Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 grudnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XVI Wydział Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący –	SSO Jan Wawrowski
Protokolant –	stażysta Marta Żoch

po rozpoznaniu 28 listopada 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Polskiego Funduszu Rozwoju Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w B.

o zapłatę

1.  zasądza od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B. na rzecz Polskiego Funduszu Rozwoju Spółki Akcyjnej w W. kwotę 2 195 695,98 zł (dwa miliony sto dziewięćdziesiąt pięć tysięcy sześćset dziewięćdziesiąt pięć złotych i dziewięćdziesiąt osiem groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 27 czerwca 2023 r. do dnia zapłaty;

2.  zasądza od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w B. na rzecz Polskiego Funduszu Rozwoju Spółki Akcyjnej w W. kwotę 124 802,00 zł (sto dwadzieścia cztery tysiące osiemset dwa złote) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Jan Wawrowski

Sygn. akt XVI GC 934/24

UZASADNIENIE

Pozwem z 21 grudnia 2023 roku Polski Fundusz Rozwoju spółka akcyjna z siedzibą w W. wniosła o zasądzenie od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. na jej rzecz kwoty 2 195 695,98 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 27 czerwca 2023 roku do dnia zapłaty oraz kosztami procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowania do dnia zapłaty, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, iż żąda zwrotu nienależnie uzyskanej przez pozwanego kwoty subwencji finansowej w ramach programu rządowego „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm” tzw. Tarcza Finansowa 1.0., gdyż pozwany ze względu na istniejące powiązania kapitałowo-osobowe z innymi podmiotami nie należał do grupy mikro-, małych lub średnich przedsiębiorców (dalej: MŚP), spółki powiązane z pozwanym wykorzystały cały limit pomocy publicznej przysługujący pozwanemu i podmiotom z nim powiązanym jeszcze przed zawarciem umowy subwencji przez samego pozwanego, a także pozwany prowadzi działalność w sektorze produkcji podstawowych produktów rolnych, a zatem maksymalny limit pomocy publicznej, o którą mogła się ubiegać wynosił 100 000 euro, a pomimo tej okoliczności złożył wniosek i uzyskał finansowanie w wysokości 800 000 euro. W konsekwencji, powód uznał, że pozwany nie może być beneficjentem Programu uprawnionym do otrzymania subwencji finansowej
w wysokości przez siebie wnioskowanej i wypłaconej mu w wykonaniu umowy. Pomimo wezwania do zwrotu subwencji finansowej, na dzień złożenia pozwu pozwany nie dokonał zapłaty (pozew k. 3-26)

W dniu 19 marca 2024 r. referendarz sądowy w Sądzie Okręgowym w Warszawie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, orzekając zgodnie z żądaniem pozwu (nakaz zapłaty k. 132).

W sprzeciwie od nakazu zapłaty z 26 kwietnia 2024 r. (data stempla pocztowego) pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 90 000 zł wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa. Pozwany podniósł również zarzut przedawnienia roszczenia, wskazując iż roszczenie powoda przedawniło się 20 maja 2023 r.

W uzasadnieniu sprzeciwu pozwany zaprzeczył, aby istniał między nim a innymi podmiotami powiązania kapitałowo-osobowe, a już na pewno nie zostało to udowodnione przez stronę powodową. Pozwana zaprzeczyła również, aby decyzje o przyznaniu oraz
o zwolnieniu z obowiązku zwrotu subwencji została wydana w sposób zautomatyzowany
i uproszczony. W ocenie pozwanej powód był nie tylko uprawniona, lecz również zobowiązana do dokonania weryfikacji danych i oświadczeń składanych przez pozwanego, zwłaszcza w przypadku wydania decyzji o zwolnieniu z obowiązku zwrotu subwencji. Pozwany wskazał, że w dniu składania oświadczenia o posiadaniu statusu MŚP regulamin autonomicznie określał taki status (bez powiazania z innymi regulacjami prawnymi), a jego zmiana nastąpiła już po zawarciu umowy między stronami (sprzeciw k. 138-148).

W trakcie dalszego postępowania strony podtrzymywały swoje stanowiska.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny.

(...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. prowadzi działalność gospodarczą jako instytucja finansowa.

