Treść orzeczenia XVII AmA 9/21 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

XVII AmA 9/21 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Warszawie z 2023-02-28

Sygn. akt XVII AmA 9/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący –	Sędzia Sądu Okręgowego Ewa Malinowska
Protokolant –	sekretarz sądowy Joanna Nande

po rozpoznaniu 14 lutego 2023 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Nr (...) z 16 września 2020 r.

1. zmienia zaskarżoną decyzję w punkcie IV w ten sposób, że obniża wysokość nałożonych na (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W. kar pieniężnych do następujących kwot:

1) 96.999,50 (dziewięćdziesiąt sześć tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiąt dziewięć złotych pięćdziesiąt groszy) złotych za stosowanie postanowienia wzorców umów określonego w punkcie I.1 decyzji;

2) 129.306,08 (sto dwadzieścia dziewięć tysięcy trzysta sześć złotych osiem groszy) złotych za stosowanie postanowienia wzorców umów określonego w punkcie I.2 decyzji;

3) 96.999,50 (dziewięćdziesiąt sześć tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiąt dziewięć złotych pięćdziesiąt groszy) złotych za stosowanie postanowienia wzorców umów określonego w punkcie I.3 decyzji;

4) 145.469,34 (sto czterdzieści pięć tysięcy czterysta sześćdziesiąt dziewięć złotych trzydzieści cztery grosze) złotych za stosowanie postanowienia wzorców umów określonego w punkcie I.4 decyzji;

5) 129.306,08 (sto dwadzieścia dziewięć tysięcy trzysta sześć złotych osiem groszy) złotych za stosowanie postanowienia wzorców umów określonego w punkcie I.5 i I.12 decyzji;

6) 96.999,50 (dziewięćdziesiąt sześć tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiąt dziewięć złotych pięćdziesiąt groszy) złotych za stosowanie postanowienia wzorców umów określonego w punkcie I.6 decyzji;

7) 96.999,50 (dziewięćdziesiąt sześć tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiąt dziewięć złotych pięćdziesiąt groszy) złotych za stosowanie postanowienia wzorców umów określonego w punkcie I.7 decyzji;

8) 80.816,30 (osiemdziesiąt tysięcy osiemset szesnaście złotych trzydzieści groszy) złotych za stosowanie postanowienia wzorców umów określonego w punkcie I.8 i I.9 decyzji;

9) 129.306,08 (sto dwadzieścia dziewięć tysięcy trzysta sześć złotych osiem groszy) złotych za stosowanie postanowienia wzorców umów określonego w punkcie I.10, I.11 i I.13 decyzji;

2. oddala odwołanie w pozostałym zakresie;

3. zasądza od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 720 zł (siedemset dwadzieścia) złotych z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Ewa Malinowska

Sygn. akt XVII AmA 9/21

UZASADNIENIE

Decyzją Nr (...) z 16 września 2020 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów:

I. na podstawie art. 23b ust. 1 ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2020 r. poz. 1076 i 1086; dalej: uokik), po przeprowadzeniu postępowania w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone uznał postanowienia wzorców umów stosowane przez (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W., o treści:

1. „W przypadku zaistnienia co najmniej jednej z wymienionych poniżej ważnych przyczyn, Pożyczkodawca ma prawo wypowiedzenia niniejszej umowy lub Pożyczkodawca ma prawo wstrzymać się z wypłatą części lub całości Pożyczki do czasu wyjaśnienia sprawy oraz zażądania od Pożyczkobiorcy zwrotu w terminie 7 dni całej wypłaconej kwoty Pożyczki przelewem na rachunek bankowy nr …, tj. w przypadku:

(…)

4) braku dołożenia starań przez Pożyczkobiorcę niezbędnych do skutecznego zabezpieczenia, np. w postaci przewłaszczenia Lokalu na zabezpieczenie do dnia …”

– postanowienie § 1 ust. 16 pkt 4 wzorca umowy pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie nieruchomości zawieranej w formie aktu notarialnego pn.: „Umowa pożyczki i umowa przeniesienia własności lokalu w celu zabezpieczenia jej spłaty oraz oświadczenie o poddaniu się egzekucji”;

2. „Pożyczkobiorca oświadcza, że wartość Lokalu ustalił po zasięgnięciu informacji m.in. w biurach nieruchomości, ogłoszeniach w prasie i określa ją na kwotę … zł (słownie: …) brutto i oświadcza, że jest to wartość nieekwiwalentna w stosunku do kwoty udzielonej Pożyczki”

– postanowienie § 4 ust. 7 wzorca umowy pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie nieruchomości zawieranej w formie aktu notarialnego pn.: „Umowa pożyczki i umowa przeniesienia własności lokalu w celu zabezpieczenia jej spłaty oraz oświadczenie o poddaniu się egzekucji”;

3. „Strony zgodnie postanawiają, że dodatkowym zabezpieczeniem zwrotu przedmiotowej pożyczki (w tym wszelkich odsetek i innych należności należnych Pożyczkodawcy od Pożyczkobiorcy na podstawie niniejszego aktu notarialnego) i kosztów postępowania wynikających z niniejszego aktu notarialnego będzie nieodwołalne pełnomocnictwo do zbycia nieruchomości opisanej w § 2.”

– postanowienie § 3 ust. 1 wzorca umowy pożyczki zabezpieczonej hipoteką zawieranej w formie aktu notarialnego pn.: „Umowa pożyczki, oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz ustanowienie hipoteki”;

4. „Pożyczkodawca będzie uprawniony do sprzedaży Lokalu na następujących warunkach: (…)

2) po upływie okresu, o którym mowa w pkt 1 powyżej w sytuacji braku sprzedaży Lokalu na warunkach wskazanych w pkt. 2, Pożyczkodawca ma prawo obniżyć oferowaną cenę sprzedaży i dokonać sprzedaży Lokalu.”

– postanowienie § 3 ust. 3 pkt 2 wzorca umowy pożyczki zabezpieczonej hipoteką zawieranej w formie aktu notarialnego pn.: „Umowa pożyczki, oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz ustanowienie hipoteki” oraz § 4 ust. 7 pkt 2 wzorca umowy pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie zawieranej w formie aktu notarialnego pn.: „Umowa pożyczki i umowa przeniesienia własności lokalu w celu zabezpieczenia jej spłaty oraz oświadczenie o poddaniu się egzekucji”;

5. „Pożyczkobiorca [[Pożyczkobiorcy]] oświadcza [[oświadczają]], że:

12) nie jest [[są]] w przymusowym położeniu w rozumieniu art. 388 Kodeksu cywilnego i brak jest podstaw do wytoczenia powództwa na takiej podstawie przeciwko Pożyczkodawcy lub ((Pożyczkodawców))”

– postanowienie § 4 ust. 1 pkt 12 wzorca umowy pożyczki zabezpieczonej hipoteką zawieranej w formie aktu notarialnego pn.: „Umowa pożyczki, oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz ustanowienie hipoteki” i § 3 ust. 1 pkt 12 wzorca umowy pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie zawieranej w formie aktu notarialnego pn.: „Umowa pożyczki i umowa przeniesienia własności lokalu w celu zabezpieczenia jej spłaty oraz oświadczenie o poddaniu się egzekucji”;

6. „Pożyczkobiorca [[Pożyczkobiorcy]] oświadcza [[oświadczają]] ponadto, że:

5) otrzymała [[otrzymał]] [[otrzymali]] Regulamin Pożyczek (...) oraz Tabelę Opłat i Prowizji, zapoznał się z nimi i zaakceptował warunki w nich zawarte”

- postanowienie § 4 ust. 2 pkt 5 wzorca umowy pożyczki zabezpieczonej hipoteką zawieranej w formie aktu notarialnego pn.: „Umowa pożyczki, oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz ustanowienie hipoteki” oraz § 3 ust. 2 pkt 5 wzorca umowy pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie zawieranej w formie aktu notarialnego pn.: „Umowa pożyczki i umowa przeniesienia własności lokalu w celu zabezpieczenia jej spłaty oraz oświadczenie o poddaniu się egzekucji”;

7. „Pożyczkobiorca wyraża zgodę na dokonanie przelewu praw wynikających z niniejszego aktu notarialnego, w tym wierzytelności zabezpieczonej hipoteką na Lokalu/przewłaszczeniem Lokalu na zabezpieczenie wraz z tym zabezpieczeniem oraz na przejęcie obowiązków Pożyczkodawcy wynikających z niniejszego aktu notarialnego przez podmiot trzeci powiązany kapitałowo lub osobowo z Pożyczkodawcą lub z jego wspólnikiem. W przypadku dokonania takiego przelewu, Pożyczkodawca (cedent) zawiadomi o dokonanym przelewie praw Pożyczkobiorcę. Do momentu zawiadomienia, o którym mowa powyżej, wszelkie świadczenia dokonane przez Pożyczkobiorcę na rzecz dotychczasowego wierzyciela (Pożyczkodawcy) będą miały skutek względem nabywcy wierzytelności, niezależnie od faktycznej wiedzy Pożyczkobiorcy o dokonanym przelewie. Jednocześnie Pożyczkobiorca wyraża również zgodę na przeniesienie na rzecz podmiotu trzeciego powiązanego kapitałowo z Pożyczkodawcą lub osobowo z Pożyczkodawcą lub z jego wspólnikiem wszelkich obowiązków Pożyczkodawcy wynikających z niniejszego aktu notarialnego na rzecz podmiotu trzeciego – przejmującego wszelkie powyższe obowiązki Pożyczkodawcy o ile podmiot taki zobowiązanie przyjmie.”

– postanowienie § 7 ust. 3 wzorca umowy pożyczki zabezpieczonej hipoteką zawieranej w formie aktu notarialnego pn.: „Umowa pożyczki, oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz ustanowienie hipoteki” oraz § 6 ust. 3 wzorca umowy pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie zawieranej w formie aktu notarialnego pn.: „Umowa pożyczki i umowa przeniesienia własności lokalu w celu zabezpieczenia jej spłaty oraz oświadczenie o poddaniu się egzekucji”;

8. „Pożyczkobiorca wyraża zgodę na nieodpłatne moich danych osobowych, nazwy i logo firmy, którą reprezentuję, informacji, tekstów, zdjęć, grafik i wizualizacji zawartych na stronie internetowej powyższego podmiotu, danych i zdjęć inwestycji sfinansowanej z pomocą (...) sp. z o.o. w materiałach promocyjnych, prezentacjach, publikacjach oraz na stronie internetowej (...) sp. z o.o.”

– postanowienie § 7 ust. 4 wzorca umowy zabezpieczonej hipoteką zawieranej w formie aktu notarialnego pn.: „Umowa pożyczki, oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz ustanowienie hipoteki” oraz § 6 ust. 4 wzorca umowy pożyczki wzorca umowy pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie zawieranej w formie aktu notarialnego pn.: „Umowa pożyczki i umowa przeniesienia własności lokalu w celu zabezpieczenia jej spłaty oraz oświadczenie o poddaniu się egzekucji”;

9. „Pożyczkobiorca wyraża zgodę na nieodpłatne umieszczanie nazwiska w materiałach promocyjnych, prezentacjach, publikacjach oraz na stronie internetowej (...) sp. z o.o. – postanowienie § 7 Regulaminu udzielania pożyczek przez (...) obowiązującego od 17 maja 2017 r.;

10. „Oświadczam, iż w związku z zawieraną umową pożyczki oraz ustanowieniem hipoteki na nieruchomości na zabezpieczenie w/w pożyczki poniżej oświadczam, że rozumiem całą przedstawioną mi do podpisu dokumentację (umowa pożyczki z ustanowieniem hipoteki na nieruchomości, formularz informacyjny oraz dokumentację towarzyszącą) miałem/am czas na swobodne zapoznanie się z nią oraz konsultacje jej treści z prawnikiem”

– pkt 10 wzorca umowy pn.: „Oświadczenia pożyczkobiorcy wraz z deklaracją dochodowo-majątkową”;

11. „Oświadczam, że jestem świadom/a i akceptuję ryzyko związane z przewłaszczeniem na zabezpieczenie nieruchomości w sytuacji braku spłaty zadłużenia z mojej strony z tytułu udzielonej mi pożyczki” – pkt 11 wzorca umowy pn.: „Oświadczenia pożyczkobiorcy wraz z deklaracją dochodowo-majątkową”;

12. „Oświadczam, że moja sytuacja majątkowa, osobista, rodzinna, nie stawia mnie pod przymusem zaciągnięcia niniejszej pożyczki oraz brak jest jakichkolwiek podstaw o uznanie, że znajduję się w przymusowym położeniu lub w błędzie co do dokonywanych czynności prawnych polegających na zaciągnięciu pożyczki i ustanowieniu zabezpieczenia jej spłaty w szczególności w postaci przewłaszczenia na zabezpieczenie nieruchomości”

– pkt 12 wzorca umowy pn.: „Oświadczenia pożyczkobiorcy wraz z deklaracją dochodowo-majątkową”;

13. „Oświadczam, że w pełni rozumiem znaczenie dokonywanych czynności prawnych, o których mowa powyżej” – pkt 12 wzorca umowy pn.: „Oświadczenia pożyczkobiorcy wraz z deklaracją dochodowo-majątkową”,

za niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385¹ § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2019 r. poz. 1145 ze zm.), co stanowi naruszenie art. 23a ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów i zakazał ich wykorzystywania.

