Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 kwietnia 2025 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XVI Wydział Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący –	SSO Jan Wawrowski
Protokolant –	sekretarz sądowy Natalia Dzięcioł-Kucińska

po rozpoznaniu 17 kwietnia 2025 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Polskiego Funduszu Rozwoju spółki akcyjnej w W.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od Polskiego Funduszu Rozwoju spółki akcyjnej w W. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwotę 10 817,00 zł (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Jan Wawrowski

Sygn. akt XVI GC 1375/24

UZASADNIENIE

Pozwem z 27 września 2024 roku (data stempla pocztowego) (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. wniósł o zasądzenie od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwoty 324 000,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 27 kwietnia 2024 roku do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu powód wskazał, że żądanie pozwu obejmuje zwrot nienależnie uzyskanej przez pozwanego kwoty subwencji finansowej w ramach Programu - Tarcza Finansowa, o której mowa w art. 21a ustawy z 4 lipca 2019 roku o systemie instytucji rozwoju. Na podstawie złożonego wniosku pozwany otrzymał subwencję w kwocie 324 000,00 zł. Po wypłacie subwencji Centralne Biuro Antykorupcyjne przekazało powodowi informację co do uznania pozwanego za przedsiębiorcę podlegającego wykluczeniu z udziału w Programie ze względu na uzasadnione ryzyko wystąpienia nadużyć. W konsekwencji, powód uznał, że pozwany nie może być beneficjentem Programu i powinien zwrócić całą kwotę subwencji – czego pozwany do dnia złożenia pozwu nie uczynił (k. 4-21).

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu.

Pozwany podniósł zarzuty przedawnienia roszczenia i przedwczesności powództwa, twierdził, że roszczenie nie zostało przez powoda udowodnione co do zasady i wysokości oraz stanowi nadużycie prawa podmiotowego (k. 142-153v).

W trakcie dalszego postępowania strony podtrzymywały swoje stanowiska.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

Polski Fundusz Rozwoju jest podmiotem powołanym do realizacji Programu - “Tarczy Finansowej”, o którym mowa w art. 21a ustawy z 4 lipca 2019 roku o systemie instytucji rozwoju. Program został przyjęty na mocy Uchwały Rady Ministrów z 27 kwietnia 2020 roku i zatwierdzony na mocy Decyzji Komisji Europejskiej.

(dowody: uchwała Rady Ministrów k. 103-108, decyzja Komisji Europejskiej k. 110-115v)

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W., za pośrednictwem bankowości elektronicznej, złożyła wniosek o przyznanie subwencji w ramach Programu Tarczy Finansowej. Po wprowadzeniu przez przedsiębiorcę danych w formularzu wniosku, został wygenerowany projekt umowy subwencji finansowej, który następnie został podpisany przez przedsiębiorcę za pomocą narzędzi autoryzacyjnych przekazanych przez bank oraz przez bank, w imieniu PFR.

W dniu 31 maja 2020 roku pomiędzy Polskim Funduszem Rozwoju S.A. w W. a (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w W. zawarta została umowa subwencji finansowej.

W ramach § 1 Umowy, przedsiębiorca oświadczał, że na dzień 31 grudnia 2019 roku był mikroprzedsiębiorcą, a miesiąc, w którym doszło do spadku obrotów gospodarczych przedsiębiorcy to kwiecień 2020 roku. Przedsiębiorca wnioskował o subwencję finansową w kwocie 324 000,00 zł.

Wstępna weryfikacja oświadczeń przedsiębiorców wnioskujących o przyznanie subwencji miała zautomatyzowany charakter.

Zgodnie z § 2 ust. 7-14, PFR weryfikował następczo prawdziwość oświadczeń złożonych przez przedsiębiorcę i podejmował decyzję o przyznaniu, częściowym przyznaniu bądź nieprzyznaniu subwencji. § 3 Regulaminu wymieniał przypadki, gdy otrzymana przez przedsiębiorcę subwencja finansowa podlegała zwrotowi. W szczególności dotyczyło to zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, otwarcia likwidacji, redukcji zatrudnienia przez przedsiębiorcę w ciągu 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji.

