Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 czerwca 2024 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Dariusz Dąbrowski

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Iwona Hutnik

po rozpoznaniu w dniu 3 czerwca 2024 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania B. Ł. i A. Ł.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 24 listopada 2022 roku Nr (...)

1.  oddala odwołania,

2.  zasądza od powodów B. Ł. i A. Ł. na rzecz pozwanego Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwoty po 720 zł (siedemset dwadzieścia złotych) z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Dariusz Dąbrowski

XVII AmA 4/23

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 24 listopada 2022 r., nr (...), Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej jako: „Prezes UOKiK”), po przeprowadzeniu postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, wszczętego z urzędu przeciwko B. Ł. i A. Ł.- wspólnikom spółki cywilnej: Podmiot Leczniczy(...) s.c. w P.

I.  na podstawie art. 23b ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. z 2021 r. poz. 275) (dalej jako „uokik”) Prezes UOKiK uznał postanowienie wzorca umowy o świadczenie usług rehabilitacyjno-opiekuńczych stosowane przez B. Ł. i A. Ł.- wspólników spółki cywilnej: Podmiot Leczniczy (...) s.c. w P., o treści:

„Ustalona kwota za pobyt podlega zwrotowi za niewykorzystany czas pobytu w przypadkach:

1)  śmierci Pacjenta/ki:

a)  w przypadku śmierci Pacjenta/ki w pierwszej połowie okresu miesięcznego- zwrot połowy opłaty należnej za miesiąc,

b)  w przypadku śmierci Pacjenta/ki w drugiej połowie okresu miesięcznego- brak zwrotu

- zgodnie z kalkulacją poniesionych kosztów przez zakład leczniczy oraz harmonogramem zaplanowanych usług pielęgnacyjno-opiekuńczych w odniesieniu do czasu pobytu Pacjenta/ki w zakładzie leczniczym” (§ 10 ust. 2 pkt 1) ,

za niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2022 r. poz. 1360) (dalej jako ,,k.c.”), co stanowi naruszenie art. 23a uokik i zakazał jego wykorzystywania ,

II.  na podstawie art. 23b ust. 2 oraz art. 23b ust. 2 pkt 1 i 2 uokik Prezes UOKiK nałożył na B. Ł. i A. Ł.- wspólników spółki cywilnej: Podmiot Leczniczy (...) s.c. w P. środki usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu określonego w art. 23a ww. ustawy, w postaci:

1.  dokonania rozliczenia z konsumentami, z którymi zawarli umowy o świadczenie usług rehabilitacyjno-opiekuńczych, opłat za pobyt pensjonariusza zatrzymanych na podstawie postanowienia wskazanego powyżej w pkt I oraz zwrotu na rzecz konsumentów tej części opłat, które przypadają za okres po śmierci pensjonariusza, przy czym zwrot ten nastąpi na pisemny wniosek konsumenta, na wskazany przez niego numer rachunku bankowego, w terminie 2 (dwóch) miesięcy od dnia otrzymania wniosku

2.  skierowania do konsumentów, z którymi zawarli umowy o świadczenie usług rehabilitacyjno-opiekuńczych i wobec których nie dokonali rozliczenia opłat za pobyt na podstawie postanowienia wskazanego powyżej w pkt I, na piśmie, listem poleconym w terminie 3 (trzech) miesięcy od daty uprawomocnienia się decyzji, informacji o wydaniu przez Prezesa UOKiK niniejszej decyzji nr (...) z dnia 24 listopada 2022 r., o treści:

„ B. Ł. i A. Ł.- wspólnicy spółki cywilnej: Podmiot Leczniczy (...)s.c. w P. informują, że Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów decyzją nr (...) z dnia 24 listopada 2022 r. uznał za niedozwolone postanowienie wzorca umowy o świadczenie usług rehabilitacyjno-opiekuńczych, stosowane przez nich w obrocie z konsumentami, o następującej treści: (…) – w tym miejscu należy przytoczyć treść postanowienia uznanego za niedozwolone z oznaczeniem wzorca, w którym zostało zamieszczone, zakazując jego wykorzystywania.