II. na podstawie art. 23b ust. 2pkt 2 ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i

konsumentów nałożył na (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W. środki usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu stosowania we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych określonych w punkcie I niniejszej decyzji, w postaci obowiązku:

1) skierowania listem poleconym – w terminie 2 (dwóch) miesięcy od daty uprawomocnienia się niniejszej decyzji – do konsumentów, którzy zawarli umowy ze (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W. w oparciu o wzorce umów, zawierające postanowienia, o których mowa w punkcie I niniejszej decyzji, sformułowanej w sposób czytelny i zrozumiały pisemnej informacji o uznaniu przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów za niedozwolone postanowień wzorców umów, o których mowa w punkcie I niniejszej decyzji o treści:

„ Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w decyzji nr (...) uznał za niedozwolone, postanowienia wzorców umów stosowane przez (...) Sp. z o.o. w restrukturyzacji z siedzibą w W. w obrocie z konsumentami i zakazał ich wykorzystywania. Są to postanowienia o treści (…) –[należy przytoczyć treść postanowień uznanych za niedozwolone].

Prawomocna decyzja o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone ma skutek wobec przedsiębiorcy, co do którego stwierdzono stosowanie niedozwolonego postanowienia umownego oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji. W związku z powyższym, postanowienia te nie wiążą Pani/Pana, czyli są bezskuteczne. Bezskuteczność ta powstaje z mocy prawa i nie jest konieczne stwierdzenie jej na drodze sądowej. Klauzulę uznaną za abuzywną należy traktować tak, jakby w ogóle nie była zawarta w umowie.

Decyzja Prezesa UOKiK nr (...) dostępna jest pod adresem internetowym www.uokik.gov.pl. Decyzja jest prawomocna”

2) opublikowania na oficjalnej stronie internetowej (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W. (w dniu wydania decyzji jest to strona pod adresem (...) w terminie 7 (siedmiu) dni od daty uprawomocnienia się niniejszej decyzji – oświadczenia o treści:

Decyzja Prezesa UOKiK nr (...) dostępna jest pod adresem internetowym www.uokik.gov.pl. Decyzja jest prawomocna”

w ten sposób, że ww. oświadczenie powinno zostać umieszczone na stronie głównej
i być utrzymywane przez okres 3 (trzech) miesięcy od daty opublikowania na stronie internetowej oraz powinno być napisane:

- czarną czcionką (kod szesnastkowy RGB -#000000) ARIAL na białym tle (kod szesnastkowy RGB - #ffffff),

- w ramce o rozmiarze nie mniejszym niż 1150 px x 350 px, tak aby wielkość czcionki była dostosowana do wielkości ramki, tj. ramka była w całości wypełniona oświadczeniem, o którym mowa w niniejszym punkcie, z zachowaniem marginesu nie mniejszym niż 10 px pomiędzy ramką a tekstem,

- w górnej części strony głównej tego przedsiębiorcy bez możliwości zamknięcia informacji przez użytkownika. Oświadczenie ma być widoczne przez cały czas, gdy użytkownik jest na stronie.

III. na podstawie art. 23b ust. 3 ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów nałożył na (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W. obowiązek publikacji wersji jawnej niniejszej decyzji w całości, z zaznaczeniem że decyzja ta jest prawomocna, na koszt ww. przedsiębiorcy:

1. w ciągu 14 (czternastu) dni od daty uprawomocnienia się przedmiotowej decyzji punktu I sentencji niniejszej decyzji w dwóch dziennikach o zasięgu ogólnopolskim i średnim nakładzie jednorazowym nie mniejszym niż 50 000 (słownie: pięćdziesiąt tysięcy) egzemplarzy, w ten sposób, że tekst powinien być widoczny, czytelny, umieszczony poziomo, na wystarczająco kontrastowym tle, napisany czcionką o wielkości umożliwiającej swobodne zapoznanie się z tą informacją,

2. na oficjalnej stronie internetowej tego przedsiębiorcy (w dniu wydania decyzji jest to strona pod adresem (...) w ciągu 7 (siedmiu) dni od daty uprawomocnienia się przedmiotowej decyzji, w ten sposób, że odnośnik do treści decyzji o tytule „Decyzja Prezesa UOKiK nr (...) o uznaniu postanowień wzorców umów stosowanych przez (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W. za niedozwolone postanowienia umowne”, sporządzonym czarną czcionką (kod szesnastkowy RGB -#000000) ARIAL na białym tle (kod szesnastkowy RGB - #ffffff), o rozmiarze nie mniejszym niż 36px, powinien zostać umieszczony na stronie głównej, oraz utrzymywania jej na przedmiotowej stronie internetowej przez okres 3 (trzech) miesięcy od daty jej opublikowania.

IV. na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 3a ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nałożył na (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W.:

1. karę pieniężną w wysokości 98.070 zł za stosowanie postanowienia wzorców umów określonego w punkcie I.1 niniejszej decyzji;

2. karę pieniężną w wysokości 130.760 zł za stosowanie postanowienia wzorców umów określonego w punkcie I.2 niniejszej decyzji;

3. karę pieniężną w wysokości 98.070 zł za stosowanie postanowienia wzorców umów określonego w punkcie I.3 niniejszej decyzji;

4. karę pieniężną w wysokości 147.106 zł za stosowanie postanowienia wzorców umów określonego w punkcie I.4 niniejszej decyzji;

5. karę pieniężną w wysokości 130.760 zł za stosowanie postanowień wzorców umów określonych w punkcie I.5 i I.12 niniejszej decyzji;

6. karę pieniężną w wysokości 98.070 zł za stosowanie postanowienia wzorców umów określonego w punkcie I.6 niniejszej decyzji;

7. karę pieniężną w wysokości 98.070 zł za stosowanie postanowienia wzorców umów określonego w punkcie I.7 niniejszej decyzji;

8. karę pieniężną w wysokości 81.725 zł za stosowanie postanowień wzorców umów określonych w punkcie I.8 i I.9 niniejszej decyzji;

9. karę pieniężną w wysokości 130.760 zł za stosowanie postanowień wzorców umów określonych w punkcie I.10, I.11 i I.13 niniejszej decyzji.

V. na podstawie art. 77 ust. 1 i art. 80 ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów oraz na podstawie art. 263 § 1, art. 263 § 2 i art. 264 § 1 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego w związku z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów obciążył (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W. obciążył kosztami postępowania o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone w kwocie 58,10 zł i zobowiązał (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W. do zwrotu tych kosztów Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w terminie 14 (czternastu) dni od daty uprawomocnienia się decyzji.

( decyzja, k. 6-39).

Odwołanie od powyższej decyzji Prezesa UOKiK wywiodła (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w restrukturyzacji z siedzibą w W.. Zaskarżając decyzję w całości powódka wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji w całości, ewentualnie o jej zmianę stosownie do przebiegu i wyniku postępowania w przedmiocie odwołania. W szczególności w przypadku braku uchylenia decyzji strona wniosła o zmianę pkt IV decyzji poprzez odstąpienie od nałożenia na powódkę kar pieniężnych, ewentualnie obniżenie nałożonych na powódkę kar pieniężnych do wartości minimalnej przewidzianej w uokik. Powódka wniosła również o zasądzenie od pozwanego Prezesa UOKiK na jej rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. Wobec zaskarżonej decyzji podniesiono następujące zarzuty:

(A) naruszenie przepisów prawa materialnego tj.:

i. art. 385¹ § 1 k.c. oraz art. 385² k.c. w zw. z art. 4 ust. 1 Dyrektywy 93/13 w zw. z art. 80 § 2 i 3 u.p.n. i 81 u.p.n., co wyrażało się w dokonaniu oceny postanowień umownych w oderwaniu od charakteru realizowanej przez powoda działalności, przy braku uwzględnienia, że przy czynnościach prawnych z pożyczkobiorcami uczestniczył każdorazowo niezwiązany z powodem notariusz, co stanowiło gwarancję faktycznego złożenia różnego rodzaju oświadczeń przez pożyczkobiorcę, jak również pouczenie pożyczkobiorcy o skutkach kształtowania czynności prawnej w sposób oznaczony w ramach umów zawieranych przez powoda; w konsekwencji zarzucany błąd prowadzi do błędnych wniosków o abuzywności klauzul oznaczonych w sentencji zaskarżonej decyzji,

ii. art. 385¹ § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię, które sprowadza się do potraktowania każdorazowego naruszenia interesu konsumenta jako naruszenia w stopniu rażącym, podczas gdy użycie tego rodzaju sformułowania przez ustawodawcę nie jest zabiegiem przypadkowym i nakazuje eliminować z obrotu jedynie te zapisy wzorców umownych, które są niegodziwe, rażące w swoim brzmieniu; w konsekwencji Prezes UOKiK błędnie stwierdził wystąpienie wszelkich przesłanek do uznania kontrolowanych postanowień jako niedozwolonych w ramach prowadzonego postępowania;

(...). art. 384 § 1 i 2 k.c. poprzez błędną wykładnię pojęcia wzorca umownego, czego wyrazem było potraktowanie umów zawieranych z udziałem powoda, jak również oświadczenia pożyczkobiorcy wraz z deklaracją dochodową - majątkową jak wzorca umownego, podczas gdy powód nie stosował wzorca umów pożyczki, a tym bardziej jako wzorzec umowny nie może być traktowany wniosek o zawarcie umowy pożyczki wraz z deklaracją pożyczkobiorcy, który to dokument w żadnym stopniu nie przekłada się na treść samej umowy zawieranej z powodem; w konsekwencji Prezes UOKiK błędnie wydał decyzję, które obejmuje postanowienia umowne, które nie były stosowane w ramach wzorców umownych, zatem postanowienia, które nie mogą być z mocy prawa przedmiotem kontroli w trybie abstrakcyjnym,

iv. art. 96 k.c. w zw. z art. 98 k.c. poprzez błędną wykładnię wspomnianych przepisów, sprowadzającą się do przyjęcia, że pełnomocnictwo może być udzielone bez złożenia oświadczenia o udzieleniu pełnomocnictwa; w konsekwencji takiego rozumowania Prezes UOKiK błędnie ocenił postanowienia umów pożyczki jako klauzule obejmujące udzielenie pełnomocnictwa, podczas gdy były to jedynie zapisy umowy przewidujące udzielenie pełnomocnictw w ramach oddzielnej czynności prawnej; w konsekwencji Prezes UOKiK bezzasadnie przypisał powodowi praktykę, która nie miała miejsca, zatem nie może być penalizowana w ramach zaskarżonej decyzji;

v. art. 385¹ § 1 k.c. w zw. z art. 512 k.c. w zw. z art. 385³pkt 5 k.c. poprzez błędną wykładnie wspomnianych przepisów skutkującą uznaniem stosowania przez powoda klauzuli szarej (pkt 1.7 Decyzji) podczas gdy stosowany przez powoda zapis nie dotyczy przelewu obowiązków (a jedynie praw), zatem wpisuje się w przepisy rangi ustawowej dotyczące instytucji przelewu wierzytelności, która mogłaby być realizowana bez względu na zawarcie zgody przez pożyczkobiorcę; Prezes UOKiK nie dostrzegł przy tym, że powód wzmocnił pozycję pożyczkobiorcy, który do czasu otrzymania wyraźnej informacji o przelewie wierzytelności mógł spłacać swój dług realizując świadczenie zarówno do rąk cedenta, jak i cesjonariusza; tym samym nie sposób wywodzić abuzywność klauzuli, która stanowi niemal dosłowne przepisanie treści ustawy;

vi. art. 6 ust. 1 lit f RODO poprzez zastosowanie tego przepisu dla oceny okresu czasowego, kiedy wspomniana regulacja nie obowiązywała, zatem nie może być podstawą stawiania jakichkolwiek zarzutów powodowi (albowiem w tym przypadku prawo nie działa wstecz);

vii. art. 23 ust. 1 pkt 1 oraz art. 32 i 35 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych poprzez ich niezastosowanie, czego skutkiem było błędne przyjęcie, że na skutek zawarcia umowy pożyczki pożyczkobiorca traci możliwość odwołania zgody na przetwarzanie jego danych osobowych;

