Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 maja 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XVI Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Renata Iwanowska

Protokolant: stażysta Julia Duda

po rozpoznaniu w dniu 10 kwietnia 2025 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Polski Fundusz Rozwoju Spółki Akcyjnej w W.

przeciwko(...)spółce jawnej w G.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego Kantor(...)spółki jawnej w G. na rzecz powoda Polski Fundusz Rozwoju Spółki Akcyjnej w W. kwotę 1.483.671,87 zł (jeden milion czterysta osiemdziesiąt trzy tysiące sześćset siedemdziesiąt jeden złotych i osiemdziesiąt siedem groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 4 czerwca 2020 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 80.126,41 zł, (osiemdziesiąt tysięcy sto dwadzieścia sześć złotych i czterdzieści jeden groszy),

2.  zasądza od pozwanego Kantor (...)spółki jawnej w G. na rzecz powoda Polski Fundusz Rozwoju Spółki Akcyjnej w W. kwotę 89.007,00 (osiemdziesiąt dziewięć tysięcy siedem złotych) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, w tym kwotę 10.800,00 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia SO Renata Iwanowska

Sygn. akt XVI GC 988/23

UZASADNIENIE

wyroku z 8 maja 2025 r.

Pozwem z dnia 31 marca 2023 r (wpływ bezpośredni k. 3) powódka Polski Fundusz Rozwoju spółka akcyjna w W. wniosła o zasądzenie od pozwanej Kantor (...) spółki jawnej w G. kwoty 1.483.671,87 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 4 czerwca 2020 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 80.126,41 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie w zapłacie kwoty 1.483.671,87 zł liczonych od dnia 4 czerwca 2020 r. do dnia 21 maja 2021 r, a także kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (pozew k. 3-156).

W uzasadnieniu powódka wskazała, że dochodzi zwrotu od pozwanej nienależnie uzyskanej kwoty subwencji finansowej w ramach programu rządowego „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm”. Celem tarczy była ochrona polskiego rynku pracy i zapewnienie polskim mikro, małym i średnim przedsiębiorcom płynności finansowej w okresie poważnych zakłóceń w polskiej gospodarce wywołanych pandemią (...)19. Po przyznaniu pozwanej subwencji powódka ustaliła, że pozwana zadeklarowała niezgodnie z prawdą, że osiągnięty w kwietniu 2019 r. przychód ze sprzedaży wyniósł 3.839.968,00 zł, a przychody ze sprzedaży w 2019 r. wynosiły 49.455.729,00 zł. Dodatkowo powódka podała nieprawdziwe informacje na temat skali spadku przychodów ze sprzedaży określając je na 68%. Powódka stwierdziła, że w związku z tym, że pozwana złożyła nieprawdziwe oświadczenia, subwencja jej wypłacona powinna ulec zwrotowi w całości. Jako podstawę dochodzonego roszczenia wskazano art. 471 k.c., alternatywnie art. 415 k.c. ze względu na wprowadzenie powoda w błąd przez pozwanego, alternatywnie rt. 405 k.c. w zw. z art. 410 §1 k.c.

W odpowiedzi na pozew z 5 października 2023 r. (data nadania pisma w urzędzie pocztowym k. 300) pozwana Kantor (...)spółka jawna w G. wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (odpowiedź na pozew k. 166-299).

W uzasadnieniu pozwana wskazała, że spełniała warunki uzyskania finansowania w faktycznie otrzymanej wysokości, a zadeklarowany przez nią osiągnięty w kwietniu 2019 r. przychód ze sprzedaży oraz skala spadku przychodów były zgodny z prawdą. Zdaniem pozwanej brak jest podstaw do żądania przez powódkę zwrotu subwencji. Pozwana wskazała, że część zmian regulaminu, na które powołuje się powódka zostały wprowadzone po dacie zawarcia umowy subwencji. W treści łączącej strony umowy nie zostało zdefiniowane pojęcie „przychodu ze sprzedaży”. Pozwana określając swoje przychody ze sprzedaży podjęła więc w pełni racjonalną decyzję, opierając się na obowiązujących przepisach prawa jak ustawa o CIT. Pozwana stwierdziła, że stanowisko powódki prezentowane w pozwie opiera się na wydanym 17 czerwca 2020 r. komunikacie o definicji przychodu ze sprzedaży w odniesieniu do kantorów, który został wydany po udzieleniu pozwanej subwencji finansowej. Zdaniem pozwanej komunikaty wydawane przez powódkę mają wyłącznie charakter informacyjny i nie mogą zmieniać treści umowy subwencji oraz regulaminu, a tym bardziej nie mogą mieć wpływu na wcześniej zawarte umowy.

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały powyższe stanowiska w sprawie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W ramach przeciwdziałania skutkom pandemii Covid Komisja Europejska wydała Komunikat KE dotyczący tymczasowych ram środków pomocy państwa, w którym zostały określone ogólne kryteria, jakie powinny spełniać programy pomocowe kierowane przez Państwa Członkowskie Unii Europejskiej do przedsiębiorców poszkodowanych wskutek pandemii, tak aby udzielona pomoc pozostawała w zgodzie z prawem Unii Europejskiej.

( okoliczność bezsporna)

W dniu 27 kwietnia 2020 roku Rada Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej podjęła uchwałę w sprawie uruchomienia programu rządowego „Tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla małych i średnich firm”.

W rozdziale 3.1 w/w uchwały zapisano m.in.:

- Programem objęte są następujące podmioty („Beneficjenci programu”): Przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 6 marca 2018 roku Prawo przedsiębiorców tj. osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne niebędące osobą prawną, którym odrębna ustawa przyznaje osobowość prawną, wykonujące działalność gospodarczą oraz wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej, będący mikro -, małymi lub średnimi przedsiębiorcami (…)”;

- Polski Fundusz Rozwoju może, biorąc pod uwagę całokształt okoliczności, z uwzględnieniem zasady racjonalności ekonomicznej, w tym wyważenia słusznych interesów danego Beneficjenta Programu, ogółu wszystkich Beneficjentów i Skarbu Państwa oraz realizacji celów szczegółowych określonych w Programie, każdorazowo z zastrzeżeniem stosowania się do zasad i warunków decyzji Komisji Europejskiej, dotyczącej Programu”.

( okoliczność powszechnie znana)

Zgodnie z art. 21a ust. 1 ustawy z dnia 4 lipca 2019 r. z późn. zm. o systemie instytucji rozwoju, Rada Ministrów, w związku ze skutkami COVID-19 może powierzyć Polskiemu Funduszowi Rozwoju realizację rządowego programu udzielania przedsiębiorcom wsparcia finansowego, w szczególności w formach, o których mowa w art. 13 ust. 1 lub w formach bezzwrotnych:

1.  przedsiębiorcom - w związku ze skutkami (...)19;

2.  przedsiębiorcom oraz innym podmiotom - w związku z zakazem, o którym mowa w art. 12a ust. 1 ustawy z dnia 12 października 1990 r. o ochronie granicy państwowej.

Zgodnie z art. 21a ust. 2 program rządowy określa w szczególności warunki i okres udzielania przedsiębiorcom wsparcia finansowego, o którym mowa w ust. 1, sposób przygotowania i elementy rocznych planów udzielania tego finansowania oraz sprawozdawczości z ich realizacji.

Jak wynika z art. 21a ust. 2b i 2c ustawy, w celu uzyskania wsparcia finansowego, o którym mowa w ust. 1, przedsiębiorca zobowiązany jest do złożenia Polskiemu Funduszowi Rozwoju oświadczeń wymaganych do ustalenia przez Polski Fundusz Rozwoju możliwości objęcia przedsiębiorcy wsparciem finansowym. 2c. Oświadczenia, o których mowa w ust. 2b, składa się pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: ,,Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.''. Klauzula ta zastępuje pouczenie o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń.

( ustawa o systemie instytucji rozwoju)

Polski Fundusz Rozwoju SA z siedzibą w W. na podstawie w/w ustawy obsługiwał program rządowy „Tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla małych i średnich firm”.

PFR obsługiwał program samodzielnie lub we współpracy z Bankami.