W związku z powyższym, postanowienie to nie wiąże Pani/Pana, czyli jest bezskuteczne. Bezskuteczność powstaje z mocy prawa i nie jest konieczne stwierdzenie jej na drodze sądowej. Klauzulę uznaną za abuzywną należy zatem traktować tak, jakby w ogóle nie została zamieszczona w zawartej umowie.

W konsekwencji, może Pani/Pan wystąpić o zwrot opłaty nierozliczonej na podstawie tego postanowienia, przesyłając na podany adres Przedsiębiorców (w tym miejscu należy wskazać adres do kontaktu z Przedsiębiorcami) pisemny wniosek wraz z numerem rachunku bankowego, na który powinien być dokonany zwrot środków. Zwrot opłaty zostanie dokonany na podany rachunek bankowy w terminie 2 miesięcy od dnia otrzymania przez Przedsiębiorców Pani/Pana pisma.

Decyzja Prezesa UOKiK została udostępniona na stronie internetowej www.uokik.gov.pl.

Podpisy Przedsiębiorców”

3.  zamieszczenia, na koszt Przedsiębiorców, na głównej stronie internetowej Przedsiębiorców (w dacie wydania decyzji jest to strona (...)), nie później niż w terminie 14 (czternastu) dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji oraz utrzymywania przez okres 3 (trzech) miesięcy komunikatu o treści:

„Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów decyzją nr (...) z dnia 24 listopada 2022 r. uznał za niedozwolone postanowienie wzorca umowy o świadczenie usług rehabilitacyjno-opiekuńczych, wykorzystywane w obrocie z konsumentami przez B. Ł. i A. Ł.- wspólników spółki cywilnej: Podmiot Leczniczy (...) s.c. w P. , o następującej treści: (…) - należy przytoczyć treść postanowienia uznanego za niedozwolone z oznaczeniem wzorca, w którym zostało zamieszczone, zakazując ww. Przedsiębiorcom jego wykorzystywania.

Postanowienie to jest bezskuteczne. Klauzulę uznaną za abuzywną należy traktować tak, jakby w ogóle nie została zamieszczona w zawartej umowie.

Ww. decyzja jest prawomocna. Decyzja została udostępniona na stronie internetowej www.uokik.gov.pl”

Komunikat w warstwie wizualnej powinien być zamieszczony w górnej części głównej strony internetowej Przedsiębiorców, sporządzony czcionką w kolorze czarnym (kod szesnastkowy RGB -#000000) ARIAL na białym tle (kod szesnastkowy RGB - #ffffff), w ramce o rozmiarze nie mniejszym niż 1150 px x 350 px tak, aby wielkość czcionki była dostosowana do wielkości ramki (tj. ramka była w całości wypełniona oświadczeniem, o którym mowa w niniejszym punkcie, z zachowaniem marginesu co najmniej 10 px pomiędzy tekstem a ramką), widoczny przez cały czas, gdy użytkownik jest na stronie (nie może mieć formy np. rotacyjnego banera czy slajdera), z możliwością jego zamknięcia przez użytkownika strony poprzez klikniecie krzyżyka w prawym górnym rogu. Komunikat powinien być zamieszczony na każdej innej stronie internetowej zastępującej stronę (...), w przypadku zmiany adresu strony internetowej Przedsiębiorców

III.  na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 3a uokik Prezes UOKiK nałożył na B. Ł.- wspólnika spółki cywilnej: Podmiot Leczniczy (...) s.c. w P., w związku z naruszeniem zakazu, o którym mowa w art. 23a ww. ustawy, karę pieniężną w wysokości 38.964 zł (słownie: trzydzieści osiem tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt cztery zł), płatną do budżetu państwa, za zapłatę której odpowiada solidarnie z A. Ł.