(B) naruszenie przepisów prawa procesowego, które mogło mieć wpływ na treść wydanej decyzji tj.:

i. art. 23b ust. 1 u.o.k.k. w zw. z art. 23a u.o.k.k. poprzez błędną wykładnię pojęcia wzorca umownego, czego wyrazem było potraktowanie umów zawieranych z udziałem powoda, jak również oświadczenia pożyczkobiorcy wraz z deklaracją dochodową - majątkową jak wzorca umownego, podczas gdy powód nie stosował wzorca umów pożyczki, a tym bardziej jako wzorzec umowny nie może być traktowany wniosek o zawarcie umowy pożyczki wraz z deklaracją pożyczkobiorcy, który to dokument w żadnym stopniu nie przekłada się na treść samej umowy zawieranej z powodem; w konsekwencji Prezes UOKiK błędnie wydał decyzję, które obejmuje postanowienia umowne, które nie były stosowane w ramach wzorców umownych, zatem postanowienia, które nie mogą być z mocy prawa przedmiotem kontroli w trybie abstrakcyjnym,

ii. art. 233 k.p.c. w zw. z art. 84 u.o.k.k. poprzez zaniechanie wszechstronnej oceny materiału dowodowego, które to zaniechanie prowadziło do błędnego wniosku, że treść pełnomocnictwa do sprzedaży nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia udzielonej pożyczki było zawarte w ramach umowy pożyczki, podczas gdy umowa pożyczki zawierała jedynie zobowiązanie do udzielenia takiego pełnomocnictwo, które następnie było udzielane w ramach oddzielnego dokumentu (przed notariuszem), co potwierdzał przedstawiony przez powoda materiał dowodowy; w konsekwencji błędnej oceny faktów Prezes UOKiK przypisał powodowi praktykę, która nie miała miejsca i nie może być penalizowana w ramach niniejszego postępowania;

(...). art. 233 k.p.c. w zw. z art 84 u.o.k.k. poprzez zaniechanie wszechstronnej oceny materiału dowodowego, które to zaniechanie prowadziło do błędnego wniosku, że u powoda w tym samym czasie obowiązywały różne zapisy Regulaminu oraz Tabeli Opłat i Prowizji, co jest niezgodne z materiałem dokumentowym złożonym przez powoda, jak również z zasadami logiki i doświadczenia życiowego; w konsekwencji Prezes UOKiK błędnie ustalił, że na dzień zawarcia umów pożyczki pozostawała wątpliwość odnośnie związania konkretnymi zapisami stosowanych przez powoda wzorców umownych;

iv. art. 233 k.p.c. w zw. z art. 84 u.o.k.k. poprzez dowolne ustalenie przez Prezesa UOKiK, że powód w ramach prowadzonej działalności wykorzystywał inne wzorce poza Regulaminem Pożyczek (...) oraz Tabelą Opłat i Prowizji, podczas gdy w oparciu o przedstawiony materiał nie jest możliwe wyprowadzenie innych wniosków odnośnie stosowanych przez powoda wzorców umownych;

v. art. 233 k.p.c. w zw. z art. 84 u.o.k.k. poprzez zaniechanie wszechstronnej oceny materiału dowodowego czego skutkiem było uznanie, że przedsiębiorca w ramach prowadzonej działalności narzuca konsumentom potwierdzenie otrzymania Regulaminu oraz Tabeli Opłat i Prowizji, co pogarsza ich sytuację prawną; tymczasem tego rodzaju potwierdzenie jest składane samodzielnie przez pożyczkobiorców, którzy parafują wspomniane dokumenty; tym samym zapisy umowy nie zmieniają w sposób istotny ich pozycji prawnej, albowiem przedsiębiorca i tak dysponuje potwierdzeniem otrzymania Regulaminu oraz Tabeli Opłat i Prowizji;

vi. art. 233 k.p.c. w zw. z art. 84 u.o.k.k. poprzez dowolną i nielogiczną ocenę złożonego przez powoda rachunku zysków i strat, czego konsekwencją jest przyjęcie wysokości obrotu stanowiącego podstawę wymiaru karu w sposób dowolny i znany jedynie Prezesowi UOKiK, co przekłada się na wadliwość wydanej decyzji;

vii. art. 23b ust. 2 i 4 u.o.k.k. w zw. z art. 30 ustawy z dnia 21 kwietnia 2017 roku o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji poprzez nałożenie w zaskarżonej decyzji na powoda środków usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu stosowania we wzorcach umów postanowień niedozwolonych, które po pierwsze są nieproporcjonalne do stanu wspomnianego naruszenia i wspomniany cel może być zrealizowany również poprzez ograniczenie się do powiadomienia przesyłkami poleconymi pożyczkobiorców o wyniku niniejszego postępowania; po drugie treść komunikatu jest niezgodna z przepisami, albowiem Prezes UOKiK błędnie i bez podstawy prawnej wywodzi prejudycjalny charakter decyzji w przedmiocie uznania postanowień wzorca za niedozwolone;

viii. art. 23b ust. 214 u.o.k.k. w zw. z art. 8 § 1 k.p.a. poprzez nałożenie na powoda obowiązku publikacji treści decyzji w dwóch dziennikach o zasięgu ogólnopolskim i średnim nakładzie jednorazowym nie mniejszym niż 50 000 egzemplarzy podczas gdy koszt takie zobowiązania oraz jego efekt jest całkowicie nieproporcjonalny względem sytuacji powoda oraz skutków zarzuconych naruszeń;

ix. art. 106 ust. 1 pkt 3a w zw. z art. 111 ust. 1 pkt 1) i ust. 3 pkt 1) lit. d w zw. z art. 115 § 2 k.k. w zw. z art. 8 § 1 k.p.a. poprzez nałożenie na powoda kar pieniężnych, które są niewspółmierne do skutków zarzuconych naruszeń, co w dużym prawdopodobieństwie będzie skutkować śmiercią powoda jako bytu prawnego wobec konieczności jego likwidacji; jednocześnie Prezes UOKiK nie wziął pod uwagę wszystkich okoliczności łagodzących oraz przyjętych w judykaturze i doktrynie przesłanek oceny szkodliwości czynu, co przy prawidłowym pro cedowani u winno skutkować dodatkowym obniżeniem nałożonych kar.

( odwołanie, k. 40-59).

Prezes UOKiK wniósł o oddalenie odwołania w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. W ocenie pozwanego, wnioski zawarte w petitum odwołania nie zasługują na uwzględnienie, gdyż skarżona decyzja została wydana prawidłowo, w zgodzie z przepisami prawa materialnego i przepisami postępowania, wobec czego Prezes UOKiK podtrzymał wszystkie twierdzenia w niej zawarte.

( odpowiedź na odwołanie, k. 109-117).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialności w restrukturyzacji z siedzibą w W. (dalej: Spółka (...), Spółka) wykonuje działalność gospodarczą obejmującą, między innymi: pozostałe formy udzielania kredytów, pozostałe pośrednictwo pieniężne, pozostała finansowa działalność usługowa gdzie indziej niesklasyfikowana z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszy emerytalnych oraz pozostała działalność wspomagająca usługi finansowe z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszy emerytalnych ( dowód: informacja odpowiadająca odpisowi pełnemu z Rejestru Przedsiębiorców KRS, k. 66-80 akt sądowych) .

Spółka (...), będąc pozabankową pożyczkową instytucją finansową, została wpisana do Rejestru Instytucji Pożyczkowych, prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego pod nr (...) ( dowód: wydruk z Rejestru Instytucji Pożyczkowych wg stanu na 15 września 2020 r., k. 601 akt adm.).

Postanowieniem z 20 sierpnia 2020 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie, XVIII Wydział Gospodarczy dla spraw upadłościowych i restrukturyzacyjnych orzekł o otwarciu przyspieszonego postępowania układowego (...) i wyznaczył nadzorcę sądowego ( dowód: postanowienie, k. 596 akt adm.).

Spółka (...), w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, oferowała kontrahentom, do których należeli także konsumenci, pożyczki zabezpieczone na nieruchomościach poprzez ustanowienie hipoteki na rzecz Spółki lub dokonanie przewłaszczenia nieruchomości. W obrocie z udziałem konsumentów, przy zwieraniu tych umów, Spółka posługiwała się następującymi wzorcami umów:

- wzór umowy pożyczki zabezpieczonej hipoteką zawieranej w formie aktu notarialnego pn.: „Umowa pożyczki, oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz ustanowienie hipoteki” – obowiązujący od 01.04.2016 r., k. 35-40 akt adm.

- wzór umowy pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie nieruchomości na zabezpieczenie zawieranej w formie aktu notarialnego pn.: „Umowa pożyczki i umowa przeniesienia własności lokalu w celu zabezpieczenia jej spłaty oraz oświadczenie o poddaniu się egzekucji” – obowiązujący od 01.04.2016 r., k. 41-47 akt adm.

- Wniosek o udzielenie pożyczki wraz z deklaracją dochodowo-majątkową i oświadczeniem o stanie zobowiązań – obowiązujący od 23.11.2015 r., k. 48-49 akt adm.

- Formularz informacyjny dotyczący pożyczki (kredytu) zabezpieczonego przewłaszczeniem nieruchomości na zabezpieczenie – obowiązujący od 23.11.2015 r., k. 50-53 akt adm.

- Oświadczenia pożyczkobiorcy wraz z deklaracją dochodowo-majątkową – obowiązujący od 23.11.2015 r., k. 54-55 akt adm.

- Formularz informacyjny dotyczący pożyczki (kredytu) zabezpieczonego hipoteką – obowiązujący od 23.11.2015 r., k. 56-59 akt adm.

- Oświadczenia pożyczkobiorcy wraz z deklaracją dochodowo-majątkową – obowiązujący od 23.11.2015 r., k. 60-61 akt adm.

- Oświadczenie o wyrażeniu zgody na przetwarzanie danych osobowych – obowiązujący od 23.11.2015 r., k. 62 verte akt adm.

- Regulamin pożyczek (...) – obowiązujący od 23.11.2015 r. do 16.05.2017 r., k. 63-65 akt adm.

- Regulamin pożyczek (...) – obowiązujący od 17.05.2017 r., k. 66-68 akt adm.

- Pouczenie o odstąpieniu od umowy pożyczki wraz ze wzorem oświadczenia o odstąpieniu od umowy pożyczki – obowiązujący od 17.05.2017 r., k. 69-69 verte akt adm.

- wzór umowy przelewu (cesji) wierzytelności z polisy ubezpieczeniowej – obowiązujący od 17.05.2017 r., k. 70-72 akt adm.

- wzór harmonogramu spłaty pożyczki – obowiązujący od 17.05.2017 r., k. 73-73 verte akt adm.

- Tabela opłat i prowizji – obowiązująca od 23.11.2015 r. do 14.02.2017 r., k. 74 akt adm.

- Tabela opłat i prowizji – obowiązująca od 15.02.2017 r., k. 75 akt adm.

W wymienionych wzorcach zawarto postanowienia o następującej treści:

- „W przypadku zaistnienia co najmniej jednej z wymienionych poniżej ważnych przyczyn, Pożyczkodawca ma prawo wypowiedzenia niniejszej umowy lub Pożyczkodawca ma prawo wstrzymać się z wypłatą części lub całości Pożyczki do czasu wyjaśnienia sprawy oraz zażądania od Pożyczkobiorcy zwrotu w terminie 7 dni całej wypłaconej kwoty Pożyczki przelewem na rachunek bankowy nr …, tj. w przypadku:

(…)

4) braku dołożenia starań przez Pożyczkobiorcę niezbędnych do skutecznego zabezpieczenia, np. w postaci przewłaszczenia Lokalu na zabezpieczenie do dnia …”

- „Pożyczkobiorca oświadcza, że wartość Lokalu ustalił po zasięgnięciu informacji m.in. w biurach nieruchomości, ogłoszeniach w prasie i określa ją na kwotę … zł (słownie: …) brutto i oświadcza, że jest to wartość nieekwiwalentna w stosunku do kwoty udzielonej Pożyczki”

- „Strony zgodnie postanawiają, że dodatkowym zabezpieczeniem zwrotu przedmiotowej pożyczki (w tym wszelkich odsetek i innych należności należnych Pożyczkodawcy od Pożyczkobiorcy na podstawie niniejszego aktu notarialnego) i kosztów postępowania wynikających z niniejszego aktu notarialnego będzie nieodwołalne pełnomocnictwo do zbycia nieruchomości opisanej w § 2.”