Na potrzeby realizacji programu spółka PFR ustaliła Regulamin ubiegania się o udział w programie.

Wniosek o udzielenie subwencji finansowej udostępniany był w bankowości elektronicznej banku, w którym przedsiębiorca składał oświadczenia. Oświadczenia wpisywane we wniosku przez przedsiębiorcę były implementowane do projektu umowy subwencji finansowej. Umowa była udostępniana w systemie bankowości elektronicznej, a następnie podpisywana przez przedsiębiorcę z wykorzystaniem narzędzi autoryzacyjnych banków, w którym aplikował on o subwencję. PFR nie dokonywał indywidualnej analizy poszczególnych wniosków o udzielenie subwencji oraz nie uwzględniał dodatkowych informacji przekazywanych przez wnioskodawców poza wnioskiem o przyznanie subwencji finansowej. ( okoliczność bezsporna)

Zasady rozpoznawania wniosków o udzielanie finansowania w ramach programu zostały określone w Regulaminie Ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm” (dalej: Regulamin”). Przed zawarciem umowy subwencji finansowej Beneficjent miał możliwość i obowiązek zapoznania się z regulaminem (§10 ust 1 regulaminu). (dowód: regulamin k. 38-70)

Finansowanie programowe odbywało się za pośrednictwem Banków przyjmujących wnioski i odwołania, przekazujących Beneficjentom Decyzje PFR, zawierających umowy subwencji finansowych w ramach pełnomocników PFR i przekazujących Beneficjentom środki pieniężne przyznane w ramach subwencji (§ 3 ust 3 regulaminu). Szczegółowe warunki finansowania, zakres zobowiązań Beneficjentów oraz zasady i warunki zwrotu przez Beneficjenta, lub częściowego zwolnienia Beneficjenta z obowiązku zwrotu udzielonego finansowania zawierała umowa subwencji finansowej zawierana pomiędzy Beneficjentem i PFR (§ 3 ust 4 regulaminu). PFR mógł podejmować decyzje indywidualne w przedmiocie zwolnienia z obowiązku zwrotu subwencji finansowej w całości lub w części na zasadzie racjonalnej uznaniowości (§ 3 ust 5 regulaminu). W przypadku stwierdzenia złożenia przez Beneficjenta nieprawdziwych oświadczeń lub podania we wniosku nieprawdziwych informacji, PFR mógł podjąć decyzję o zobowiązaniu Beneficjenta do zwrotu w całości lub w części subwencji finansowej (§ 3 ust 6 regulaminu). (dowód: regulamin k. 38-70)

O udział w programie mógł ubiegać się Benficjent będący osobą fizyczną, osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność do nabywania praw i obowiązków we własnym imieniu, wykonujący działalność gospodarczą oraz wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej w każdym przypadku pod warunkiem posiadania przez Beneficjenta statusu Mikroprzedsiębiorcy lub MŚP (§ 10 ust 2 regulaminu).

Zgodnie z definicją zawartą w regulaminie MŚP oznaczał na potrzeby ustalenia podmiotu uprawnionego do udziału w programie, przedsiębiorcę, który zatrudniał do 249 pracowników (z wyłączeniem właściciela), a jego roczny obrót za 2019 r. nie przekroczył 50 000 000 euro lub suma bilansowa na 2019 r. nie przekroczyła 43 000 000 euro, nie był mikroprzedsiębiorcą lub nie był beneficjentem finansowania udzielonego finansowania w ramach programu rządowego „ Tarcza Finansowa PFR dla Dużych Firm”. (§ 1 ust 2 regulaminu). (dowód: regulamin k. 38-70)

Maksymalna kwota Subwencji Finansowej, którą mógł uzyskać MŚP, określana była procentowo w relacji do poziomu przychodów MŚP ze sprzedaży w 2019 r. oraz zależała od spadku przychodów ze sprzedaży w związku z COVID-19 w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku względem miesiąca kalendarzowego odpowiadającego mu w roku poprzednim albo miesiąca kalendarzowego poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku. Kwoty Subwencji Finansowej mogły przyjąć 4%, 6% lub 8% wartości przychodów ze sprzedaży przy odpowiednio ich spadku o minimum 25%, 50% i 75% (§ 5 ust 1 regulaminu). W Programie mógł wziąć udział wyłącznie Beneficjent, który m.in.:

a)  odnotował spadek obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) o co najmniej 25% w dowolnym miesiącu po 1 lutego 2020 r. w porównaniu do poprzedniego miesiąca lub analogicznego miesiąca ubiegłego roku w związku z zakłóceniami w funkcjonowaniu gospodarki na skutek (...)19;

b)  prowadził działalność gospodarczą na dzień 31 grudnia 2019 r.;

c)  nie zalegał z płatnościami podatków na dzień 31 grudnia 2019 r. lub na dzień złożenia wniosku;

d)  nie zalegał z płatnościami składek na ubezpieczenia społeczne na dzień 31 grudnia 2019 r. lub na dzień złożenia wniosku (§ 10 ust 8 regulaminu).

Beneficjent potwierdzał, że zrozumiał i przyjmował zasady rozpatrywania przez PFR Wniosków o przyznanie Finansowania Programowego, które zostały wskazane w Regulaminie, jak również potwierdzał, że zapoznanie się z tymi zasadami nie zwalnia go od zapoznania się z całokształtem przepisów prawa i postanowień Dokumentów Finansowania dotyczących Finansowania Programowego (§ 13 ust 1 regulaminu). Beneficjent przyjął do wiadomości i akceptował, że informacje przekazane we wniosku stanowią podstawę do dokonania wstępnej oceny spełnienia warunków programowych.

W Regulaminie PFR zastrzegł jednocześnie prawo do przeprowadzenia dalszej pogłębionej analizy w celu weryfikacji spełnienia przez Beneficjenta warunków programowych i prawo do zwrócenia się do Beneficjenta o złożenie dodatkowych oświadczeń oraz dostarczenie dodatkowych informacji lub dokumentów, w tym wykraczających poza listę wymogów informacyjnych, której pobranie jest możliwe w ramach formularza wniosku lub odwołania (§ 13 ust 7 regulaminu). Regulamin mógł ulec zmianie. O zmianach regulaminu Beneficjenci mieli być informowani poprzez zamieszczenie przez PFR odpowiedniej informacji pod adresem www.pfrsa.pl zawierającej zestawienie zmian regulaminu. Regulamin obowiązywał od 29 kwietnia i pozostawał w mocy do jego odwołania lub zmiany (§ 15 ust 1 i 3 regulaminu). (dowód: regulamin k. 38-70)

W dniu 12 maja 2020 r. Kantor (...)spółka jawna w G. złożyła wniosek o przyznanie subwencji finansowej w którym wskazała wyliczony spadek obrotów w wysokości 68% określając obroty w 2019 r. na kwotę(...) zł. Jako miesiąc spadku obrotów w związku z COVID-19 wskazano kwiecień, obrót w podanym miesiącu określono na (...)zł a obrót miesiącu analogicznym w roku poprzedzającym na (...) zł. (dowód: wniosek k. 108-108v)

W dniu 12 maja 2020 r. została zawarta pomiędzy Polski Fundusz Rozwoju spółką akcyjną w W. a Kantorem (...)spółką jawną w G. umowa subwencji finansowej nr (...)SP. Powód oświadczył w umowie, że na dzień 31 grudnia 2019 r. oraz na dzień złożenia wniosku był małym lub średnim przedsiębiorcą (§ 1 pkt 2 umowy) oraz wybrał sposób porównania spadku obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) rok do roku tj. dla wybranego miesiąca spadku obrotów uwzględniony miał zostać miesiąc kalendarzowy odpowiadający mu w roku poprzednim (§ 1 pkt 7 umowy). Skala spadku obrotów gospodarczych określona została na 68% (§ 1 pkt 6 umowy). Przedsiębiorca oświadczył, że wielkość obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) w 2019 r. wynosiła 49.455.729,00 zł (§ 1 pkt 8 umowy) i na tej podstawie wniósł o subwencję finansową w wysokości 2.967.344,00 zł (§ 1 pkt 9 umowy).