( dowód: informacja z rejestru przedsiębiorców KRS powoda – k. 30-36)

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w B. jest przedsiębiorcą zarejestrowanym pod nr KRS (...) i prowadzi działalność gospodarczą w branży produkcji artykułów spożywczych. Głównym rodzajem działalności faktycznie prowadzonej jest działalność sklasyfikowana pod kodem PKD 10.13.Z, tj. produkcja wyrobów z mięsa, włączając wyroby z mięsa drobiowego. Od 2006 r. jedynym wspólnikiem spółki jest (...) spółka akcyjna, który posiada całość udziałów spółki.

( dowód: informacja z rejestru przedsiębiorców KRS pozwanego – k. 63-67)

W związku z Komunikatem Komisji Europejskiej określającym Tymczasowe ramy środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście trwającej epidemii COVID-19 ( Dz.Urz. UE.C.2020.91I.1 z 20 marca 2020 r.), Polska podjęła działania legislacyjne zmierzające do uregulowania zasad udzielania pomocy. Zgodnie z art. 21a, dodanym do ustawy z 4 lipca 2019 r. o systemie instytucji rozwoju ( Dz.U. z 2020 r. poz. 2011 ze zm.), Rada Ministrów, w związku ze skutkami COVID-19, mogła powierzyć Polskiemu Funduszowi Rozwoju realizację rządowego programu udzielania przedsiębiorcom wsparcia finansowego, w szczególności w formach, o których mowa w art. 13 ust. 1, lub w formach bezzwrotnych (art. 21a ust. 1). Program rządowy określał w szczególności warunki i okres udzielania przedsiębiorcom lub innym podmiotom wsparcia finansowego, o którym mowa w ust. 1, sposób przygotowania i elementy rocznych planów udzielania tego finansowania oraz sprawozdawczości z ich realizacji (art. 21a ust. 2).

Na podstawie wskazanego art. 21a ustawy o systemie instytucji rozwoju, Rada Ministrów podjęła 27 kwietnia 2020 r. uchwałę nr 50/2020 w sprawie programu rządowego „Tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla małych i średnich firm”. Na mocy uchwały Rady Ministrów nr 50/2020 roku powód realizował rządowy program udzielania przedsiębiorcom wsparcia finansowego w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem
i zwalczaniem skutków epidemii COVID-19. Zgodnie z regulaminem ubiegania się o udział w programie Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm, subwencja była udzielana na wniosek zainteresowanego.

(fakty znane z urzędu – treść powołanych aktów normatywnych)

Zasady realizacji Programu przez Polski Fundusz Rozwoju S.A. (dalej: „PFR”) określał Regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju Dla Małych i Średnich Firm”, przyjęty przez PFR 13 kwietnia 2021 r., wchodzący w życie 28 kwietnia 2021 r. (dalej jako: „Regulamin”).

Regulamin zawierał w szczególności następujące definicje:

Beneficjent – oznacza, na potrzeby określenia podmiotu uprawnionego do udziału w Programie, przedsiębiorcę w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 Prawa Przedsiębiorców pod warunkiem uznania, iż podmiot ten spełnia warunki przyznania mu statusu Mikroprzedsiębiorcy lub MŚP wnioskującego do PFR o udzielenie Subwencji Finansowej, lub któremu PFR udzielił Subwencji Finansowej.

MŚP – oznacza, na potrzeby ustalenia podmiotu uprawnionego do udziału
w Programie, Beneficjenta, który na 31 grudnia 2019 r. (a) zatrudnia do 249 pracowników
(z wyłączeniem właściciela), a jego roczny obrót za 2019 r. nie przekroczył 50 000 000 EUR, lub suma bilansowa za 2019 r. nie przekroczyła 43 000 000 EUR, (b) nie jest Mikroprzedsiębiorcą, oraz (c) nie jest beneficjentem finansowania udzielonego w ramach programu rządowego pt. „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Dużych Firm”. Na potrzeby ustalenia statusu MŚP przez pracownika rozumie się osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę, przy czym za pracownika nie uważa się pracowników na urlopach macierzyńskich, ojcowskich, rodzicielskich, wychowawczych i zatrudnionych w celu przygotowania zawodowego. Określenie statusu MŚP powinno uwzględniać inne warunki określone w treści Regulaminu oraz Załącznika I do Rozporządzenia Pomocowego.

Program – oznacza rządowy program udzielania Beneficjentom Subwencji Finansowych pt. „Tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm”, opisany w Dokumencie Programu.

