożyczek sprzedanych przez każdą placówkę partnerską agenta. W przypadku pogarszającej się jakości portfela pożyczek, bank mógł odebrać możliwość weryfikacji na drugą rękę wniosków kredytowych, zablokować operacyjnie placówkę partnerską lub rozwiązać umowę agencyjną w zakresie placówki, która przekroczyła akceptowany poziom wskaźnika jakości portfela (§14 ust. 20). W przypadku nieprzestrzegania postanowień umowy oraz wewnętrznych przepisów banku, bank miał prawo skierować do agenta upomnienie, m.in. gdyby nastąpiło przekroczenie wskaźnika jakości portfela kredytowego (§14 ust. 21 lit. a). Umowa została zawarta na czas nieokreślony z możliwością jej rozwiązania z zachowaniem 6- miesięcznego okresu wypowiedzenia ze skutkiem na koniec miesiąca. Ponadto umowa mogła zostać rozwiązana przez bank bez zachowania okresów wypowiedzenia w przypadku niewykonania obowiązków przez agenta w całości lub znacznej części. Przypadki, które miały być uznawane za niewykonanie obowiązków przez agenta dające podstawę do rozwiązania umowy zostały wymienione przykładowo w §20 ust. 4 umowy. Jako jeden z przejawów tego rodzaju niewykonania umowy wskazano przekroczenie akceptowalnego i przyjętego w banku wskaźnika jakości portfela kredytowego. Wskaźnik ten ustalono na poziomie (...) jako udział niespłaconego (bieżącego) salda pożyczek gotówkowych/kredytów nieodnawialnych dla klientów KB szkodowych tj. pożyczek/kredytów nieodnawialnych, w których w okresie od daty uruchomienia wystąpiła zaległość w spłacie min. 1 raty (całości lub części), równa lub przekraczająca 30 dni, do wolumenu wszystkich uruchomionych pożyczek/kredytów nieodnawialnych. Bank miał przekazywać w cyklach tygodniowych informacje o bieżącym wskaźniku jakości portfela wraz z niezbędnymi danymi w tym zakresie. Jednocześnie w umowie zastrzeżono możliwość rozwiązania umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia w części dotyczącej niniejszego produktu (§20 ust. 4 lit. g).

Za prawidłowe wykonanie czynności objętych umową agent miał otrzymywać wynagrodzenie w wysokości określonej w oznaczonych załącznikach do umowy (§ 18). Wynagrodzenie przysługiwało agentowi wyłącznie za produkty sprzedane zgodnie z obowiązującymi procedurami wewnętrznymi banku oraz za czynności wykonywane zgodnie z wystawionym przez bank pełnomocnictwem. W przypadku nadpłacenia lub wypłacenia nienależnego wynagrodzenia, bankowi przysługiwało prawo do potrącenia tej kwoty z kolejnych wynagrodzeń przysługujących agentowi na podstawie faktury korygującej wystawionej przez agenta. W przypadku braku wymaganych środków bank miał prawo zaspokoić swoje roszczenie z weksla. Bank miał także prawo do naliczania i potrącania z należnego agentowi wynagrodzenia bieżącego kar, odsetek, niesłusznie, omyłkowo wypłaconych uprzednio prowizji oraz prowizji za kredyty, które zostały zakwalifikowane przez bank jako niespłacane, zgodnie z zasadami wynagradzania, a agent przyjął powyższe do wiadomości i wyraził zgodę, jednakże suma potrąceń nie mogła przekraczać swoją wartością (...) kwoty należnego agentowi wynagrodzenia za dany okres sprzedażowy. Pozostałe do rozliczenia kwoty miały być potrącone w rozliczeniu za kolejny miesiąc. Jeżeli suma potrąceń byłaby wyższa niż kwota całkowitego miesięcznego rozliczenia wówczas pozostała do rozliczenia kwota zaległości stanowiła obciążenie następnych miesięcy, jednakże nie dłużej niż przez okres 3 miesięcy. Po tym okresie agent mógł zostać obciążony całością pozostałej należnej bankowi kwoty. Ograniczenie wysokości potrącenia do(...) kwoty należnego wynagrodzenia nie dotyczyło sytuacji, w których potrącenie wynikało z działań przestępczych agenta i/lub pracowników agenta. Bank miał wypłacać agentowi wynagrodzenie za sprzedaż dokonaną w okresie sprzedażowym obejmującym miesiąc kalendarzowy. Informacje i dane niezbędne do rozliczenia i prawidłowego wystawiania faktury/rachunku miały zostać przekazane do agenta do 10 dnia miesiąca za sprzedaż dokonaną w miesiącu poprzedzającym. Realizacja wypłaty wynagrodzenia agentowi miała nastąpić w terminie do 2 dni roboczych od daty wysłania przez bank rozliczenia sprzedażowego lub w terminie do 5 dni roboczych od daty otrzymania prawidłowo wystawionego faktury lub rachunku od agenta (umowa wraz z załącznikami i aneksami, k. 49-298).

Wszelkie zmiany umowy oraz załączników stanowiły jej integralną część i wymagały dla ważności formy pisemnej (§ 21 ust. 1). W treści umowy wyszczególniono, iż załączniki nr 1, 1a i 1b i 1c stanowią integralną część umowy i miały być zmieniane w formie aneksu do umowy, a w przypadku wprowadzania zmian w procedurach produktowych i bankowych, załączniki nr 1, 1a, 1 b i 1c będą aktualizowane poprzez przesłanie do agenta nowej, obowiązującej treści załącznika wraz z pismem określającym datę obowiązywania nowego załącznika (§ 21 ust. 2 lit. a-b). Ostatni aneks do umowy był datowany na 23 czerwca 2020r. (umowa wraz z załącznikami i aneksami, k. 49-298; art. 230 k.p.c.).