Zgodnie §3 ust. 2 umowy, otrzymana przez przedsiębiorcę będącego małym i średnim przedsiębiorcą subwencja finansowa podlegała zwrotowi w przypadku:

1) zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej (w tym zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej) przez przedsiębiorcę lub otwarcia likwidacji przedsiębiorcy w jakimkolwiek czasie w ciągu 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji finansowej w kwocie stanowiącej 100% wartości subwencji finansowej;

2) prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę w całym okresie 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji finansowej:

a) w kwocie stanowiącej 25% wartości subwencji finansowej bezwarunkowo; oraz

b) w wysokości dodatkowo do 25% kwoty subwencji finansowej pomniejszonej o wykazaną przez przedsiębiorcę skumulowaną stratę gotówkową na sprzedaży w okresie 12 miesięcy licząc od pierwszego miesiąca, w którym przedsiębiorca odnotował stratę po 1 lutego 2020 r. lub od miesiąca, w którym udzielona została subwencja finansowa, rozumianej w zależności od formy działalności jako:

(A) dla przedsiębiorców prowadzących pełną rachunkowość gotówkową strata na sprzedaży to odzwierciedlona w rachunku wyników strata na sprzedaży netto z wyłączeniem w szczególności kosztów amortyzacji, rezerw i odpisów lub wyniku z przeszacowania lub sprzedaży aktywów,

(B) dla przedsiębiorców rozliczających się na podstawie księgi przychodów i rozchodów w kwocie wykazanej straty,

(C) dla przedsiębiorców rozliczających się na podstawie karty podatkowej lub na ryczałcie stratę na sprzedaży oblicza się jako skumulowany spadek przychodów,

oraz

c) w wysokości do 25% kwoty subwencji finansowej w przypadku utrzymania średniej liczby pracowników (średnie zatrudnienie) w okresie 12 pełnych miesięcy kalendarzowych od końca miesiąca kalendarzowego poprzedzającego datę zawarcia niniejszej Umowy, w stosunku do średniego stanu zatrudnienia w 2019 r., obliczanego jako średnia z liczby: Wartość subwencji podlegającej zwrotowi z tytułu redukcji zatrudnienia była obliczana jako iloczyn połowy wartości subwencji i skali redukcji zatrudnienia, gdzie skala redukcji zatrudnienia ustalana była jako liczba przeciwna do pomniejszonego o jeden ilorazu średniej liczby pracowników przez okres 12 pełnych miesięcy od końca miesiąca kalendarzowego poprzedzającego datę złożenia wniosku przez średnią liczbę pracowników w roku 2019.

C) niższym niż 50 % - w wysokości dodatkowo 25 % kwoty subwencji finansowej (§ 3 ust 2 umowy).

W wyjątkowych przypadkach, uwzględniając indywidualną sytuację przedsiębiorcy, PFR mógł podjąć decyzję o zmianie warunków zwrotu subwencji finansowej w odniesieniu do przedsiębiorcy, którego spadek przychodów ze sprzedaży wyniósł więcej niż 75% (§ 3 ust. 3 umowy).

Decyzję o wysokości zwrotu subwencji podejmował Polskim Fundusz Rozwoju spółka akcyjna w W. na podstawie oświadczenia o rozliczeniu subwencji finansowej złożonego przez przedsiębiorcę w terminie do 20 dni roboczych od upływu 12 miesięcy liczonych od dnia wypłaty subwencji finansowej przedsiębiorcy. Składając oświadczenie o rozliczeniu subwencji finansowej przedsiębiorca zobowiązany był potwierdzić średnią liczbę pracowników w okresie pełnych 12 miesięcy od końca miesiąca poprzedzającego dzień zawarcia niniejszej Umowy. W przypadku niezłożenia przez przedsiębiorcę we wskazanym terminie oświadczenia o rozliczeniu subwencji finansowej przedsiębiorca miał być zobowiązany zwrócić subwencję finansową w całości (§ 3 ust. 4 umowy).

Do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej PFR mógł kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem umowy przez przedsiębiorcę. W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji lub oświadczeń zawartych w umowie PFR mógł podjąć decyzję o zwrocie całości lub części subwencji finansowej. (§ 3 pkt 6 umowy).

Zgodnie z paragrafem 11 ustęp 13 Regulaminu w przypadku gdy beneficjent otrzymał subwencję finansową na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było udzielenie subwencji finansowej lub wysokości subwencji finansowej, beneficjent zobowiązany był do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania subwencji finansowej zwrotu subwencji lub jej części na wyodrębniony rachunek techniczny banku.

Przedsiębiorca oświadczył, że zapoznał się z Regulaminem, rozumie go i akceptuje jego treść, oraz że Regulamin stanowi integralną część umowy o ile strony w umowie nie ustalą odmiennie swoich praw i obowiązków (§ 11 pkt 4 i 5 umowy). (dowód: umowa subwencji finansowej k. 109-117)

W dniu 13 maja 2020 r. Polski Fundusz Rozwoju spółka akcyjna w W. podjęła decyzję o wypłacie na rzecz (...)spółki jawnej w G. subwencji finansowej w wysokości 2.967.343,74 zł. Subwencja została wypłacona 14 maja 2020 r. (dowód: decyzja w sprawie subwencji k. 106-106v, potwierdzenie przelewu k. 130)

W dniu 13 maja 2020 r. PFR wprowadził zmiany w Regulaminie Ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm”. Zmiany wchodziły w życie 28 maja 2020. Zmieniony regulamin wprowadził m.in. postanowienia § 11 ust 13 regulaminu, zgodnie z którym w przypadku gdy beneficjent otrzymał subwencję finansową na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było udzielenie subwencji lub jej wysokość Beneficjent zobowiązany był do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania subwencji zwrotu subwencji finansowej lub jej części (§ 11 ust 13 regulaminu). Złożenie wniosku oznaczało akceptację Regulaminu oraz zasad ubiegania się i udzielania finansowania programowego opisanych w Regulaminie i Dokumentach Programowych (§ 15 regulaminu). (dowód: regulamin k. 72-104)

W dniu 17 maja 2020 r. został wydany Komunikat Polskiego Funduszu Rozwoju S.A. w sprawie interpretacji pojęcia przychodów ze sprzedaży przedsiębiorstwa w rządowym programie „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw'' - informacje w zakresie interpretacji pojęcia „przychody ze sprzedaży” (lub „obroty gospodarcze”). Wskazano w nim, iż przychody ze sprzedaży są różnie określane w zależności od formy prawnej oraz przyjętego sposobu ewidencji księgowej i podatkowej, zgodnie z właściwymi przepisami prawa stosowanymi przez Beneficjenta.

Poprzez przychody ze sprzedaży (obroty gospodarcze), określone w Regulaminie, należy rozumieć:

a) sprzedaż towarów i usług wykazaną w deklaracji VAT-7 - w stosunku do Beneficjentów będących czynnymi podatnikami VAT rozliczającymi się miesięcznie;

b) sprzedaż towarów i usług wykazaną w deklaracji VAT-7K (w zakresie przychodu za rok 2019) lub ewidencji JPK_VAT (w zakresie przychodu za dany miesiąc) - w stosunku do Beneficjentów, będących czynnymi podatnikami VAT rozliczającymi się kwartalnie;

c) przychód z innych źródeł (tzw. przychód operacyjny) w rozumieniu ustawy CIT albo przychód w rozumieniu ustawy PIT, stanowiące podstawę do obliczenia zaliczki na podatek CIT lub PIT .