Przedsiębiorstwo Powiązane – oznacza przedsiębiorstwa, które pozostają w jednym
z poniższych związków: (i) przedsiębiorstwo ma większość praw głosu w innym przedsiębiorstwie w roli udziałowca/akcjonariusza lub członka, (ii) przedsiębiorstwo ma prawo wyznaczyć lub odwołać większość członków organu administracyjnego, zarządzającego lub nadzorczego innego przedsiębiorstwa, (iii) przedsiębiorstwo ma prawo wywierać dominujący wpływ na inne przedsiębiorstwo na podstawie umowy zawartej z tym przedsiębiorstwem lub postanowień w jego statucie lub umowie spółki, (iv) przedsiębiorstwo będące udziałowcem/akcjonariuszem lub członkiem innego przedsiębiorstwa kontroluje samodzielnie, na mocy umowy z innymi udziałowcami/akcjonariuszami lub członkami tego przedsiębiorstwa, większość praw głosu udziałowców/akcjonariuszy lub członków w tym przedsiębiorstwie, z uwzględnieniem metodologii przyjętej w Załączniku I do Rozporządzenia Pomocowego.

Zgodnie z § 3 ust. 6 Regulaminu, w przypadku stwierdzenia złożenia przez Beneficjenta nieprawdziwych oświadczeń lub podania we wniosku nieprawdziwych informacji, PFR może podjąć decyzję o zobowiązaniu Beneficjenta do zwrotu całości lub części Subwencji Finansowej.

PFR samodzielnie lub we współpracy z Bankami oraz innymi podmiotami miał prawo prowadzić ewidencję beneficjentów oraz udzielonego im finansowania programowego oraz monitoringu udzielania i wykorzystywania subwencji finansowych, stosując w tym zakresie standardowe procedury ewidencji raportowania i kontroli, w tym zwłaszcza przeciwdziałania nadużyciom (§ 8 Regulaminu).

Zgodnie z § 10 ust. 3 i 4 Regulaminu określając status Mikroprzedsiębiorcy lub MŚP, Beneficjent był zobowiązany zweryfikować, czy zachodzą po jego stronie powiązania
w ramach relacji łączących go z innymi przedsiębiorstwami (m.in. w ramach grup kapitałowych), które mogły mieć następujący charakter i w razie konieczności sumować dane dotyczące przedsiębiorstw w nim powiązanych w następujący sposób: (i) w przypadku gdy dane przedsiębiorstwo posiada Przedsiębiorstwa Powiązane – do jego danych w zakresie liczby pracowników oraz rocznego obrotu i sumy bilansowej dolicza się w całości dane Przedsiębiorstw Powiązanych, (ii) przypadku gdy dane przedsiębiorstwo posiada Przedsiębiorstwa Partnerskie – do jego danych w zakresie liczby pracowników oraz rocznego obrotu i sumy bilansowej dolicza się dane Przedsiębiorstw Partnerskich proporcjonalnie do procentowego udziału w kapitale lub prawach głosu (…). Wskazane powiązania mogły zachodzić również za pośrednictwem innych przedsiębiorstw oraz osób fizycznych i ich grup, jeżeli prowadzą one swoją działalność lub część działalności na tym samym rynku właściwym lub rynkach pokrewnych.

Zgodnie z § 11 ust. 13, w przypadku, gdy Beneficjent otrzymał Subwencję Finansową na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było udzielenie Subwencji Finansowej lub wysokość Subwencji Finansowej, Beneficjent zobowiązany był do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania Subwencji Finansowej, zwrotu Subwencji Finansowej lub jej części na wyodrębniony rachunek techniczny Banku.

Stosownie do § 13 ust. 1 Beneficjent potwierdzał, że zrozumiał i przyjmuje zasady rozpatrywania przez PFR Wniosków przyznanie Finansowania Programowego, które zostały wskazane w Regulaminie, jak również potwierdzał, że zapoznanie się z tymi zasadami nie zwalnia go od zapoznania się z całokształtem przepisów prawa i postanowień Dokumentów Finansowania dotyczących Finansowania Programowego.

Zgodnie z § 16 ust. 1 Regulaminu: „PFR może przekazywać informacje, dotyczące niniejszego Regulaminu, w formie komunikatów publikowanych na stronie www.pfrsa.pl. Komunikaty mają charakter informacyjny” .