Załącznik nr 1 określał zakres czynności agencyjnych wykonywanych poprzez system operacyjny agenta (system (...)) oraz zasady i stawki wynagrodzenia agenta za wykonanie tych czynności. Zgodnie z tym załącznikiem (o treści obowiązującej w 2020r.) za czynności agencyjne wynikające z obsługi klientów biznesowych agentowi przysługiwało wynagrodzenie za: czynności kasowe, depozyty, czynności pozakasowe oraz opłaty i prowizje. Wynagrodzenie za czynności kasowe wynosiło (...)opłaty pobranej od klienta. W przypadku depozytów wynagrodzenie wynosiło: (...) w skali rocznej od średniomiesięcznego wolumenu na rachunkach standardowych lokat oszczędnościowych klienta w przypadku standardowych i terminowych lokat oszczędnościowych za przyjęcie dyspozycji otwarcia lokaty terminowej oszczędnościowej lub wypłaty z rachunku lokaty terminowej oszczędnościowej, oraz (...) w skali rocznej od średniomiesięcznego wolumenu na rachunkach promocyjnych lokat oszczędnościowych klienta. W ramach czynności pozakasowych z kolei, wynagrodzenie było należne za: 1) prowadzenie rachunku (w PLN) dla klienta biznesowego w wysokości (...)udziału w miesięcznym dochodzie generowanym przez ten rachunek (w przypadku rachunków inwestycyjnych wyłączono opłatę za prowadzenie rachunku), a także za 2) sprzedaż opisanych produktów kredytowych w wysokości (...) kwoty przyznanego kredytu netto oraz (...) prowizji dodatkowej i udziałem w prowizji negocjowanej zapłaconej przez klienta, za 3) sprzedaż kart kredytowych w wysokości (...) prowizji lub opłaty pobranej od klienta. Na wynagrodzenia agenta składały się także wymienione w załączniku nr 1 do umowy opłaty i prowizje.

J. B. (1) został powołany na mentora w zakresie klientów biznesowych, do którego obowiązków należało m. in. szkolenie innych agentów w ramach regionu północno-wschodniego (bezsporne, program „(...)” z 6.11.2018r., k. 312-317; korespondencja elektroniczna, k. 318-319; dyplom, k. 320). Jednocześnie w trakcie kontroli w placówkach ww. agenta stwierdzono nieprawidłowości związane z nieprzestrzeganiem oznaczonych regulacji wewnętrznych banku, co wiązało się niejednokrotnie z nałożeniem kar umownych przez bank (korespondencja elektroniczna wraz z raport z kontroli i raportami błędów, k. 772-829). Kontrola w zakresie obsługi jakościowej i stosowania się do przyjętych standardów w kontaktach z klientami, która miała miejsce 4 września 2020r., zakończyła się uzyskaniem przez placówkę agenta maksymalnej liczby punktów. Bank stwierdził natomiast jeden błąd w ramach operacji wykonanych w okresie 14-18 września 2020r. (korespondencja elektroniczna, k. 936-939).

Procedury procesowania przez agenta wniosków o produkty kredytowe oferowane klientom biznesowym za pośrednictwem placówek partnerskich i pośredników przewidywały m. in. sprawdzenie, czy klient spełnia oznaczone warunki w zakresie formy prawnej, wielkości osiąganych przychodów, wielkości zaangażowania w (...), a także czy wystąpiło jedno z kryteriów odrzucających. Ponadto agent zobowiązany był do zweryfikowania tożsamości klienta i dokumentów dochodowych (wewnętrzne procedury (...) z 2018r. i 2020r., k. 843-868; zrzuty z ekranu z systemu (...), k. 870-873; zeznania świadka K. K., k. 1127; zeznania świadka K. D., k. 1194).

W związku z dopatrzeniem się przez bank nieprawidłowego naliczenia wynagrodzenia agenta za rachunki bieżące gdyż doliczano przychody z kredytów w rachunku bieżącym, w maju 2020 r. bank skorygował podstawę wyliczenia składnika wynagrodzenia „ (...)” (bezsporne; zeznanie świadka M. G., k. 1084).

Bank udostępniał agentowi bazy niektórych klientów dot. szkodowości w celu nawiązania kontaktu telefonicznego z kredytobiorcą. Agenci nie mogli prowadzić działań windykacyjnych i nie mieli dostępu do informacji o tego rodzaju czynnościach banku. Działania windykacyjne prowadzone przez bank były identyczne w przypadku placówek własnych i partnerskich banku (email z 29.05.2020r., k. 751; e-mail z 25.06.2020 r., k.753; e-mail z 27.08.2020 r., k. 755; e-mail z 1.10.2020r., k. 757; zestawienia, k. 759-762; zeznania świadka R. H., k. 1084; zeznania świadka M. S., k. 1084; zeznania świadka B. C., k. 1084; zeznania świadka M. K., k. 1127; zeznania świadka M. W., k. 1127; zeznania świadka K. K., k. 1127).

W trakcie realizacji umowy J. B. (1) otrzymywał cotygodniowe informacje dotyczące wskaźników jakości portfela zarówno w przypadku klientów indywidualnych, jak i biznesowych. Poziom szkodowości na dzień 24 sierpnia 2020 r. w placówce agenta w W. przy ul. (...) dla klientów biznesowych wynosił (...), a dla klientów indywidualnych (...), a na dzień 28 września 2020 r. dla klientów biznesowych wynosił (...), a dla klientów indywidualnych (...). Wskaźnik szkodowości w przypadku klientów biznesowych oraz w przypadku klientów indywidualnych, w przypadku których ww. agent pośredniczył w zawarciu umów kredytowych, przekraczał poziom (...) (bezsporne; (korespondencja elektroniczna z zestawieniami, k. 325- 349, 751, 753, 755; 757; zestawienia, k. 759-762, 839-842; zeznania świadka M. S., k. 1084; zeznania powoda J. B. (1), k. 1194).

Wskaźnik szkodowości był jednakowo określany dla wszystkich agentów. Agent mógł poprawić swój portfel i wskaźnik szkodowości sprzedając więcej produktów kredytowych, w tym szczególnie o lepszym profilu ryzyka. J. B. podejmował działania mające spowodować zmniejszenie wskaźnika szkodowości, co raportował przedstawicielowi (...) (korespondencja elektroniczna z okresu sierpień -wrzesień 2020r., k. 321-324; zeznania świadka R. H., k. 1084; zeznania świadka M. S., k. 1084; zeznania świadka K. K., k. 1127; zeznania świadka K. D., k. 1194).

21 października 2019 r. przeprowadzono rozmowę dyscyplinującą z agentem dotyczącą wskaźnika szkodowości w jego placówkach, gdyż na dzień 17 października 2019 r. wskaźnik szkodowości klientów indywidualnych (KI) dla placówki przy ul. (...) wynosił (...), a dla placówki przy ul. (...)było to (...). Omówiono z agentem działania prewencyjne i wdrożenie działań naprawczych, a także poinformowano o konsekwencjach naruszenia umowy polegających na przekraczaniu wskaźnika szkodowości. Kolejna rozmowa dyscyplinująca z agentem odbyła się 14 sierpnia 2020 r., w toku której pouczono agenta, że wysokość wskaźników szkodowości na 10 sierpnia 2020r. ((...) i (...)) narusza postanowienia umowne (bezsporne; notatki służbowe, k. 350, 831,833; zeznania powoda J. B. (1), k. 1194).