Wskazano, iż w przypadku transakcji wymiany walut dokonywanych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą polegającą na kupnie i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwie w ich kupnie i sprzedaży (działalność kantorowa), za przychód ze sprzedaży należy uznać zrealizowany wynik w okresie miesięcznym. PRF wskazał, iż wynik ten rozumiany jest jako różnica pomiędzy wartością sprzedaży danej waluty a wartością zakupu danej waluty w tym miesiącu. (dowód: komunikat PFR k. 121-121v)

Pismem z 17 czerwca 2020 r. Polski Fundusz Rozwoju spółka akcyjna z siedzibą w W. wezwała Kantor (...) spółkę jawną w G. do niezwłocznego zwrotu całej otrzymanej kwoty subwencji finansowej, nie później niż w terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania pisma. W uzasadnieniu wskazano, że istnieje podejrzenie nieprawidłowego określenia w oświadczeniu Beneficjenta danych we wniosku o uzyskanie subwencji finansowej i niespełnienia przez Beneficjenta warunków uzyskania subwencji w ramach programu określonych w regulaminie, co mogło skutkować nieuzasadnionym przyznaniem subwencji finansowej. Wezwanie zostało 10 lipca 2020 r. (dowód: pismo k. 132-132v, potwierdzenie odbioru k. 133-133v)

W piśmie z 6 września 2021 r. Kantor (...) spółka jawna w G. wskazała, że roszczenie o zwrot wypłaconej subwencji jest całkowicie nieuzasadnione. Jednocześnie (...)spółka jawna w G. wezwała Polski Fundusz Rozwoju spółkę akcyjną w W. do umożliwienia umorzenia części subwencji oraz dokonania rozliczenia subwencji na zasadach określonych w regulaminie w terminie 30 dni od dnia otrzymania pisma. (dowód: pismo k. 187-189v, potwierdzenie nadania k. 190)

W piśmie z dnia 2 lipca 2020 roku Ministerstwo Rozwoju w odpowiedzi na interpelację poselską nr 7069 posłów na sejm RP z dnia 4 czerwca 2020 r., wyjaśniło, że na potrzeby programu przychody ze sprzedaży (obroty gospodarcze) określane są w zależności od formy prawnej i przyjętego sposobu ewidencji księgowej i podatkowej, zgodnie z właściwymi przepisami prawa znajdującymi zastosowanie w przypadku danego przedsiębiorcy. Odnośnie podmiotów świadczących tylko i wyłącznie czynności zwolnione z VAT (zwolnienie przedmiotowe), niebędących podatnikami VAT (w tym beneficjentów zwolnionych podmiotowo z VAT), oraz rozliczających się ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, poprzez przychody ze sprzedaży (obroty gospodarcze) należy rozumieć przychód z innych źródeł (tzw. przychód operacyjny) w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych albo przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, stanowiące podstawę do obliczenia zaliczki na podatek CIT lub PIT, przy czym w przypadku transakcji wymiany walut dokonywanych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą polegającą na kupnie i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwie w ich kupnie i sprzedaży (działalność kantorowa), za przychód ze sprzedaży należy uznać zrealizowany wynik w okresie miesięcznym. Wynik ten rozumiany jest jako różnica pomiędzy wartością sprzedaży danej waluty a wartością zakupu danej waluty w tym miesiącu. Weryfikacja danych dotyczących przychodu nie odbywa się w oparciu o dane zawarte w deklaracji VAT-7, lecz w oparciu o dane z deklaracji CIT lub PIT oraz wynikające z dokumentacji księgowej i rachunkowej przedsiębiorcy. Podstawą decyzji o wypłacie lub odmowie wypłaty subwencji jest oświadczenie przedsiębiorcy, które może podlegać następczej procedurze weryfikacji przez PFR we współpracy z organami administracji skarbowej. (dowód: pismo MR k. 127-128v)

W piśmie z dnia 17 sierpnia 2020 roku Ministerstwo Rozwoju odpowiadając na pismo z 26 maja Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców dotyczące wydania objaśnień prawnych związanych z programem „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw” wyjaśniło m.in., że w transakcjach wymiany walut dokonywanych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą polegającą na kupnie i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwie w ich kupnie i sprzedaży (działalność kantorowa), za przychód ze sprzedaży należy uznać zrealizowany wynik w okresie miesięcznym. Wynik ten rozumiany jest jako różnica pomiędzy wartością sprzedaży danej waluty, a wartością zakupu danej waluty w danym miesiącu. Zatem przedsiębiorcy ubiegający się o wsparcie powinni wyliczać spadek obrotów gospodarczych na podstawię wyżej wymienionych danych finansowych. (dowód: pismo MR k. 123-125)

W piśmie z 13 lipca 2020 r. Kantor (...) spółka jawna w G. w odpowiedzi na wezwanie do zapłaty wskazała, że w sposób prawidłowy określiła dane w oświadczeniu dotyczącym wniosku o uzyskanie subwencji finansowej oraz spełniała warunki uzyskania subwencji w ramach programu, określonych w regulaminie programu. (dowód: pismo k. 135-135v)

Pismem z 31 lipca 2020 r. Polski Fundusz Rozwoju spółka akcyjna z siedzibą w W. wezwała Kantor (...)spółkę jawną w G. do niezwłocznego zwrotu całej otrzymanej kwoty subwencji finansowej wraz z należnymi odsetkami, uzyskanej bezpodstawnie i w sposób nieuprawniony nie później niż w terminie 2 dni od dnia otrzymania pisma. Wezwanie zostało doręczone 14 sierpnia 2020 r. (dowód: pismo k. 137-137v, potwierdzenie odbioru k. 138-138v)

W dniu 21 maja 2021 r. Kantor (...) spółka jawna w G. dokonała zwrotu kwoty 1.483.671,87 zł tytułem Tarczy (...)SP z zastrzeżeniem zwrotu. (dowód: potwierdzenie przelewu k. 154)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów przywołanych powyżej, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron, a Sąd nie znalazł podstaw by czynić to z urzędu. Ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy poczynił także w oparciu o okoliczności bezsporne, które na podstawie art. 230 k.p.c. w zw. z art. 229 k.p.c.

Pełnomocnik powoda na rozprawie 20 marca 2025 r. cofnął wniosek z pkt 5 pozwu (e-protokół k. 572).

Na rozprawie 10 kwietnia 2025 r. pełnomocnik powoda cofnął wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego (e-protokół k. 580). Ostatecznie strony zgodnie przyjęły wysokość zysku Kantoru (...) ze sprzedaży walut za okres kwietnia 2019 roku na kwotę (...) zł, za kwiecień 2020 r na (...) zł i za okres od stycznia do grudnia 2019 r na kwotę (...) zł, jak w piśmie pełnomocnika pozwanego z 27 marca 2025 roku (k. 577-578).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo podlegało uwzględnieniu w całości.

Powódka wywodziła swoje roszczenie z łączącej ją z pozwaną umowy subwencji finansowej nr (...)SP z 12 maja 2020 r. wskazując, że na podstawie § 3 ust. 6 ww. umowy przysługuje jej prawo do żądania zwrotu nienależnie uzyskanej przez pozwaną kwoty subwencji finansowej w ramach rządowego programu „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm" - Tarcza Finansowa. Powódka uzasadniała stanowisko twierdzeniem, że pozwana w ramach ubiegania się o subwencję finansową podała błędną wartość „przychodów ze sprzedaży (obrotów gospodarczych)", zawyżając ich wysokość, a tym samym doprowadzając do uzyskania nieprzysługującej jej subwencji finansowej. Przychód z działalności kantorowej powinien być bowiem wskazywany jako tzw. spread tj. różnica między ceną sprzedaży waluty, a ceną jej zakupu. Jako alternatywne podstawy żądania zwrotu kwoty subwencji powódka wskazała: art. 415 k.c., 410 k.c. i 471 k.c.

Pozwana nie kwestionowała, że zawarła umowę subwencji finansowej nr (...)SP, na podstawie której utrzymała subwencję w wysokości 2.967.343,74 złotych. Pozwana zaprzeczyła natomiast jakoby podała nieprawdziwe dane we wniosku dotyczące wysokości przychodu.

Jako podstawę roszczenia powódka wskazała § 3 ust. 6 umowy, zgodnie z którym do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez przedsiębiorcę, PFR może kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem niniejszej umowy. W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji lub oświadczeń zawartych w umowie, PFR może podjąć decyzję o zwrocie przez przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej.