Wersja pierwotna Regulaminu obowiązywała od dnia 29 kwietnia 2020 roku. Wersja zmieniona Regulaminu została zaś przyjęta w dniu 13 maja 2020 roku, z datą wejścia w życie w dniu 28 maja 2020 roku. Regulamin zamieszczony był na stronach internetowych powoda.

(dowód: Regulamin – k. 41-61)

W dniu 30 kwietnia 2020 r. Powód przedstawił też listę odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania. W odpowiedzi na pytanie 39 dotyczące statusu mikrofirmy oraz małej
i średniej firmy wskazał, że kryterium skali zatrudnienia oraz skali finansowej odnosi się do przedsiębiorcy, z uwzględnieniem jego właściciela i spółek zależnych.

(dowód: Najczęściej zadawane pytania k. 251-252)

Pozwany, za pośrednictwem formularza aplikacyjnego, złożył wniosek o przyznanie subwencji finansowej. Po wprowadzeniu przez pozwanego danych w formularzu wniosku, w bankowości elektronicznej został wygenerowany projekt Umowy. Tak wygenerowany projekt Umowy został podpisany przez obie strony - przez pozwanego za pomocą narzędzi autoryzacyjnych przekazanych przez Bank oraz przez Bank w imieniu powoda. Tym samym 20 maja 2020 roku doszło do zawarcia Umowy Subwencji pomiędzy powodem a pozwanym.

Szczegółowe warunki wsparcia finansowego oraz zobowiązania beneficjenta Programu określała umowa subwencji finansowej zawierana przez Polski Fundusz Rozwoju S.A. z przedsiębiorcą ubiegającym się o subwencję. Subwencja była wypłacana w złotych polskich. Jej maksymalna wysokość dla mikroprzedsiębiorców obliczana była jako iloczyn liczby pracowników zatrudnionych przez przedsiębiorcę i bazowej kwoty subwencji finansowej (§ 2 ust. 2 umowy)

Po zawarciu umowy Polski Fundusz Rozwoju S.A zobowiązany był do zweryfikowania na podstawie informacji uzyskanych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwa Finansów dane przedstawione przez przedsiębiorcę i złożone oświadczenia oraz podjęcia decyzji: o: (i) wypłacie subwencji finansowej w wysokości wnioskowanej, (ii) wypłacie subwencji finansowej w wysokości mniejszej niż wnioskowana lub (iii) odmowie wypłaty subwencji finansowej (§ 2 ust. 7 umowy).

W Umowie Pozwany oświadczył m.in., że:

a)  na dzień 31 grudnia 2019 roku był małym lub średnim przedsiębiorcą w rozumieniu wskazanym w Umowie Subwencji, tj. mały lub średni przedsiębiorca to przedsiębiorca, który zatrudnia 249 pracowników (z wyłączeniem właściciela) oraz jego roczny obrót nie przekracza 50 mln EUR lub suma bilansowa nie przekracza 43 mln EUR, przy czym nie jest mikroprzedsiębiorcą (§ 1 ust. 2 Umowy);

b)  że liczba zatrudnionych pracowników na koniec miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku o zawarcie umowy subwencji finansowej wynosi (...) (§ 1 ust. 4 Umowy);

c)  na dzień złożenia wniosku o subwencję prowadzi działalność gospodarczą (§ 1 ust. 10 lit. (a) Umowy);

d)  na dzień 31 grudnia 2019 roku prowadził działalność gospodarczą (§ 1 ust. 10 lit. (e) Umowy);

e)  jest świadomy tego, że w przypadku prowadzenia działalności w sektorze produkcji podstawowej produktów rolnych, maksymalna wysokość subwencji finansowej nie może przekroczyć 100 000 EUR, przy czym do limitu wliczane są również inne środki pomocy publicznej otrzymane w ramach wsparcia gospodarki w kontekście trwającej epidemii (...)19, udzielone na podstawie Sekcji 3.1. Tymczasowych ram (§ 2 ust. 16 lit. b Umowy);

f)  „jest świadomy tego, że subwencja finansowa (...) dotyczy wyłącznie przedsiębiorstw spełniających kryteria Mikro-, Małego i Średniego - Przedsiębiorcy w rozumieniu Programu oraz Załącznika Nr 1 do Rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (§ 2 ust. 19 Umowy).

