Treść orzeczenia XVI GC 614/24 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

XVI GC 614/24 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Warszawie z 2025-02-10

Sygn. akt XVI GC 614/24

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lutego 2025 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XVI Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący sędzia SO Beata Piwowarska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 10 lutego 2025 roku w Warszawie

sprawy z powództwa POLSKI FUNDUSZ ROZWOJU S.A. z siedzibą w W.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w C.

o zapłatę

oddala powództwo.

sędzia Beata Piwowarska

Sygn. akt XVI GC 614/24

UZASADNIENIE

wyroku zaocznego z dnia 10 lutego 2025 roku

W pozwie datowanym na 26 kwietnia 2024 roku Polski Fundusz Rozwoju S.A. z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w C.

1.1. kwoty 252.000 złotych wraz z:

1.2. odsetkami ustawowymi za opóźnienie składającymi się łącznie z:

1.2.1. kwoty odsetek ustawowych za opóźnienie w wysokości 8.301,61 złotych wraz z

1.2.2. dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 252.000 złotych od dnia
6 stycznia 2024 roku do dnia zapłaty.

Uznając, że nie spełnia on wymogów określonych w art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. zarządzono zwrot pozwu. (k.270, uzasadnienie k.550)

W pozwie wniesionym ponownie 2 sierpnia 2024 roku Polski Fundusz Rozwoju S.A. z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w C.:

- kwoty 252.000 złotych,

- odsetek ustawowych za opóźnienie w wysokości 8.301,61 złotych naliczonych od tej kwoty za czas od 25 sierpnia 2020 roku do dnia 5 stycznia 2024 roku

- dalszych odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 252.000 złotych za czas od 6 stycznia 2024 roku do dnia zapłaty

- zwrotu kosztów postępowania.

W motywach powód obszernie przedstawił zasady wypłacania subwencji finansowej z programu rządowego Tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm. Wyjaśnił, że wnioskując o wypłatę subwencji spółka (...) złożyła nieprawdziwe oświadczenie, iż na dzień 31 grudnia 2019 roku miała status podmiotu uprawnionego do udziału w programie (mikroprzedsiębiorcy, małego lub średniego przedsiębiorcy). Już po dokonaniu wypłaty powód stwierdził, że pozwana jest dużym przedsiębiorcą, w którego kapitale udział 25% lub więcej ma (...) S.A. Uzasadnia to żądanie zwrotu udzielonego wsparcia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie. Jako podstawy prawne roszczenia powód wskazał przepisy art. 471 k.c., art. 405 w zw. z art. 410 § 1 i 2 k.c. oraz art. 415 k.c. (k.271-543)

Pomimo prawidłowego pouczenia, w wyznaczonym przez Sąd terminie (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w C. nie złożyła odpowiedzi na pozew. (k.551-553, 557562, 566-570)

Sąd ustalił:

Polski Fundusz Rozwoju S.A. z siedzibą w W. prowadzi działalność gospo-darczą jako instytucja finansowa. (dowód: odpis z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego k.312-324) Na mocy uchwały Rady Ministrów nr 50/2020 z 27 kwietnia 2020 roku powód realizował rządowy program udzielania mikroprzedsiębiorcom, małym lub średnim przedsiębiorcom wsparcia finansowego w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem skutków epidemii COVID-19 (§ 10 ust. 2 regulaminu). Wsparcie finansowe dla dużych przedsiębiorstw było objęte odrębnym programem z 27 kwietnia 2020 roku Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Dużych Firm. Jako duży przedsiębiorca traktowany był podmiot, którego co najmniej 25% kapitału lub prawa głosu było kontrolowane bezpośrednio lub pośrednio, wspólnie lub indywidualnie, przez co najmniej jeden organ publiczny, w tym Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego. (§ 10 ust. 5 i 14 regulaminu)

Zgodnie z regulaminem ubiegania się o udział w programie Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm, subwencja była wypłacana na wniosek zainteresowanego. Szczegółowe warunki wsparcia finansowego oraz zobowiązania beneficjenta programu określała umowa subwencji finansowej zawierana przez Polski Fundusz Rozwoju S.A. z przedsiębiorcą ubiegającym się o subwencję. Jej maksymalna wysokość dla mikroprzedsiębiorców obliczana była jako iloczyn liczby pracowników zatrudnionych przez przedsiębiorcę i kwoty bazowej. (§ 2 ust. 2 regulaminu)

Po zawarciu umowy Polski Fundusz Rozwoju S.A. weryfikował przedstawione przez przedsiębiorcę dane i złożone oświadczenia na podstawie informacji uzyskanych w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwa Finansów, a następnie podejmował decyzję:

- o wypłacie subwencji finansowej we wnioskowanej wysokości

- o wypłacie subwencji finansowej w wysokości mniejszej niż wnioskowana

jeśli przedsiębiorca będzie spełniał warunki wypłaty subwencji finansowej określone w umowie, a oświadczenia złożone przez niego lub osobę reprezentującą go w związku z zawarciem umowy będą prawdziwe, lub

- o odmowie wypłaty subwencji finansowej. (§ 2 ust. 7, 8 umowy)

Decyzję o wypłacie subwencji finansowej we wnioskowanej wysokości podejmował wówczas, gdy przestawione przez przedsiębiorcę przy zawieraniu umowy dane znalazły potwierdzenie w informacjach uzyskanych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwa Finansów, przedsiębiorca spełniał warunki wypłaty subwencji finansowej określonej w umowie a oświadczenia złożone przez niego lub osobę go reprezentującą w związku z zawarciem umowy były prawdziwe. Decyzja udostępniana była w bankowości elektronicznej banku lub innych bezpiecznych kanałach zweryfikowanych przez bank i wykorzystywanych do komunikacji z klientami (wiadomość e-mail, sms) lub w inny sposób pozwalający przedsiębiorcy na zapoznanie się z jej treścią. (§ 2 ust. 7 umowy)

Otrzymana przez przedsiębiorcę będącego małym i średnim przedsiębiorą subwencja finansowa podlegała zwrotowi w przypadku:

a. (i) zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej (w tym zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej) przez przedsiębiorcę lub

(ii) otwarcia likwidacji przedsiębiorcy, w jakimkolwiek czasie w ciągu 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji - w kwocie stanowiącej 100 % wartości subwencji finansowej,

b. prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę w całym okresie 12 pełnych miesięcy od dnia przyznania subwencji finansowej:

(i) w kwocie stanowiącej 25% wartości subwencji finansowej bezwarunkowo oraz

(ii) w wysokości dodatkowo do 25% kwoty subwencji finansowej pomniejszonej o wskazaną przez przedsiębiorcę skumulowaną stratę gotówkową na sprzedaży w okresie 12 miesięcy licząc od pierwszego miesiąca, w którym przedsiębiorca odnotował stratę po 1 lutego 2020 roku lub od miesiąca, w którym udzielona została subwencja finansowa, rozumianej w zależności od formy działalności jako:

(A) dla przedsiębiorców prowadzących pełną rachunkowość gotówkową strata na sprzedaży to odzwierciedlona w rachunku wyników strata na sprzedaży netto z wyłączeniem w szczególności kosztów amortyzacji, rezerw i odpisów lub wyniku z przeszacowania lub sprzedaży aktywów,

(B) dla przedsiębiorców rozliczających się na podstawie księgi przychodów i rozchodów w kwocie wskazanej straty,

(C) dla przedsiębiorców rozliczających się na podstawie karty podatkowej lub na ryczałcie stratę na sprzedaży oblicza się jako skumulowany spadek przychodów ze sprzedaży oraz

(iii) w wysokości do 25 % kwoty subwencji finansowej w przypadku utrzymania średniej liczby pracowników (średnie zatrudnienie) w okresie 12 pełnych miesięcy kalendarzowych od końca miesiąca kalendarzowego poprzedzającego datę zawarcia umowy, w stosunku do średniego stanu zatrudnienia w 2019 roku, obliczanego jako średnia z liczby pracowników na dzień 31 grudnia 2019 roku oraz 30 czerwca 2019 roku, na poziomie

(A) wyższym niż 100 % - w wysokości dodatkowo 0% kwoty subwencji finansowej,

(B) od 50% do 100% - w wysokości dodatkowo od 0% do 25% kwoty subwencji finansowej – proporcjonalnie do skali redukcji zatrudnienia, zgodnie ze wzorem ujętym w umowie,

Do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej Polski Fundusz Rozwoju S.A. mógł kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem umowy przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą. W przypadku stwierdzenia ich nieprawdziwości mógł podjąć decyzję o zwrocie przez przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej, wówczas subwencja stawała się wymagalna w terminie 14. dni roboczych od dnia udostępnienia informacji o wydanej decyzji w sposób pozwalający przedsiębiorcy zapoznać się z nią. (§ 3 ust. 6 umowy)