Kwalifikacja umowy o subwencję przyznawaną przez Polski Fundusz Rozwoju S.A. była przedmiotem rozważań w orzecznictwie sądów administracyjnych. W postanowieniu z dnia 5 października 2021 r. w sprawie I GSK 1154/21 Naczelny Sąd Administracyjny wskazał, że Polski Fundusz Rozwoju nie został wyposażony ani przez ustawę, ani też przez porozumienie wydane na podstawie przepisów ustawy do podejmowania czynności o charakterze władczym, a działania Funduszu polegające na odmowie prawa do wypłaty nie ma charakteru publicznoprawnego. Jak wskazał Naczelny Sąd Administracyjny, w rozpatrywanym przypadku mamy do czynienia z tzw. prywatyzacją zadań publicznych, gdyż zadania administracji publicznej realizuje podmiot znajdujący się poza strukturami administracji. W ocenie NSA spostrzeżenie to nie oznacza jednak, że doszło tu również do wyposażenia Polskiego Funduszu Rozwoju w możliwość działania w formie decyzji administracyjnej. Co więcej, należy dojść do wniosku, że nie doszło tu również do wyposażenia tego podmiotu w jakąkolwiek formę działania władczego w sferze stosunków administracyjnoprawnych. W przedmiotowym orzeczeniu NSA wskazał, że m.in. z Regulaminu ubiegania się o udział w programie rządowym "Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju Małych i Średnich Firm" wynika w sposób niebudzący wątpliwości, że realizacja zadań publicznych następuje w tym przypadku w sferze stosunków cywilnoprawnych, bez wyposażenia Polskiego Funduszu Rozwoju w jakiekolwiek kompetencje do działania władczego.

Skoro powód zawierając umowę o subwencję nie działa w ramach uprawnień władczych charakterystycznych dla stosunków publiczno-prawnych, a działa w sferze cywilnoprawnej, wówczas dla oceny jego roszczenia winny znaleźć zastosowanie nie tylko wskazane przez powoda zapisy Regulaminu, czy wskazane alternatywnie przepisy art. 415 i 410 k.c., ale w pierwszej kolejności naczelne zasady prawa cywilnego odnoszące się do umów, w szczególności prawa zobowiązań. Zgodnie z zasadą pacta sunt servanda obydwie strony umowy subwencyjnej odpowiadają za złożone przez siebie oświadczenia woli i związane są postanowieniami umownymi. Na podstawie umowy subwencji powód zobowiązany był do świadczenia pieniężnego względem pozwanego w sytuacji spełnienia przez ostatniego warunków, określonych w Regulaminie. Zarówno Regulamin, jak i umowa subwencji przewidywały obowiązek zwrotu subwencji przez pozwanego na zasadach tam określonych. W przypadku zaistnienia okoliczności wyszczególnionych w Regulaminie, pozwany wydawał „decyzję” w przedmiocie obowiązku zwrotu subwencji.

Zgodnie z art. 471 k.c. dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Przesłankami zaistnienia odpowiedzialności z art. 471 k.c. jest niewykonanie bądź nienależyte wykonanie zobowiązania, poniesienie przez drugą stronę umowy szkody oraz związek przyczynowy pomiędzy niewykonaniem zobowiązania (bądź nienależytym jego wykonaniem), a szkodą.

Spór w niniejszej sprawie sprowadza się do ustalenia, jak należało rozumieć na gruncie przedmiotowej umowy pojęcie „przychodów ze sprzedaży (obrotów gospodarczych)”, a tym samym czy pozwana wskazując wysokość przychodu we wniosku podała informacje odpowiadające prawdzie.

Zgodnie z art. 65 § 1 k.c. oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Stosownie do § 2 w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

Z powyższego wynika, że oświadczenia woli należy tłumaczyć stosownie do okoliczności, w których zostały złożone (tzw. kontekst sytuacyjny). Uwzględnić należy zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje, pozostające w związku z towarzyszącymi okolicznościami (kontekstem), w jakich dochodzi do złożenia oświadczenia woli. Do oceny prawidłowości interpretacji dokonanej przez odbiorcę oświadczenia należy stosować w drodze analogii art. 355 k.c. i ustaloną w nim miarę należytej staranności (zob. wyr. SN z 20.2.2003 r., I CKN 7/01, Legalis).

W umowie subwencji finansowej z 12.05.2020 r. uzależniono przyznanie subwencji od wysokości „przychodu ze sprzedaży (obrotów gospodarczych)”, które pozwany określił w wypełnionym elektronicznie wniosku o przyznanie subwencji na kwotę 3.839.968,00 zł ( § 1 ust. 8 umowy). Zgodnie z § 1 ust. 1 umowy pozwany złożył oświadczenie, że wszystkie przedstawione informacje oraz złożone oświadczenia są zgodne z prawdą, zapoznał się z regulaminem oraz akceptuje jego treść. Natomiast zgodnie z § 13 umowy pozwana złożyła oświadczenie o akceptacji faktu, że informacje przekazane przez nią we wniosku stanowią podstawę do dokonania wstępnej oceny spełnienia warunków programowych a powódka ma prawo do przeprowadzenia dalszej pogłębionej analizy w celu weryfikacji spełniania przez beneficjenta warunków programowych. Jednocześnie pozwana we wniosku poprzedzającym zawarcie umowy wskazała wysokość obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) w 2019 roku na kwotę 49.455.729,00 zł. Jak następnie ustalił powód, prawidłowa wysokość zysku Kantoru (...) ze sprzedaży walut za okres od stycznia do grudnia 2019 r. wynosiła kwotę 292.302,00 zł.

Zdaniem Sądu już z samego literalnego brzmienia zapisu umowy odnośnie „ wysokości obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży)” wynika, że pojęcie to jest autonomiczne, odmienne od pojęcia „przychodu”, o którym mowa w przepisach ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych. Przy interpretacji pojęcia „przychodu ze sprzedaży (obrotów gospodarczych)” nie było podstaw do sięgania do siatki pojęciowej wynikającej z prawa podatkowego, tym bardziej, że regulamin nie zawierał odesłania w powyższym zakresie do ustaw o podatku dochodowym. Ponadto w punkcie 3.1 ust. 2 załącznika nr 1 do regulaminu wskazano, że za spadek obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) należy rozumieć spadek sprzedaży towarów lub usług w rozumieniu art. 15g ust. 9 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374, z późn. zm.). W przepisie art. 15g ust. 9 pojęcie „obrotów gospodarczych” („przychodów ze sprzedaży”) nie zostało zdefiniowane, lecz został przedstawiony mechanizm liczenia spadku obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży).

Dokonując interpretacji pojęcia „przychodu ze sprzedaży (obrotów gospodarczych) ”należy również uwzględnić założenia i cele programu, jakimi było udzielenie wsparcia przedsiębiorcom w wysokości adekwatnej do rzeczywiście poniesionych przez nich strat na skutek pandemii (...)19, celem minimalizacji ryzyka ich masowej upadłości, jak również zapobieżenia zwolnieniom pracowników.

W ocenie Sądu w okolicznościach niniejszej sprawy za niezasadne należy uznać stanowisko pozwanej, że wszystkie dokumenty stworzone przez PFR S.A., obowiązujące przed komunikatem z dnia 17 czerwca 2020 roku, pozwalały sądzić, że w braku odmiennej definicji przychód należy rozumieć zgodnie z przepisami ustaw o podatkach dochodowych (PIT i CIT).

Mając na uwadze cel umowy, należy uznać, że w przypadku działalności kantorowej pojęcie „przychodu ze sprzedaży” powinno być interpretowane jako różnica pomiędzy wartością sprzedaży danej waluty a wartością zakupy waluty (spread). Wartość spadku przychodów ze sprzedaży (obrotów gospodarczych), zgodnie z założeniami Programu, miała bowiem odzwierciedlać wielkość rzeczywistych strat ponoszonych przez przedsiębiorców w związku z epidemią (...)19, wynikających z ograniczenia bądź braku możliwości prowadzenia działalności gospodarczej przy jednoczesnej konieczności ponoszenia kosztów z tym związanych. Warto przywołać też stanowisko organów podatkowych oraz orzecznictwa sądowego (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21.01.2010 r. sygn.. akt I FSK 1847/083) , które na gruncie podatku od towarów i usług uznaje, że podstawą opodatkowania VAT w przypadku transakcji wymiany walut jest wyłącznie kwota rzeczywistego wynagrodzenia za wyświadczoną usługę (spread).

