Treść orzeczenia XVII AmA 22/13 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

XVII AmA 22/13 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Warszawie z 2015-03-16

Sygn. akt XVII AmA 22/13

WYROK

I.W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 marca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący: SSO Bogdan Gierzyński

Protokolant: sekretarz sądowy Ewa Naróg

po rozpoznaniu w dniu 16 marca 2015 roku w Warszawie na rozprawie

sprawy z odwołania (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek odwołania (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. od Decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 28 września 2012 roku nr RWA – (...)

1. uchyla zaskarżoną Decyzję;

2. nakazuje pobrać od (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – Kasy Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 900 zł (dziewięćset złotych) tytułem brakującej części opłaty od odwołania, której odwołujący się nie uiścił;

3. zasądza od Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na rzecz (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. kwotę 1000 zł (tysiąca złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Bogdan Gierzyński

XVII AmA 22/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 września 2012 roku, nr RWA – (...), Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów:

I. Na podstawie art. 27 ust. l i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50, póz. 331 ze zm.) oraz stosownie do treści art. 33 ust. 6 tej ustawy po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. uznał , że działanie (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. polegające na stosowaniu we wzorcach umownych postanowień o treści:

1. „W przypadku zmiany stawki podatku od towarów i usług (VAT) do dnia przeniesienia własności nieruchomości Cena ulegnie zmianie o kwotę odpowiadającą zmianie stawki podatku" (§ 3 ust. 3 in fine wzorca „Umowa o wybudowanie domu mieszkalnego w zabudowie bliźniaczej (...)"),

2. „Strony dopuszczają możliwość zmiany powierzchni działek będących przedmiotem przyrzeczonej sprzedaży, o których mowa w § 2 ust. 5 oraz dopuszczają możliwość zmiany powierzchni całkowitej Budynku w zakresie do 2% Ewentualna korekta powierzchni Budynku w zakresie przewidzianym wyżej nie wpłynie na wysokość Ceny" (§ 3 ust. 4 wzorca „Umowa o wybudowanie domu mieszkalnego w zabudowie bliźniaczej (...)"),

3. „Inwestor nie ponosi odpowiedzialności za niewykonanie niniejszej umowy z przyczyn niezależnych od Inwestora, w szczególności na skutek: Siły Wyższej, decyzji organów nadzoru budowlanego i administracji budowlanej lub ich braku z wyłączeniem niekorzystnych decyzji zawinionych działaniem Inwestora, zmiany przepisów, niezawinionych przez Inwestora opóźnień organów administracji, lub dysponentów mediów, warunków atmosferycznych nie pozwalających na prowadzenie budowy. W takich przypadkach Inwestorze ponosi żadnych negatywnych konsekwencji przewidzianych umową, w szczególności wynikających z przesunięcia terminu zakończenia budowy" (§ 5 ust. 3 in fine wzorca „Umowa o wybudowanie domu mieszkalnego w zabudowie bliźniaczej (...)"),

4. „Ewentualne spory (...) poddadzą się rozstrzygnięciu sądu powszechnego właściwego dla siedziby Inwestora (zapis na sąd właściwy)" (§ 10 ust. 7 in fine wzorca „Umowa o wybudowanie domu mieszkalnego w zabudowie bliźniaczej (...)"),

5. „Zbywca i Nabywcy oświadczają, że: dopuszczają zmianę powierzchni projektowej działki nr (....) w granicach do 5%, dopuszczają zmianę powierzchni budynku - niepowodującej jego rozkładu - do 5%" (§ 8 wzorca „Umowa przedwstępna sprzedaży"),

6. „W przypadku odstąpienia od umowy z winy Wykonawcy, zobowiązany on będzie zwrócić Nabywcy nominalną kwotę dokonanych przez niego wpłat oraz zobowiązany będzie do zapłaty kary umownej w wysokości 5% wartości niniejszej umowy, co wyczerpie wszelkie roszczenia Nabywcy" (§ 10 ust. 2 wzorca „Umowa przedwstępna sprzedaży"),

