Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 października 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XVI Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Cezary Skwara
Protokolant:	starszy sekretarz sądowy Agnieszka Rozen

po rozpoznaniu 12 października 2023 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa P. B.

przeciwko Polski Fundusz Rozwoju Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

oddala powództwo;

zasądza od powoda P. B. na rzecz pozwanego Polski Fundusz Rozwoju Spółki Akcyjnej w W. kwotę 10817 zł (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 10800 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

SSO Cezary Skwara

Sygn. akt XVI GC 235/22

UZASADNIENIE

wyroku z 12 października 2023 r.

W pozwie z 14 lutego 2022 r. powód P. B. wniósł o zasądzenie od pozwanego Polskiego Funduszu Rozwoju spółki akcyjnej w W. kwoty 324.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej wysokości.

W uzasadnieniu podał, że dochodzi odszkodowania obejmującego utracone korzyści w związku z niezgodnym z prawem zaniechaniem pozwanego polegającym na braku weryfikacji danych wskazanych przez powoda we wniosku o przyznanie subwencji finansowej w ramach programu rządowego „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm” i nierozpatrzenie jego wniosku, co skutkowało odmową wypłaty subwencji. (pozew, k. 3-20)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu zakwestionował roszczenie powoda tak co do zasady, jak i co do wysokości. W szczególności podniósł, że nie wykonywał władzy publicznej w zakresie w jakim realizował program „Tarcza finansowa 1.0 Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm”. Ponadto jego zachowanie nie nosiło cech bezprawności. Pozwany działał w sposób zgodny z uchwałą Rady Ministrów nr 50/2020 z 27 kwietnia 2020 r., decyzją Komisji Europejskiej z 27 kwietnia 2020 r. zatwierdzającą program pomocowy oraz Regulaminem ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa 1.0 Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich firm”. (odpowiedź na pozew, k. 155-187)

Sąd ustalił, następujący stan faktyczny.

14 maja 2020 r. pomiędzy Polskim Funduszem Rozwoju spółką akcyjną w W. (dalej jako „PFR”) reprezentowanym przez (...) Bank (...) S.A. w W. i P. B. prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...) została zawarta umowa subwencji finansowej nr (...). Na podstawie tej umowy P. B. złożył wniosek o udzielenie subwencji finansowej w kwocie 324.000 zł w ramach programu rządowego „Tarcza Finansowa Polskiego Fundusz Rozwoju dla Małych i Średnich Firm”. Po zawarciu umowy PFR zobowiązany był do zweryfikowania na podstawie informacji uzyskanych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwa Finansów danych przedstawionych przez przedsiębiorcę i złożonych oświadczeń oraz podjęcia decyzji o: wypłacie subwencji finansowej w wysokości wnioskowanej, wypłacie subwencji finansowej w wysokości mniejszej niż wnioskowana lub odmowie wypłaty subwencji finansowej (§2 ust. 7). W §2 ust. 8-10 umowy wskazano, że:

PFR podejmie decyzję o wypłacie subwencji w wysokości wnioskowanej jeśli przedstawione przez przedsiębiorcę dane przy zawieraniu niniejszej umowy znajdą potwierdzenie w informacjach uzyskanych przez PFR z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwa Finansów, a przedsiębiorca będzie spełniał warunki wypłaty subwencji określone w niniejszej umowie oraz oświadczenia złożone przez przedsiębiorcę będą prawdziwe,

PFR podejmie decyzję o wypłacie subwencji finansowej w wysokości niższej niż wnioskowana jeśli przedstawione przez przedsiębiorcę dane nie znajdą potwierdzenia w informacjach uzyskanych przez PFR z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwa Finansów, ale z tych informacji będzie wynikało, że przedsiębiorca spełnia warunki wypłaty subwencji finansowej określone w umowie, jednak w wysokości niższej niż wnioskowana oraz oświadczenia złożone przez przedsiębiorcę będą prawdziwe,

PFR podejmie decyzję o odmowie wypłaty subwencji finansowej jeśli na podstawie informacji uzyskanych z Zakładu Ubezpieczeń lub Ministerstwa Finansów PFR stwierdzi, że przedsiębiorca nie spełnia warunków wypłaty subwencji finansowej lub oświadczenia złożone w związku z zawarciem umowy będą nieprawdziwe.