Zgodnie z § 3 ust. 6 umowy subwencji, do czasu całkowitego jej zwrotu przez przedsiębiorcę Polski Fundusz Rozwoju S.A. w W. mógł kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem umowy przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą. W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji lub oświadczeń zawartych w umowie Polski Fundusz Rozwoju S.A. w W. mogła podjąć decyzję o zwrocie przez przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej. W takim przypadku subwencja stawała się wymagalna w terminie 14 dni roboczych, od dnia udostępnienia przedsiębiorcy informacji o decyzji PFR.

Zgodnie z § 11 ust. 5 Umowy, jej integralną część stanowił Regulamin.

PFR na podstawie §11 ust. 6 umowy przysługiwało prawo do zmiany Regulaminu w trakcie trwania umowy, a wprowadzenie zmiany wymagało poinformowania przedsiębiorcy w taki sposób, który umożliwiał przedsiębiorcy zapoznanie się z informacją o takiej zmianie wraz ze wskazaniem postanowień podlegających zmianie, przy czym zmiana taka wchodziła w życie w terminie 14 dni od dnia doręczenia przedsiębiorcy informacji.

(dowód: umowa o przyznanie subwencji finansowej k. 43-49, załącznik - informacja o przetwarzaniu danych osobowych k. 49v-51)

Strony umowy o udzielenie subwencji obowiązywał Regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym “Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm”.

Treść Regulaminu uległa zmianie już po zawarciu umowy o przyznanie subwencji – z inicjatywy PFR. W szczególności, z dniem 28 kwietnia 2021 r. (data wejścia w życie k. 53), przyjęty został § 5 ¹ Regulaminu, który przewidywał obowiązek beneficjenta do złożenia oświadczenia o rozliczeniu, na podstawie którego PFR mógł podjąć m. in. decyzję określającą kwotę Subwencji Finansowej podlegającej zwrotowi - w całości bądź w części. W takiej sytuacji Subwencja podlegała zwrotowi w terminie 14 dni od dnia udostępnienia decyzji Beneficjentowi.

Zgodnie z § 8 Regulaminu, PFR samodzielnie lub we współpracy z Bankami oraz innymi podmiotami miał prawo prowadzić ewidencję Beneficjentów oraz udzielonego im Finansowania Programowego oraz monitoring udzielania i wykorzystywania Subwencji Finansowych. W tym zakresie PFR mógł współpracować w zakresie sprawozdawczości, raportowania lub monitoringu z takimi instytucjami jak Banki, instytucje finansowe, Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z § 10 ust. 9 Regulaminu, PFR był uprawniony do:

a)  odmowy wypłaty Subwencji Finansowej na rzecz Beneficjenta lub;

b)  wydania Decyzji określającej wysokość Subwencji Finansowej podlegającej zwrotowi w całości;

w przypadku, w którym istnieje uzasadnione podejrzenie wystąpienia jakiegokolwiek rodzaju nadużyć.

Zgodnie z § 11 ust. 12 Regulaminu, czynności związane z udzieleniem Finansowania Programowego, w tym - w szczególności - złożeniem Wniosku, odrzuceniem Wniosku, są co do zasady podejmowane przez PFR za pośrednictwem Banku, z wykorzystaniem Bankowości Elektronicznej.

(dowód: Regulamin k. 54-76, załączniki do regulaminu k. 76v-93)

Na podstawie umowy subwencji (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. otrzymał subwencję finansową w łącznej kwocie 324 000,00 zł, przyznaną decyzją PFR z 1 czerwca 2020 roku. Kwota ta została przelana na konto przedsiębiorcy 2 czerwca 2020 roku.