W razie stwierdzenia, że wnioskujący jest dużym przedsiębiorcą Polski Fundusz Rozwoju S.A. mógł wydać decyzję o zwrocie udzielonego wsparcia. (§ 2 ust. 20 umowy) Złożenie takiego oświadczenia było wiążące dla przedsiębiorcy, któremu nie służyło odwołanie, o którym mowa w § 8 ust. 5 umowy. (§ 2 ust. 21 umowy)

Prawa i obowiązki stron związane z wypłaconą subwencją finansową określone były w regulaminie ubiegania się o udział w programie rządowym Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Mikro, Małych i Średnich Firm dostępnym pod adresem internetowym wskazanym w umowie. Regulamin stanowił integralną część umowy, o ile strony nie ustaliły odmienne swoich praw i obowiązków. Określał on relacje umawiających się stron; nie stanowił natomiast źródła obowiązków dla banku. Treść regulaminu mogła być w każdym czasie pozyskana, odtwarzana lub utrwalana przez przedsiębiorcę ze wskazanej strony internetowej. (§ 11 ust. 5 umowy) Przedsiębiorca składał oświadczenie, że zapoznał się z regulaminem, rozumie go i akceptuje jego treść. (§ 11 ust. 4 umowy) Polskiemu Funduszowi Rozwoju S.A. służyło prawo zmiany regulaminu w trakcie trwania umowy. Wprowadzenie zmiany wymagało poinformowania o niej przedsiębiorcy w taki sposób umożliwiający mu zapoznanie się z informacją, ze wskazaniem postanowień podlegających zmianie, przy czym zmiana wchodziła w życie w terminie 14 dni od dnia doręczenia informacji (§ 11 ust. 6 umowy).
(dowód: umowa k.477-496)

Celem regulaminu ubiegania się o udział w programie rządowym Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm było przedstawienie podstawowych zasad, na jakich Polski Fundusz Rozwoju S.A. rozpoznaje wnioski o udzielenie finansowania programowego. Zapoznanie się z tymi zasadami nie zwalniało beneficjenta od zapoznania się ze wszystkimi odpowiednimi przepisami prawa polskiego i prawa Unii Europejskiej oraz dokumentami dotyczącymi finansowania programowego. (§ 1 ust. 1 regulaminu)

Polski Fundusz Rozwoju S.A. był uprawniony do prowadzenia, samodzielnie lub we współpracy z bankami i innymi podmiotami, ewidencji beneficjentów i udzielonego im finan-sowania programowego oraz monitoringu udzielania i wykorzystywania subwencji stosując w tym zakresie standardowe procedury ewidencji, raportowania i kontroli, w tym zwłaszcza przeciwdziałania nadużyciom. W szczególności, w zakresie sprawozdawczości, raportowania lub monitoringu mógł współpracować z KIR, bankami, instytucjami finansowymi, Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, Ministrem Rozwoju, Ministrem Finansów, Krajowym Rejestrem Sądowym i sądami powszechnymi oraz pozyskiwać informacje od tych instytucji i organów w zakresie dopuszczanym na podstawie odpowiednich przepisów prawa. (§ 8 regulaminu)
W celu zweryfikowania oświadczeń złożonych we wnioskach przez beneficjentów Polski Fundusz Rozwoju S.A. mógł pozyskiwać informacje od osób trzecich i organów administracji, w tym m.in. od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Ministra Finansów i od Krajowej Administracji Skarbowej. (§ 12 ust. 4 regulaminu)

Regulamin mógł ulec zmianie. O jego zmianach beneficjenci mieli być zawiadamiani przez zamieszczenie przez Polski Fundusz Rozwoju S.A. informacji zawierającej zestawienie zmian na stronie internetowej pod adresem www.pfrsa.pl. (§ 15 ust. 1) Regulamin stanowił integralną część umowy subwencji finansowej w zakresie, w jakim strony w umowie subwencji finansowej nie ustaliły odmiennie swoich praw i obowiązków. (§ 15 ust. 2)

Zgodnie z § 16 ust. 1, Polski Fundusz Rozwoju S.A. mógł przekazywać informacje dotyczące regulaminu w formie komunikatów publikowanych na stronie internetowej pod adresem (...) te miały charakter informacyjny. (dowód: regulamin z załącznikami k.330-363, rejestr zmian k.364-367, regulamin z 13.04.2021 r. k.431-471, informacje dotyczące programu k.472-475, 517-542)