Ponadto stosownie do §8 umowy w przypadku podjęcia przez PFR decyzji o wypłacie subwencji finansowej w kwocie niższej niż wnioskowana, przedsiębiorca mógł złożyć odwołanie od takiej decyzji ponownie ubiegając się o wypłatę subwencji finansowej w wysokości różnicy między pierwotnie wnioskowaną kwotą subwencji, a kwotą otrzymaną. Z kolei w przypadku podjęcia przez PFR decyzji o odmowie wypłaty subwencji finansowej przedmiotowa umowa wygasała, a przedsiębiorca mógł ponownie ubiegać się o wypłatę subwencji i w tym celu zawrzeć nową umowę. Przed ponownym ubieganiem się o wypłatę subwencji finansowej, przedsiębiorca powinien wyjaśnić z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych i odpowiednim urzędem skarbowym rozbieżności danych w rejestrach tych instytucji z danymi posiadanymi przez siebie. Zgodnie z §10 umowy wszystkie kolejne oświadczenia przedsiębiorcy składane w związku z programem rządowym mogły być składane jedynie do (...) Bank (...) S.A. Prawa i obowiązki PFR oraz przedsiębiorcy związane z wypłaconą subwencją określał również Regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym – Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Mikro, Małych i Średnich Firm (dalej jako „Regulamin”) stanowiący integralną część umowy (§11).

Dowód: umowa z załącznikiem, k. 65-98, Regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm”, k. 24-64, wydruk z CEIDG powoda, k. 143-144

Na podstawie wskazanej wyżej umowy PFR wydał decyzję o odmowie wypłaty subwencji finansowej.

Dowód: fakt bezsporny

22 maja 2020 r. P. B. złożył nowy wniosek o udzielenie subwencji finansowej.

Dowód: korespondencja elektroniczna z 22 maja 2020 r. z załącznikami, k. 117-122

25 maja 2020 r. PFR wydał decyzję o odmowie wypłaty wnioskowanej przez P. B. subwencji. Jako przyczynę odmowy wskazał zaległości w opłacaniu składek ubezpieczenia społecznego oraz zaległości podatkowe. Ponadto firma prowadzona przez P. B. na koniec 2019 r. nie mieściła się w definicji mikroprzedsiębiorstwa. Zweryfikowana przez PFR liczba pracowników na koniec 2019 r. wynosiła 10 osób.

Dowód: decyzja z 25 maja 2020 r., k. 99-100

W związku z otrzymaniem odmownej decyzji 26 maja 2020 r. P. B. złożył reklamację. W treści zgłoszenia reklamacyjnego wskazał, że aktualnie nie posiada zaległości w opłacaniu składek ubezpieczenia społecznego oraz zaległości podatkowych. Dodatkowo według stanu na 31 grudnia 2019 r. zatrudniał 9 pracowników.

Dowód: korespondencja elektroniczna z 26 maja 2020 r., k. 122, korespondencja elektroniczna z 5 listopada 2020 r. z załącznikiem, k. 125-127, potwierdzenie przyjęcia reklamacji, k. 128

2 czerwca 2020 r. pomiędzy PFR i (...) Bank (...)S.A. został zawarty aneks nr (...) do umowy o świadczenie usług, na podstawie którego strony ustaliły procedurę rozpatrywania zgłoszeń o charakterze skargowo-wnioskowym złożonych przez beneficjentów subwencji finansowej w związku z realizacją programu rządowego, które nie były odwołaniem.

Dowód: wyciąg z umowy o świadczenie usług, k. 239-241, aneks nr (...), k. 243-246

W odpowiedzi na zgłoszenie reklamacyjne (...)Bank poinformował P. B., że zgłoszenie to nie mogło zostać przekazane do PFR z powodu braku udokumentowania przez beneficjenta subwencji różnić w treści odmowy, a rzeczywistym stanem faktycznym. Z tych powodów reklamacja została anulowana.