Przeprowadzona przez bank analiza szkodowości doprowadziła do stworzenia listy placówek partnerskich prowadzonych przez agentów, którym należało wypowiedzieć umowy w związku ze stworzeniem portfela o wysokim poziomie szkodowości Lista została przedstawiona zarządowi banku we wrześniu 2020 r. Od czwartego kwartału 2020r. odbywał się cokwartalny monitoring placówek z wysoką szkodowością oraz wypowiadano kolejne umowy agencyjne (zeznania świadka R. H., k. 1084; zeznania świadka K. D., k. 1194).

(...), w piśmie z 5 października 2020 r., wypowiedział J. B. (1) ww. umowę z 8 sierpnia 2012 r. w trybie natychmiastowym w części dotyczącej produktów oferowanych klientom biznesowym, na podstawie §20 ust. 4 lit. g umowy, w związku z przekroczeniem wskaźnika jakości portfela kredytowego dla klientów biznesowych (KB), który wyniósł na 28 września 2020 r. (...). Bank poinformował jednocześnie, że umowa dotycząca produktów oferowanych klientom indywidualnym jest dalej wiążąca dla obu stron umowy (oświadczenie o wypowiedzeniu umowy, k. 434, 764; zeznania świadka R. H., k. 1084; zeznania świadka M. S., k. 1084; zeznania powoda J. B. (1), k. 1194).

W tym samym czasie bank złożył oświadczenia o wypowiedzeniu umowy agencyjnej ze skutkiem natychmiastowym również innym agentom z powołaniem się na przekroczenie wskaźnika jakości portfela kredytowego dla klientów biznesowych (wypowiedzenia umów, k. 766-770; zeznania świadka R. H., k. 1084; zeznania świadka M. S., k. 1084; zeznania świadka M. K., k. 1127; zeznania świadka K. K., k. 1127).

W piśmie z 22 października 2020 r. J. B. (1) zwrócił się z prośbą o ponowne przeanalizowanie powodów wypowiedzenia i przywrócenie funkcjonowania umowy w pełnym zakresie. Wyjaśnił, iż wzrost szkodowości jest spowodowany pogarszającą się sytuacją gospodarczą z uwagi na wystąpienie epidemii Covid-19, co wpłynęło na pogorszenie sytuacji ekonomicznej klientów. Jednocześnie J. B. (1) zauważył, iż bank nie wyposażył agenta w żadne narzędzia, dzięki któremu mógłby mieć rzeczywisty wpływ na pracę nad wskaźnikiem szkodowości (pismo, k. 351).

Następnie J. B. (1), pismem z 9 listopada 2020 r., wezwał bank do należytego wykonywania umowy agencyjnej, w tym umożliwienie mu jako agentowi realizacji umowy w pełnym zakresie, a zatem również obsługi klientów biznesowych poprzez ponowne udzielenie pełnomocnictwa do reprezentowania (...) oraz umożliwienie korzystania z systemu bankowego, wyznaczając na podjęcie tych czynności termin 5 dni roboczych. W piśmie zakwestionował skuteczność wypowiedzenia przez bank umowy agencyjnej, zawartego w piśmie z 5 października 2020 r. z uwagi na brak po stronie agenta winy w wystąpieniu okoliczności stanowiących podstawę wypowiedzenia (pismo z potwierdzeniem wysłania, k. 435-439).

Powołując się na nieskuteczność wezwań, w piśmie datowanym na 20 listopada 2020 r. J. B. (1) złożył oświadczenie o wypowiedzeniu umowy agencyjnej ze skutkiem natychmiastowym z winy banku na podstawie §20 ust. 7 umowy (pismo z potwierdzeniem nadania, k. 440-443; korespondencja elektroniczna, k. 444-445).

Pismem z 23 grudnia 2020 r. J. B. (1) wezwał (...) Bank S.A. do zapłaty w terminie 3 dni od dnia otrzymania wezwania kwoty 814 207,93 zł w tym kwoty 672 947,97 zł tytułem odszkodowania za wypowiedzenie umowy agencyjnej ze skutkiem natychmiastowym z winy banku oraz kwoty 141 259,96 zł z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia banku polegającego na nienależytym pomniejszeniu w okresie od maja 2020 r. do września 2020 r. włącznie, składnika wynagrodzenia jakim jest (...) bieżący do (...) należnej kwoty (wezwanie do zapłaty z potwierdzeniem nadania listem poleconym, k. 446-448).

Przedstawiony stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie okoliczności bezspornych oraz powołanych powyżej dokumentów i zestawień oraz wydruków, których autentyczność nie była kwestionowana przez żadną ze stron w toku postępowania, jak również nie budziła wątpliwości Sądu. Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia były dowody mające wykazać podejmowane przez(...) w kwietniu 2020r. próby wprowadzenia rejonizacji klientów (z których pozwany się wycofał), pozostające bez wpływu na wskaźnik szkodowości, stanowiący podstawę wypowiedzenia umowy agencyjnej (korespondencja i decyzje, k. 299-311). Analogicznie Sąd ocenił projekt umowy agencyjnej z innym niż dotychczasowy sposobem ustalania wskaźnika szkodowości, która nie została podpisana przez strony (projekt umowy, k. 352-433). W związku z niestwierdzeniem bezprawności działań pozwanego przy wypowiedzeniu umowy pismem z 5 października 2020r. nieistotne dla wyniku sprawy były dowody przedstawione dla wykazania wysokości szkody poniesionej przez powoda na skutek złożenia tego oświadczenia (korespondencja elektroniczna, k. 449-455, 928-934; zestawienia z potwierdzeniami przelewu, k. 456-656). Bez znaczenia dla oceny skuteczności wypowiedzenia umowy przez pozwanego była sytuacja finansowa (...) wywołana epidemią choroby Covid-19 (wydruki, k. 912-927).