- „Pożyczkodawca będzie uprawniony do sprzedaży Lokalu na następujących warunkach: (…)

- „Pożyczkobiorca [[Pożyczkobiorcy]] oświadcza [[oświadczają]], że:

- „Pożyczkobiorca [[Pożyczkobiorcy]] oświadcza [[oświadczają]] ponadto, że:

5) otrzymała [[otrzymał]] [[otrzymali]] Regulamin Pożyczek (...) oraz Tabelę Opłat i Prowizji, zapoznał się z nimi i zaakceptował warunki w nich zawarte”

- „Pożyczkobiorca wyraża zgodę na dokonanie przelewu praw wynikających z niniejszego aktu notarialnego, w tym wierzytelności zabezpieczonej hipoteką na Lokalu/przewłaszczeniem Lokalu na zabezpieczenie wraz z tym zabezpieczeniem oraz na przejęcie obowiązków Pożyczkodawcy wynikających z niniejszego aktu notarialnego przez podmiot trzeci powiązany kapitałowo lub osobowo z Pożyczkodawcą lub z jego wspólnikiem. W przypadku dokonania takiego przelewu, Pożyczkodawca (cedent) zawiadomi o dokonanym przelewie praw Pożyczkobiorcę. Do momentu zawiadomienia, o którym mowa powyżej, wszelkie świadczenia dokonane przez Pożyczkobiorcę na rzecz dotychczasowego wierzyciela (Pożyczkodawcy) będą miały skutek względem nabywcy wierzytelności, niezależnie od faktycznej wiedzy Pożyczkobiorcy o dokonanym przelewie. Jednocześnie Pożyczkobiorca wyraża również zgodę na przeniesienie na rzecz podmiotu trzeciego powiązanego kapitałowo z Pożyczkodawcą lub osobowo z Pożyczkodawcą lub z jego wspólnikiem wszelkich obowiązków Pożyczkodawcy wynikających z niniejszego aktu notarialnego na rzecz podmiotu trzeciego – przejmującego wszelkie powyższe obowiązki Pożyczkodawcy o ile podmiot taki zobowiązanie przyjmie.”

- „Pożyczkobiorca wyraża zgodę na nieodpłatne moich danych osobowych, nazwy i logo firmy, którą reprezentuję, informacji, tekstów, zdjęć, grafik i wizualizacji zawartych na stronie internetowej powyższego podmiotu, danych i zdjęć inwestycji sfinansowanej z pomocą (...) sp. z o.o. w materiałach promocyjnych, prezentacjach, publikacjach oraz na stronie internetowej (...) sp. z o.o.”

- „Pożyczkobiorca wyraża zgodę na nieodpłatne umieszczanie nazwiska w materiałach promocyjnych, prezentacjach, publikacjach oraz na stronie internetowej (...) sp. z o.o. – postanowienie § 7 Regulaminu udzielania pożyczek przez (...) obowiązującego od 17 maja 2017 r.;

- „Oświadczam, iż w związku z zawieraną umową pożyczki oraz ustanowieniem hipoteki na nieruchomości na zabezpieczenie w/w pożyczki poniżej oświadczam, że rozumiem całą przedstawioną mi do podpisu dokumentację (umowa pożyczki z ustanowieniem hipoteki na nieruchomości, formularz informacyjny oraz dokumentację towarzyszącą) miałem/am czas na swobodne zapoznanie się z nią oraz konsultacje jej treści z prawnikiem”

– pkt 10 wzorca umowy pn.: „Oświadczenia pożyczkobiorcy wraz z deklaracją dochodowo-majątkową”;

- „Oświadczam, że jestem świadom/a i akceptuję ryzyko związane z przewłaszczeniem na zabezpieczenie nieruchomości w sytuacji braku spłaty zadłużenia z mojej strony z tytułu udzielonej mi pożyczki” – pkt 11 wzorca umowy pn.: „Oświadczenia pożyczkobiorcy wraz z deklaracją dochodowo-majątkową”;

- „Oświadczam, że moja sytuacja majątkowa, osobista, rodzinna, nie stawia mnie pod przymusem zaciągnięcia niniejszej pożyczki oraz brak jest jakichkolwiek podstaw o uznanie, że znajduję się w przymusowym położeniu lub w błędzie co do dokonywanych czynności prawnych polegających na zaciągnięciu pożyczki i ustanowieniu zabezpieczenia jej spłaty w szczególności w postaci przewłaszczenia na zabezpieczenie nieruchomości”

– pkt 12 wzorca umowy pn.: „Oświadczenia pożyczkobiorcy wraz z deklaracją dochodowo-majątkową”;

- „Oświadczam, że w pełni rozumiem znaczenie dokonywanych czynności prawnych, o których mowa powyżej” – pkt 12 wzorca umowy pn.: „Oświadczenia pożyczkobiorcy wraz z deklaracją dochodowo-majątkową”,

Od 1 kwietnia 2016 r. (...) zawarła z konsumentami 196 umów pożyczki w oparciu o wzorzec umowy pn.: „Umowa pożyczki i umowa przeniesienia własności lokalu w celu zabezpieczenia jej spłaty oraz oświadczenie o poddaniu się egzekucji” oraz 83 umowy pożyczki w oparciu o wzorzec umowy pn.: „Umowa pożyczki, oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz ustanowienie hipoteki” ( dowód: pismo Spółki do Prezesa UOKiK z 25.05.2019 r., k. 520-521 akt adm.) .

Spółka oświadczyła, że aktualnie nie stosuje ww. wzorców umowy, a ostatnie umowy z konsumentami z zastosowaniem ww. wzorców, zostały zawarte w 21 lipca 2017 r. ( dowód: pismo Spółki do Prezesa UOKiK z 25.05.2019 r., k. 520-521 akt adm.; pismo Spółki do Prezesa UOKiK z 29.07.2019 r., k. 534 akt adm.).

Spółka (...) oświadczyła, że nie wprowadziła nowych wzorców umownych, dotyczących stosowania zabezpieczenia pożyczki w postaci przeniesienia własności lokalu, jak również zabezpieczenia w postaci ustanowienia hipoteki ( dowód: pismo Spółki do Prezesa UOKiK z 25.05.2019 r., k. 520-521 akt adm.) .

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów 5 lipca 2017 r. – w związku z otrzymanym zawiadomieniem Prokuratury Rejonowej w P. o nieprawidłowościach, dotyczących działalności (...) w zakresie zawierania z konsumentami umów pożyczki oraz w związku z pismem Rzecznika Finansowego, zawierającego zastrzeżenia tego organu dotyczące umów pożyczki zawieranych przez Spółkę, w których zabezpieczeniem spłaty pożyczki jest przewłaszczenie nieruchomości na zabezpieczenie lub ustanowienie hipoteki na rzecz Spółki - wszczął postępowanie wyjaśniające w celu ustalenia, czy w związku z działalnością Spółki (...) nastąpiło naruszenie, uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. W toku tego postępowania organ ochrony konsumentów zgromadził i przeanalizował wzorce umowne stosowane przez Spółkę w obrocie z udziałem konsumentów ( dowód: fakty niesporne).

W następstwie powyższego, postanowieniem z 21 lutego 2019 r. Prezes UOKiK wszczął z urzędu postępowanie w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone w związku ze stosowaniem przez (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. we wzorcach umów, postanowień umownych - które mogą zostać uznane za niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385¹ § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, co z kolei może stanowić naruszenie art. 23a ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji konsumentów - o następującej treści:

(…)

4) braku dołożenia starań przez Pożyczkobiorcę niezbędnych do skutecznego zabezpieczenia, np. w postaci przewłaszczenia Lokalu na zabezpieczenie do dnia …”

– postanowienie § 4 ust. 7¹ wzorca umowy pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie nieruchomości zawieranej w formie aktu notarialnego pn.: „Umowa pożyczki i umowa przeniesienia własności lokalu w celu zabezpieczenia jej spłaty oraz oświadczenie o poddaniu się egzekucji”;

4. „Pożyczkodawca będzie uprawniony do sprzedaży Lokalu na następujących warunkach: (…)

5. „Pożyczkobiorca [[Pożyczkobiorcy]] oświadcza [[oświadczają]], że:

6. „Pożyczkobiorca [[Pożyczkobiorcy]] oświadcza [[oświadczają]] ponadto, że:

5) otrzymała [[otrzymał]] [[otrzymali]] Regulamin Pożyczek (...) oraz Tabelę Opłat i Prowizji, zapoznał się z nimi i zaakceptował warunki w nich zawarte”

– pkt 10 wzorca umowy pn.: „Oświadczenia pożyczkobiorcy wraz z deklaracją dochodowo-majątkową”;

– pkt 12 wzorca umowy pn.: „Oświadczenia pożyczkobiorcy wraz z deklaracją dochodowo-majątkową”;

( dowód: postanowienie, k. 4-20 akt adm.):

Postanowieniem z 21 lutego 2019 r. Prezes UOKiK zaliczył w poczet dowodów we wszczętym wobec Spółki postępowaniu w sprawie o uznanie postanowień wzorców umowy za niedozwolone, kopie pism i dokumentów uzyskanych w toku ww. postępowania wyjaśniającego ( dowód: postanowienie, k. 25-26 akt adm.).

W roku 2019 r. Spółka (...) osiągnęła obrót w wysokości (...) zł, która to kwota obejmuje: (1) przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nim: (...) zł, (2) pozostałe przychody operacyjne: (...) zł, (3) przychody finansowe: (...) zł ( dowód: „Rachunek zysków i strat” za okres 1.01.2019 – 31.12.2019, k. 549 akt adm.).

Pismem z 9 czerwca 2020 r. Spółka (...) została powiadomiona przez Prezesa UOKiK o zakończeniu zbierania materiału dowodowego w postępowaniu i o możliwości zapoznania z tym materiałem w wyznaczonym terminie oraz o prawie strony do wypowiedzenia się, co do zebranych dowodów oraz przedstawionych zarzutów ( dowód: zawiadomienie, k. 553-554 akt adm.). Spółka skorzystała ze wskazanego uprawnienia przedstawiając ostateczne stanowisko w sprawie w piśmie z 9 lipca 2020 r. ( dowód: pismo Spółki, k. 565-572 akt adm.).

W dniu 16 września 2020 r. Prezes UOKIK wydał decyzję, która została zaskarżona w niniejszym postępowaniu sądowym.

Powyżej opisany stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zebranych w toku postępowania administracyjnego i sądowego, których autentyczność nie była podważana przez żadną ze stron postępowania, a i Sąd nie powziął w tym zakresie żadnych wątpliwości, jak też w oparciu o niezaprzeczone twierdzenia stron.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Odwołanie powoda od decyzji Prezesa UOKiK Nr (...) z 16 września 2020 r. podlegało uwzględnieniu w części, tj. w zakresie, w jakim strona powodowa wniosła o zmianę pkt IV decyzji w przedmiocie nałożonych na Spółkę (...) kar pieniężnych.

Na skutek nowelizacji ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (dalej: uokik), dokonanej ustawą z 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw, ustawodawca zdecydował się na zmianę modelu kontroli postanowień wzorców umów. Mianowicie, uchylono te przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, które dotychczas regulowały tok postępowania o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, co oznacza, że sądy cywilne przestały być właściwe do rozpoznawania tej kategorii spraw. W świetle aktualnie obowiązujących przepisów (tj. obowiązujących od 17 kwietnia 2016 r.), to nie tutejszy Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, lecz Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów dokonuje badania i oceny postanowień wzorców umów - w oparciu o ustawę o ochronie konkurencji i konsumentów - i w decyzji administracyjnej rozstrzyga o niedozwolonym charakterze postanowienia wzorca umowy, zakazując jego dalszego wykorzystywania. Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów pozostaje natomiast właściwy jedynie w zakresie rozpatrywania odwołań od decyzji wydanych przez ten organ. Zatem dotychczasowa kontrola sądowa postanowień wzorców umów podejrzewanych o abuzywność, realizowana przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, została zastąpiona przez tryb administracyjny.

Zgodnie z art. 23a uokik, zakazane jest stosowanie we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych, o których mowa w art. 385¹ § 1 k.p.c.

W niniejszej sprawie nie budziło wątpliwości, że powód jest przedsiębiorcą i że wykonuje działalność gospodarczą także w obrocie z konsumentami, zatem podlega reżimowi ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Wymaga podkreślenia, że przedmiotem postępowania w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone nie jest kontrola postanowień konkretnej, zawartej przez strony umowy, lecz kontrola abstrakcyjna wzorca umownego stosowanego przez przedsiębiorcę w obrocie z udziałem konsumentów, którego zapisy mogłyby kształtować treść stosunku prawnego w przypadku zawarcia umowy z powodem.

Z tego względu, na podstawie art. 235²§ 1 pkt 2 k.p.c., Sąd oddalił wniosek powoda o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków oraz dowodu z przesłuchania stron, z ograniczeniem do strony powodowej, ponieważ wskazane w odwołaniu fakty (str. 9-10), dla wykazania których powołano ww. dowody, są nieistotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Niezasadne są zarzuty odwołania, w ramach których wskazywano na: błędne przyjęcie przez pozwanego Prezesa Urzędu, że Spółka (...) w obrocie z udziałem konsumentów wykorzystywała inne wzorców poza Regulaminem Pożyczek (...) oraz Tabelą Opłat i Prowizji oraz błędne potraktowanie jak wzorca umownego, umów pożyczek oraz wniosku o zawarcie umowy pożyczki i oświadczenia pożyczkobiorcy wraz z deklaracją dochodowo – majątkową, w konsekwencji czego - zdaniem powoda - zaskarżona decyzja obejmuje postanowienia umowne, które nie mogą być przedmiotem kontroli abstrakcyjnej. Powód nietrafnie wywodził również, że uczestniczenie notariusza przy czynnościach prawnych z pożyczkobiorcami, stanowiło gwarancję faktycznego złożenia równego rodzaju oświadczeń przez pożyczkobiorcę oraz faktyczne pouczenie go o skutkach czynności prawnej, co w rezultacie wyłącza abuzywność klauzul oznaczonych w sentencji zaskarżonej decyzji.