Dowód: pismo, k. 129-131, wydruk z systemu JIRA, k. 204, 206

W pismach z 9 i 10 czerwca 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych poinformował P. B. o zwolnieniu z opłacania należności z tytułu składek za marzec i kwiecień 2020 r.

Dowód: pisma, k. 107-108

W piśmie z 22 września 2020 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych poinformował, iż na koncie płatnika składek widnieje następujący stan zatrudnienia: na 31 maja 2019 r. – 10 osób, na 31 grudnia 2019 r. – 9 osób. Dodatkowo na 21 września 2020 r. ustalono jedną niedopłatę na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia zdrowotne oraz Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowników za okres od lipca do sierpnia 2020 r. Ponadto jedną niedopłatę ustalono na 22 maja 2020 r.

Dowód: pismo, k. 109-110

P. B. odnotował spadek obrotów gospodarczych, tj. przychodów ze sprzedaży za okres od 1 kwietnia do 31 grudnia 2020 r. w porównaniu do tego samego okresu roku poprzedniego.

Dowód: wyciąg z podatkowej księgi przychodów i rozchodów za kwiecień 2019 r. i kwiecień 2020 r., k. 101-102, podsumowanie z księgi przychodów i rozchodów za 2019 r. i 2020 r., k. 103-106

W piśmie z 2 marca 2021 r. P. B. wezwał (...) Bank (...) S.A. do zapłaty 324.000 zł tytułem odszkodowania należnego mu w związku z niedopełnieniem przez Bank obowiązków związanych z obsługą zgłoszeń dotyczących wniosku o subwencję do PFR, w terminie 14 dni od dnia otrzymania niniejszego pisma.

Dowód: wezwanie do zapłaty z potwierdzeniem nadania, k. 132-136

18 stycznia 2021 r. pomiędzy stronami została zawarta umowa subwencji finansowej nr (...), na podstawie której P. B. zawnioskował o udzielenie subwencji w kwocie 288.000 zł.

Dowód: umowa z załącznikiem, k. 226-232

25 stycznia 2021 r. PFR wydał decyzję o wypłacie subwencji we wnioskowanej wysokości.

Dowód: decyzja, k. 237, oświadczenie, k. 234-235v.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z przywołanych wyżej dokumentów. Oceniając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd nie dopatrzył się żadnych podstaw do zakwestionowania ich wiarygodności i prawdziwości. Pozostałe dokumenty nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia.

Na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd pominął wniosek dowodowy zgłoszony przez stronę powodową w pozwie dotyczący dopuszczenia dowodu z zeznań świadka N. P. oraz zeznań strony jako nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy.

Na tej samej podstawie Sąd pominął wniosek dowodowy zgłoszony przez stronę pozwaną dotyczący dopuszczenia dowodu z zeznań świadka M. T. uznając, że wniosek tej jest nieistotny dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 417 § 1 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Cytowany przepis przewiduje zatem odpowiedzialność odszkodowawczą za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, zdefiniowanym jako „niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej”. Przepis ten stanowi ogólną podstawę odpowiedzialności władz publicznych za ich władcze działania, która nie znajduje zastosowania lub znajduje ograniczone zastosowanie tylko wówczas, gdy ustawodawca odrębnym unormowaniem określa konsekwencje niektórych działań organów władz publicznych.

W doktrynie wyróżnia się trzy sfery, które można zakwalifikować jako wykonywanie władzy publicznej w rozumieniu art. 417 § 1 k.c., tj. sferę działań, w zakresie której państwo i jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z przymusu w celu realizacji swoich kompetencji - działania Policji i innych służb mundurowych, egzekucja cywilna i administracyjna, sferę działań organizacyjnych – organizacja funkcjonowania służby zdrowia, ubezpieczeń społecznych, szkolnictwa, ruchu drogowego, itd. oraz sferę relacji, w których organy administracji zajmują pozycję nadrzędną (władczą) w stosunku do obywatela - wydawanie zezwoleń, licencji, koncesji (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 11 grudnia 2014 roku, I ACa 861/14). Wykonywaniem władzy publicznej są jednak tylko działania zlecone wprost przez ustawodawcę, jako ustawowy obowiązek (kompetencja), a nie jedynie potencjalne uprawnienie, rozumiane jako swobodna możliwość zaspokajania przez stronę pozwaną potrzeb obywateli w danym zakresie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 31 października 2012 roku, I ACa 1095/12).