IV.  na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 3a uokik Prezes UOKiK nałożył na A. Ł.- wspólnika spółki cywilnej: Podmiot Leczniczy (...) s.c. w P., w związku z naruszeniem zakazu, o którym mowa w art. 23a ww. ustawy, karę pieniężną w wysokości 38.964 zł (słownie: trzydzieści osiem tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt cztery zł), płatną do budżetu państwa, za zapłatę której odpowiada solidarnie z B. Ł.

V.  na podstawie art. 77 ust. 1 i art. 80 uokik oraz art. 263 § 1 i art. 264 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2022 r. poz. 2000) (dalej jako: „k.p.a.”) w zw. z art. 83 uokik Prezes UOKiK postanowił obciążyć B. Ł.- wspólnika spółki cywilnej: Podmiot Leczniczy(...) s.c. w P. kosztami postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone w wysokości 27,60 zł (słownie: dwadzieścia siedem złotych 60/100) oraz zobowiązać do ich zwrotu Prezesowi UOKiK w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

VI.  na podstawie art. 77 ust. 1 i art. 80 uokik oraz art. 263 § 1 i art. 264 § 1 k.p.a. w zw. z art. 83 uokik Prezes UOKiK postanowił obciążyć A. Ł.- wspólnika spółki cywilnej: Podmiot Leczniczy (...) s.c. w P. kosztami postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone w wysokości 27,60 zł (słownie: dwadzieścia siedem złotych 60/100 zł) oraz zobowiązać do ich zwrotu Prezesowi UOKiK w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

Powodowie zaskarżyli ww. decyzję i zarzucili jej naruszenie:

1)  art. 7 i art. 77 § 1 k.p.a. polegające na niewyczerpującym zebraniu i rozpatrzeniu całego materiału dowodowego i niepodjęciu wszelkich kroków niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego i załatwienia sprawy, w tym niewyjaśnienie, czy są w stanie podołać nałożonym na nich obowiązkom;

2)  art. 22 Konstytucji RP polegające na nałożeniu obowiązków i kar prowadzących do ograniczenia wolności działalności gospodarczej w okolicznościach braku ważnego interesu publicznego,

3)  art. 32 Konstytucji RP poprzez nieuwzględnienie powszechnej praktyki w zakresie rozliczania usług z góry, ustalenie, że Skarżący działają w sposób bezprawny, co powoduje dyskryminowanie Skarżących na tle innych usługodawców działających na rynku,

4)  art. 38 Konstytucji RP poprzez sprowadzenie zagrożenia na życie i zdrowie Pacjentów prowadzonego przez Skarżących ośrodka w przypadku doprowadzenia do całkowitej niewypłacalności, skutkującej koniecznością ogłoszenia upadłości, w przypadku ostania się kar nałożonych przez Organ,

5)  art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. Z art. 744 k.c. poprzez uznanie, że sposób rozliczenia kosztów jest sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają interesy konsumenta.

Wobec powyższego powodowie wnieśli o uchylenie w całości zaskarżonej decyzji.

W odpowiedzi na odwołanie, Prezes UOKiK wniósł o oddalenie odwołania w całości i zasądzenie od Powodów na rzecz Pozwanego kosztów procesu.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

B. Ł. i A. Ł.- wspólnicy spółki cywilnej: Podmiot Leczniczy (...) s.c. w P. prowadzą działalność gospodarczą w oparciu o wpisy do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej RP. W ramach tej działalności Przedsiębiorcy prowadzą Podmiot Leczniczy (...), przy ul. (...) w P.. Ww. placówka jest przeznaczona do stałego i okresowego pobytu osób niepełnosprawnych, przewlekle chorych lub w podeszłym wieku (okoliczności bezsporne, dowód: wydruki z CEIDG B. Ł. i A. Ł.- k. 43-44v akt adm.).

Podstawą przyjęcia pensjonariuszy do placówki są umowy o świadczenie usług rehabilitacyjno-opiekuńczych. Zawierane są one w oparciu o przygotowany przez Przedsiębiorców wzorzec umowy o nazwie: „umowa o świadczenie usług rehabilitacyjno-opiekuńczych” ( dowód: pismo Przedsiębiorców z dnia 9 czerwca 2021 r. wraz z wzorcem umowy o świadczenie usług rehabilitacyjno-opiekuńczych- k. 7-14 akt adm.).