Nadto, ustalenia faktyczne w niewielkim zakresie zostały poczynione w oparciu o zeznania powoda J. B. (1) oraz zeznania świadków R. H., M. S., M. K., K. K., B. C., M. W., K. D., które Sąd uznał za spójne z pozostałym zebranym materiałem dowodowym. Marginalnie jedynie należało zauważyć, iż w ocenie Sądu nieprzydatne dla ustalenia stanu faktycznego relewantnego w sprawie były zeznania świadka M. K. odnoszące się do wadliwego (wg świadka) funkcjonowania systemu bankowego, co miało skutkować udzielaniem kredytów podmiotom, które nie powinny go uzyskać i tym samym zwiększeniem wskaźnika szkodowości agentów. Okoliczność ta winna zostać wykazana innymi dowodami, a nie zeznaniami świadka – byłego agenta, który sam pozostawał w sporze z pozwanym bankiem, tożsamym do sporu ocenianego w toku niniejszej sprawy. Analogicznie Sąd ocenił zeznania świadka M. B. (1) dotyczące wpływu procedowania tzw. wakacji kredytowych na wskaźnik szkodowości agentów. Zeznania tego świadka nie miały także znaczenia w zakresie innych okoliczności podawanych przez M. B. zważywszy na fakt, że nie był zatrudniony w (...) od kwietnia 2020r. i nie miał własnej wiedzy o działaniach banku i sytuacji powoda bezpośrednio w okresie poprzedzającym wypowiedzenie J. B. umowy. Odwoływał się w tym zakresie do informacji pozyskanych od innych niezidentyfikowanych osób.

Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia pozostawały zeznania świadka K. B..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo podlegało uwzględnieniu w części, tj. w zakresie żądania zasądzenia wynagrodzenia.

W zakresie pierwszego roszczenia wskazać należy, iż powód dochodził od pozwanego zapłaty odszkodowania za szkodę w postaci utraconych korzyści, ustaloną jako wysokość średniego wynagrodzenia agenta za okres 6 miesięcy. Zdaniem powoda przedmiotowa szkoda była wynikiem nienależytego wykonywania przez pozwanego umowy łączącej strony, które polegało na bezzasadnym uniemożliwieniu agentowi realizacji jego obowiązków umownych po złożeniu przez bank 5 października 2020 r. oświadczenia o wypowiedzeniu umowy ze skutkiem natychmiastowymi, pomimo wezwania do wykonywania umowy skierowanego do pozwanego przez J. B. (1).

W niniejszej sprawie bezsporne było, że strony łączyła umowa agencyjna nr (...) dla Agenta Banku, zmieniana późniejszymi aneksami. Treść i wykładnia umowy nie były objęte sporem. Powód ostatecznie nie zakwestionował również podawanych przez pozwanego wskaźników szkodowości osiąganych przez placówkę agencyjną prowadzoną przez J. B. (1), co przełożyło się na bezsporne ustalenie, iż od maja 2020 r. powód stale przekraczał wskaźnik (...) jakości portfela kredytowego dla kredytów/ pożyczek udzielonych klientom biznesowym.

Sporem objęta była natomiast skuteczność wypowiedzenia J. B. (1) przez bank umowy agencyjnej w zakresie klientów biznesowych ze skutkiem natychmiastowym, co przełożyło się na zarzut niewykonywania przez pozwanego umowy agencyjnej w omawianej części po 5 października 2020 r. Zdaniem powoda bank nie był uprawniony do wypowiedzenia umowy na skutek przekroczenia wskaźnika szkodowości w przypadku klientów biznesowych, gdyż agent nie ponosił winy za przekroczenie omawianego wskaźnika.

Przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej ex contractu uregulowanej w art. 471 k.c. i nast. są: niewykonywanie lub nienależyte wykonywanie umowy, szkoda oraz adekwatny związek przyczynowy pomiędzy szkodą, a niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy.

Sąd zobowiązany był zatem do dokonania w pierwszej kolejności oceny, czy doszło do niewykonywania umowy agencyjnej przez pozwanego, co wiązało się z ustaleniem, czy w świetle zgromadzonego materiału dowodowego i regulacji prawnych (...) był uprawniony w okolicznościach sprawy do złożenia powodowi oświadczenia o wypowiedzeniu umowy ze skutkiem natychmiastowym w zakresie klientów biznesowych.

W myśl art. 758 §1 k.c. przez umowę agencyjną przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania ich w jego imieniu.

Zgodnie natomiast z art. 764 ² k.c. umowa agencyjna, chociażby była zawarta na czas oznaczony, może być wypowiedziana bez zachowania terminów wypowiedzenia z powodu niewykonania obowiązków przez jedną ze stron w całości lub znacznej części, a także w przypadku zaistnienia nadzwyczajnych okoliczności. Jeżeli wypowiedzenia dokonano na skutek okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność druga strona, jest ona zobowiązana do naprawienia szkody poniesionej przez wypowiadającego w następstwie rozwiązania umowy.

Powyższy przepis jako bezwzględnie obowiązujący reguluje podstawy i skutki wypowiedzenia umowy agencyjnej bez zachowania terminów wypowiedzenia. Ocena skuteczności oświadczenia o wypowiedzeniu na podstawie art. 764 ² § 1 k.c. opiera się na ustaleniu, czy wystąpiły przewidziane w tym przepisie przesłanki jego złożenia, tj. w pierwszej kolejności doszło do niewykonania przez stronę umowy obowiązków umownych w całości lub znacznej części. Wystąpienie przedmiotowej podstawy wypowiedzenia jest uzależnione od działania lub zaniechania strony, do której wypowiedzenie jest kierowane (tu: agenta).

Jak wyjaśniono w doktrynie pierwsza podstawa wypowiedzenia wskazana w art. 764 ² § 1 k.c. obejmuje wyłącznie niewykonanie obowiązków, przy czym to niewykonanie może być całkowite bądź częściowe. Całkowite niewykonywanie obowiązków wyraża się w tym, że strona nie podejmuje działania bądź zaniechania, którego wymaga wykonanie umowy agencyjnej zgodnie z kryteriami art. 354 k.c. Częściowe niewykonanie obowiązków stanowi podstawę wypowiedzenia tylko wówczas, jeżeli dotyczy „znacznej ich części”. Niewykonywanie obowiązków w znacznej części można interpretować zarówno w wymiarze ilościowym, jak i jakościowym. Kryterium pierwsze wyraża się tym, że tylko niektóre obowiązki są wykonywane przez stronę. Kryterium drugie sprowadza się do przyjęcia, że wszystkie obowiązki są przez stronę wykonywane w nieznacznym zakresie, innymi słowy, każdy z obowiązków nie jest wykonywany w znacznej części. Oba kryteria in concreto mogą znaleźć zastosowane łącznie, co oznacza, że niewykonywanie obowiązków w znacznej części może również polegać na tym, że strona niektórych obowiązków nie wykonuje w ogóle, a niektóre tylko częściowo (tzn. w nieznacznej części). Uzasadniony jest kierunek wykładni, zgodnie z którym komentowany przepis dotyczy wyłącznie naruszenia podstawowych obowiązków, przy czym ocenie podlega także stopień ich naruszenia. Wydaje się, że minimalnym kryterium uzasadniającym zastosowanie art. 764 ² k.c. jest naruszenie kwalifikowane jako istotne. Obojętna przy tym jest przyczyna niewykonania obowiązków, o których mowa w komentowanym przepisie. Nie ma także znaczenia okoliczność, czy strona ponosi odpowiedzialność za to niewykonanie. Okoliczność ta ma jednak znaczenie dla powstania odpowiedzialności odszkodowawczej (tak: Ewa Rott-Pietrzyk w System Prawa Prywatnego Prawo zobowiązań – część szczegółowa pod red. prof. dr. hab. J. Rajskiego, t. 7, wyd. 4, 2018).