W § 11 ust. 13 regulaminu zmienionego 13 maja 2020 roku, obowiązującego od 28 maja 2020 roku, zawarto zapis, że w przypadku otrzymania subwencji finansowej na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było jej udzielenie lub wysokość, beneficjent był zobowiązany do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia jej otrzymania, zwrotu subwencji finansowej lub jej części na wyodrębniony rachunek techniczny banku. Beneficjenta zdefiniowano jako osobę uprawnioną do otrzymania subwencji (mikroprzedsiębiorca, mały lub średni przedsiębiorca wnioskujący o udzielenie subwencji lub któremu udzielono subwencji k.331, 401, 432), nie obejmowało ono natomiast dużego przedsiębiorcy, który nienależnie otrzymał środki z subwencji finansowej. (dowód: regulamin z 13.05.2020 r. k.368-405, rejestr zmian regulaminu k.406-430)

Według wpisu w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego dokonanego 28 października 2019 roku (...) S.A. dysponowała 48.700 udziałami o łącznej wartości(...) złotych, a wg wpisu dokonanego 10 kwietnia 2020 roku (...)udziałami o łącznej wartości (...) złotych. Wspólnik ten nie posiadał całości udziałów. Kapitał zakładowy (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w C. wynosił w tym czasie odpowiednio (...) złotych i (...)złotych. (dowód: odpis z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego k.502-508)

Pozwana zawnioskowała o subwencję finansową w wysokości 252.000 złotych. Oświadczyła m.in., że 31 grudnia 2019 roku była małym lub średnim przedsiębiorcą zatrudniającym 7 pracowników, a zatem posiada status uprawniający ją do udziału w programie.

31 lipca 2020 roku strony zawarły umowę subwencji finansowej nr (...), na podstawie której 4 sierpnia 2020 roku została jej wypłacona kwota 252.000 złotych, po zweryfikowaniu przez Polski Fundusz Rozwoju S.A. obrotu przedsiębiorcy w 2019 roku. (dowód: umowa z 31.07.2020 r. k.477-496, decyzja z 3.08.2020 r. k.498, potwierdzenie przelewu k.500)

Weryfikacja spełnienia warunków korzystania ze wsparcia finansowego w ramach programu Tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm była dokonywana w sposób zautomatyzowany. Powód nie sprawdzał na etapie poprzedzającym wydanie decyzji i wypłatę środków pieniężnych, czy wnioskodawca jest beneficjentem w rozumieniu regulaminu programu, czy też jest dużym przedsiębiorcą. (bezsporne) Polski Fundusz Rozwoju S.A. dokonał następczej weryfikacji warunków otrzymania przez pozwaną subwencji finansowej i stwierdzając, że spółka (...) nie była podmiotem uprawnionym do udziału w programie, pismem datowanym na 18 lipca 2023 roku, zobowiązał ją do zwrotu 252.000 złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie. Wezwanie zostało podpisane przez prezesa zarządu Polskiego Funduszu Rozwoju S.A. P. B. i prokurenta A. P.. (dowód: pismo z 18.07.2023 r. k.510-512)

Powód dokonał rozliczenia obciążając pozwaną obowiązkiem zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie w łącznej kwocie 8.301,61 złotych uwzględniając „wpłaty beneficjenta” w wysokości 69.081,72 złotych. (dowód: rozliczenie k.514, 515)

Przepis art. 339 k.p.c. stanowi, że sąd może wydać wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany w wyznaczonym terminie nie złożył odpowiedzi na pozew (§ 1).
W takim przypadku przyjmuje się za prawdziwe twierdzenia powoda o faktach zawarte w pozwie lub pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed posiedzeniem, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa. (§ 2)

Powództwo podlegało oddaleniu jako nieudowodnione co do zasady i co do wysokości: Zgodnie z art. 232 k.p.c. strona zobowiązana jest zgłaszać wnioski dowodowe. Ma także obowiązek dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i przedstawiać dowody (art. 3 k.p.c.). Ewentualne ujemne skutki nieprzedstawienia dowodu obciążają stronę, która nie dopełniła ciążącego na niej obowiązku (wyrok Sądu Najwyższego z 15.07.1999 r., I CKN 415/99). Samo twierdzenie strony nie jest dowodem, a twierdzenie dotyczące istotnej dla sprawy okoliczności (art. 227 k.p.c.) powinno być udowodnione przez stronę je zgłaszającą (art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c.). (wyrok Sądu Najwyższego z 22.11.2001 r., I PKN 660/00)