Ustosunkowując się do powyższego należy wskazać, że wzorzec umowy, to przygotowane jednostronnie przez proponenta, jeszcze przed zawarciem umowy, postanowienia kształtujące treść stosunku prawnego wiążącego strony. Wzorzec ten stanowi niejako propozycję postanowień składających się na treść stosunku prawnego przeznaczoną do masowego stosowania przez tego, kto je ustalił. Wzorzec umowy obejmuje klauzule opracowane w sposób generalny i abstrakcyjny przed zawarciem umowy i wprowadzone do stosunku prawnego przez jedną ze stron w teki sposób, że druga strona nie miała wpływu na ich treść, jak i to, że są one zazwyczaj opracowywane w oderwaniu od konkretnego stosunku umownego, z przeznaczeniem do wykorzystania w nieograniczonej liczbie przypadków, gdyż w sposób jednolity określają treść przyszłych umów indywidulanych, ułatwiając tym samym zawieranie transakcji (zob. K. Zagrobelny [w:] red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2013, s. 634 i n). Co istotne, nie jest wymagane, by wzorzec umowy został przygotowany przez stronę, która zamierza wykorzystywać go w ramach wykonywanej działalności gospodarczej, gdyż możliwe jest zlecenie opracowania tego wzorca podmiotom trzecim (w tym np. prawnikowi, notariuszowi). Ważne jest natomiast, kto posługuje się tym wzorcem w obrocie. Wbrew stanowisku prezentowanemu w odwołaniu, pozwany prawidłowo zakwalifikował dokumenty, wyszczególnione w sentencji zaskarżonej decyzji, a przedłożone przez Spółkę (...) w toku postępowania administracyjnego, jako wzorce umowne. Dokumentami tymi posługiwała się Spółka przy zawieraniu z konsumentami umów pożyczki zabezpieczonej przez przewłaszczenie nieruchomości oraz umów pożyczki zabezpieczonej hipoteką. Sąd nie dał wiary twierdzeniom strony powodowej, jakoby nie stosowała ona w tym zakresie wzorców ww. umów pożyczki. Analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności treści dokumentów wykorzystywanych przez Spółkę do zawierania umów pożyczki oraz treści konkretnych umów zawartych przez Spółkę z konsumentami, skłania do wniosku, że strona faktycznie posługiwała się przy dokonywaniu tych czynności prawnych, jednostronnie opracowanym przez siebie uprzednio wzorem umowy. Przy czym nie ma wpływu na tę ocenę okoliczność, że wskazane umowy pożyczki były zawierane przy udziale notariusza. Zawarcie umowy w formie aktu notarialnego nie wyłącza możliwości ukształtowania stosunku umownego w oparciu o wzorzec umowy. Istotne jest natomiast, kto się tym wzorcem posługuje przy zawieraniu umów z konsumentami. W niniejszej sprawie była to Spółka (...). Rolą notariusza było natomiast – jak trafnie zauważył pozwany – nadanie umowie, zawieranej przez Spółkę z konsumentem, kwalifikowanej formy aktu notarialnego. Nadto, fakt, że wzorce umowne opracowane w formie aktów notarialnych, były w przeszłości przedmiotem kontroli abstrakcyjnej tutejszego Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów pod kątem abuzywności zawartych w nich postanowień, wskazuje na niezasadność stanowiska powoda, iż uczestniczenie notariusza przy czynnościach prawnych z pożyczkobiorcami stanowi gwarancję faktycznego złożenia różnego rodzaju oświadczeń przez pożyczkobiorcę i pouczenie go o skutkach czynności prawnej. Dodatkowo, należy odnotować, że stanowisko powoda, jakoby nie stosował on innych wzorców, poza Regulaminem Pożyczek (...) oraz Tabelą Opłat i Prowizji, a w szczególności, że nie stosował wzorca umowy pożyczki, jest niekonsekwentne, skoro w piśmie z 24 maja 2019 r. (k. 520-521 akt adm.), skierowanym do Prezesa UOKiK, Spółka potwierdziła fakt stosowania przy zawieraniu umów z konsumentami zakwestionowanych wzorców umów pożyczki.

Powód zarzucił też w odwołaniu błędne przyjęcie przez pozwanego, że u powoda w tym samym czasie obowiązywały różne zapisy Regulaminu oraz Tabeli Opłat i Prowizji, co jest niezgodne z materiałem dokumentowym złożonym przez powoda, jak również z zasadami logiki i doświadczenia życiowego; w konsekwencji – zdaniem strony - Prezes UOKiK błędnie ustalił, że na dzień zawarcia umów pożyczki pozostawała wątpliwość odnośnie do związania konkretnymi zapisami stosowanych przez powoda wzorców umownych. Zarzut ten nie zasługuje na uwzględnienie. Należy odnotować, że w treści postanowienia wymienionego w punkcie I.6 sentencji zaskarżonej decyzji, nie sprecyzowano, nie opisano dokładnie regulaminów oraz tabeli opłat i prowizji, przedstawionych konsumentowi do zapoznania się i zaakceptowania, tj. nie wskazano dokładnych nazw i okresu ich obowiązywania. Jednocześnie, pozwany prawidłowo ustalił, że powodowa Spółka dokonywała zmian w treści tych wzorców umowy. W tych zaś okolicznościach, biorąc pod uwagę brzmienie ww. klauzuli, potencjalnie może dojść do nadużyć ze strony Spółki (...), poprzez powołanie się wobec konsumenta nie na treść wzorca przedstawionego mu przy zawieraniu umowy pożyczki, lecz na dowolny regulamin lub tabelę opłat i prowizji, w zależności od tego, która z wersji tego dokumentu jest dla Spółki korzystniejsza, a tym samym niekorzystna dla konsumenta. Natomiast, wbrew sugestiom strony powodowej, pozwany organ wcale nie ustalił, jakoby w tym samym czasie obowiązywały różne zapisy regulaminu oraz tabeli opłat i prowizji.

Podsumowując dotychczasowe rozważania, z przedstawionych powyżej względów, istniały podstawy do dokonania przez pozwanego Prezesa UOKiK abstrakcyjnej oceny, pod kątem abuzywności, postanowień zawartych w stosowanych przez Spółkę (...) wzorcach umownych.

Zgodnie z art. 385¹ § 1 k.c., niedozwolonymi są te postanowienia umowy, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, o ile nie zostały uzgodnione indywidualnie i nie są postanowieniami określającymi w sposób jednoznaczny główne świadczenia stron.

Abstrakcyjność kontroli postanowień wzorca umowy oznacza, że dokonuje się jej niezależnie od tego, czy kwestionowany wzorzec był, czy nie był, zastosowany w jakiejkolwiek konkretnej umowie. Ocena in abstracto postanowienia wzorca umownego podejrzewanego o abuzywność przebiega w oderwaniu zarówno od konkretnego przedsiębiorcy, jak i konkretnego stosunku obligacyjnego. Uznanie postanowienia wzorca umownego za niedozwolone wymaga oceny jego treści pod kątem następujących przesłanek:

1. indywidualnego uzgodnienia,

2. ukształtowania praw i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,

3. ukształtowania praw i obowiązków konsumenta w sposób rażąco naruszający jego interesy,

4. czy postanowienie dotyczy głównych świadczeń stron, sformułowanych w jednoznaczny sposób.

Odnośnie do pierwszej z przesłanek, należy stwierdzić, że kwestia indywidualnego uzgodnienia nie może w tej sprawie mieć znaczenia wobec abstrakcyjnego charakteru kontroli postanowienia wzorca umownego. Prezes Urzędu, a następnie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, nie bada przy tego rodzaju kontroli konkretnych stosunków istniejących pomiędzy kontrahentami, ale wzorzec i treść hipotetycznych stosunków, jakie powstałyby pomiędzy przedsiębiorcą a potencjalnym konsumentem. Nie ma zatem znaczenia, czy jakaś konkretna umowa była między stronami negocjowana, ani nawet czy wzorzec był, czy też nie był zastosowany przy zawieraniu jakiejkolwiek konkretnej umowy. Kontrola ta ma bowiem charakter oceny ex ante i obejmuje wzorzec, nie zaś konkretną umowę. Istotny jest zatem fakt, że przedsiębiorca wprowadził oceniany wzorzec do obrotu poprzez wystąpienie z ofertą zawarcia umowy z wykorzystaniem go.

W niniejszej sprawie spełniona została natomiast ostatnia z wymienionych przesłanek, gdyż zakwestionowane przez Prezesa UOKiK postanowienia nie regulują głównych świadczeń stron.

Przechodząc do pozostałych dwóch przesłanek, w oparciu o które oceniana jest treść postanowienia wzorca umownego w ramach kontroli abstrakcyjnej należy stwierdzić, że jeśli chodzi o klauzulę generalną dobrych obyczajów, stanowiącą zwrot niedookreślony, to w danym przypadku chodzi o dobre obyczaje handlowe, które są lub powinny być respektowane w działalności gospodarczej. Obyczaje, które określają pewien standard zachowań przedsiębiorców, zdeterminowany koniecznością zapewnienia ochrony pozostałym uczestnikom obrotu – w tym wypadku konsumentom. Zgodnie z poglądami judykatury, dobrym obyczajem jest szeroko rozumiany szacunek do drugiego człowieka, oparty na regule postępowania zgodnego z zasadami etyki, moralności i aprobowanymi społecznie obyczajami. Do dobrych obyczajów zaliczyć należy, w szczególności, następujące wartości: uczciwość, szczerość, lojalność, rzetelność i fachowość. Natomiast jako sprzeczne z dobrymi obyczajami należy rozumieć działania, które uniemożliwiają realizację tych wartości, w tym także działania prowadzące do dezinformacji lub wywołania u konsumenta błędnego mniemania, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron, czyli działania powszechnie uznawane za nieuczciwe, nierzetelne lub sprzeczne z akceptowanymi standardami postępowania.

Z rażącym naruszeniem interesów konsumenta można natomiast mówić wówczas, gdy w sposób znaczący naruszono równowagę interesów stron poprzez wykorzystanie przez jedną z nich (przedsiębiorcę) swej przewagi przy opracowywaniu treści wzorca umowy, przy czym chodzi w tym wypadku nie tylko o naruszenie interesów ekonomicznych konsumenta, ale również o sytuację, gdy zostanie spowodowany u niego dyskomfort, mitręga, wynikające z naruszenia prywatności, wygody, poczucia godności osobistej, czy satysfakcji z zawarcia umowy o określonej treści. Określenie „rażące” oznacza znaczne odchylenie przyjętego uregulowania od zasady uczciwego wyważenia praw i obowiązków stron.

Przechodząc do oceny poszczególnych, zakwestionowanych przez Prezesa UOKiK postanowień wzorca umowy, Sąd podziela stanowisko organu o abuzywnym charakterze postanowienia wskazanego w punkcie I.3 sentencji zaskarżonej decyzji, uznając jednocześnie za bezzasadne zarzuty sformułowane w punktach A iv) i B ii) odwołania. Postanowienie to przewiduje dodatkowe zabezpieczenie zwrotu pożyczki i kosztów postępowania wynikających z aktu notarialnego, poprzez zobowiązanie pożyczkobiorcy do udzielenia nieodwołanego pełnomocnictwa do zbycia nieruchomości, będącej przedmiotem zabezpieczenia w postaci hipoteki. W ocenie Sądu, niedozwolony charakter tego postanowienia wiąże się, przede wszystkim, ze zobowiązaniem konsumenta do udzielenia nieodwołanego pełnomocnictwa. Zgodnie z treścią przepisu art. 101 § 1 k.c., pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane, chyba że mocodawca zrzekł się odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa. Zasadą jest zatem odwołalność pełnomocnictwa w każdym czasie, co uzasadnione jest elementem zaufania, stanowiącego jeden z głównych powodów wyboru osoby, którą mocodawca ustanawia pełnomocnikiem. Zrzeczenie się uprawnienia do odwołania pełnomocnictwa ma natomiast wyjątkowy charakter i będzie ono skuteczne tylko wówczas, gdy wynika to „z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa”. Brak jest podstaw do przyjęcia, by w analizowanym przypadku wystąpiły tego rodzaju przyczyny. Nadto, z reguły mocodawca ma wpływ na ukształtowanie treści danego stosunku i to od jego woli zależeć będzie, czy zachowa on uprawnienie do odwołania pełnomocnictwa, czy też udzieli pełnomocnictwa nieodwołalnego. Natomiast w zakwestionowanej klauzuli mocodawca, którym jest konsument, pozbawiony został de facto możliwości podjęcia swobodnej decyzji w powyższym zakresie, skoro zobowiązanie do udzielenia pełnomocnictwa nieodwołanego zawarto we wzorcu umowy, na którego treść konsument nie ma wpływu. Dodatkowo, tego rodzaju zobowiązanie wiąże się z dużym zagrożeniem interesu konsumenta (pożyczkobiorcy) biorąc pod uwagę, że chodzi tu o udzielenie nieodwołanego pełnomocnictwa do zbycia nieruchomości, stanowiącej jego własność, zaś pełnomocnikiem ma być ustanowiona Spółka (...) (pożyczkodawca), mająca przecież interes w wykonaniu udzielonego jej upoważnienia. Na tym tle może zatem dojść do konfliktu interesów na linii mocodawca – pełnomocnik i w konsekwencji także utraty zaufania, które jest kluczowe dla stosunku pełnomocnictwa. Zatem, z uwagi na potencjalną możliwość wystąpienia tego rodzaju konfliktu, mocodawca powinien mieć możliwość odwołania pełnomocnictwa. Nadto, dodatkowe zabezpieczenie zwrotu pożyczki, w postaci zobowiązania pożyczkobiorcy do udzielenia nieodwołanego pełnomocnictwa do zbycia nieruchomości wydaje się nadmierne, skoro zwrot pożyczki został zabezpieczony ustanowieniem hipoteki.