(dowód: decyzja w sprawie subwencji k. 95, potwierdzenie dokonania wypłaty subwencji k. 97)

W dniu 10 lipca 2024 roku Centralne Biuro Antykorupcyjne skierowało do PFR pismo, w którym wskazywało, że 14 stycznia 2021 roku CBA przekazało Funduszowi negatywną rekomendację odnośnie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Zgodnie z brzmieniem przedstawionych Funduszowi rekomendacji, służby miały wówczas zalecać niewypłacanie lub nieumarzanie wypłaconych już subwencji finansowych ze środków publicznych z uwagi na zwiększone ryzyko wystąpienia przestępstw korupcyjnych, ekonomicznych lub prania pieniędzy, a także zagrożeń dla interesu ekonomicznego państwa i ryzyka wykorzystania udzielonych środków finansowych w sposób niezgodny z celem i regulaminem programu Tarcza Finansowa PFR. Negatywna rekomendacja została potwierdzona przez Biuro w dniu 11 września 2023 roku. CBA wskazało, że aktualnie identyfikuje po stronie badanego podmiotu zwiększone ryzyko wykorzystania subwencji finansowej PFR niezgodnie z celem i regulaminem programu (dowód: pismo CBA z 10 lipca 2024 roku k. 99).

Wobec treści pisma CBA, PFR wydał decyzję z 8 kwietnia 2024 roku zobowiązującą (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w W. do zwrotu subwencji w całości, w terminie 14 dni od udostępnienia decyzji, powołując się na § 5 ^{( 1)} ust. 4 oraz § 10 ust. 9 Regulaminu.

(dowód: decyzja k. 101)

Analiza ryzyka była każdorazowo dokonywana przez CBA w oparciu o algorytm umożliwiający ocenę poszczególnych informacji.

(dowód: pismo CBA z 2 lutego 2024 roku k. 117-118)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych w sprawie dokumentów, których autentyczności nie kwestionowała żadna ze stron, a Sąd nie znalazł podstaw, by czynić to z urzędu.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo należało uznać za bezzasadne.

Powód żądał zwrotu udzielonej pozwanemu subwencji finansowej. Jako podstawę żądania wskazywał § 10 ust 9 Regulaminu obowiązującego strony, który umożliwiał wydanie decyzji określającej wysokość subwencji finansowej podlegającej zwrotowi w całości - w przypadku, w którym istnieje uzasadnione podejrzenie wystąpienia jakiegokolwiek rodzaju nadużyć. Powód opierał się na negatywnej rekomendacji udzielonej przez CBA już 14 stycznia 2021 roku, a następnie potwierdzonej 11 września 2023 roku oraz 10 lipca 2024 roku.

Pozwany przeciwko twierdzeniom szereg zarzutów, z których najdalej idący wskazywał na przedawnienie roszczenia.

W pierwszej kolejności należy podkreślić, iż powód mógł, w okolicznościach określonych Regulaminem, domagać się zwrotu całości wypłaconej subwencji finansowej. Jednakże, zgodnie z ogólnymi zasadami wyrażonymi w art. 6 k.c. oraz art. 232 k.p.c., to na powodzie spoczywał ciężar wykazania, że w realiach niniejszej sprawy zaistniała okoliczność uzasadniająca takie żądanie.

W ocenie Sądu, powód nie wykazał roszczenia co do zasady.

Zgodnie z art. 65 k.c., Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje (§ 1). W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu (§ 2).

Podstawowe znaczenie w praktyce dokonywania wykładni oświadczeń woli ma uchwała Sądu Najwyższego z 29 czerwca 1995 r., powszechnie akceptowana w orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych, zgodnie z którą, interpretując oświadczenia woli według polskiego systemu prawnego, należy stosować kombinowaną metodę wykładni, która obejmuje dwie fazy wykładni. W fazie pierwszej należy ustalić sens oświadczenia woli (zarówno z punktu widzenia nadawcy, jak i adresata oświadczenia). W przypadku rozbieżności w rozumieniu przez strony złożonego oświadczenia należy w fazie drugiej (obiektywnej) ustalić, jak adresat oświadczenia je zrozumiał i jak zrozumieć powinien. Przeważa przy tym ochrona zaufania odbiorcy oświadczenia woli nad rozumieniem woli przez nadawcę. Nadawca powinien bowiem tak sformułować swoje oświadczenie woli, aby było ono zgodne z jego wolą i zostało zrozumiane przez odbiorcę (zob. B. J. Kowalczyk [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. II, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, Warszawa 2024, art. 65).