Bezwzględny charakter art. 764 ² k.c. ogranicza możliwości umownego określenia przyczyn wypowiedzenia bez zachowania terminów, ale dopuszcza się doprecyzowanie istniejących przesłanek w granicach, które nie prowadzą do zmiany zasad ustalonych w ustawie (tak: wyrok SA w Warszawie z 18 września 2017 r., VI ACa 1005/15).

Zgodnie z §20 ust. 4 lit. g umowy agencyjnej łączącej strony, umowa mogła zostać rozwiązania przez bank bez zachowania okresu wypowiedzenia w przypadku niewykonania obowiązków agenta w całości lub znacznej części m.in. w przypadku przekroczenia akceptowalnego i przyjętego w banku wskaźnika jakości portfela kredytowego określonego na poziomie (...). Był on ustalany jako udział niespłaconego (bieżącego) salda pożyczek gotówkowych i kredytów nieodnawialnych dla klientów biznesowych szkodowych, tj. pożyczek i kredytów nieodnawialnych, w których w okresie od daty uruchomienia wystąpiła zaległość w spłacie m.in. jednej raty (całości lub części), równa lub przekraczająca 30 dni, do wolumenu wszystkich uruchomionych pożyczek i kredytów nieodnawialnych. Jednocześnie w omawianym zapisie umownym bank zobowiązał się do przekazywania w cyklach tygodniowych informacji o bieżącym wskaźniku jakości portfela wraz z niezbędnymi danymi w tym zakresie. Bank zastrzegł możliwość rozwiązania umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia w części dotyczącej omawianej kategorii klientów.

Powyższe oznacza, iż strony w umowie przyjęły, że zachowanie jakości portfela kredytowego na poziomie, który nie przekraczał (...) szkodowości jest podstawowym obowiązkiem agenta, a jego naruszenie godzi w sferę zasadniczych praw banku. Umowa określała przy tym sposób ustalania omawianego wskaźnika. Strony zgodziły się zatem na warunki, które umożliwią im rozwiązanie umowy bez zachowania wymaganego okresu wypowiedzenia w przypadku wystąpienia tego rodzaju przesłanki. W związku z tym powód miał szczególny obowiązek dbać o jakość portfela kredytowego. W sprawie bezsporne było to, że powód wielokrotnie przekraczał wskaźnik (...) jakości portfela kredytowego dla klientów biznesowych, o czym był stale informowany. Nie budzi więc wątpliwości, że zaistniała umowna podstawa do uznania, że powód nie wykonał obowiązków przewidzianych umową w znacznej części, co uprawniało bank do wypowiedzenia umowy w trybie przewidzianym w art. 764 ² k.c. Pozwany wykazał przy tym, że dokonał analizy szkodowości innych placówek i wypowiedzenia w tej samej dacie i z analogicznym uzasadnieniem złożył również innym agentom. Bez znaczenia dla oceny wypowiedzenia były złożone przez pozwanego dowody mające wskazywać na nieprawidłowości w działaniu placówek powoda ujawniane w trakcie dokonywanych kontroli, skoro opisywane w raportach uchybienia nie stanowiły podstawy złożenia analizowanego oświadczenia z 5 października 2020r.

Bez znaczenia dla powyższej oceny było twierdzenie powoda odnośnie wskaźnika szkodowości kredytów udzielonych za jego pośrednictwem w związku z wybuchem pandemii Covid-19. Podkreślenia wymaga, iż skutki pandemii dotknęły wszystkie placówki partnerskie banku, a jedynie część z nich odnotowała wysoką szkodowość, skoro wypowiedzenie umów agencyjnych dotyczyło nieznacznej liczby umów agencyjnych w stosunku do wszystkich tego rodzaju umów zawartych i wykonywanych przez pozwany bank. Należy więc uznać, że niewątpliwe spełniła się uzgodniona przez strony przesłanka rozwiązania umowy przez bank ze skutkiem natychmiastowym. Bez znaczenia dla sprawy pozostaje fakt, że pozwany wypowiedzenie złożył po kilku miesiącach przekraczania przez powoda wskaźnika szkodowości wynoszącego(...). Wypowiedzenie umowy stanowiło uprawnienie banku, z którego pozwany nie musiał skorzystać. Złożenie oświadczenia o rozwiązaniu umowy ze skutkiem natychmiastowym w październiku 2020r. świadczy tylko o tym, że pozwany wówczas nie korzystał z przysługującego mu uprawnienia, a nie o tym, że nie mógł z niego skorzystać w roku 2020 r. Jednocześnie wskazane postanowienie umowne pozwalało wypowiedzieć umowę agentowi, w części dotyczącej klientów biznesowych, skoro przekroczenie wskaźnika dotyczyło właśnie tej grupy klientów. Umowa przewidywała również inne uprawnienia w stosunku do agenta w przypadku przekraczania omawianego poziomu wskaźnika szkodowości, np. upomnienie. Oznacza to, iż wypowiedzenie umowy ze skutkiem natychmiastowym jako środek najdalej idący było zastosowane dopiero po stwierdzeniu braku możliwości poprawienia przez agenta omawianego wskaźnika i dłuższym utrzymywaniu się stanu przekraczania granicznego wskaźnika (...).