W § 2 ust. 8 postanowiono, że PFR podejmie decyzję o wypłacie subwencji finansowej w wysokości wnioskowanej, jeśli przedstawione przez Przedsiębiorcę dane przy zawieraniu niniejszej Umowy znajdą potwierdzenie w informacjach uzyskanych przez PFR z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwa Finansów, a Przedsiębiorca będzie spełniał warunki wypłaty subwencji finansowej określone w niniejszej Umowie oraz oświadczenia złożone przez Przedsiębiorcę oraz osobę go reprezentującą w związku z zawarciem Umowy będą prawdziwe.

Zgodnie z § 2 ust. 10 Umowy, PFR podejmie decyzję o odmowie wypłaty subwencji finansowej, jeśli na podstawie informacji uzyskanych z Zakładu Ubezpieczeń lub Ministerstwa Finansów, PFR stwierdzi, że Przedsiębiorca nie spełnia warunków wypłaty subwencji finansowej lub oświadczenia złożone w związku z zawarciem Umowy będą nieprawdziwe.

(dowód: umowa subwencji – k. 69-103v.)

Na podstawie Umowy Subwencji i w oparciu o złożone przez pozwanego oświadczenia, powód podjął decyzję o wypłacie pozwanemu subwencji finansowej. Pozwany otrzymał subwencję finansową w łącznej kwocie 3 500 000,00 złotych.

(dowód: decyzja w sprawie subwencji finansowej z dnia 20 maja 2020 roku – k. 75)

W dniu 21 czerwca 2021 roku PFR wydał decyzję w sprawie zwolnienia pozwanego z obowiązku zwrotu z części subwencji finansowej. Wartość zwolnienia z obowiązku zwrotu części subwencji finansowej wyniosła 1 429 984,50 zł. Wskazano, iż wartość subwencji finansowej pozostająca do spłaty wyniosła 2 070 015,50 zł.

(dowód: decyzja – k. 84)

Po wypłacie Subwencji Finansowej, korzystając z uprawnienia przyznanego na podstawie § 3 ust. 6 Umowy Subwencji i § 8 Regulaminu, powód ustalił, że pozwany zadeklarował niezgodnie z prawdą, że posiada status małego lub średniego przedsiębiorcy, podczas gdy łączą go powiązania osobowo-kapitałowe z 38 innymi podmiotami gospodarczymi. W związku z tym wszystkie podmioty powinny być traktowane jako single economic unit, ponieważ istnieją między nimi powiązania i zależności, które sprawiają, że funkcjonują jako jedno przedsiębiorstwo. Powód ustalił, że pozwany i jej jedyny wspólnik
w okresie od 2017 do 2021 r. przekroczyli pułap zatrudnienia w związku z czym pozwany na dzień składania wniosku o udzielenie subwencji finansowej posiadał status dużego przedsiębiorcy. Tym samym PFR pismem z 2 października 2023 r. wezwał pozwanego do zwrotu całej otrzymanej kwoty subwencji finansowej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Pozwany otrzymał wezwanie 11 października 2023 roku.

(dowód: wezwanie do zapłaty k. 88-89, potwierdzenie odbioru – k. 90)

W odpowiedzi na powyższe pozwany pismem z 18 października 2023 roku zakwestionował zasadność żądania i wskazał, że umowa z 20 maja 2020 roku w sposób autonomiczny regulowała status małego i średniego przedsiębiorcy.

(dowód: pismo z 18 października 2023 roku k. 92-93)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o przeprowadzone dowody z dokumentów, nie znajdując podstaw do kwestionowania ich prawdziwości i autentyczności.

Na rozprawie w dniu 8 listopada 2024 r. Sąd pominął dowód z zeznań świadków D. W. i S. M. na podstawie art. 458 ¹⁰ k.p.c. oraz art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., gdyż brak było niewyjaśnionych faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy,
a także dowody te uznał Sąd jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Ponadto na podstawie art. 299 k.p.c. w zw. z art. 235 ² § 1 i 2 k.p.c. Sąd postanowił pominąć dowód z przesłuchania W. M. w charakterze strony, gdyż brak było niewyjaśnionych faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, a także dowody te uznał Sąd jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Powód domagał się od pozwanego zapłaty kwoty 2 195 695,98 zł, żądając tym samym zwrotu niezasadnie przyznanej pozwanemu subwencji. W wyniku następczej kontroli złożonego przez pozwanego wniosku, powód stwierdził, że pozwany oświadczył niezgodnie z prawdą iż posiada status MŚP, co z kolei skutkowało przyznaniem Subwencji Finansowej. Powyższe okoliczności uzasadniały żądanie przez powoda zwrotu subwencji.