Obowiązująca w procesie cywilnym zasada kontradyktoryjności zwalnia sąd orzekający z odpowiedzialności za rezultat postępowania dowodowego, którego dysponentem są same strony (wyrok Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1997 r., sygn. akt II UKN 406/97). Ukształtowany system kontradyktoryjnego procesu wyklucza czynienie przez stronę sądu adresatem działań czy dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia jej twierdzeń i wykrycia środków dowodowych pozwalających na udowodnienie wysuniętych przez nią żądań. Działanie z urzędu może prowadzić do naruszenia prawa do bezstronnego sądu i odpowiadającego mu obowiązku przestrzegania zasady równego traktowania stron (art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji RP). (wyrok Sądu Najwyższego z 12.12.2000 r., V CKN 175/00)

Zgodnie z obowiązującymi od 7 listopada 2019 roku przepisami kodeksu postępowania cywilnego znajdującymi zastosowanie w niniejszej sprawie , postępowanie w sprawach gospodarczych cechuje formalizm i zasada koncentracji materiału dowodowego. Stosownie do art. 458⁵ § 1 i 4 k.p.c. powód jest zobowiązany powołać wszystkie twierdzenia i dowody w pozwie, a pozwany - w odpowiedzi na pozew. Twierdzenia i dowody powołane z naruszeniem § 1 podlegają pominięciu, chyba że strona uprawdopodobni, że ich powołanie nie było możliwe albo że potrzeba ich powołania wynikła później. W takim przypadku dalsze twierdzenia i dowody na ich poparcie powinny być powołane w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym stało się to możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania.

(...) S.A. w sprawie przeciwko spółce (...) jest jednym z wielu wniesionych do Sądu Okręgowego w Warszawie. Powód praktykuje składanie pism procesowych sformułowanych w taki sposób jakby stanowiły kopię ogólnie przyjętego wzorca. Rozważania mają ogólny, teoretyczny charakter, brak natomiast kompletnych twierdzeń o istotnych okolicznościach faktycznych konkretnej sprawy, do czego obydwie strony procesu zobowiązuje przepis art. 3 k.p.c.

W niniejszej sprawie powód zdecydował się na dochodzenie roszczeń na różnych podstawach prawnych, nie przedstawił jednak argumentacji, a tym bardziej twierdzeń i dowodów mogących służyć ustaleniu odpowiedzialności deliktowej pozwanej za wyrządzoną szkodę oraz jej obowiązku zwrotu bezpodstawnie uzyskanego świadczenia. Motywy koncentrują się na kontraktowej podstawie odpowiedzialności.

Nade wszystko powód nie złożył dowodu na to, że roszczenie jest wymagalne, że wydana została decyzja o zwrocie udzielonego wsparcia przewidziana w § 2 ust. 20 umowy jako uprawnienie Polskiego Funduszu Rozwoju S.A. realizowane w przypadku stwierdzenia, że wnioskujący jest dużym przedsiębiorcą. W wezwaniu do zapłaty mowa jest o podjęciu takiej decyzji, jednak jej nie przedstawiono nie wskazano faktu uzasadniającego uznanie, że pozwana nie jest podmiotem uprawnionym do udziału w programie. Nawet w postępowaniu sądowym, świadomy rozkładu ciężaru dowodu, powód nie wykazał, że spółka (...) jest podmiotem, którego co najmniej 25% kapitału lub prawa głosu było kontrolowane bezpośrednio lub pośrednio, wspólnie lub indywidualnie, przez co najmniej jeden organ publiczny, w tym Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego, w szczególności nie przedstawił twierdzeń a tym bardziej dowodów odnoszących się do większościowego wspólnika pozwanej(...) S.A. Nie do końca zrozumiałe są przyczyny trwającego trzy lata sprawdzania przez powoda tego faktu, skoro rejestr przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego jest powszechnie dostępny.

Sąd zważył:

1. Nienależyte wykonanie umowy:

Przepis art. 353¹ k.c. wyraża obowiązującą w prawie obligacyjnym zasadę wolności umów. Swoboda ta nie ma jednak charakteru absolutnego, doznając ograniczeń w zakresie treści i celu umowy. Art. 353¹ k.c. wprowadza trzy rodzaje ograniczeń: ustawę, właściwość (naturę) stosunku prawnego i zasady współżycia społecznego. W ramach art. 353¹ k.c. strony mają do wyboru następujące możliwości: przyjęcie bez jakichkolwiek modyfikacji określonego typu umowy uregulowanej normatywnie, zawarcie umowy nazwanej z równoczesnym wprowadzeniem do niej odmienności, w tym także połączenie cech kilku umów nazwanych (tzw. umowy mieszane) lub zawarcie umowy nienazwanej, której treść ukształtują według swego uznania (z zachowaniem ograniczeń wynikających z art. 353¹ k.c.). (wyrok Sądu Najwyższego z 6.11.2002 r., I CKN 1144/00) W tym więc zakresie strony mogą swobodnie decydować o zawarciu lub nie, rozwiązaniu umowy, wyborze kontrahenta i dowolnie kształtować treść stosunku obligacyjnego. Tylko w zakresie przez nie nieuregulowanym znajdą zastosowanie odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego.