Specyfiką działalności kantorowej prowadzonej przez pozwaną jest to, że stanowi ona działalność wysokokosztową – o wysokiej proporcji kosztów do osiąganych przychodów. Spowodowane jest to faktem, że na potrzeby ewidencjonowania przychodu dla celów podatku dochodowego osiąganego przez przedsiębiorcę prowadzącego działalność kantorową za przychód uznaje się całą kwotę uzyskaną ze sprzedaży wartości dewizowych, zaś za koszt uzyskania przychodu uznawany jest wydatek poniesiony na ich zakup. Ograniczenia wprowadzone z uwagi na epidemię Covid -19 spowodowały znaczy spadek przychodów ze sprzedaży, któremu towarzyszył również spadek kosztów zakupionych wartości dewizowych. Realny spadek obrotów z działalności kantorowej jest zatem znacznie mniejszy, niż wynikałoby to ze spadku przychodów rozumianego tak jak przyjęła pozwana tj. przychodu na gruncie ustaw o podatku dochodowym.

Mając na uwadze cel programu Tarczy podawana przez wnioskodawcę ubiegającego się o subwencję wartość „przychodów ze sprzedaży” („obrotów gospodarczych”) miała służyć pokazaniu ekonomicznego ubytku finansowego przedsiębiorcy, wynikającego z ograniczenia bądź braku możliwości prowadzenia działalności gospodarczej przy jednoczesnej konieczności ponoszenia kosztów związanych z tą działalnością, podczas gdy przyjęcie interpretacji pojęcia przychodu ze sprzedaży, jaką zastosowała pozwana spowodowałoby - wbrew celom Programu - powstanie po jej stronie przysporzenia nie mającego charakteru wsparcia dla zapewnienia płynności i stabilności finansowej i rekompensaty poniesionych strat. Należy zgodzić się z powódką, że zaakceptowanie metodyki obliczania „przychodu ze sprzedaży” („obrotu gospodarczego”) zaproponowanej przez pozwaną skutkowałoby rażącą dyskryminacją innych podmiotów gospodarczych, które otrzymały wsparcie znacząco niższe niż pozwana, pomimo że poniosły realnie znacznie wyższe straty niż podmioty prowadzące działalność kantorową w związku z pandemią COVID-19. Prowadziłoby to do niedopuszczalnej dyskryminacji beneficjentów Programu - przy jednoczesnym wzbogaceniu podmiotów prowadzących działalność kantorową, w tym pozwanej, a w konsekwencji sprzeczności z celami Ram Tymczasowych i art. 107 ust. 3 lit. b TFUE, na podstawie których została wydana Decyzja Komisji Europejskiej.

Dlatego w przypadku działalności kantorowej pojęcie „przychodu ze sprzedaży" powinno być interpretowane jako różnica pomiędzy wartością sprzedaży danej waluty a wartością zakupu waluty. Przyjęcie odmiennej interpretacji doprowadziłoby do sytuacji, w której beneficjentowi zostałaby wypłacona subwencja w zawyżonej kwocie w stosunku do rzeczywistego spadku obrotów po jego stronie, bez uwzględnienia kosztów zakupu danej waluty. Zdaniem Sądu należy podzielić w powyższym zakresie interpretację umowy przyjętą przez Polski Fundusz Rozwoju, zaprezentowaną w pozwie, gdyż uwzględnia ona istotę programu wsparcia dla przedsiębiorców. Potraktowanie pozwanej w taki sam sposób, jak podmiotu produkcyjnego czy sklepu spowodowałoby nierówne zasady przyznawanej pomocy. Charakter działalności polegającej na sprzedaży walut nie wymaga nakładów jak przy działalności choćby produkcyjnej lub handlowej, gdzie niezbędne jest wynajmowanie powierzchni lokalowych, ponoszenie nakładów na obsługę i utrzymanie. Podobnie koszty uzyskania przychodu związane z zakupem waluty są znacznie wyższe niż w przypadku przedsiębiorstw produkcyjnych czy sklepów, a tym samym strata jest istotnie niższa.

Powyżej przedstawioną interpretację przychodu ze sprzedaży powódka potwierdziła w komunikacie z 17 maja 2020 roku. Taką interpretację podzieliła również ówczesna Wiceminister Rozwoju.

Sąd nie podziela stanowiska strony pozwanej, jakoby kwestia przychodu ze sprzedaży w przypadku działalności kantorowej pierwotnie była uregulowana w umowie zawartej przez strony w sposób odmienny, a później wydane komunikaty stanowiły niedopuszczaną, jednostronną zmianę umowy. Powódka nie dokonała korekty dokumentacji programowej, ale doprecyzowała sposób rozumienia pojęcia „przychodów ze sprzedaży” („obrotów gospodarczych”). Wydawane przez powódkę komunikaty służyły jedynie uściśleniu interpretacji, przy czym zważywszy na cel programu pomocy dla przedsiębiorców, to interpretację powódki należało uznać od początku za zasadną tym bardziej, że według jej twierdzeń, które przez pozwaną nie zostały zaprzeczone, inni przedsiębiorcy prowadzący działalność kantorową, którzy uzyskali subwencję prawidłowo obliczyli przychód ze sprzedaży, a więc w sposób wskazywany przez powódkę. Mając na względzie powyższe należy stwierdzić, że roszczenie powódki znajduje oparcie w przepisie art. 471 k.c., albowiem nieprawidłowe wykonanie umowy przez pozwaną polegało na podaniu nieprawdziwych danych, od których uzależniona była decyzja w przedmiocie udzielenia subwencji. Zgodnie z § 5 ust 1 Regulaminu maksymalna kwota subwencji Finansowej określana była procentowo w relacji do poziomu przychodów MŚP ze sprzedaży w 2019 r. oraz zależała od spadku przychodów ze sprzedaży w związku z COVID-19 w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku względem miesiąca kalendarzowego odpowiadającego mu w roku poprzednim albo miesiąca kalendarzowego poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku. Kwoty Subwencji Finansowej mogły przyjąć 4%, 6% lub 8% wartości przychodów ze sprzedaży przy odpowiednio ich spadku o minimum 25%, 50% i 75%. Powód we wniosku wskazał spadek obrotów w wysokości 68% określając obroty w 2019 roku na kwotę (...)zł podczas gdy wysokość zysku Kantoru (...) ze sprzedaży walut za okres od stycznia do grudnia 2019 r wynosiła(...) zł, a porównanie zysku za miesiące kwietnia 2019 roku i kwietnia 2020 roku ( (...) zł) prowadzi do wniosku, że spadek przychodów ze sprzedaży nie mieścił się w granicach wymaganych dla przyznania subwencji. Pozwana jako przedsiębiorca działający na rynku finansowym od wielu lat co najmniej powinna mieć świadomość podania nieprawidłowych danych.

Odnosząc się do zarzutu nadużycia prawa, zdaniem Sądu roszczenie powódki nie może zostać uznane za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w myśl art. 5 k.c. Powódka nie dokonała bowiem w żaden sposób jednostronnej zmiany treści umowy. Obowiązek weryfikacji prawidłowości przyznanej subwencji spoczywał na powódce jako dysponencie pomocy publicznej.