Mając na względzie powyższe, przyjąć należy, że art. 417 k.c. reguluje wyłącznie odpowiedzialność za szkodę powstałą wskutek funkcjonowania państwa i jednostek samorządu terytorialnego w sferze określanej jako „imperium”, tj. działania i zaniechania polegające na wykonywaniu funkcji władczych wynikających z realizacji zadań władzy publicznej mieszczących się w kompetencji określonych podmiotów uregulowanych w przepisach ustrojowych. Poza zakresem tej regulacji pozostaje zaś kwestia odpowiedzialności za działania państwa i jednostek samorządu terytorialnego w sferze „dominium”, czyli obejmującej działalność gospodarczo-majątkową. W tym zakresie obowiązki wymienionych podmiotów realizowane są bowiem działaniami niewładczymi.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z 4 lipca 2019 r. o systemie instytucji rozwoju (Dz.U.2019.1572, ze zm.; dalej jako „u.o.s.i.r.”) PFR wykonuje działalność gospodarczą we własnym imieniu i na własny rachunek, zgodnie z zasadami dobrej praktyki handlowej, dążąc w długim terminie do osiągnięcia rynkowej stopy zwrotu z zainwestowanego kapitału. Do zadań PFR należy ponadto wykonywanie zadań powierzonych przez organy administracji rządowej, inne jednostki wykonujące zadania publiczne lub jednostki samorządu terytorialnego, w szczególności w związku z sytuacjami kryzysowymi, w tym rozprzestrzenianiem się choroby zakaźnej wywołanej wirusem SARS-CoV-2 (dalej jako „COVID-19”). Stosownie zaś do art. 12 ust. 1 i ust. 1a pkt 7 u.o.s.i.r. PFR udziela finansowania, w szczególności mikroprzedsiębiorcom oraz małym i średnim przedsiębiorcom spełniającym warunki określone w załączniku I do rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz.Urz. UE L 187 z 26.06.2014, str. 1, z późn. zm.). Finansowanie, o którym mowa w ust. 1, stanowiące pomoc państwa spełniającą przesłanki określone w art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, przeznacza się na zapobieganie lub naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi, innymi sytuacjami kryzysowymi, w tym rozprzestrzenianiem się COVID-19. W myśl art. 21a ust. 1 u.o.s.i.r. Rada Ministrów może powierzyć PFR realizację rządowego programu udzielania wsparcia finansowego, w szczególności w formach, o których mowa w art. 13 ust. 1, lub w formach bezzwrotnych przedsiębiorcom - w związku ze skutkami COVID-19.

W ocenie Sądu w rozpoznawanej sprawie podstawą odpowiedzialności PFR nie mógł być art. 417 k.c. Sąd w niniejszym składzie w pełni podziela argumentację Sądu Apelacyjnego w Warszawie wyrażoną w wyroku z 12 stycznia 2023 r. w sprawie o sygn. akt VII AGa 1082/11, zgodnie z którą działalność PFR w zakresie realizacji rządowego programu udzielania wsparcia finansowego nie spełniała żadnego kryterium pozwalającego uznać ją za wykonywanie władzy publicznej. W szczególności analiza treści art. 21a u.o.s.i.r., na podstawie którego doszło do powierzenia PFR realizacji określonych zadań z zakresu administracji publicznej nie pozwala przyjąć, że zadania te miały charakter władczy. Udział przedsiębiorców w ww. programie odbywał się na zasadach określonych w umowie subwencji finansowej i Regulaminie, a zatem czynności związane z przyznawaniem subwencji miały wyłącznie charakter cywilnoprawny.