Dłużnik zobowiązany jest do wykonania zobowiązania zgodnie z jego treścią, w sposób odpowiadający celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a nadto istniejącym w tym zakresie ustalonym zwyczajom. W taki sam sposób wierzyciel zobowiązany jest do współdziałania przy wykonaniu zobowiązania. (art. 354 k.c.) Wynikające z umowy obowiązki dłużnika określa jej treść, cel społeczno-gospodarczy zasady współżycia społecznego i ustalone zwyczaje. (art. 354 § 1 k.c.) W trakcie trwania stosunku obligacyjnego wierzyciel żądać może od dłużnika wykonania umowy lub żądać zaspokojenia zastępczego. (art. 479 i art. 480 k.c.)

Jeżeli w następstwie niewykonania lub nienależytego wykonania umowy wierzyciel dozna szkody dłużnik zobowiązany jest do jej naprawienia. Regulujący odpowiedzialność kontraktową za wyrządzoną szkodę przepis art. 471 k.c. odnosi się do wszystkich stosunków obligacyjnych bez względu na to jakie jest źródło ich powstania (ustawa, czynność prawna jedno lub wielostronna, bezpodstawne wzbogacenie i inne).

Art. 471 k.c. nie stanowi samodzielnej podstawy odpowiedzialności kontraktowej, lecz zawsze musi występować w powiązaniu z innymi przepisami kodeksu cywilnego określają-cymi treść zobowiązania, które zostało naruszone, a które określają okoliczności, za które dłużnik odpowiada. Stąd normatywna treść tego przepisu kształtowana jest przepisami szczegółowymi lub klauzulami umownymi. W ramach odpowiedzialności kontraktowej za bezprawne może być uznane naruszenie przez dłużnika obowiązków wynikających z treści łączącego go z wierzycielem stosunku zobowiązaniowego. Jednakże podstawową przesłan-ką odpowiedzialności odszkodowawczej kontraktowej uregulowanej w art. 471 k.c. jest istnienie pomiędzy stronami stosunku prawnego rodzącego zobowiązanie jednej ze stron względem drugiej.

Do przyjęcia odpowiedzialności odszkodowawczej dłużnika wierzyciel zobowiązany jest wykazać i udowodnić:

: niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy przez dłużnika,
: wyrządzenie mu szkody
: normalny związek przyczynowy między nimi. (art. 361 § 1 k.c.)

Odpowiedzialność kontraktowa oparta jest na domniemaniu winy dłużnika, który jednak może się bronić, wykazując, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nastąpiło skutkiem okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności.

Naprawienie szkody powinno zapewnić całkowitą kompensatę doznanego przez po-woda uszczerbku majątkowego w granicach normalnego związku przyczynowego. Zgodnie z przyjętym poglądem, szkodą jest powstała wbrew woli poszkodowanego różnica między obecnym jego stanem majątkowym a stanem jaki zaistniałby gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Polega ona na stracie jaką poniósł poszkodowany ( damnum emergens) albo pozbawieniu go korzyści, które mógłby on uzyskać gdyby mu szkody nie wyrządzono ( lucrum cessans). Wysokość szkody określa się przy zastosowaniu metody subiektywnej uwzględniającej wartość naruszonych dóbr z punktu widzenia poszkodowanego. Obowiązek udowodnienia szkody i jej wysokości obciąża poszkodowanego (art. 6 k.c.).

Twierdząc, że na pozwanej spoczywa obowiązek wykonania umowy, w tym przypadku zwrot wsparcia finansowego uzyskanego nienależnie z programu rządowego Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm, powód wskazywał na postanowienie § 11 ust. 13 regulaminu w wersji obowiązującej w dacie zawarcia umowy i wydania decyzji częściowo uwzględniającej wniosek. Zawarto w nim zapis, że w przypadku otrzymania subwencji finansowej na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było jej udzielenie lub wysokość, beneficjent był zobowiązany do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia jej otrzymania, zwrotu subwencji finansowej lub jej części na wyodrębniony rachunek techniczny banku.