Analizując twierdzenia podniesione w pozwie, Sąd stwierdził, iż roszczenie powoda dotyczy świadczenia nienależnego. Zgodnie z art. 410 § 2 k.c., świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Żądanie zwrotu niezasadnie przyznanej subwencji znajdowało ponadto oparcie w § 3 ust. 6 oraz § 11 ust. 13 Regulaminu.

Kluczowym argument pozwanego przeciwko zasadności roszczenia sprowadzał się do twierdzenia, że oświadczenie złożone przez pozwanego było prawidłowe i zgodne
z autonomiczną definicją MŚP znajdującą się w § 1 ust. 2 zawartej umowy i że definicja ta nie odnosiła się do innych aktów prawnych, a tym samym brak było podstaw do uwzględniania podmiotów powiązanych. Pozwany podnosił również, iż za naruszeniem art. 5 k.c. przemawia zmiana pojęcia MŚP dokonana po zawarciu umowy i wypłacie subwencji.

Jednakże najdalej idącym zarzutem podniesionym przez pozwanego był zarzut przedawnienia roszczenia. Pozwany wskazał, że umowa subwencji została zawarta 20 maja 2020 r. w związku z czym roszczenia powoda przedawniły się w terminie 3-letnim, upływającym 20 maja 2023 r., a więc przed wniesieniem pozwu.

Zarzut ten uznać należy jednak za chybiony, gdyż zgodnie z art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej ­- trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Termin przedawnienia w niniejszej sprawie wynosił 3 lata, jednak jego koniec przypadał na 31 grudnia 2023 r., a nie jak wskazał pozwany 20 maja 2023 r.

Przechodząc do analizy zasadności roszczenia należ wskazać, że powód był uprawniony do następczej kontroli złożonych wniosków, także w sytuacji, gdy subwencja została już przyznana. Uprawnienie to wynikało wprost z § 3 ust. 6 oraz § 11 ust. 13 cytowanego powyżej Regulaminu. Powód był uprawniony do monitorowania, aż do momentu całkowitego rozliczenia subwencji finansowej udzielonej przedsiębiorcy i wygaśnięcia umowy subwencji finansowej, zasadności udzielenie i prawidłowości wykorzystania subwencji finansowych przyznanych przedsiębiorcom w ramach programu, o czym mowa m.in. § 8 Regulaminu.

Obowiązkiem zaś pozwanego było podanie prawidłowych danych dotyczących przysługującego mu statusu MŚP. Fakt, że PFR, w ramach wstępnej procedury weryfikacji, nie był w stanie ustalić, czy złożone oświadczenia są prawdziwe, nie może aktualnie obciążać powoda i uzasadniać oddalenia powództwa, bowiem to działanie pozwanego doprowadziło do tego, że została mu przyznana subwencja finansowa. Złożył on bowiem nieprawidłowe oświadczenia co do przysługującego mu statusu MŚP. Oświadczenia nie mogły być skutecznie zweryfikowane w ramach procedury automatycznej weryfikacji, bowiem kwestie ustalenia powiązań i zależności wymagają analizy struktur spółek.

W tym miejscu należy wskazać, że zmiana regulaminu przez powoda na gruncie niniejszej sprawy nie miała kluczowego znaczenia, gdyż umowa subwencji w sposób wystarczający regulowała kwestię posiadania statusu MŚP. I o ile należy zgodzić się
z pozwanym, że § 1 ust. 2 umowy nie odsyłał do innych aktów prawnych, to już takie odesłanie czyni § 2 ust. 19 umowy, który wskazuje, że „Przedsiębiorca oświadcza, że jest świadomy tego, że subwencja finansowa udzielana jest jako pomoc przewidziana w Sekcji 3.1 Tymczasowych ram oraz dotyczy wyłącznie przedsiębiorstw spełniających Mikro, Małego i Średniego – Przedsiębiorcy w rozumieniu Programu oraz Załącznika Nr 1 do rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznając niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz.Urz. UE l 187/1 z 26.6.2014)”. Zgodnie zaś z art. 3 ust. 3 załącznika Nr 1 do rozporządzenia „Przedsiębiorstwa powiązane” oznaczają przedsiębiorstwa, które pozostają w jednym z poniższych związków:

a) przedsiębiorstwo ma większość praw głosu w innym przedsiębiorstwie w roli udziałowca/akcjonariusza lub członka;

b) przedsiębiorstwo ma prawo wyznaczyć lub odwołać większość członków organu administracyjnego, zarządzającego lub nadzorczego innego przedsiębiorstwa;

c) przedsiębiorstwo ma prawo wywierać dominujący wpływ na inne przedsiębiorstwo na podstawie umowy zawartej z tym przedsiębiorstwem lub postanowień w jego statucie lub umowie spółki;

d) przedsiębiorstwo będące udziałowcem/akcjonariuszem lub członkiem innego przedsiębiorstwa kontroluje samodzielnie, na mocy umowy z innymi udziałowcami/akcjonariuszami lub członkami tego przedsiębiorstwa, większość praw głosu udziałowców/akcjonariuszy lub członków w tym przedsiębiorstwie.

Jak wynika zaś z danych znajdujących się w KRS, w momencie składania wniosku
o subwencję, jedynym wspólnikiem pozwanego była (...) spółka akcyjna, która posiada wszystkie udziały. Tym samym zostały spełnione przesłanki do uznania pozwanego i (...) spółki akcyjnej za podmioty powiązane. Natomiast jak wynika ze sprawozdania z działalności (...) spółka akcyjna, w roku obrotowym 2019 zatrudniała (...) osób w przeliczeniu na pełen etat (k. 107v). Z powyższego jednoznacznie wynika, że pozwany nie spełnił kryterium pracowniczego, gdyż przekroczył próg zatrudnienia 249 pracowników, ponieważ do pracowników zatrudnianych bezpośrednio przez pozwanego ((...) osób) należy również doliczyć pracowników zatrudnianych przez spółki powiązane. W związku z tym, że pozwany nie spełnił kryterium pracowniczego, odstąpiono od weryfikacji kryterium finansowego, gdyż brak spełnienia kryterium pracowniczego wyklucza możliwość uzyskania statusu MŚP. Sąd odstąpił również od badania zależności między pozwanym a innymi wskazanymi przez powoda spółkami z uwagi na fakt, że już weryfikacja powiązania ze spółką (...) S.A. wykluczyła możliwość posiadania statusu MŚP. Tym samym złożone oświadczenie przez pozwanego nie było zgodne z prawdą.

Należy również zauważyć, że sam pozwany w sprawozdaniach zarządu z działalności spółki posługuje się sformułowaniem „Grupa (...)”, co w ocenie Sądu jednoznacznie wskazuje, że pomiędzy spółkami istnieją zależności i że spółki te są powiązane, a także wskazuje na świadomość pozwanego o powiązaniach z innymi spółkami.

Brak jest również przesłanek do stosowania art. 409 k.c. w niniejszej sprawie, gdyż w przypadku nienależnego świadczenia przepis ten znajduje zastosowanie o tyle, o ile stanowiące w stosunku do niego lex specialis art. 410–413 k.c. nie przewidują inaczej. Kwestię braku podstaw do żądania zwrotu świadczenia reguluje art. 411 k.c., więc to on może mieć zastosowanie na gruncie rozpoznawanej sprawy. Jednakże żadna z przesłanek w nim określonych nie wystąpiła.

Zdaniem Sądu, pomimo wydania przez PFR decyzji z 21 czerwca 2021 r. w sprawie zwolnienia z obowiązku zwrotu subwencji finansowej, nie można uznać, że spowodowała ona wygaśnięcie umowy. Została ona bowiem wydana w sytuacji braku realizacji przesłanek dla jednostronnego umorzenia subwencji finansowej pozwanemu, wobec wprowadzenia w błąd w posiadania statusu MŚP, subwencja winna zostać zwrócona. W konsekwencji, decyzja ta była nieskuteczna i niewiążąca.