7. „Strony zgodnie oświadczają, że warunki niniejszej umowy zostały przez strony uzgodnione w drodze indywidualnych ustaleń" (§ 15 ust. 2 wzorca „Umowa przedwstępna sprzedaży"),

8. „Stawający oświadczają, że w związku z zawarciem niniejszej umowy sprzedaży nie zachowują wobec siebie żadnych roszczeń wynikających z powołanej umowy (...)" (§ 2 ust. 3 in fine wzorca „Umowa sprzedaży oraz oświadczenia o ustanowieniu służebności gruntowych"),

stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, polegającą na stosowaniu postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o których mowa w art. 479 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, póz. 286 z późn. zm.), co stanowi naruszenie art. 24 ust. 2 pkt l w zw. z art. 24 ust. l ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów - i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem:

-: 17 sierpnia 2011 r., w odniesieniu do praktyk określonych w punktach l, 2, 3 i 4 sentencji decyzji,
-: 5 marca 2011 r. w odniesieniu do praktyk określonych w punktach 5, 6 i 7 sentencji decyzji,

- l czerwca 2011 r. w odniesieniu do praktyki określonej w punkcie 8 sentencji decyzji.

II. Na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do treści art. 33 ust. 6 tej ustawy po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów nałożył na (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. karę pieniężną w wysokości 12 826 złotych płatną do budżetu państwa z tytułu naruszeń określonych w pkt. I sentencji decyzji.

Przedmiotową decyzję zaskarżył powód – (...) sp. z o.o. w W..

Zaskarżonej decyzji zarzucił błędne ustalenie jakoby wskazane w decyzji zapisy umów zawieranych przez spółkę (...) sp. z o.o. stanowiły praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, przy czym błędnie – w zakresie samego założenia stwierdzonej przez Prezesa UOKiK niedozwolonej praktyki – ustalone zostało, że zapisy umów stosowanych przez spółkę pozostają w swojej treści tożsame z zapisami, których dotyczą przytoczone w uzasadnieniu decyzji wyroki Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Powołując się na ww. zarzut powód wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji i zasądzenie na rzecz spółki (...) sp. z o.o. zwrotu kosztów postępowania w sprawie.

Z ostrożności procesowej powód wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez orzeczenie o nienakładaniu na spółkę (...) sp. z o.o. kary pieniężnej wobec zaprzestania przez spółkę stosowania zakwestionowanych zapisów umów, co nastąpiło jeszcze przed wszczęciem postępowania w sprawie niniejszej.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany – Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wniósł o jego oddalenie w całości oraz zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

(...) z o.o. z siedzibą w W. prowadzi działalność gospodarczą m.in. w zakresie wykonywania robót budowlanych związanych ze wznoszeniem budynków mieszkalnych i niemieszkalnych. Przedsiębiorstwo to wpisane jest do Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem (...).

W ramach prowadzonej działalności spółka (...) z o.o. z siedzibą w W. w 2010 roku wykorzystywała w stosunkach z konsumentami wzorce umowne o nazwie: „Umowa o wybudowanie domu mieszkalnego w zabudowie bliźniaczej nr (...)”, „Umowa przedwstępna sprzedaży” oraz „Umowa sprzedaży oraz oświadczenie o ustanowieniu służebności gruntowych”.

Ww. wzorce zawierały m.in. następujące postanowienia:

7. „Strony zgodnie oświadczają, że warunki niniejszej umowy zostały przez strony uzgodnione w drodze indywidualnych ustaleń" (§ 15 ust. 2 wzorca „Umowa przedwstępna sprzedaży"),

W okresie stosowania ww. klauzul, w rejestrze klauzul uznanych za niedozwolone prowadzonym przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o którym mowa w art. 479⁴ k.p.c. znajdowały się następujące postanowienia:

- „W przypadku wystąpienia w trakcie realizacji budowy niekorzystnych warunków atmosferycznych takich jak np. niskie temperatury poniżej -5 stopni C, ulewne deszcze trwające przez co najmniej 30 dni lub też wystąpienia innych podobnych i niezależnych od Sprzedającego przeszkód, Sprzedający zastrzega sobie prawo do przedłużenia terminów, o których mowa w ust. l o czas trwania tych przeszkód, nie dłużej niż o 3 miesiące." postanowienie wpisane do rejestru pod numerem 883 (wyrok SOKiK z dnia 18 maja 2005 r., sygn. akt XVII AmC 86/03);