W wykorzystywanym przez Przedsiębiorców wzorcu umowy zamieszczono postanowienie § 10 ust. 2 pkt 1, o treści: „Ustalona kwota za pobyt podlega zwrotowi za niewykorzystany czas pobytu w przypadkach:

1)  śmierci Pacjenta/ki:

a)  w przypadku śmierci Pacjenta/ki w pierwszej połowie okresu miesięcznego- zwrot połowy opłaty należnej za miesiąc,

b)  w przypadku śmierci Pacjenta/ki w drugiej połowie okresu miesięcznego- brak zwrotu

- zgodnie z kalkulacją poniesionych kosztów przez zakład leczniczy oraz harmonogramem zaplanowanych usług pielęgnacyjno-opiekuńczych w odniesieniu do czasu pobytu Pacjenta/ki w zakładzie leczniczym”.

Przedsiębiorcy stosowali ww. wzorzec od dnia 10 grudnia 2020 r. (dowód: pismo Przedsiębiorców z dnia 9 czerwca 2021 r. wraz z wzorcem umowy stosowanym od dnia 24 lutego 2021 r.- k. 7-14 akt adm.; pismo Przedsiębiorców z dnia 17 grudnia 2021 r. wraz z wzorcem umowy stosowanym w okresie od dnia 10 grudnia 2020 r. do dnia 23 lutego 2021r.- k. 33-37v akt adm.).

Prezes UOKiK pismem z dnia 12 kwietnia 2017 r. sygn. akt (...) przedstawił Przedsiębiorcom swoje zastrzeżenia do postanowień stosowanego przez nich ówcześnie wzorca umowy i wezwał do dobrowolnego zaniechania stosowania niedozwolonych postanowień umownych. W odpowiedzi na wystąpienie Prezesa Urzędu, Przedsiębiorcy zmienili zakwestionowane postanowienia w nowym wzorcu umowy i poinformowali jednocześnie o przystąpieniu do aneksowania zawartych umów oraz powiadomieniu klientów o zmianach wzorca umowy „w przeciągu miesiąca” (wezwanie z dnia 12 kwietnia 2017 r. k. 98-100v akt adm.; odpowiedź na wezwanie z dnia 16 maja 2017 r. ze wzorcem umowy k. 102-105v akt adm.).

Przedsiębiorcy pismem z dnia 6 sierpnia 2018 r. przedstawili nowe wzorce umowne stosowane od 1 czerwca 2018 r. Powodowie zmienili zakwestionowane postanowienia w nowym wzorcu umowy. Przedsiębiorcy poinformowali jednocześnie o przystąpieniu do aneksowania zawartych umów oraz powiadomieniu klientów o zmianach wzorca umowy „w przeciągu miesiąca” (dowód: pismo Przedsiębiorców z dnia 6 sierpnia 2018 r. wraz z wzorcem umowy k. 92-97v akt adm.).

Prezes UOKiK postanowieniem z dnia 20 maja 2021 r. wszczął z urzędu postępowanie wyjaśniające, mające na celu ustalenie, czy nastąpiło naruszenie uzasadniające wszczęcia przeciwko B. Ł. i A. Ł.- wspólnikom spółki cywilnej: Podmiot Leczniczy (...) s.c. w P. postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone oraz w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów (postanowienie Prezesa UOKiK z dnia 20 maja 2021 r. k. 5 akt adm.).