Jako alternatywną podstawę prawną odpowiedzialności pozwanego powód wskazał przepisy regulujące odpowiedzialność za naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym (art. 415 i 416 k.c.). Zgodnie z art. 415 k.c. kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Stosownie zaś do art. 416 k.c. osoba prawna jest obowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu. W granicach określonych art. 415 k.c. przesłankami odpowiedzialności deliktowej jest bezprawne i zawinione zachowanie się sprawcy powodujące szkodę, między którą to szkodą a bezprawnym i zawinionym zachowaniem się sprawcy zachodzi związek przyczynowy. Aby przypisać danemu podmiotowi odpowiedzialność deliktową konieczne jest zatem spełnienie kumulatywnie trzech przesłanek. Po pierwsze, musi powstać szkoda, czyli uszczerbek w dobrach prawnie chronionych o charakterze majątkowych, bądź niemajątkowym – gdy ustawa tak stanowi; po drugie, szkoda musi być wynikiem czynu niedozwolonego, polegającego na bezprawnym i zawinionym zachowaniu sprawcy szkody; po trzecie, musi istnieć związek przyczynowy pomiędzy czynem niedozwolonym a powstaniem szkody. Deliktem w rozumieniu prawa cywilnego jest bezprawne, zawinione działanie lub zaniechanie wyrządzające szkodę. Za bezprawne uznaje się zachowanie sprzeczne z obowiązującym porządkiem prawnym. Przez „porządek prawny” rozumie się nakazy i zakazy wynikające z normy prawnej, ale również nakazy i zakazy wynikające z norm moralnych i obyczajowych, czyli zasad współżycia społecznego. Bezprawność w rozumieniu reżimu deliktowego jest efektem ogólnego, normatywnego zakazu, skutecznego erga omnes, niewyrządzania sobie nawzajem szkody. Dlatego czyn niedozwolony w znaczeniu art. 415 k.c. może mieć miejsce tylko wtedy, gdy sprawca szkody naruszył obowiązek powszechny, ciążący na każdym (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 9 września 2019 r., V ACa 289/19; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 30 lipca 2019 r., VI ACa 381/18; postanowienie Sądu Najwyższego z 24 stycznia 2020 r., sygn. II CSK 267/19).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, że powód nie udowodnił przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej z art. 415 k.c., a to na nim spoczywał ciężar dowodu. Przede wszystkim powód nie wykazał, aby pozwany dopuścił się działania lub zaniechania noszącego znamiona czynu niedozwolonego. Pozwany nie był zobowiązany żadnym przepisem prawa czy chociażby postanowieniem umownym do rozpoznania złożonej przez powoda reklamacji. Nie sposób również przyjąć aby zachowanie pozwanego polegające na zaniechaniu rozpoznania reklamacji było sprzeczne z ogólnie przyjętymi zasadami współżycia społecznego i naruszało powszechnie obowiązujący (ciążący na każdym) nakaz lub zakaz określonego zachowania.

Niezależnie od powyższego powód nie wykazał poniesienia szkody zarówno na podstawie art. 417 k.c. jak i art. 415 k.c. W ocenie Sądu niezasadne było utożsamianie wysokości poniesionej szkody wyłącznie z brakiem otrzymania wsparcia finansowego lub też otrzymania go w mniejszej wysokości niż wnioskowana. Powód zobowiązany był wykazać, że nieotrzymanie subwencji spowodowało po jego stronie określony uszczerbek majątkowy w postaci np. poniesienia dodatkowych kosztów w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej. Od szkody w postaci lucrum cessans należy bowiem odróżnić tzw. szkodę ewentualną, w przypadku której chodzi o utratę pewnej szansy uzyskania określonej korzyści majątkowej, a nie o utratę samej korzyści. O ile w przypadku lucrum cessans hipoteza utraty korzyści graniczy z pewnością, to w wypadku szkody ewentualnej prawdopodobieństwo utraty korzyści jest zdecydowanie mniejsze. Z tego względu szkoda ewentualna nie podlega naprawieniu.

Mając to na uwadze powództwo podlegało oddaleniu, o czym orzeczono w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., który stanowi, że strona przegrywająca obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Ze względu na fakt, że powództwo zostało w całości oddalone, Sąd obciążył stronę powodową w całości kosztami postępowania. Na koszty poniesione przez pozwanego składają się: wynagrodzenie radcy prawnego w kwocie 10.800 zł ustalone na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

SSO Cezary Skwara

(...)