W pierwszej kolejności należy wskazać, że „uzasadnione podejrzenie nadużyć” nie zostało sprecyzowane ani w umowie łączącej strony, ani w regulaminie. W ocenie Sądu z pojęciem tym nie można utożsamiać samego faktu negatywnej rekomendacji CBA. W realiach niniejszej sprawy, negatywną opinią CBA powód dysponował już 14 stycznia 2021 roku, jednakże z przedstawionych dokumentów nie wynika, aby informował pozwanego o tym fakcie przed datą wydania decyzji w sprawie zwrotu subwencji, tj. do 8 kwietnia 2024 roku. Takie działanie należy uznać za spóźnione. W przeciągu trzech lat od uzyskania opinii CBA, powód miał wystarczająco dużo czasu na zebranie informacji, które potwierdziłyby „uzasadnione podejrzenie nadużyć” – ze wskazaniem, na czym konkretnie miałyby polegać takie nadużycia. Takimi informacjami powód jednak nie dysponował, oparł się na jedynie lakonicznie stwierdzonym „ryzyku”. Słusznie wskazuje pozwany, że w ostatnich latach nie toczyło się przeciwko niemu żadne postępowanie karne ani karnoskarbowe. A zatem nawet jeżeli ryzyko sprzeniewierzeń faktycznie zaistniało, nie przełożyło się to na konkretne naruszenia ani chociażby uzasadnione podejrzenie ich wystąpienia.

Przyjęcie odmiennego stanowiska, tj. gdyby negatywna rekomendacja CBA każdorazowo skutkowała obowiązkiem zwrotu całości subwencji, prowadziłoby do sytuacji, w której powód może jednostronnie kreować sytuację pozwanego w oparciu o bliżej nieokreślone dane, do których nie ma dostępu nie tylko pozwany, ale i sam powód, ponadto zaś utrzymywać beneficjenta w trwającej wiele lat (jak w niniejszej sprawie) niepewności co do obowiązku zwrotu subwencji. Zdaniem Sądu w tym przypadku powód w istocie użył swojego prawa w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, a więc z naruszeniem art. 5 k.c.

Z powyższych przyczyn Sąd uznał, iż żądanie zwrotu subwencji finansowej nie znajduje podstaw faktycznych i prawnych.

Sąd podziela także twierdzenia pozwanej, że roszczenie uległo przedawnieniu.

Wszelkie zmiany Regulaminu Programu dotyczące sposobu rozliczenia subwencji, które nastąpiły z inicjatywy powoda już po przyznaniu subwencji, nie mogły rzutować na treść złożonych już oświadczeń ze skutkiem ex tunc.

Zgodnie z art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.

W niniejszej sprawie zastosowanie znajduje termin 3-letni. Roszczenie powstało w związku z prowadzoną przez pozwanego działalnością gospodarczą, o udzielenie subwencji mogli ubiegać się jedynie przedsiębiorcy. Subwencja została pozwanemu wypłacona 2 czerwca 2020 roku. W przypadku przyznania na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, roszczenie stawałoby się wymagalne po upływie 14 dni, tj. 17 czerwca 2020 roku, a zatem przedawniłoby się z końcem 2023 roku.

Mając na względzie powyższe, na podstawie powołanych przepisów, Sąd orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności stron za wynik sporu wyrażoną w art. 98 k.p.c. Powód jako strona przegrywająca winien zwrócić pozwanemu całość kosztów jego celowej obrony, na które składały się: wynagrodzenie pełnomocnika procesowego będącego radcą prawnym w kwocie 10 800,00 zł, ustalone na podstawie § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1935 ze zm.) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł. Na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. zasądzono od ustalonych kosztów procesu odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Mając na względzie powyższe, orzeczono jak w punkcie 2 sentencji wyroku.

SSO Jan Wawrowski