Po zapoznaniu się z wzorcem umownym stosowanym przez Przedsiębiorców oraz jej wyjaśnieniami udzielonymi w pismach z 9 czerwca i 2 sierpnia, 17 grudnia 2021 r. (dowód: pismo Powodów z dnia 9 czerwca 2021 r. z załącznikiem k. 7-14 akt adm.; pismo Powodów z dnia 2 sierpnia 2021 r. k. 29v akt adm.; pismo Powodów z dnia 17 grudnia 2021 r. z załącznikiem k. 33-37v akt adm.), w których podali, że podstawa rozliczenia nie ma uwarunkowań ustawowych, a jest oparta o swobodę umów wyrażoną w art. 353 ¹ k.c., pismem z 7 czerwca 2022 r. Prezes Urzędu zawiadomił Przedsiębiorców o wszczęciu postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, w związku z podejrzeniem stosowania postanowienia, które może zostać uznane za niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., tj. postanowienia o treści przytoczonej na wstępie: „Ustalona kwota za pobyt podlega zwrotowi za niewykorzystany czas pobytu w przypadkach:

2)  śmierci Pacjenta/ki:

a)  w przypadku śmierci Pacjenta/ki w pierwszej połowie okresu miesięcznego- zwrot połowy opłaty należnej za miesiąc,

b)  w przypadku śmierci Pacjenta/ki w drugiej połowie okresu miesięcznego- brak zwrotu

- zgodnie z kalkulacją poniesionych kosztów przez zakład leczniczy oraz harmonogramem zaplanowanych usług pielęgnacyjno-opiekuńczych w odniesieniu do czasu pobytu Pacjenta/ki w zakładzie leczniczym” (dowód: zawiadomienie z dnia 7 czerwca 2022 r. k.42v akt adm.; postanowienie z dnia 7 czerwca 2022 r. k. 1-3v akt adm.).

W piśmie z 15 września 2022 r. Przedsiębiorcy udzielili informacji o wysokości przychodów z działalności gospodarczej za rok 2019, 2020, 2021 obojga wspólników. Powodowie przedstawili również średnie miesięczne koszty prowadzenia swojej działalności, wskazując na ciężką sytuację ekonomiczną spółki (pismo Powodów z dnia 15 września 2022 r. z załącznikami, k. 48-81 akt adm.).

Sąd zważył co następuje:

Odwołanie powodów nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż decyzja jest prawidłowa i znajduje oparcie w przepisach prawa.

Podstawą działania Prezesa UOKiK w sprawie niniejszej stanowił przepis art. 23a ustawy z 16 lutego 2007 r. uokik, w myśl którego zakazane jest stosowanie we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych, o których mowa w art. 385 ¹ § 1 k.c.

Przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. stanowi natomiast, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Jednocześnie, z treści przepisu art. 385 ¹ § 3 k.c. wynika, że za nieuzgodnione należy uznać te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta.

Zakwestionowane postanowienia umowne stanowią wzorzec umowy zaproponowany konsumentom i nie podlegają uzgodnieniu z Pensjonariuszami indywidualnie, a więc nie mają oni rzeczywistego wpływu na jego treść. Kwestię sporną stanowi treść odnosząca się do rozliczenia opłaty za pobyt w sytuacji śmierci Pensjonariusza, a postanowienie to nie dotyczy głównego świadczenia stron. Dalszym kryterium oceny decydującym o uznaniu klauzuli za niedozwoloną jest kształtowanie praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Uznanie konkretnej klauzuli umownej za niedozwolone postanowienie umowne wymaga więc stwierdzenia łącznego wystąpienia obu przesłanek - sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz rażącego naruszenia interesów konsumenta. „Przez działanie wbrew dobrym obyczajom - przy kształtowaniu treści stosunku zobowiązaniowego - należy rozumieć wprowadzanie do wzorca klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron takiego stosunku; rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza zaś nieusprawiedliwioną dysproporcję - na niekorzyść konsumenta - praw i obowiązków stron, wynikających z umowy” (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04, Biul. SN 2005, Nr 11, poz. 13 oraz z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, Biul. SN 2006, nr 5-6, poz. 12).