Mając na uwadze powyższe należy uznać, że spełniona została przesłanka opisana w § 20 ust. 4 lit g umowy, która stanowiła (jak wyjaśniono powyżej) prawnie dozwolone uszczegółowienie zasadniczych obowiązków agenta w rozumieniu art. 764 ^{( 2)} § 1 k.c. W tej sytuacji doszło więc do skutecznego wypowiedzenia umowy przez bank, opartego na istniejących podstawach, czego konsekwencją było uniemożliwienie agentowi dostępu do systemu bankowego w zakresie klientów biznesowych wraz z cofnięciem stosownego upoważnienia. Pozwany tym samym nie dopuścił się naruszenia obowiązków umownych, a zatem wezwanie do wykonania umowy skierowane przez agenta i złożenie oświadczenia o jej wypowiedzeniu przez J. B. (1) w związku z niezastosowaniem się banku do tego wezwania były bezzasadne. Jak wyjaśniono powyżej, zgodnie z art. 764 ^{( 2 )}k.c. ewentualny brak winy w wystąpieniu przedmiotowej przesłanki rozwiązania umowy pozostaje bez wpływu na skuteczność oświadczenia pozwanego z 5 października 2020 r. Zaznaczenia jednocześnie wymaga, że analiza treści umowy stron oraz wewnętrznych procedur banku dotyczących procesowania przez agenta wniosków o produkty kredytowe oferowane klientom biznesowym – wbrew twierdzeniom powoda i zeznań przesłuchanych w charakterze świadków - byłych agentów (...) – pozwala na konstatację, że agent miał wpływ na „jakość portfela” klientów przedstawionych do zawarcia umów kredytu / pożyczki poprzez weryfikację dokumentów, w tym finansowych, czy dokładne sprawdzenie kryteriów pozytywnych i negatywnych opisanych przez bank oraz przez akcję zwiększonej sprzedaży produktów bankowych. Powyższe nie oznacza, że Sąd przypisuje agentowi wyłączną odpowiedzialność za wysoki wskaźnik szkodowości jego klientów. Nie można jednak zgodzić się ze stanowiskiem strony powodowej, że agent był całkowicie pozbawiony wpływu na ten wskaźnik z uwagi na brak wiedzy o klientach szkodowych i niemożność podjęcia czynności windykacyjnych, a także z uwagi na wystąpienie pandemii i ograniczenie przez pozwanego udzielania kredytów. Umowa agencyjna kładła bowiem szczególny nacisk na czynności agenta na etapie pozyskania klienta i z tym przede wszystkim wiązało się wypłacane agentowi wynagrodzenie prowizyjne. Weryfikacja przez bank zdolności kredytowej klientów pozyskanych i zweryfikowanych przez agenta była dopiero kolejnym etapem sprzedaży produktów bankowych. Powód wskazywał, że przekroczenie wskaźnika szkodowości następowało bez jego winy, gdyż nie miał wpływu na udzielenie i spłatę kredytu oraz na politykę banku w okresie pandemii, w szczególności na okres rozpoznawania wniosków o wakacje kredytowe oraz wprowadzone ograniczenia w możliwości udzielania kredytów niektórym sektorom gospodarki. Wymaga jednak podkreślenia fakt, że powód zawarł umowę agencyjną na zasadach swobody umów, przyjął na siebie obowiązki agenta, zgodnie z treścią umowy i zobowiązał się je wykonywać na zasadach w niej określonych. Powód był świadomy, że ostateczną decyzję co do zawarcia umowy kredytowej podejmuje pozwany oraz, że w razie niespłacania kredytu powód nie może podejmować czynności windykacyjnych. Miał lub powinien mieć świadomość, że wielkość wskaźnika szkodowości w znaczącym stopniu zależy od jego zachowania na etapie składania wniosku o udzielenie kredytu oraz od jego aktywności na rynku kredytowym – liczby udzielonych kredytów. Powyższe niewątpliwie musiało się przekładać na „jakość portfela kredytowego agenta” i wysokość wskaźnika szkodowości agenta.

Uznanie wypowiedzenia przez bank umowy agencyjnej ze skutkiem natychmiastowym w zakresie klientów biznesowych za oparte na podstawie umownej i ustawowej skutkowało zakwalifikowaniem dalszych działań banku związanych z odebraniem powodowi dostępu do systemu i pełnomocnictwa w zakresie klientów biznesowych jako opartych na podstawie prawnej i uzasadnionych. Tym samym nie było podstaw do skierowania przez J. B. (1) do pozwanego wezwania do wykonywania umowy, a następnie jej wypowiedzenia przez agenta ze skutkiem natychmiastowym. W dalszej kolejności nie powstało więc roszczenie odszkodowawcze powoda na podstawie art. 764 ² § 1 k.c.

W konsekwencji, bezzasadne okazało się kierowane do pozwanego żądanie zapłaty odszkodowania wobec niespełnienia przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej z art. 471 k.c. Pozwanemu nie można bowiem przypisać niewykonania lub nienależytego wykonania umowy agencyjnej. Zarówno przywołane zapisy ustawowe, jak i uszczegóławiające je zapisy umowne definiujące przypadki niewykonania umowy w całości lub w części przez agenta, nie uzależniały skuteczności wypowiedzenia od winy lub braku winy agenta w zaistnieniu omawianej przesłanki. Oznacza to, że umowa agencyjna w zakresie klientów biznesowych uległa rozwiązaniu na początku października 2020 r. Brak było tym samym podstawy do złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy ze skutkiem natychmiastowym przez powoda, a wcześniej kierowania do banku wezwań do wykonywania umowy agencyjnej w zakresie klientów biznesowych. Jak już zostało wspomniane powyżej, nie znajdzie zatem zastosowania, wynikająca z art. 764 ² k.c., możliwość żądania od pozwanego odszkodowania. Powód nie wykazał w konsekwencji nienależytego wykonania umowy agencyjnej przez pozwanego, również w oparciu o przepisy ogólne. Nie zostało dowiedzione przez powoda, że bank nie wykonał lub nienależycie wykonywał umowę, co miało skutkować szkodą powoda pozostającą w normalnym związku przyczynowym z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy przez bank.

Jedynie na marginesie należy zauważyć, iż powód nie wykazał również wysokości szkody poniesionej na skutek wypowiedzenia umowy ze skutkiem natychmiastowym.

Szkoda, w rozumieniu art. 471 k.c. w zw. z art. 361 § 2 k.c. obejmuje rzeczywistą stratę ( domnum emergens) i utracone korzyści ( lucrum cessans). W przypadku pierwszej – strata wyraża się w rzeczywistej zmianie stanu majątkowego poszkodowanego i polega albo na zmniejszeniu się jego aktywów, albo na zwiększeniu pasywów. Szkoda w postaci straty oznacza każde pogorszenie się sytuacji majątkowej poszkodowanego, w wyniku czego staje się uboższy niż był przed doznaniem szkody. Z reguły występuje obok rzeczywiście poniesionej straty. Ustalenie szkody w postaci utraconych korzyści jest hipotetyczne, to jednak szkoda taka musi być przez poszkodowanego wykazana z tak dużym prawdopodobieństwem, aby uzasadniała w świetle doświadczenia życiowego przyjęcie, że utrata korzyści rzeczywiście nastąpiła ( zob. T. Wiśniewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna, wyd. II, red. J. Gudowski, Warszawa 2018, art. 361.; zob. też wyrok SN z 16 listopada 2016 r. – I CSK 776/15; wyrok SA w Katowicach z 24 maja 2018 r. – I ACa 1158/17).