Pojęcie beneficjenta zostało jednak odniesione wyłącznie do osoby uprawnionej do otrzymania subwencji (mikroprzedsiębiorca, mały lub średni przedsiębiorca wnioskujący o udzielenie subwencji lub któremu udzielono subwencji). Jakkolwiek można mieć pewne wątpliwości co do zakresu tego pojęcia, ze względu na niepoprawność językową sformułowania definicji, to powinno być ono interpretowane w sposób zgodny z dokumentami programu i umową. Nie obejmuje ono zatem dużego przedsiębiorcy, który nienależnie otrzymał środki z subwencji finansowej. Utożsamianie przez powoda beneficjenta z pozwaną spółką stanowi nadmierne uproszczenie mogące wprowadzać w błąd, ponieważ kategoryczne twierdzenia powoda w odniesieniu do pozwanej są sprzeczne z dowodami z dokumentów.

Umowa zawarta 31 lipca 2020 roku określa pozwaną jako przedsiębiorcę i odróżnia jej sytuację w zakresie obowiązku zwrotu wsparcia finansowego od sytuacji beneficjentów. Obowiązek zwrotu nienależnie udzielonej subwencji wynika w tym przypadku z § 2 ust. 20. Warunkiem powstania zobowiązania było podjęcie przez osoby uprawnione do działania w imieniu (...) S.A. stosownej decyzji i wezwanie pozwanej do spełnienia świadczenia w określonym terminie.

Należy zauważyć, że wydanie decyzji o zwrocie udzielonego wsparcia był uprawnieniem a nie obowiązkiem powoda, jej brak należy zatem traktować jako skorzystanie przez Polski Fundusz Rozwoju S.A. z możliwości nieżądania od pozwanej zwrotu subwencji. Powód nie może utożsamiać wezwania do zapłaty z wydaniem decyzji, wyraźne rozróżnienie tych czynności wynika bowiem zarówno z umowy jak i z regulaminu.

Wskazując na przepis art. 471 k.c. jako podstawę roszczenia powód nawet nie podjął próby udowodnienia spełnienia przesłanek kontraktowej odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanej, w szczególności wyrządzenia mu szkody i jej wysokości. Roszczenie wynikające z kontraktu podlegało zatem oddaleniu jako nieuzasadnione i nieudowodnione.

2. Naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym:

Zgodnie z art. 415 k.c. kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Dla wykazania zasadności roszczenia wynikającego z odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego powód zobowiązany jest wykazać i udowodnić :

: dopuszczenie się przez pozwanego bezprawnego działania lub zaniechania
: wyrządzenie mu szkody
: normalny związek przyczynowy między nimi (art. 361 § 1 k.c.)
: zawinienie pozwanego.

Dochodzone na tej podstawie prawnej roszczenie podlegało oddaleniu wobec nieudowodnienia szkody jaka miała powstać w majątku powoda skutkiem wypłaty subwencji (...) spółce (...). Twierdzenia dotyczące winy pozwanej są nadmiernie uproszczone i nie uwzględniają okoliczności leżących po stronie powoda, w szczególności sposobu realizacji programu rządowego.

Z regulaminu programu wynika, że jest on realizowany ze środków przekazanych Polskiemu Funduszowi Rozwoju S.A. przez Skarb Państwa i z innych źródeł. Decydujące znaczenie dla ustalenia faktu wyrządzenia powodowi szkody miało stwierdzenie do kogo należały sporne środki finansowe, a zatem umowa wskazana w pkt 3.4 programu i dokumentacja księgowa Polskiego Funduszu Rozwoju S.A., które nie zostały jednak przedstawione. Powód, na którym ciążył obowiązek udowodnienia słuszności roszczenia, co do zasady i co do wysokości, nie wykazał, że wypłacił pozwanej środki finansowe z własnego majątku lub poniósł innego rodzaju szkodę - i jaką - nieprawidłowo kwalifikując spółkę (...) jako beneficjenta programu rządowego Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Mikro, Małych i Średnich Firm.

3. Obowiązek zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia:

Przepis art. 405 k.c. stanowi, że ten kto kosztem innej osoby bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową, obowiązany jest do wydania jej w naturze, a gdyby to nie było możliwe, zwrotu jej wartości. Obowiązek wydania obejmuje nie tylko korzyść bezpośrednio uzyskaną, lecz także wszystko, co w razie zbycia, utraty lub uszkodzenia zostało uzyskane w zamian niej albo jako naprawienie szkody. (art. 406 k.c.)