Sąd abuzywność powyższej klauzuli wiąże więc z faktem, że jeśli Pensjonariusza nie łączy ze Skarżącymi już żaden stosunek umowny, bo uległ rozwiązaniu na skutek jego śmierci, nie ma powodu, aby Przedsiębiorcy zatrzymali opłatę za pobyt i nie dokonali jej częściowego, bądź całkowitego rozliczenia. Tymczasem, gdyby podejście Powodów do konsumentów było uczciwe, zgodne z zasadami współżycia społecznego i obowiązującymi normami prawnymi, to powinni zwrócić ewentualne nadwyżki wszystkich wpłat dokonanych przez konsumenta na poczet należności związanych z umową. Przedstawiony sposób rozliczenia ustanawia Powodów - profesjonalistów w lepszej sytuacji, aniżeli konsumentów, powodując dysproporcję i uzyskiwanie zysków przez Przedsiębiorcę, kosztem Pensjonariuszy.

Należy wskazać, że „dobre obyczaje” to reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można uznać także działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, a więc działania potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające od przyjętych standardów postępowania. Pojęcie „interesów konsumenta” należy rozumieć szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny, mogą tu wejść w grę także inne aspekty: zdrowia konsumenta (i jego bliskich), jego czasu zbędnie traconego, dezorganizacji toku życia, przykrości, zawodu itp. Naruszenie interesów konsumenta wynikające z niedozwolonego postanowienia musi być rażące, a więc szczególnie doniosłe. Pojęcie „dobrych obyczajów” (w szczególności w stosunkach umownych między profesjonalistą a konsumentem) zdefiniowała judykatura - w orzeczeniu SN z 13 lipca 2005 r., I CK 832/04, IC Biul. SN 2006, nr 2, s. 86 wskazano, iż za „sprzeczne z dobrymi obyczajami” należy uznać wprowadzenie klauzul godzących w równowagę kontraktową, zaś „rażące naruszenie interesów konsumenta” polega na nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta w określonym stosunku umownym.

Częstokroć konieczne jest również ustalenie, jak wyglądałyby prawa i obowiązki konsumenta w sytuacji braku analizowanej klauzuli (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2007 roku, sygn. akt III SK 21/06 oraz z dnia 11 października 2007 roku, sygn. akt III SK 9/07). Jeżeli przepisy ogólne stawiają konsumenta w lepszej sytuacji niż postanowienia proponowanej umowy, to w zasadzie postanowienia te należy uznać za niedozwolone. Odstępstwo od tej zasady możliwe jest tylko, o ile zmiana jest uzasadniona specyfiką wzajemnych świadczeń lub jest kompensowana innymi postanowieniami wzorca.

Podsumowując, zakwestionowany zapis bezsprzecznie kształtuje prawa i obowiązki konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, wedle których Przedsiębiorcy winni, działając rzetelnie i starannie realizować swoje świadczenie, za które konsument uiścił opłatę, rażąco naruszając przy tym interesy konsumentów,

Na podstawie przytoczonych informacji, Sąd nie znajduje podstaw do uwzględnienia zarzutu naruszenia art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z art. 744 k.c. poprzez uznanie, że sposób rozliczenia kosztów jest sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają interesy konsumenta.

Powodowie zarzucili Prezesowi UOKiK również naruszenie przepisów Konstytucji RP, a konkretnie art. 22, art. 32 i art. 38. Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia wymienionych zarzutów i podziela stanowisko Prezesa uzasadnione wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 lipca 2002 r. (sygn.. P/12/01). Przedsiębiorca naruszający prawa konsumentów, korzystając z opłaty po śmierci Pensjonariusza, przekracza granicę dopuszczalnej granicy wolności wykonywania działalności gospodarczej, na skutek czego nie może powołać się na przytoczony przepis. Powodowie nie mogą domagać się ochrony prawej, która gdyby została udzielona spowodowałaby, że Powodowie nie ponieśliby konsekwencji swojego nagannego zachowania.