Istotą instytucji nadużycia prawa w rozumieniu art. 5 k.c. jest to, iż określone zachowanie mieści się, formalnie rzecz ujmując, w granicach przysługującego prawa, w rzeczywistości jednak narusza ono porządek prawny i sformułowane w nim w sposób obiektywny zasady postępowania. Zachowanie powyższe, formalnie pozostając w granicach wytyczonych przez przepis ustawy, staje się zatem – z uwagi na regulację o bardziej ogólnym charakterze – jedynie pozorem działania zgodnego z prawem (A. Zbiegień-Turzańska, Komentarz do art. 5 KC, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. serii K. Osajda, red. tomu W. Borysiak). Zauważyć również należy, że istnieje domniemanie, że osoba uprawniona korzysta z przysługującego jej prawa podmiotowego w sposób legalny, tj. zasługujący na ochronę prawną. Kwestionujący takie uprawnienie obowiązany jest wykazać racjonalne przesłanki swojej kontestacji (art. 6 KC; por. wyr. SN z 9.7.2008 r., V CSK 43/08, Legalis; podobnie w wyr. SN z 19.12.2007 r., V CSK 315/07, Legalis). Oznacza to, że pozwana podnosząc zarzut nadużycia prawa winna udowodnić w toku postępowania, że występują szczególne okoliczności, uzasadniające nieudzielenie ochrony prawnej uprawnionemu, czego nie uczyniła. W ocenie Sądu działania powódki zmierzające do wyegzekwowania zwrotu bezzasadnie udzielonej subwencji na drodze postępowania sądowego stanowią realizowanie obowiązku pieczy i dbałości nad finansami publicznymi w zakresie przydzielania środków zgodnie z ustalonymi zasadami przydzielania subwencji. Domaganie się zwrotu wypłaconej subwencji podmiotowi, który podał nieprawidłowe informacje uzyskując tym samym niezasadną subwencję nie stanowi naruszenia żadnej zasady współżycia społecznego;

Ponadto podkreślenia wymaga, że wprowadzenie rządowego programu „Tarcza Finansowa PFR dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw” było podyktowane nadzwyczajnymi okolicznościami związanymi z pandemią COVID-19. Wprowadzenie w życie programu odbywało się pod presją czasu, stąd następcze doprecyzowanie definicji należy uznać za zrozumiałe, wynikające ze szczególnej sytuacji, w jakiej znalazło się Państwo. Realizacja programu odbywała się za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość, w tym przede wszystkim za pośrednictwem bankowości elektronicznej. Informacje dotyczące programu zamieszczane były na stronie internetowej powódki. Powódka jednocześnie była uprawniona do publikowania dokumentów wykonawczych programu (rozumianych jako każde obwieszczenie, komunikat, informację, instrukcję, podręcznik oraz inny dokument o zbliżonym charakterze, a także każdą stronę internetową i interfejs internetowy, aplikację, program komputerowy i formularz elektroniczny). Weryfikacja wnioskodawców, w tym wniosku pozwanej, miała charakter zautomatyzowany, gdyż beneficjenci podawali we wnioskach o przyznanie subwencji określone dane i informacje, które były następnie porównywane z danymi pozyskanymi od Ministerstwa Finansów, Krajowej Administracji Skarbowej oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Bazy te mogły być obarczone błędem (wynikającym chociażby z błędnego raportowania danych przez beneficjentów), w tym także w zakresie danych dotyczących „obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży)". W stosunku do przedsiębiorców kantorowych, bazy danych Ministerstwa Finansów i Krajowej Administracji Skarbowej nie zawsze zawierały bowiem dane o spreadzie walutowym. Z uwagi na uproszczony i zautomatyzowany proces zawierania umowy służący szybkiemu i efektywnemu udzieleniu pomocy przedsiębiorcom, którzy potrzebowali wsparcia finansowego, umowa przewidywała mechanizm weryfikacji spełniania warunków przyznania subwencji. Powódka miała zatem prawo do weryfikacji prawdziwości oświadczeń także na etapie rozliczania subwencji finansowej udzielonej pozwanej. Zgodnie bowiem z § 8 regulaminu, po udzieleniu subwencji finansowej powódka mogła monitorować ewidencję beneficjentów oraz udzielonego im finansowania programowego, a także udzielanie i wykorzystywania subwencji finansowych. Powódka mogła zatem po udzieleniu subwencji finansowej zweryfikować dane wskazane przez pozwaną we wniosku, a w razie stwierdzenia ich nieprawidłowości była uprawniona do żądania zwrotu subwencji w całości lub w części. Zgodnie bowiem z § 3 ust. 6 umowy zawartej przez strony, do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez przedsiębiorcę, powódka mogła kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem niniejszej umowy przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą. W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji lub oświadczeń zawartych w umowie, powódka mogła podjąć decyzję o zwrocie przez przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej. Na podstawie ww. postanowień umowy i regulaminu powódka była uprawniona do monitorowania udzielonych subwencji, a także prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem umowy subwencji przez przedsiębiorcę, a w przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji i oświadczeń, co miało miejsce w niniejszej sprawie, powódka mogła żądać od przedsiębiorcy zwrotu udzielonej subwencji. Dokonanie wzajemnych rozliczeń (w rezultacie stwierdzenia nieprawdziwości oświadczeń pozwanej i dokonaniu zwrotu całej kwoty udzielonej subwencji finansowej), a więc całkowite wykonanie umowy przez strony, powoduje ostatecznie wygaśnięcie umowy - § 12 ust. 14 regulaminu. Dlatego czynności podjęte przez powódkę, polegające na weryfikacji danych zawartych we wniosku pozwanej o wypłatę subwencji znajdowały oparcie z zapisach zawartej pomiędzy stronami umowy.

Powódka jako podmiot udzielający pomocy publicznej nie mogła zostać pozbawiona instrumentów służących weryfikacji prawidłowości udzielanych subwencji, szczególnie że była dysponentem pomocy publicznej, która była zatwierdzana i sprawdzana przez Komisję Europejską. Udzielenie subwencji finansowej i niedomaganie się zwrotu udzielonej pozwanej subwencji finansowej stanowiłoby naruszenie zasady niedyskryminacji, gdyż sposób obliczenia przychodów ze sprzedaży (obrotu gospodarczego) wskazywany przez pozwaną powodowałby jego nieuzasadnione uprzywilejowanie względem innych przedsiębiorców, którzy realnie ponosili znacznie wyższe straty z prowadzonej działalności gospodarczej w związku z jej większą wrażliwością na skutki pandemii.

Należy podkreślić, że decyzja w przedmiocie udzielenia subwencji finansowej nie ma charakteru deklaratoryjnego . Uzyskanie subwencji finansowej od powódki nie stanowiło bezwarunkowego uprawnienia przysługującego przedsiębiorcy ubiegającemu się o udział w programie. Z regulaminu wynikało bezspornie, że możliwość uzyskania subwencji finansowej nie stanowiła: a) oferty powoda lub Skarbu Państwa skierowanej do jakiejkolwiek osoby lub nieograniczonego kręgu osób w zakresie zawarcia jakiejkolwiek umowy lub nawiązania innego stosunku prawnego; b) przyrzeczenia publicznego składanego przez powoda lub Skarb Państwa w odniesieniu do jakiegokolwiek elementu programu; c) ani jakiegokolwiek wiążącego lub niewiążącego zobowiązania powoda lub SP do dokonania jakiejkolwiek czynności faktycznej lub prawnej. Ponadto po zweryfikowaniu danych i oświadczeń złożonych przez przedsiębiorcę ubiegającego się o udzielenie finansowania z informacjami uzyskanymi z ZUS i Ministerstwa Finansów powódka mogła (a) udzielić finansowania w wysokości wnioskowanej kwoty, (b) udzielić finansowania w wysokości części wnioskowanej kwoty albo (c) odmówić udzielenia finansowania. Pozwana złożyła wniosek o udzielenie subwencji finansowej, przedstawiła dane o osiągniętych przychodach ze sprzedaży, lecz zostały one następnie zakwestionowane przez powódkę na etapie rozliczenia subwencji. Powódka nie miała uprawnienia do dowolnego decydowania o wysokości subwencji, gdyż mogła udzielać finansowania jedynie w oparciu o warunki programowe i w granicach zakreślonych decyzją Komisji Europejskiej z 27 kwietnia 2020 roku, w tym z uwzględnieniem zasad dotyczących udzielania pomocy publicznej.