Sąd nie podziela również stanowiska pozwanego, że na skutek wydania decyzji
o umorzeniu doszło do zwolnienia pozwanego z długu, którą tą instytucje reguluje art. 508 k.c. Należy jednak zauważyć, że zwolnienie z długu następuje przez zawarcie między wierzycielem a dłużnikiem umowy, czego pozwany w niniejszym postępowaniu nie udowodnił, a nie przez jednostronne oświadczenie wierzyciela.

Zważywszy, że subwencja została przyznana w oparciu o nieprawdziwe informacje, żądanie zwrotu kwoty 2 195 695,98 zł było w całości zasadne.

Przedstawione cele i założenia programu sprzeciwiają się również uznaniu, że roszczenie powoda było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.).

Rządowy program Tarcza Finansowa PFR dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw został wprowadzony w życie w nadzwyczajnych okolicznościach związanych z pandemią COVID-19. Sytuacja społeczna i gospodarcza wymagały szybkiego działania administracji rządowej, co tłumaczy pewne braki i uchybienia, które mogły zostać naprawione dopiero po zawarciu umów z beneficjentami. Zdaniem Sądu nadużyciem prawa byłoby korzystanie przez tych ostatnich błędów i luk w prawie umożliwiających im otrzymanie subwencji w wysokości nieusprawiedliwionej wynikami finansowymi, przedmiotem i zakresem prowadzonej działalności gospodarczej, znacząco przewyższającej subwencję finansową przyznawaną przedsiębiorcom w porównywalnej do ich sytuacji.

Weryfikacja wnioskujących o przyznanie subwencji finansowej miała charakter zautomatyzowany, dane zawarte we wnioskach były następnie porównywane z danymi pozyskanymi od Ministerstwa Finansów, Krajowej Administracji Skarbowej i ZUS. W tym trybie powód nie był w stanie na bieżąco wykrywać nieprawidłowości, ponieważ informacje w bazach mogły być błędne, np. w efekcie nieprawidłowego raportowania danych przez beneficjentów.

Nie można zasadnie zarzucać powodowi braku dochowania należytej staranności przy kontroli wniosków oraz przyczynienie się do niezasadnego wypłacenia pozwanemu subwencji. Podmiot udzielający pomocy publicznej musiał być wyposażony w instrumenty służące weryfikacji prawidłowości udzielania subwencji. Pomoc publiczna w wysokości niedozwolonej w świetle zasad programu naruszałaby art. 107 ust. 2b Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

W przedmiocie roszczenia odsetkowego Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c., zgodnie z którym, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi (§ 1). Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy (§ 2).

Zgodnie z § 11 ust. 13 Regulaminu, w przypadku, gdy Beneficjent otrzymał Subwencję Finansową na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było udzielenie Subwencji Finansowej lub wysokość Subwencji Finansowej, Beneficjent zobowiązany był do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania Subwencji Finansowej, zwrotu Subwencji Finansowej lub jej części na wyodrębniony rachunek techniczny Banku. W realiach niniejszej sprawy, Pozwany uzyskał kwotę Subwencji 20 maja 2020 roku. Termin na zwrot Subwencji Finansowej upłynął zatem 3 czerwca 2020 roku, a zatem następnego dnia kalendarzowego roszczenie o zwrot kwoty Subwencji Finansowej stało się wymagalne, a Powodowi przysługuje prawo do naliczania odsetek za opóźnienie. Powód żądał odsetek za opóźnienie od 27 czerwca 2023 r. do dnia zapłaty, którym to żądaniem Sąd był związany.

Mając na względzie powyższe, na podstawie powołanych przepisów, orzeczono jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono w pkt 2 wyroku, zgodnie z zasadą odpowiedzialności stron za wynik sporu. Wobec uwzględnienia powództwa w całości, pozwany jest stroną przegrywającą, obowiązaną do zwrotu na rzecz powoda kosztów celowego dochodzenia jego praw. Koszty procesu poniesione przez powoda obejmowały opłatę od pozwu w kwocie 109 785 zł, wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym, ustalone w oparciu o § 2 pkt 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych na kwotę 15 000 zł oraz kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Na podstawie art. 98 § 1 ¹ od łącznej kwoty 124 802 zł zasądzono odsetki ustawowe za opóźnienie liczone od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Mając na względzie powyższe, orzeczono jak w punkcie 2 sentencji wyroku.

SSO Jan Wawrowski