Za niezasadny Sąd uznał zarzut odwołania, dotyczący błędnego uznania za niedozwolone postanowienia wskazanego w punkcie I.7 zaskarżonej decyzji, przewidującego zgodę pożyczkobiorcy na dokonanie przelewu praw wynikających z aktu notarialnego, w tym wierzytelności zabezpieczonej hipoteką na lokalu/przewłaszczeniem lokalu na zabezpieczenie wraz z tym zabezpieczeniem oraz na przejęcie obowiązków pożyczkodawcy wynikających z niniejszego aktu notarialnego przez podmiot trzeci powiązany kapitałowo lub osobowo z pożyczkodawcą lub z jego wspólnikiem .

Przede wszystkim, za chybione należało uznać twierdzenie powoda, iż zakwestionowany zapis wzorca umowy nie dotyczy przelewu obowiązków, a jedynie praw, co zdaniem strony wpisuje się w przepisy ustawowe dotyczące instytucji przelewu wierzytelności, która mogłaby być realizowana bez względu na zawarcie zgody przez pożyczkobiorcę. Twierdzenie to stoi bowiem w oczywistej sprzeczności z treścią analizowanego postanowienia, w którym w sposób jednoznaczny mowa jest o przeniesieniu zarówno praw, jak i obowiązków, przy czym o przejęciu obowiązków mowa jest nawet dwukrotnie: „ Pożyczkobiorca wyraża zgodę na dokonanie przelewu praw wynikających z niniejszego aktu notarialnego, w tym wierzytelności zabezpieczonej hipoteką na Lokalu/przewłaszczeniem Lokalu na zabezpieczenie wraz z tym zabezpieczeniem oraz na przejęcie obowiązków Pożyczkodawcy wynikających z niniejszego aktu notarialnego przez podmiot trzeci powiązany kapitałowo lub osobowo z Pożyczkodawcą lub z jego wspólnikiem (…) Jednocześnie Pożyczkobiorca wyraża również zgodę na przeniesienie na rzecz podmiotu trzeciego powiązanego kapitałowo z Pożyczkodawcą lub osobowo z Pożyczkodawcą lub z jego wspólnikiem wszelkich obowiązków Pożyczkodawcy wynikających z niniejszego aktu notarialnego na rzecz podmiotu trzeciego – przejmującego wszelkie powyższe obowiązki Pożyczkodawcy o ile podmiot taki zobowiązanie przyjmie” [podkr. Sądu].

Zgodnie z treścią art. 509 § 1 k.c., wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Co do zasady, dopuszczalne jest zatem przeniesienie przez wierzyciela przysługującej mu wierzytelności na osobę trzecią, a zawarcie umowy cesji nie wymaga zgody dłużnika. Przepis ten nie reguluje natomiast sytuacji, z którą mamy do czynienia w rozpatrywanym przypadku, mianowicie, przeniesienia ogółu praw i obowiązków przez jedną ze stron umowy (tu: pożyczkodawcę) na podmiot trzeci, co prowadzi do zmiany jednej ze stron umowy. Zawarte w stosowanych przez powoda wzorcach umowy ww. postanowienie spełnia przesłanki niedozwolonego postanowienia, o których mowa w art. 385¹ § 1 k.c. i w art. 385³ pkt 5 k.c. Zgodnie z tym ostatnim unormowaniem, w razie wątpliwości za niedozwolone postanowienia umowne uważa się te, które zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta [podkr. Sądu]. Klauzula ta - podobnie jak i pozostałe klauzule szare, wymienione w art. 385³ k.c. – jest nakierowana na ochronę konsumenta nie znającego prawa, który z reguły nie zdaje sobie sprawy z rzeczywistych skutków proponowanych mu postanowień, i który działa w zaufaniu, że nie będą one dla niego niekorzystne (K. Zagrobelny, [w:] red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2013, s. 646 i n.). Przeniesienie przez przedsiębiorcę jego praw i obowiązków, wynikających z umowy zawartej konsumentem, powoduje dla konsumenta zmianę podmiotu, z którym zdecydował się zawrzeć tę umowę, a zamiana ta może być dla konsumenta niekorzystna. Dlatego istotne jest, by zgoda konsumenta na przeniesienie wspomnianych praw i obowiązków była w pełni świadoma i zgodna z jego rzeczywistą intencją.

Odnosząc powyższe do klauzuli zakwestionowanej w zaskarżonej decyzji należy stwierdzić, że - po pierwsze - do przeniesienia praw i przekazania obowiązków wynikających z umowy przez Spółkę (...), wymagana jest zgoda pożyczkodawcy. Po drugie, w rozpatrywanym przypadku istotne wątpliwości budzi to, że pożyczkobiorca, będący konsumentem, ma wyrazić przedmiotową zgodę odgórnie, w ramach postanowienia zawartego we wzorcu umownym, na którego treść konsument nie miał przecież wpływu. Wreszcie, jak trafnie zauważył pozwany, zgoda ta ma dotyczyć przeniesienia praw i obowiązków pożyczkobiorcy wynikających z zawartej umowy, na nieokreślony bliżej podmiot trzeci, o którym wiadomo jedynie tyle, że ma on być „ powiązany kapitałowo lub osobowo z pożyczkodawcą lub z jego wspólnikiem”, co pozostaje w oczywistej sprzeczności z wymogiem precyzyjnego i niebudzącego wątpliwości formułowania postanowień umowy zawieranej z konsumentem. Powyższe spostrzeżenia prowadzą do wniosku, że zgoda konsumenta, o której mowa w zakwestionowanym postanowieniu, jest de facto iluzoryczna, nie musi być zgodna z jego rzeczywistą wolą, co przesądza o niedozwolonym charakterze tego postanowienia.

Sąd podziela ocenę organu ochrony konsumentów, co do abuzywnego charakteru postanowień wskazanych w punktach I.8 i I.9 zaskarżonej decyzji i przytoczoną w tym zakresie przez organ argumentację. Oświadczenie konsumenta o wyrażeniu zgody na nieodpłatne wykorzystanie przez Spółkę (...) jego danych osobowych zostało zawarte we wzorcach umowy, a więc zostało z góry narzucone konsumentowi, który został pozbawiony możliwości zawarcia umowy pożyczki, jeśli nie złożył oświadczenia w danym zakresie. Jak słusznie zauważył pozwany, przedmiotowe zgody nie mają jednak jakiegokolwiek związku ze zdolnością kredytową pożyczkobiorcy, nie dotyczą też żadnych kwestii związanych z wykonywaniem umowy pożyczki. W swej istocie stanowią one natomiast dodatkową materialną korzyść dla pożyczkodawcy. Chybiony jest zarzut naruszenia przez pozwanego art. 6 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych; tzw. RODO; Dz. U. UE L Nr 119, str. 1), które nie obowiązywało w chwili zawierania umów z wykorzystaniem zakwestionowanych wzorców. Pozwany odwoływał się w treści uzasadnienia decyzji do przepisów RODO, ale jedynie dla wsparcia swej argumentacji, natomiast wskazane postanowienia zostały uznane za niedozwolone nie z uwagi na sprzeczność z przepisami RODO, lecz jako spełniające przesłanki z art. 385^{(
1)} § 1 k.c.

Wbrew sugestiom powoda, oświadczenie, o którym mowa w pkt I.8 sentencji decyzji, bynajmniej nie obejmuje jedynie danych firmy, którą reprezentuje konsument, lecz także jego dane, na co jednoznacznie wskazuje zamieszczenie w treści oświadczenia sformułowania: „moich danych osobowych”. Z kolei oświadczenie wskazane w pkt I.9 decyzji, obejmuje zgodę konsumenta na posłużenie się jego nazwiskiem. Trudno także uznać za „darmową usługę reklamową pożyczkobiorcy”, powołanie się przez Spółkę (...) w materiałach promocyjnych, prezentacjach, publikacjach oraz na jej stronie internetowej, na finansowanie inwestycji pożyczkobiorcy z pożyczki udzielonej przez powoda. Wręcz przeciwnie, podanie bliżej nieokreślonej grupie podmiotów, informacji o zaciągnięciu przez konsumenta pożyczki, raczej nie będzie leżało w jego interesie.

Według powoda, brak jest podstaw do wysuwania przez organ wątpliwości, co do odwołalności zgody konsumenta na przetwarzanie danych osobowych, wobec zawarcia tej zgody w umowie zawieranej w formie aktu notarialnego. W tym zakresie należy jednak zauważyć, że analizowane zgody konsumenta zostały wpisane w treść umowy pożyczki w taki sposób, że konsument nie ma możliwości złożenia oświadczenia innej treści (np. nie może odmówić udzielenia zgody na bezpłatne wykorzystanie jego danych osobowych), co nadaje tej zgodzie charakter iluzoryczny, nie wskazano także na możliwość odwołania zgody. Rację ma zatem pozwany, że kwestionowane postanowienia wzorców zostały sformułowane w taki sposób, że konsument został pozbawiony możliwości odmowy wyrażenia zgody na przetwarzanie dawnych. Natomiast brak zgody konsumenta de facto skutkował niemożnością zawarcia umowy pożyczki. Faktycznie więc, w rozpatrywanym przypadku doszło do wyłączenia znaczenia rzeczywistej woli konsumenta. Wobec powyższego, zarzuty sformułowane w punktach A vi) oraz vii) odwołania, należało uznać za bezpodstawne.