Powodowie nie wykazali, również iż Prezes UOKiK potraktował Skarżących w odmienny w stosunku do innych podmiotów tego obowiązku. Należy zauważyć, iż Skarżący nie przedstawili żadnego przypadku, w którym Prezes Urzędu potraktowałby innego przedsiębiorcę, będącego w jednakowej sytuacji, w odmienny sposób. Porównanie przez Powodów sytuacji, iż mogą zatrzymać część uiszczonych przez konsumentów opłat ze względu na śmierci Pensjonariuszy do pobierania czynszu najmu z góry, braku możliwości odwołania rezerwacji hotelowej, obowiązku uregulowania należności z tytułu zarezerwowania pobytu w całości, a także obowiązek uregulowania należności z tytułu turnusów wypoczynkowych, rehabilitacyjnych, nie zasługuje w ocenie Sądu na uwzględnienie, nie odnosi się do jednakowych sytuacji. Różnica polega na tym, iż w pierwszej sytuacji zlecenie wygasa na skutek śmierci zleceniodawcy (opcjonalnie pacjenta), a w drugiej na podstawie wypowiedzenia umowy. Co prawda w obu przypadkach dochodzi, do rozwiązania umowy, ale jego przyczyna jest inna. W postanowieniu z 6 września 2022 r. Sąd Najwyższy określił, iż zasadę równości wynikającą z art. 32 Konstytucji RP w odniesieniu do oceny norm prawnych należy rozumieć jako nakaz nadawania im takich treści, by kształtowały one w jednakowy (podobny) sposób sytuację prawną podmiotów jednakowych lub podobnych. Zasada równego traktowania oznacza, że w każdym przypadku podmioty należące niewątpliwie do tej samej kategorii muszą być traktowane równo, a podmioty należące do istotnie różnych kategorii mogą być traktowane różnie (Postanowienie SN z 6.09.2022 r., III USK 508/21, LEX nr 3399520).

Następny zarzut w ocenie Sądu również nie zasługiwał na uwzględnienie. Jak Skarżący wskazali, są ośrodkiem komercyjnym, a więc i profesjonalistami, a więc muszą mieć na uwadze możliwość wystąpienia sporów sądowych i uzyskania na ten cel środków pieniężnych. Dodatkowo możliwości zapłaty kary wskazane w odpowiedzi na odwołanie przez Prezesa UOKiK, tj. odroczenie uiszczenia kary albo rozłożenie jej na raty ze względu na ważny interes wnioskodawcy, stanowią istotną pomoc i pozwalają na niedoprowadzenie do zagrożenia egzystencji prowadzonej działalności.

Co więcej, ustalenie, że Powodowie dopuścili się naruszenia zakazu z art. 23a uokik aktualizowało również możliwość nałożenia na nich kary pieniężnej. Zgodnie bowiem z treścią art. 106 ust. 1 pkt 3a uokik Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie dopuścił się naruszenia zakazu określonego w art. 23a. Na podstawie art. 106 ust. 3 pkt 1 uokik obrót oblicza się jako sumę przychodów wykazanych w rachunku zysków i strat- w przypadku przedsiębiorcy sporządzającego taki rachunek na podstawie przepisów o rachunkowości.

Z art. 106 ust. 1 ustawy wynika więc, że kara pieniężna ma charakter fakultatywny. Mimo tego, zdaniem Sądu, Prezes UOKIK podjął trafną decyzję o wymierzeniu kary Powodom, biorąc pod uwagę charakter i skutki stosowanego przez nią niedozwolonego postanowienia umownego. W tym kontekście wymierzenie kary zgodne było z zasadą celowości i proporcjonalności. Nałożenie kary pieniężnej służyć będzie jako środek odstraszający Przedsiębiorców od naruszania zakazu stosowania niedozwolonych postanowień w przyszłości (prewencja indywidualna). Rozstrzygnięcie o karze będzie również wyznacznikiem dla innych profesjonalnych uczestników rynku, że tego typu działania nie mogą być podejmowane - pod rygorem sankcji finansowej (prewencja ogólna).