Przepisy regulujące kwestie bezpodstawnego wzbogacenia mają zastosowanie wy-łącznie wówczas gdy brak jest uregulowań przewidujących inne możliwości przywrócenia równowagi majątkowej naruszonej bez uzasadnienia prawnego. Źródłem bezpodstawnie uzyskanej korzyści mogą być zdarzenia różnego rodzaju, działania wzbogaconego, czynności zubożonego, osób trzecich, sił przyrody. Do przyjęcia bezpodstawnego wzboga-cenia konieczne jest łączne zaistnienie następujących przesłanek:

: korzyść uzyskana zostaje bez podstawy prawnej jakiegokolwiek rodzaju
: musi mieć wartość majątkową możliwą do określenia w pieniądzu
: musi być uzyskana kosztem innej osoby – zubożonego.

Przepisy art. 405-409 k.c. stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego:

: gdy ten kto je spełnił, nie był zobowiązany w ogóle lub względem osoby, której świadczył
: jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty
: jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. (art. 410 k.c.)

Zainteresowanego dochodzeniem zwrotu nienależnie spełnionego świadczenia zubożonego obciąża obowiązek udowodnienia nieświadomości braku zobowiązania.

Także roszczenie dochodzone na tej podstawie prawnej nie zostało poparte faktami ani dowodami. Polski Fundusz Rozwoju S.A. w żaden sposób nie wyjaśnił pochodzenia środków pieniężnych wypłaconych pozwanej jako subwencja. Nie twierdził równocześnie, że uszczuplenie dotyczyło jego majątku, a nie majątku Skarbu Państwa, z którego środków była – co do zasady - finansowana realizacja programu.

Zważywszy, że Polski Fundusz Rozwoju S.A. nie dowiódł, iż jego kosztem, bez podstawy prawnej, spółka (...) uzyskała korzyść, a w konsekwencji, że doszło do zubożenia, roszczenie oparte na podstawie art. 405 k.c. podlega oddaleniu jako nieudowodnione.

Ze sposobu formułowania inicjującego postępowanie pisma procesowego wynika, że powód ogranicza się do stawiania tez nie dowodząc jednak ich słuszności. Przedstawia argumentację nie starając się powiązać jej z okolicznościami tej konkretnej sprawy. Nie podejmuje nawet próby wykazania zasadności roszczenia głównego na wskazanej podstawie prawnej. Nie wiąże z nią także kwestii wymagalności świadczenia i prawidłowości kapitalizacji odsetek ustawowych za opóźnienie. Sądowi trudno jest dokonywać oceny oczywiście wadliwie przedstawionego roszczenia, którego oddalenie motywuje proste stwierdzenie nieudowodnienia powództwa – co do zasady, pomimo obowiązku wynikającego dla powoda z art. 6 k.c.

Powództwo nie zostało także udowodnione co do wysokości:

Wątpliwości budzi załączone do pozwu zestawienie, z którego wynika, że pozwana zwróciła znaczną część subwencji (69.081,72 złotych k.515), tymczasem Polski Fundusz Rozwoju S.A. zażądał zwrotu 252.000 złotych odpowiadających całej kwocie wsparcia udzielonego 4 sierpnia 2020 roku. Nie przedstawił pełnego, udokumentowanego rozliczenia subwencji ani nie wyjaśnił, czy – zgodnie z przyjętymi zasadami – doszło do jej umorzenia w jakiejś części, które można traktować jako zwolnienie z długu.

Polski Fundusz Rozwoju S.A. nie załączył do pozwu dowodów wpłat wskazanych w rozliczeniu na k.515, nie jest zatem możliwe stwierdzenie przez Sąd, czy częściowe spłaty długu były zaliczane w sposób zgodny z zasadami określonymi w art. 451 k.c., z dodatkowym zastrzeżeniem, że do sytuacji pozwanej nie odnosił się obowiązek zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych wg § 11 ust. 13 regulaminu.

Z tych przyczyn niezasadne i nieudowodnione powództwo zostało w całości oddalone. Koszty postępowania obciążają powoda na zasadzie odpowiedzialności za wynik sprawy. (art. 98 § 1 i § 1¹ k.p.c.)

Sędzia SO Beata Piwowarska

Zarządzenie : (...)

17/04/2025 r. SSO Beata Piwowarska

Dodano: 31 lipca 2025, Opublikował(a): Anna Leszczyńska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Warszawie
Osoba, która wytworzyła informację: sędzia Beata Piwowarska, Beata Piwowarska
Data wytworzenia informacji: 10 lutego 2025