W rozpoznawanej sprawie powód tak rozumianego stopnia prawdopodobieństwa uzyskania korzyści (utraconych na skutek wypowiedzenia umowy przez pozwanego) nie wykazał, gdyż odwołał się do swojego średniego przychodu z ostatnich 12 miesięcy poprzedzających rozwiązanie umowy. Nie uwzględnił przy tym (podkreślanego jednocześnie przy ustalaniu braku winy za wysokość wskaźnika szkodowości) wpływu pandemii na sprzedaż produktów bankowych. Ustalanie zatem wysokości średniego przychodu w miesiącach od października 2020 r. do marca 2021 r. (okres epidemii Covid-19) poprzez odniesienie do miesięcy sprzed pandemii było – w ocenie Sądu – błędne. Wysokość przychodów agenta dających podstawę do ustalenia wielkości szkody należało ustalić w oparciu o inne dane, wskazujące na rzeczywistą, graniczącą z pewnością co do osiągnięcia wartość przychodów agenta w kolejnych miesiącach współpracy stron gdyby oświadczenie z 5 października 2020 r. nie zostało złożone. Mogły temu służyć dowody wskazujące na procedowanie w okresie bezpośrednio poprzedzającym wypowiedzenie umowy wniosków kredytowych na określone kwoty. Dla określenia wysokości szkody agenta związanej z wypowiedzeniem umowy agencyjnej w tym zakresie konieczne było natomiast ustalenie, czy zawarto opisane umowy kredytowe i ile powinno wynieść z tego tytułu wynagrodzenie agenta. Nie można także uznać, że na szkodę powoda składają się wyłącznie osiągane przychody. Zdaniem Sądu uszczerbek w majątku agenta odnosiłby się wyłącznie do dochodu, nie obejmując kosztów i wydatków poczynionych dla osiągnięcia tych przychodów.

Mając na uwadze powyższe, powództwo w zakresie pierwszego roszczenia podlegało oddaleniu w całości w związku z niewykazaniem wszystkich przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego (art. 471 k.c.).

Uwzględnieniu podlegało natomiast żądanie zasądzenia kwoty 177 460,73 zł aczkolwiek na innej podstawie prawnej niż przywołane w pozwie przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 k.c. i nast.). Powód wskazywał na bezpodstawne wzbogacenie pozwanego, które miało wynikać z pomniejszenia w okresie od maja do września 2020 r. wynagrodzenia powoda o składnik tego wynagrodzenia w postaci (...). Roszczenie takie nie znajduje oparcia w przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu w sytuacji istnienia łączącej strony umowy. Przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu należy stosować jedynie wtedy, gdy nie istnieje inny środek prawny, przy wykorzystaniu którego możliwe byłoby przywrócenie ewentualnej równowagi majątkowej. Wobec tego, roszczenia powoda nie można rozpatrywać na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Niemniej jednak Sąd nie jest związany podaną przez stronę podstawą prawną żądania. Podkreślenia jednocześnie wymaga, iż nie budziło wątpliwości w toku postępowania, iż rzeczywistą podstawę żądania powoda stanowią zapisy łączącej strony umowy, na co wskazuje argumentacja przywołana w pozwie i odpowiedzi na pozew sprowadzająca się do sporu o wysokość należnego powodowi składnika wynagrodzenia (...) bieżący w ww. okresie. Pozwany w odpowiedzi na pozew przyznał, że po dokonaniu pogłębionej analizy wynagrodzeń wypłacanych powodowi, stwierdzono że do przychodów generowanych przez rachunek, będących podstawą ustalenia wysokości prowizji agenta za prowadzenie rachunków bieżących, zaliczano kwoty nie stanowiące przychodów depozytowych, w tym głównie produkty kredytowe ewidencjonowane jedynie w powiązaniu z danym rachunkiem bieżącym (przychody od kredytu w rachunku bieżącym, przychody za faktoring i inkaso dokumentowe, przychody z transakcji(...)).

W pierwszej kolejności należało zatem dokonać wykładni umowy w zakresie podstawy ustalenia spornego składnika wynagrodzenia, wynikającej z załącznika nr 1 do umowy agencyjnej – Część II Czynności agencyjne wynikające z obsługi klientów biznesowych. Pkt III Czynności pozakasowe. Ppkt 1 Prowadzenie rachunku (k. 284). Pozwany nie kwestionował podanej przez powoda w pozwie podstawy ustalenia wysokości spornego składnika wynagrodzenia. Zgodnie z przywołanym zapisem umownym wynagrodzenie agenta za prowadzenie rachunków bankowych dla klientów biznesowych stanowi (...) udziału w miesięcznym dochodzie generowanym przez ten rachunek. W przypadku rachunków inwestycyjnych wyłączeniu podlegała opłata za prowadzenie rachunku. Zdaniem pozwanego przy ustalaniu tego składnika wynagrodzenia bezzasadnie doliczane były produkty kredytowe i walutowe przypisane do rachunków bankowych klienta. Z przywołanego zapisu umownego takie wyłączenie wprost nie wynika. Sam fakt umieszczenia jako innych czynności pozakasowych oznaczonych produktów kredytowych, nie musi oznaczać automatycznie takiego wyłączenia. Wykładnia umowy, wobec sprzeczności twierdzeń stron, dokonywana była m. in. w oparciu o dotychczasową praktykę realizacji umowy (także po kolejnym aneksowaniu umowy), mogącą wskazywać na zgodny zamiar stron przy zawarciu umowy (art. 65 § 2 k.c.). Niesporne w sprawie było, że wcześniejsza praktyka stron wskazywała na odmienne ustalanie wysokości podstawy wynagrodzenia niż miało to miejsce od maja 2020r. Postępowanie dowodowe wykazało, że pozwany arbitralnie zmienił dotychczasowy sposób ustalania spornego składnika wynagrodzenia. Dodatkowo zaznaczenia wymaga, że wątpliwości w zakresie interpretacji zapisów umownych – zgodnie z utrwalonym już orzecznictwem sądów powszechnych i Sądu Najwyższego –należy tłumaczyć na niekorzyść strony, która ją zredagowała (por. np. wyrok SN z 21 czerwca 2007r., IV CSK 95/07), tj. pozwanego banku. W ocenie Sądu pozwany bank nie sprostał obowiązkowi wykazania, że omawiane zapisy umowne winny być rozumiane w taki sposób, jak od maja 2020r. pozwany zaczął je stosować. W szczególności pozwany nie udowodnił, że dotychczasowa praktyka wiązała się z podwójnym wynagrodzeniem za ten sam produkt sprzedany klientowi, na co wskazywał w odpowiedzi na pozew.