Podsumowując powyższe rozważania należy wskazać, iż pozwana wskutek niedochowania należytej staranności dokonała niewłaściwej wykładni pojęcia przychodów ze sprzedaży (obrotów gospodarczych) w przypadku działalności kantorowej bowiem zinterpretowała to pojęcie jako przychód w rozumieniu ustaw o podatku dochodowym, całkowicie pomijając cel programu – Tarcza Finansowa, w efekcie czego otrzymana subwencja nie odzwierciedlała ekonomicznego ubytku w sytuacji finansowej pozwanej, lecz stanowiła dla niej dodatkowe przysporzenie majątkowe. W tej sytuacji dane wskazane przez pozwaną we wniosku dotyczące wysokości spadku obrotu należy uznać za nieprawdziwe w rozumieniu §3 ust. 6 umowy oraz §3 ust. 6 regulaminu. W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji i oświadczeń, powódka ma prawo domagać się od przedsiębiorcy zwrotu udzielonej subwencji .

Zdaniem Sądu pismo powódki z 17 czerwca 2020 r. wzywające do zwrotu subwencji stanowi decyzję o której mowa w §3 ust. 6 umowy. W myśl tego zapisu umowy: „Do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez przedsiębiorcę PFR może kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem (niniejszej) Umowy przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą. W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji lub oświadczeń zawartych w niniejszej umowie PFR może podjąć decyzję o zwrocie przez przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej. W takim przypadku subwencja finansowa stanie się wymagalna w terminie 14 dni roboczych od dnia udostępnienia przedsiębiorcy informacji o decyzji PFR w sposób pozwalający przedsiębiorcy zapoznać się z informacją o decyzji PFR”.

Gdyby nie podzielić stanowiska Sądu w zakresie podstawy prawnej roszczenia z art. 471 k.c., odnosząc się do podniesionych przez powoda podstaw alternatywnych z art. 405, 410k.c. i 415 k.c., należało zważyć, co następuje.

Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Przesłanki powstania zobowiązania z bezpodstawnego wzbogacenia są następujące:

1.  uzyskanie korzyści majątkowej (wzbogacenie);

2.  osiągnięcie korzyści z majątku innej osoby (zubożenie);

3.  związek między wzbogaceniem a zubożeniem;

4.  uzyskanie korzyści bez podstawy prawnej.

Najważniejszą przesłanką powstania zobowiązania z bezpodstawnego wzbogacenia, wynikającą z samej istoty tej konstrukcji prawnej, stanowi brak jakiejkolwiek podstawy prawnej dla wzbogacenia jednego podmiotu kosztem innego (por. K. Mularski, w: M. Gutowski, Komentarz KC, t. 1, 2016, s. 1537). Podstawą prawną wzbogacenia może być ustawa, orzeczenie sądu, akt administracyjny albo czynność prawna (Ohanowicz, Górski, Zarys, 1966, s. 380; E. Łętowska, Bezpodstawne wzbogacenie, s. 76; wyr. SN z 23.5.2003 r., III CKN 1211/00, Legalis). Brak podstawy prawnej musi być przy tym całkowity. Nawet niesłuszne orzeczenie, niesprawiedliwe prawo czy umowa stanowi ważną podstawę prawną uzyskanej na ich podstawie korzyści.

Art. 58 § 1k.c. stanowi, że czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnych wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Art. 58 § 1 k.c. odnosi się wyłącznie do czynności sprzecznych z normami prawa stanowiącymi ius cogens. O naruszeniu ustawy w rozumieniu art. 58 § 1 k.c. nie może być mowy wtedy, gdy czynność prawna zawiera postanowienia, które są interpretowane odmiennie przez strony umowy, co miało miejsce w niniejszej sprawie. Dlatego brak jest podstawy zastosowania w omawianej sprawie przepisu art. 405 k.c. Umowa subwencji z 12.05.2020 r. została skutecznie zawarta i to na jej podstawie pozwana otrzymała środki pieniężne.

Z kolei stosownie do art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Przepis art. 410 § 2 k.c. zawiera zamknięty katalog czterech kondykcji, które tworzą obowiązek zwrotu nienależnego świadczenia:

1) osoba, która spełniła świadczenie, nie była w ogóle zobowiązana lub też była zobowiązana, ale nie względem osoby, której świadczyła;

2) gdy odpadła podstawa świadczenia;

3) gdy zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty;

4) gdy czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Sąd rozpoznający sprawę w pełni podziela pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy, że kondykcje wynikające z art. 410 k.c. wzajemnie się wyłączają, nie ma więc możliwości ich zbiegu, a zatem każdy stan faktyczny może odpowiadać tylko jednej z nich (por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 listopada 2015 r. IV CSK 29/15).

Rozpatrując roszczenie powoda na gruncie art. 410 k.c. nie można pominąć przesłanek wyłączających możliwość żądania zwrotu spełnionego świadczenia określonych w art. 411 k.c. Stosownie do powyższego przepisu, nie można żądać zwrotu świadczenia jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. W rozpoznawanej sprawie strony zawarły ważną umowę subwencji, jednak ewentualnie można uznać, że po wypłacie subwencji odpadła podstawa świadczenia, ponieważ po zastosowaniu prawidłowych danych w zakresie przychodu ze sprzedaży pozwanej brak było podstaw do przyznania pomocy.

Zgodnie natomiast z art. 415 k.c. kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Przesłankami odpowiedzialności z art. 415 k.c. są: zaistnienie zdarzenia szkodzącego, wystąpienie szkody, adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem szkodzącym a szkodą. Sprawcy czynu niedozwolonego należy przypisać bezprawność rozumianą jako sprzeczność zachowania z normami szeroko pojmowanego porządku prawnego oraz winę.

W niniejszej sprawie nie wystąpiła żadna z ww. przesłanek. Zachowania pozwanej w toku ubiegania się o subwencję nie nosiły znamion bezprawności, co czyni roszczenie powoda rozpatrywane na gruncie przepisów kodeksu cywilnego o czynach niedozwolonych całkowicie bezzasadnym. Pozwana wypełniając wniosek podała nieprawidłowe dane jednak wynikające z odmiennej, wyraźnie błędnej interpretacji pojęcia obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży). Brak jest jednak podstaw do przypisania pozwanej znamion bezprawności tego czynu, ponieważ działanie błędne, nieprawidłowe, nie jest utożsamiane z bezprawnym.

Reasumując, Sąd zasądził kwoty dochodzone pozwem uznając odpowiedzialność kontraktową pozwanej w oparciu o art. 471 k.c. Nieprawidłowe wykonanie umowy przez pozwaną polegało na podaniu nierzetelnych informacji, co spowodowało podjęcie przez powódkę błędnej decyzji o wypłacie subwencji. Zasądzona kwota obejmuje 1.483.671,87 zł tytułem zwrotu subwencji finansowej (części pozostałej do zwrotu) wraz z odsetkami ustawowymi od 4 czerwca 2020 r do dnia zapłaty oraz kwotę 80.126,41 zł tytułem odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 1.483.671,87 (zwróconej uprzednio przez pozwaną) za okres od dnia 4 czerwca 2020 r do dnia 21 maja 2021 r.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W niniejszej sprawie zgodnie z treścią § 11 ust 13 regulaminu w przypadku gdy Beneficjent otrzymał Subwencję Finansową na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było udzielenie Subwencji Finansowej lub wysokość Subwencji Finansowej, beneficjent zobowiązany był do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania Subwencji Finansowej, zwrotu Subwencji Finansowej lub jej części na wyodrębniony rachunek techniczny Banku. Pozwana uzyskała kwotę Subwencji Finansowej 14 maja 2020 r. Termin na jej zwrot upłynął zatem w dniu 3 czerwca 2020 r. Następnego dnia tj. 4 czerwca 2020 r. roszczenie o zwrot wypłaconej kwoty Subwencji Finansowej stało się wymagalne, i od tej daty powódce przysługiwało roszczenie odsetkowe.

O kosztach procesu rozstrzygnięto w punkcie 2 sentencji wyroku zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania wyrażoną w art. 98 k.p.c. Na koszty powódki złożyła się opłata od pozwu w wysokości 78.190,00 zł, wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 10.800,00 zł, ustalone na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz opłata skarbowa od dokumentu pełnomocnictwa w kwocie 17,00 złotych.

sędzia Renata Iwanowska

ZARZĄDZENIE

(...)

Warszawa, dnia 27.05.2025 roku