Prezes UOKiK uznał za abuzywne postanowienia, zamieszczone w stosowanych przez powoda wzorcach, na mocy których konsument składał różnego rodzaju oświadczenia, tj. postanowienia wskazane w punktach I. 2, I.5, I.6, I.10-I.13 sentencji zaskarżonej decyzji. Zdaniem Sądu Okręgowego, ocena ta jest jak najbardziej trafna i Sąd podziela ją w całej rozciągłości. Zakwestionowane klauzule stwarzają zagrożenie dla interesów konsumenta, będącego słabszą stroną kontraktu, gdyż w szczególności, obniżają poziom ochrony konsumenta w stosunku do tego, co wynika z przepisów prawa oraz fingują istnienie konsensusu na klauzule, których konsument w istocie nie chciałby wprowadzać do treści stosunku prawnego. Zamieszczenie szeregu oświadczeń pożyczkobiorcy-konsumenta, w opracowanym przez pożyczkodawcę i narzuconym drugiej stronie wzorcu umownym, budzi uzasadnione wątpliwości, co do tego, że konsument składa te oświadczenia dobrowolnie, świadomie i swobodnie podejmując decyzję na ich złożenie. Należy raczej przyjąć, konsument godzi się na złożenie ww. oświadczeń automatycznie przy zawieraniu umowy w obawie, że bez tego nie zostanie mu udzielona pożyczka. Sposób sformułowania analizowanych postanowień i forma, w jakiej przedstawiane są do akceptacji, może bowiem wywołać i konsumenta przeświadczenie, że do uzyskania pożyczki niezbędne jest złożenie tychże oświadczeń. Nie sposób więc mówić w tym przypadku o wyrażeniu przez konsumenta w sposób swobodny i odzwierciedlający jego rzeczywistą wiedzę i wolę oświadczenia dotyczącego, czy to jego osoby (w tym sytuacji osobistej, finansowej i prawnej – klauzula z pkt I.2, I.5, I.12, I.13), warunków zawierania umowy (klauzula z pkt I.2., I.10, I.11, I.12), czy co do rzeczywistego przebiegu czynności związanych z zawarciem umowy, w tym faktycznego uprzedniego doręczenia konsumentowi wszystkich wzorców, związanych z zawieraną umową oraz umożliwienia konsumentowi zapoznanie się ze wszystkimi dokumentami, bądź zapewnienia konsumentowi możliwości skonsultowania treści umowy z prawnikiem (klauzula z pkt I.6, I.10). Rację ma pozwany, że nieuczciwe jest doprowadzanie słabszej strony stosunku umownego do poświadczenia o swego rodzaju wygaśnięciu prawa do ochrony przynajmniej niektórych jej praw. Tymczasem, analizowane klauzule mogą wprowadzać konsumenta w błąd, co do przysługujących mu praw, przez wywołanie mylnego wyobrażenia o znacznym utrudnieniu, bądź wręcz niemożliwości dochodzenia swych praw i roszczeń na drodze sądowej lub polubownej. Konsument może bowiem – wobec podpisania oświadczenia o narzuconej mu treści – być przeświadczony o: (*) niemożności skorzystania z ochrony, wynikającej z przepisu art. 388 k.c. (tj. gdy umowa zawarta została w warunkach wyzysku); (*) braku podstaw do podniesienia zarzutu o nadmiernej wartości zabezpieczenia (wartość nieruchomości) w stosunku do wartości wierzytelności (wysokość udzielonej pożyczki), skoro oświadczył, że występuje w tym zakresie nieekwiwalentność świadczeń i zgodził się na ustanowienie takiego zabezpieczenia; (*) braku podstaw do podnoszenia argumentu o faktycznym niedoręczeniu mu przed zawarciem umowy wzorców umownych, w oparciu o które zawarto umowę pożyczki; (*) niemożności kwestionowania postanowień zawartej umowy pożyczki, skoro stwierdził, że: rozumie przedstawioną mu do podpisu dokumentację, miał czas na swobodne zapoznanie się z nią i skonsultowanie jej treści z prawnikiem; rozumie znaczenie dokonywanych czynności prawnych; czy też wobec stwierdzenia, że jest świadomy ryzyka związanego z zabezpieczeniem umowy pożyczki przez przewłaszczenie nieruchomości i akceptuje to ryzyko; a także wobec podpisania oświadczenia, że zaciągając pożyczkę nie znajduje się w przymusowym położeniu, ani nie działa pod wpływem błędu co do dokonywanych czynności prawnych polegających na zaciągnięciu pożyczki i ustanowieniu zabezpieczenia jej spłaty w szczególności w postaci przewłaszczenia nieruchomości na zabezpieczenie. Uzyskując zatem zgodę pożyczkobiorcy na złożenie przedmiotowych, niekorzystnych dla niego oświadczeń, Spółka (...) zapewnia sobie uprzywilejowaną pozycję wobec drugiej, słabszej strony umowy.

Analiza postanowienia, wymienionego w punkcie I.1 sentencji zaskarżonej decyzji - zgodnie z którym pożyczkodawca może wypowiedzieć umowę pożyczki lub wstrzymać się z wypłatą pożyczki oraz zażądać od pożyczkobiorcy zwrotu wypłaconej kwoty pożyczki w terminie 7 dni, w razie braku dołożenia przez pożyczkobiorcę starań niezbędnych do skutecznego zabezpieczenia, np. w postaci przewłaszczenia lokalu na zabezpieczenie do określonego w umowie dnia - wskazuje na jego niedozwolony charakter, w kontekście przesłanek wskazanych w art. 385¹ § 1 k.c. Przede wszystkim, wbrew sugestiom powoda, ewentualny fakt zmodyfikowania treści tej klauzuli w konkretnych umowach, nie wyklucza analizy zakwestionowanego postanowienia w kontekście przesłanek abuzywności. Ponownie należy podkreślić, że kontrola abstrakcyjna wzorca umowy i zawartych w nim postanowień jest dokonywana niezależnie od tego, czy dany wzorzec był, czy nie był, zastosowany w jakiejkolwiek konkretnej umowie. Rację ma pozwany, że treść przedmiotowego postanowienia nie spełnia kryterium jasności i precyzyjności, gdyż nie wskazuje konsumentowi, będącemu pożyczkobiorcą, jednoznacznie określonych starań, działań, czynności, które ten powinien przedsięwziąć dla skutecznego ustanowienia wymaganego zabezpieczenia, aby nie dać pożyczkodawcy podstaw do wypowiedzenia umowy pożyczki lub wstrzymania jej wypłaty. Użyte w tym zakresie sformułowanie o „dołożeniu” przez pożyczkodawcę „należytych starań” faktycznie jest niedookreślone i nieprecyzyjne, co rodzi ryzyko, że jego niejednoznaczność może zostać wykorzystana przez silniejszą stronę stosunku prawnego do jednostronnej, pozostawionej jedynie uznaniu proponenta, oceny, czy w danym przypadku wystąpiły okoliczności uzasadniające wypowiedzenie umowy lub wstrzymanie wypłaty pożyczki. Kwestionowaną klauzulą powód zapewnia sobie uprzywilejowaną pozycję kosztem konsumenta. Ten ostatni jest bowiem postawiony w bardzo niekorzystnej sytuacji, ponieważ skutkiem arbitralnego uznania przez powoda, że w danym przypadku konsument nie dołożył należytych starań dla ustanowienia zabezpieczenia, jest możliwość wypowiedzenia przez powoda umowy i zażądania od konsumenta zwrotu całej wypłaconej kwoty pożyczki w bardzo krótkim, bo 7-dniowym terminie. Wreszcie, co także istotne, uprawnienie do wypowiedzenia umowy zostało przyznane tylko Spółce (...), jako pożyczkodawcy. Nie przewidziano natomiast we wzorcu analogicznego uprawnienia dla pożyczkobiorcy, co ewidentnie godzi w zasadę równomiernego określania praw i obowiązków stron umowy.

Prawidłowe było także uznanie przez Prezesa UOKiK za niedozwolone postanowienie, o którym mowa w art. 385¹ § 1 k.c., klauzuli wskazanej w punkcie I.4 zakwestionowanej decyzji, na mocy której powodowa Spółka zapewniła sobie uprawnienie do sprzedaży nieruchomości - stanowiącej przedmiot zabezpieczenia umowy pożyczki - po obniżonej cenie, bez wskazania konkretnych zasad wyliczenia tej niższej ceny, w tym dopuszczalnej maksymalnej wysokości obniżki. Wbrew stanowisku prezentowanemu przez powoda, w żadnej mierze zasad tych nie doprecyzowują, ani nie wykluczają dowolności Spółki (...) w kształtowaniu wysokości ceny nieruchomości, zapisy Regulaminu, czy Instrukcji Sprzedaży Przewłaszczonej Nieruchomości. Wskazane dokumenty odwołują się bowiem jedynie do generalnych zasad wykonywania umów z zachowaniem zawodowej staranności, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, w tym z uwzględnieniem uzasadnionych interesów stron, czy podejmowania przez Spółkę „w miarę możliwości” (a więc nie obligatoryjnie) kroków, zmierzających do sprzedaży nieruchomości w uzgodnieniu z pożyczkobiorcą. Dzięki zakwestionowanemu postanowieniu powód jest upoważniony do sprzedaży nieruchomości po cenie niższej, niż wynosi jej cena rynkowa, przy czym należy pamiętać, że wartość nieruchomości, będącej przedmiotem zabezpieczenia, jest znacząco wyższa od wysokości pożyczki. Jednocześnie, jak trafnie zauważył pozwany, powodowa Spółka nie ma interesu w uzyskaniu jak najwyższej ceny z tytułu sprzedaży nieruchomości lecz w tym, by jak najszybciej uzyskać środki na zaspokojenie swojej wierzytelności. Wobec tego, nie można wykluczyć sytuacji, że chcąc szybko uzyskać zaspokojenie, Spółka celowo obniży cenę sprzedaży nieruchomości do wysokości przysługującej jej wierzytelności, a więc z jednoczesnym pokrzywdzeniem pożyczkobiorcy – konsumenta. Analizowana klauzula stwarza realne ryzyko, że zostanie wykorzystana w sposób ewidentnie godzący w interesy ekonomiczne konsumenta, prowadząc w skrajnych przypadkach nawet do utraty przez konsumenta całego majątku, obejmującego własne mieszkanie.

Konkludując, analiza powyżej przywołanych postanowień wzorców umowy, wykorzystywanych przez Spółkę (...) w obrocie z udziałem konsumentów, skłania do wniosku, że postanowienia te spełniają przesłanki niedozwolonego postanowienia umowy, gdyż – po pierwsze - w rażącym stopniu godzą w szeroko rozumiane interesy konsumenta – tj. zarówno w aspekcie jego sytuacji prawnej, jak też ekonomicznej i pozaekonomicznej. Jednocześnie wymaga zaznaczenia, że wbrew zarzutowi sformułowanemu w odwołaniu, pozwany w odniesieniu do każdego z zakwestionowanych postanowień prawidłowo ocenił przesłankę naruszenia interesów konsumentów w stopniu rażącym, każdorazowo prezentując w tym zakresie szczegółowe uzasadnienie swej oceny. Po drugie, wskazane postanowienia naruszają dobre obyczaje, w szczególności zaś godzą w zasadę lojalnego zachowania kontrahenta względem konsumenta, nie spełniają wymogu jasności i precyzji w formułowaniu postanowień umownych, naruszają zasady zaufania wzajemnego kontrahenta i konsumenta, niewykorzystywania przez profesjonalistę przy opracowywaniu treści wzorca umowy przewagi kontraktowej wobec słabszej strony umowy, którą jest konsument, co mogłoby powodować naruszenie równowagi interesów stron, godzą też w zasadę dobrej wiary i uczciwości w zawieraniu umowy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy uznał za trafną, dokonaną przez Prezesa UOKiK, kwalifikację wyżej ocenionych postanowień, jako niedozwolonych postanowień umownych, o których mowa w art. 385¹ § 1 k.c. oraz podzielił w pełnej rozciągłości argumentację, przedstawioną w tym zakresie w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Uznanie za niedozwolone postanowień wzorców umowy wykorzystywanych przez powoda w obrocie z udziałem konsumentów oznacza, że powód dopuścił się deliktu administracyjnego, określonego w art. 23a uokik. W tej sytuacji istniały podstawy do nałożenia na Spółkę (...) – na podstawie art. 23b ust. 2 pkt 2 uokik – środków, mających na celu usunięcie trwających skutków naruszenia zakazu stosowania we wzorcach umów zawieranych z konsumentami abuzywnych postanowień. W ocenie Sądu Okręgowego, środki określone przez Prezesa UOKiK w punkcie II sentencji zaskarżonej decyzji (tj. (1) obowiązek skierowania listem poleconym, do konsumentów, którzy zawarli z powodem umowy w oparciu o zakwestionowane wzorce, informacji, o treści określonej w decyzji oraz (2) obowiązek opublikowania na stornie internetowej powodowej Spółki oświadczenia, o treści wskazanej w decyzji), są adekwatne i proporcjonalne do wagi i rodzaju stwierdzonego naruszenia oraz usprawiedliwione potrzebą usunięcia trwających skutków naruszenia. Obowiązki te mają na celu poinformowanie konsumentów o obejmujących ich skutkach decyzji o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone. Odnosząc się do zarzutu, sformułowanego w punkcie B vii) odwołania, przede wszystkim należy stwierdzić, że nietrafne jest powołanie się przez powoda na przepis art. 30 ustawy z 21 kwietnia 2017 r. o roszczeniach o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji, ponieważ ustawa ta określa zasady odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez naruszenie prawa konkurencji oraz zasady dochodzenia roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej przez naruszenie prawa konkurencji w postępowaniu cywilnym. Natomiast rozpatrywana sprawa dotyczy uznania postanowień wzorca umowy za niedozwolone. Jeśli zaś chodzi o zarzut niezgodnej z prawem treści komunikatu, jaki ma być wystosowany przez Spółkę (...) do konsumentów w ramach usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu stosowania we wzorcach umów niedozwolonych postanowień, to należy odnotować, że w treści informacji zawarto dokładne powtórzenie brzmienia przepisu art. 23d uokik, zgodnie z którym prawomocna decyzja o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone ma skutek wobec przedsiębiorcy, co do którego stwierdzono stosowanie niedozwolonego postanowienia umownego oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji. W przywołanym przepisie ustawodawca przyjął – wypracowaną przez judykaturę na gruncie poprzednio obowiązującego stanu prawnego – koncepcję tzw. jednostronnie rozszerzonej skuteczności prawomocnej decyzji Prezesa UOKiK o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone i zakazującej jego wykorzystywania. Skuteczność ta przejawia się tym, że decyzja będzie miała zastosowanie do wszystkich konsumentów, którzy zawarli z przedsiębiorcą – będącym stroną postępowania prowadzonego przez Prezesa UOKiK i adresatem danego rodzaju decyzji – umowę przy wykorzystaniu wzorca, obejmującego postanowienie zakwestionowane przez Prezesa. Nie dotyczy ona natomiast innych przedsiębiorców, także wtedy, gdyby stosowali oni w obrocie z udziałem konsumentów postanowienie tożsame z uznanym za abuzywne. Wymaga przy tym podkreślenia, że walor skuteczności, o której mowa w art. 23d uokik, przysługuje jedynie decyzji prawomocnej. Zgodnie z art. 385¹ § 1 i § 2 k.p.c., niedozwolone postanowienie wzorca umowy, w oparciu o który zawarto umowę, nie wiąże konsumenta, a strony są związane umową w pozostałym zakresie. Owo niezwiązanie konsumenta oznacza bezskuteczność danego postanowienia i następuje ex lege. Przy czym wymaga podkreślenia, że przepis art. 23d uokik dotyczy kontroli abstrakcyjnej, zatem nie ma przeszkód, by konsument, który zawarł umowę na podstawie wzorca umowy wskazanego w decyzji Prezesa UOKiK, skorzystał z możliwości kontroli incydentalnej postanowień danej umowy w ramach postępowania sądowego.