Zgodnie z treścią art. 232 k.p.c. strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Sformułowanie to nawiązuje wprost do treści art. 6 k.c. Zgodnie zaś z treścią art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Wskazana w art. 6 k.c. zasada rozkładu ciężaru dowodu wskazuje, kto poniesie skutki nieudowodnienia faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Z procesowego punktu widzenia ciężar dowodu spoczywa zazwyczaj na powodzie. Przedstawienie przez stronę dowodu w celu wykazania określonych twierdzeń o faktach, z których wywodzi dla siebie korzystne skutki, jest nie tyle jej prawem czy obowiązkiem procesowym, co ciężarem procesowym, wynikającym i zagwarantowanym przepisami prawa, przede wszystkim w jej własnym interesie. To interes strony nakazuje jej podjąć wszelkie czynności procesowe w celu udowodnienia faktów, z których wywodzi korzystne skutki prawne. Należy przy tym pamiętać, że sąd rozstrzyga sprawę według właściwego prawa materialnego na podstawie koniecznych ustaleń faktycznych uzyskanych dzięki zebranym środkom dowodowym. Na te właśnie ustalenia składają się dowody, które przedstawiają w pierwszej kolejności same strony, zgodnie z brzmieniem art. 232 k.p.c. Oznacza to, że przedstawienie materiału pozwalającego na odtworzenie stanu faktycznego należy do stron, a niedostatki w dowodzeniu określonego faktu powodują dla strony, na której spoczywa ciężar dowodu, niekorzystne skutki prawne w postaci przegrania procesu.

W celu sprostania spoczywającemu na powodzie ciężarowi dowodu zgłosił on w trybie art. 248 k.p.c. wniosek z pkt. XX.ii pozwu (k. 10) o zobowiązanie pozwanego do złożenia dokumentacji pozostającej w jego posiadaniu, na podstawie której obliczała należną powodowi kwotę z tytułu składnika (...) bieżący w okresie od października 2019r. do września 2020r., w tym zwłaszcza raportów oraz sprawozdań dotyczących placówek prowadzonych przez pozwanego rachunków (w PLN) dla klientów biznesowych pozyskanych przez powoda. Pozwany wnosił o oddalenie tego wniosku z uwagi na jego ogólność i niemożliwość oceny, jakie „wszelkie dokumenty” bank miałby przedstawić. Strona powodowa wyjaśniła, że nie ma szczegółowej wiedzy, w jaki sposób i na podstawie jakich dokumentów oraz danych pozwany określał wynagrodzenie powoda, a także nie ma i nie miała dostępu do rachunków prowadzonych w jego placówce, zatem niemożliwe jest dalsze doprecyzowanie tego wniosku i nie było także możliwości pozyskania wymaganych danych przez agenta we własnym zakresie. Zdaniem Sądu, mając na uwadze wyjaśnienia stron i okoliczności sprawy, przedmiotowy wniosek był wystarczająco jednoznacznie sformułowany i możliwy do wykonania przez pozwanego co najmniej w zakresie, w jakim powód przykładowo wskazał dokumenty, pozwalających na podjęcie próby dokonania oceny prawidłowości ustalenia wynagrodzenia powoda. Pozwany, bez szczegółowego uzasadnienia, nie wykonał postanowienia Sądu zobowiązującego do wydania tych dokumentów pod rygorem skutków z art. 233 § 2 k.p.c.

Podkreślenia wymaga, że bezspornym w sprawie było, iż wypłacony powodowi składnik wynagrodzenia „(...)” począwszy od maja 2020r. uległ znaczącemu zmniejszeniu. Wysokość kwot wskazywanych przez powoda jako wypłacane w spornym okresie (19% dotychczasowego wynagrodzenia z tego tytułu) oraz w okresie poprzedzającym również nie była kwestionowana przez pozwanego. Pozwany nie odniósł się także do sposobu ustalenia przez powoda kwoty żądanej tytułem niewypłaconej części wynagrodzenia „(...)” w spornym okresie, a zatem należało uznać, że kwestionuje to żądanie jedynie co do zasady, a nie co do wysokości. Nie wykonując postanowienia Sądu do złożenia wnioskowanych przez powoda dokumentów pozwany uniemożliwił dokonanie kontroli przez Sąd prawidłowości ustalenia spornego składnika wynagrodzenia w okresie objętym pozwem, niezależnie od przyjętej wykładni umowy w spornym zakresie. Przedmiotowe zaniechanie Sąd potraktował jako odmowę przedstawienia dokumentów, sprzeczną z art. 3 k.p.c., z którego pozwany nie powinien odnosić korzyści Mając powyższe na uwadze Sąd uznał przedmiotowe żądanie pozwu za uzasadnione i uwzględnił je w całości.

O odsetkach za opóźnienie w zapłacie dochodzonej kwoty orzeczono zgodnie z pozwem, tj. na podstawie art. 7 ustawy z 8 marca 2013r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych w zw. z art. 321 k.p.c. Przedmiotowa wierzytelność stała się wymagalna w związku z wykonaniem przez powoda usług objętych umową agencyjną. Niemniej jednak powód domagał się odsetek od daty wskazanej w wezwaniu do zapłaty jako termin płatności, a w zakresie, w jakim to wezwanie nie objęło części żądania - od dnia następnego po doręczeniu pozwu. W obu tych datach wierzytelność powoda była już wymagalna, a pozwany pozostawał w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia.

O kosztach procesu Sąd orzekł proporcjonalnie do wyniku sprawy, tj. z uwzględnieniem, że powód wygrał w zakresie 61% żądanej kwoty (art. 100 k.p.c.). Szczegółowe rozliczenie kosztów pozostawiono referendarzowi sądowemu na podstawie art. 108 § 1 k.p.c.

Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji.

SSO Beata Dzierżko

ZARZĄDZENIE

(...)