Przedsiębiorcy długotrwale, bo od 2020 r. wykorzystywali niedozwolone postanowienie w obrocie konsumenckim, co mogło się przełożyć na wyłączenie odpowiedzialności Przedsiębiorców wobec bardzo dużej liczby konsumentów. Spółka nie wyróżniła się współpracą z Prezesem Urzędu w toku postępowania, odpowiadała jedynie na wezwania organu.

Biorąc to pod uwagę, w ocenie Sądu nałożona przez Prezesa UOKIK kara spełni w szczególności swoją funkcję represyjną i prewencyjną, zapobiegając podobnym naruszeniom w przyszłości. Stanowi ona sankcję o odpowiednim stopniu dolegliwości, proporcjonalnym do wagi, stopnia naruszenia przepisów ustawy, nie większym niż to niezbędne dla osiągnięcia zamierzonego celu nałożonej kary.

Sąd uznał, iż Prezes UOKiK dokonał prawidłowych ustaleń, jak i trafnej oceny prawnej, którą Sąd aprobuje w pełnej rozciągłości.

Odnosząc się do wysuwanych przez Powodów w odwołaniu zarzutów naruszenia przez Prezesa UOKiK przepisów postępowania administracyjnego Sąd uznał je za bezzasadne.

Zgodnie, bowiem z ugruntowanym w orzecznictwie poglądem (vide: Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 1991 roku sygn. akt III CRN 120/91 OSNC 1992 Nr 5, poz. 87; Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 października 1998 roku sygn. akt I CKN 265/98 OSP 2000 Nr 5 poz. 68; Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 1999 roku sygn. akt 351/99 OSNC 2000 Nr 3 poz. 47; Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2001 roku sygn. akt I CKN 1036/98 LEX Nr 52708; Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2005 roku, sygn. akt III SZP 2/05 OSNP 2006/19-20/312) Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie może ograniczyć sprawy wynikającej z odwołania od decyzji Prezesa Urzędu tylko do funkcji sprawdzającej prawidłowość postępowania administracyjnego, które poprzedza postępowania sądowe. Celem postępowania nie jest przeprowadzenie kontroli postępowania administracyjnego, ale merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy, której przedmiotem jest spór między stronami powstający dopiero po wydaniu decyzji przez Prezesa Urzędu. Postępowanie sądowe przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest postępowaniem kontradyktoryjnym, w którym uwzględnia się materiał dowodowy zebrany w postępowaniu administracyjnym, co nie pozbawia jednak stron możliwości zgłoszenia nowych twierdzeń faktycznych i nowych dowodów, według zasad obowiązujących w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych. Sąd antymonopolowy jest sądem cywilnym i prowadzi sprawę cywilną, wszczętą w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Prezesa Urzędu, w tym wypadku Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, według reguł kontradyktoryjnego postępowania cywilnego, a nie sądem legalności decyzji administracyjnej, jak to czynią sądy administracyjne w postępowaniu sądowo-administracyjnym. Tylko takie odczytanie relacji pomiędzy postępowaniem administracyjnym i postępowaniem sądowym może uzasadniać dokonany przez racjonalnego ustawodawcę wybór między drogą postępowania cywilnego i drogą postępowania sądowo-administracyjnego dla wyjaśnienia istoty sprawy.

Sąd uznał, że nawet gdyby przyjąć, że w postępowaniu administracyjnym doszło do uchybień proceduralnych to nie mogą one być przedmiotem postępowania sądowego mającego na celu merytoryczne rozstrzygnięcie sporu, bowiem Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zobowiązany jest do wszechstronnego zbadania wszystkich istotnych okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad rozkładu ciężaru dowodu i obowiązku stron w postępowaniu dowodowym.

Z tych względów odwołanie na podstawie art. 479 ^31a k.p.c. należało oddalić wobec braku podstaw do jego uwzględnienia.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Z uwagi na oddalenie odwołania, Powodów należało uznać za stronę, która przegrała proces i zasądzić od nich na rzecz Pozwanego zwrot kosztów procesu, na które złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 720,00 zł ustalone w oparciu o § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1935 z późn. zm.).

SSO Dariusz Dąbrowski