Za niezasadny Sąd uznał zarzut, w ramach którego powód wskazywał, iż koszt oraz efekt nałożonego na powoda - na podstawie art. 23b ust. 3 uokik - obowiązku publikacji wersji jawnej zaskarżonej decyzji w dwóch dziennikach o zasięgu ogólnopolskim i średnim nakładzie jednorazowym nie mniejszym niż 50.000 egzemplarzy (punkt III sentencji decyzji), jest nieproporcjonalny względem sytuacji powoda oraz skutków zarzuconych naruszeń. Powyższy obowiązek publikacyjny ma na celu dotarcie z informacją o treści decyzji do maksymalnie szerokiego kręgu konsumentów, zarówno tych, którzy są lub byli kontrahentami powoda, jak i tych, którzy nimi nie byli, a także do podmiotów profesjonalnych, zawierających umowy z konsumentami. Nałożenie tego obowiązku jest też uzasadnione z uwagi na terytorialny zakres stosowania przez powoda zakwestionowanych postanowień wzorców, obejmujący cały kraj.

Wobec stwierdzonego w niniejszej sprawie naruszenia zakazu, określonego w art. 23a uokik, istniały podstawy do nałożenia na Spółkę (...) także sankcji pieniężnej, na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 3a uokik. Zgodnie z tym przepisem, Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie dopuścił się naruszenia zakazu określonego w art. 23a. Wskazany przepis wskazuje wprawdzie na fakultatywność wymierzania kar, niemniej jednak odstąpienie od nałożenia kary powinno mieć miejsce w wyjątkowym przypadku, który zdaniem Sądu, nie wystąpił w rozpatrywanej sprawie. Sąd Okręgowy w pełni podziela ocenę pozwanego, zarówno co do zasadności orzeczenia kar za poszczególne stwierdzone naruszenia, jaki i co do oceny kryteriów, uwzględnianych przy miarkowaniu wysokości tych kar.

Uzasadniony był przy tym zarzut odwołania, w którym zakwestionowano wysokość obrotu osiągniętego przez powodową Spółkę w 2019 roku, a przyjętego przez Prezesa UOKiK za podstawę wymiaru kary. Zresztą pozwany przyznał, że doszło w tym zakresie do „omyłki pisarskiej i rachunkowej, skutkującej wliczeniem zamiast kwoty (...) zł z pkt. G kwoty (...)zł (…) co skutkowało przyjęciem obrotu na poziomie (...) zł, zamiast (...) zł”. W toku postępowania sądowego, w oparciu o „Rachunek zysków i strat” za okres 1.01.2019 – 31.12.2019, ustalono natomiast, że roku 2019 r. Spółka (...) osiągnęła obrót w wysokości (...) zł, która to kwota obejmuje: (1) przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nim: (...) zł, (2) pozostałe przychody operacyjne: (...) zł, (3) przychody finansowe: (...) zł.

Zgodnie z art. 111 ust. 1 pkt 1 uokik, Prezes Urzędu, ustalając wysokość nakładanej kary pieniężnej, uwzględnia w szczególności okoliczności naruszenia przepisów ustawy oraz uprzednie naruszenie przepisów ustawy, a także okres, stopień oraz skutki rynkowe naruszenia przepisów ustawy, przy czym stopień naruszenia ocenia się z uwzględnieniem okoliczności dotyczących natury naruszenia i działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia. Zdaniem Sądu, wszystkie wymienione kryteria zostały ocenione przez pozwanego prawidłowo. Powód nie przedstawił zaś argumentów, które skutecznie podważałyby tę ocenę. W szczególności, prawidłowo przyjęto nieumyślne naruszenie przez Spółkę zakazu przewidzianego w art. 23a uokik, znaczny stopień naruszenia, szeroki zakres skutków rynkowych naruszenia, w tym szeroki zasięg terytorialny stosowania wzorców, obejmujący cały kraj, jaki i długotrwały okres stosowania zakwestionowanych postanowień. W odniesieniu do każdego z naruszeń trafnie uznano również za okoliczność łagodzącą, wpływającą na obniżenie wymiaru kary (tj. obniżenie kwoty bazowej kary o 30%), zaniechanie stosowania wzorca umowy zawierającego zakwestionowane postanowienie. (art. 111 ust. 3 pkt 2 uokik). Natomiast za okoliczność obciążającą, skutkującą podwyższeniem kwoty bazowej kary o 20%, słusznie uznano znaczny zasięg terytorialny naruszenia, który obejmował obszar całego kraju (art. 111 ust. 4 pkt 2 uokik). Uwzględnienie okoliczności łagodzących i obciążających, jak i przyznanych im wag, uzasadnia zatem obniżenie kwoty bazowej kary o 10%.

Wbrew stanowisku powoda, jakoby na skutek stosowania zakwestionowanych wzorców umowy nie doszło do wyrządzenia jakiejkolwiek szkody konsumentom, w uzasadnieniu decyzji wykazano negatywny wpływ poszczególnych postanowień na sytuację ekonomiczną konsumentów. Nadto, w ocenie Sądu, udzielanie przez Spółkę wyjaśnień oraz składnie dokumentów w toku postępowania administracyjnego nie stanowiło okoliczności łagodzącej, która spowodowała przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania, gdyż działania te nie wykraczały poza obowiązek strony współdziałania z organem, zgodnie z wystosowanymi przez Prezesa wezwaniami.

Wobec powyższego, mają na uwadze, że w 2019 r. powód osiągnął obrót w wysokości (...) zł, Sąd przyjął, że wysokość kar nałożonych na powoda za stosowanie zakwestionowanych postanowień wzorca umowy powinna się kształtować na następującym poziomie:

1) z tytułu stosowania niedozwolonego postanowienia umownego we wzorcu umowy, wymienionego w punkcie I.1 sentencji decyzji: kwota bazowa kary na poziomie (...) obrotu Spółki (...), co daje w zaokrągleniu kwotę 107.755 zł, obniżona następnie na skutek miarkowania o 10%, co daję karę w wysokości 96.999,50 zł;

2) z tytułu stosowania niedozwolonego postanowienia umownego we wzorcu umowy, wymienionego w punkcie I.2 sentencji decyzji: kwota bazowa kary na poziomie (...)obrotu Spółki (...), co daje kwotę 143.673,42 zł, obniżona następnie na skutek miarkowania o 10%, co daję karę w wysokości 129.306,08 zł;

3) z tytułu stosowania niedozwolonego postanowienia umownego we wzorcu umowy, wymienionego w punkcie I.3 sentencji decyzji: kwota bazowa kary na poziomie(...) obrotu Spółki (...), co daje w zaokrągleniu kwotę 107.755 zł, obniżona następnie na skutek miarkowania o 10%, co daję karę w wysokości 96.999,50 zł;

4) z tytułu stosowania niedozwolonego postanowienia umownego we wzorcu umowy, wymienionego w punkcie I.4 sentencji decyzji: kwota bazowa kary na poziomie(...) obrotu Spółki (...), co daje w zaokrągleniu kwotę 161.632,60 zł, obniżona następnie na skutek miarkowania o 10%, co daję karę w wysokości 145.469,34 zł;

5) z tytułu stosowania niedozwolonego postanowienia umownego we wzorcu umowy, wymienionego w punkcie I.5 i I.12 sentencji decyzji: kwota bazowa kary na poziomie(...) obrotu Spółki (...), co daje kwotę 143.673,42 zł, obniżona następnie na skutek miarkowania o 10%, co daję karę w wysokości 129.306,08 zł;

6) z tytułu stosowania niedozwolonego postanowienia umownego we wzorcu umowy, wymienionego w punkcie I.6 sentencji decyzji: kwota bazowa kary na poziomie (...) obrotu Spółki (...), co daje w zaokrągleniu kwotę 107.755 zł, obniżona następnie na skutek miarkowania o 10%, co daję karę w wysokości 96.999,50 zł;

7) z tytułu stosowania niedozwolonego postanowienia umownego we wzorcu umowy, wymienionego w punkcie I.7 sentencji decyzji: kwota bazowa kary na poziomie (...) obrotu Spółki (...), co daje w zaokrągleniu kwotę 107.755 zł, obniżona następnie na skutek miarkowania o 10%, co daję karę w wysokości 96.999,50 zł;

8) z tytułu stosowania niedozwolonego postanowienia umownego we wzorcu umowy, wymienionego w punkcie I.8 i I.9 sentencji decyzji: kwota bazowa kary na poziomie (...) obrotu Spółki (...), co daje w przybliżeniu kwotę 89.795,88 zł, obniżona następnie na skutek miarkowania o 10%, co daję karę w wysokości 80.816,30 zł;

9) z tytułu stosowania niedozwolonego postanowienia umownego we wzorcu umowy, wymienionego w punkcie I.10, I.11 i I.13 sentencji decyzji: kwota bazowa kary na poziomie (...) obrotu Spółki (...), co daje kwotę 143.673,42 zł, obniżona następnie na skutek miarkowania o 10%, co daję karę w wysokości 129.306,08 zł.

Kary pieniężne we wskazanej powyżej wysokości nie przekraczają limitu wyznaczonego przepisami prawa, są adekwatne do wagi stwierdzonego naruszenia zakazu stosowania we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych, jak i do możliwości finansowych powoda, które zostały dokładnie przeanalizowane przez Sąd w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach sprawy. Dokumenty te były wystarczające do dokonania przedmiotowych ustaleń, dlatego na podstawie art. 235²§ 1 pkt 2 k.p.c., Sąd oddalił sformułowany w tym zakresie wniosek powoda o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron, z ograniczeniem do strony powodowej. Odnośnie sytuacji finansowej powoda, należy zgodzić się z Prezesem, że otwarcie postępowania układowego wobec powodowej Spółki nie może stanowić okoliczności uzasadniającej uchylanie się od odpowiedzialności za naruszenie zakazu przewidzianego w art. 23a uokik. Zdaniem Sądu, za utrzymaniem ustaleń Prezesa UOKiK, co do procentowych kwot bazowych, stanowiących podstawę wyliczenia wysokości poszczególnych kar, jak i modyfikacji tych kwot ze względu na występujące w danym przypadku okoliczności łagodzące i obciążające, przemawia nie tylko okoliczności, że kara pieniężna ma spełniać funkcję wychowawczą i prewencyjną, co oznacza, że ma ona zapobiegać naruszaniu zakazu z art. 23a uokik w przyszłości przez tego samego (prewencja szczególna), ale także innych przedsiębiorców (prewencja ogólna), ale ma ona także pełnić funkcję represyjną, tj. ma stanowić realnie odczuwalną dolegliwość dla ukaranego podmiotu. Jednocześnie, wysokość kar wymierzonych za poszczególne naruszenia, jak i ich suma, mieszczą się w granicach wyznaczonych w ustawie, nie przekraczają bowiem 10% obrotu osiągniętego przez powoda w roku poprzedzającym nałożenie kary, tj. w roku 2019.

Z tych wszystkich względów, na podstawie art. 479 ^31a § 1 i § 3 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję, w sposób określony w punkcie 1 sentencji wyroku, oraz oddalił odwołanie w pozostałym zakresie, wobec braku podstaw do jego uwzględnienia.

O kosztach postępowania orzeczono, zgodnie z wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik procesu przyjmując, że pozwany Prezes UOKiK uległ przeciwnikowi tylko w nieznacznym zakresie i wobec tego należy go uznać za wygrywającego sprawę. Na koszty należne pozwanemu od powoda, na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c., złożyło się wynagrodzenie radcy prawnego w wysokości 720 zł, ustalone na podstawie § 14 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

SSO Ewa Malinowska

Dodano: 25 czerwca 2025, Opublikował(a): Sylwia Zdrojkowska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Warszawie
Osoba, która wytworzyła informację: Sędzia Sądu Okręgowego Ewa Malinowska
Data wytworzenia informacji: 28 lutego 2023