-: „Opóźnienia wywołane decyzjami administracyjnymi lub ich brakiem, w wyniku zmiany przepisów, powstałe w wyniku działania siły wyższej oraz innych niezależnych od Sprzedającego przeszkód spowoduje odpowiednie przesunięcie terminów rozpoczęcia budowy i oddania przedmiotu umowy Kupującemu." - postanowienie wpisane do rejestru pod numerem 882 (wyrok SOKiK z dnia 18 maja 2005 r., sygn. akt XVII AmC 86/03);
-: „Właściwym dla rozstrzygnięcia sporów wynikających z regulaminu świadczenia usług jest sąd powszechny właściwy dla siedziby operatora" - postanowienie wpisane do rejestru pod numerem 565 (wyrok SOKiK z dnia 29 września 2005 r., sygn. akt XVII AmC 57/03);
-: „Wszelkie spory rozstrzygać będzie Sąd dla M. K." - postanowienie wpisane do rejestru pod numerem 397 (wyrok SOKiK z dnia 12 stycznia 2005 r., sygn. akt XVII AmC 13/04);

- „Dokonanie przez Sprzedającego zwrotu wpłaconych przez Kupującego kwot wraz z odsetkami na zasadach określonych w ust. l wyczerpuje pomiędzy stronami wszelkie roszczenia, wynikające z niewykonania umowy przez Sprzedającego" - postanowienie wpisane do rejestru pod numerem 890 (wyrok SOKiK z dnia 18 maja 2005 r., sygn. akt XVII AmC 86/03);

- „Korzystając z prawa do indywidualnego uzgodnienia warunków umowy wnoszę o zmianę następujących elementów umowy: poprzez nadanie im brzmienia jak w załączniku do umowy. Pozostałe nie wymienione wyżej postanowienia umowy uważam za indywidualnie uzgodnione, akceptując je bez zastrzeżeń co potwierdzam własnoręcznym podpisem, znając skutki prawne postanowień umowy" - postanowienie wpisane do rejestru pod numerem 461 (wyrok SOKiK z dnia 11 stycznia 2005 r., sygn. akt XVII AmC 70/04);

- „Strony oświadczają, że rozliczenie z tytułu umowy sprzedaży dokumentowanej niniejszym aktem notarialnym pomiędzy Spółką a kupującymi zostały dokonane, a zatem wszelkie wzajemne roszczenia wynikające z łącznego ich stosunku prawnego uznają za zaspokojone i wygasłe." - postanowienie wpisane do pod numerem 1504 (wyrok SOKiK z dnia 28 lutego 2008 r., sygn. akt XVII AmC 89/07).

Wzorzec „Umowa o wybudowanie domu mieszkalnego w zabudowie bliźniaczej (...)" zawierający zacytowane powyżej postanowienia umowne był stosowany przez Spółkę do dnia 16 sierpnia 2011 r., wzorzec „Umowa przedwstępna sprzedaży" do dnia 4 marca 2011 r., natomiast wzorzec „Umowa sprzedaży oraz oświadczenia o ustanowieniu służebności gruntowych” do dnia 31 maja 2011 r. W ww. datach po raz ostatni spółka zawarła umowy na podstawie zakwestionowanych przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wzorców.

W 2011 roku spółka (...) z o.o. z siedzibą w W. osiągnęła przychód w wysokości (...) zł.

Powyższe fakty są bezsporne pomiędzy stronami postępowania. Na podstawie posiadanych dokumentów nie budzą one wątpliwości Sądu. W związku z powyższym stan faktyczny w przedmiotowej sprawie został ustalony jak wyżej.

W tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Sąd Okręgowy podziela stanowisko zajęte przez Sąd Najwyższy w Wyroku z dnia 12 lutego 2014 r. sygn. III SK 18/13, że w odniesieniu do art. 24 ust. 1 uokik zdecydowanie przeważa w praktyce (postanowienie Sądu Najwyższego z 13 grudnia 2012 r., III SK 25/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 6 grudnia 2012 r., VI ACa 861/12; wyroki SOKiK z 15 lipca 2010 r., XVII Ama 28/09; z 23 sierpnia 2010 r., XVII AmA 86/09; z 23 maja 2011 r., XVII Ama 212/09; z 23 maja 2011 r., XVII Ama 212/09; z 24 maja 2012 r., XVII Ama 31/11; z 14 stycznia 2013 r., XVII Ama 85/11; z 24 kwietnia 2013 r., XVII Ama 63/10) i piśmiennictwie pogląd, zgodnie z którym do stwierdzenia, że dane zachowanie przedsiębiorcy jest bezprawne, niezbędne jest sięgnięcie do innych niż ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów z 2007 r. przepisów prawa nakładających na przedsiębiorcę określony obowiązek (nakaz / zakaz) w obrocie konsumenckim (A. Wędrychowska-Karpińska, A. Wiercińska-Krużewska [w:] Stawicki, Stawicki, Ustawa, s. 539).

Z wcześniejszego orzecznictwa Sądu Najwyższego dotyczącego tzw. rozszerzonej prawomocności wpisu postanowienia wzorca umowy do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone (wyroki Sądu Najwyższego z 20 września 2013 r., II CSK 708/12; z 23 października 2013 r., IV CSK 142/13; postanowienie Sądu Najwyższego z 16 września 2011 r., I CSK 676/10; uchwały Sądu Najwyższego z 7 października 2008 r., III CZP 80/08, OSNC 2009 nr 9, poz. 118; z 13 stycznia 2011 r., III CZP 119/10, OSNC 2011 nr 9, poz. 95) wynika zaś, że zachowaniu polegającemu na stosowaniu przez innego przedsiębiorcę postanowień wzorca umowy wpisanych do rejestru, o którym mowa w art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z 2007 r., nie można przypisać bezprawności. Nie jest to bowiem zachowanie sprzeczne z ukształtowanymi w Kodeksie postępowania cywilnego zasadami funkcjonowania rejestru i skutkami wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za postanowienie niedozwolone w ramach tzw. abstrakcyjnej kontroli wzorców umów. Dlatego w piśmiennictwie już wcześniej wskazywano, że art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy znajduje zastosowanie wyłącznie do przedsiębiorcy, który nie stosuje się do orzeczonego zakazu wykorzystywania niedozwolonych postanowień umowy (w szczególności zob. M. Rejdak, Postępowanie w sprawie uznanie za niedozwolone postanowień wzorca umowy. Komentarz, Warszawa 2009, s. 133 i 138; R. Trzaskowski, Przesłanki i skutki uznania postanowień wzorca umowy za niedozwolone (art. 479³⁶- 479⁴⁵ k.p.c.) [w:] red. E. Holewińska-Łapińska, Prawo w działaniu. 6. Sprawy cywilne, Warszawa 2008, s. 238).

W dalszej kolejności należy stwierdzić, że w argumentacji zawartej w uzasadnieniu uchwały III SZP 3/06 odwołano się w szerokim zakresie do potrzeby zapewnienia efektywności dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. Urz. UE 1993 L 95, wydanie specjalne polskie Dz.U.UE-sp.15-2-288, dalej jako Dyrektywa 93/13).

Ze względów wynikających z zasad unijnego prawa intertemporalnego dotyczących przystępujących do Unii Europejskiej nowych państw członkowskich, Sąd Najwyższy nie mógł w tej sprawie wystąpić z odpowiednim pytaniem prejudycjalnym. W dacie podejmowania uchwały III SZP 3/06 nie było zaś orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej jako TSUE) dotyczącego bezpośrednio kwestii efektywnej realizacji w porządku krajowym wymogów wynikających z art. 7 dyrektywy 93/13.

Sytuacja w tym zakresie zmieniła się z chwilą wydania przez TSUE wyroku z 26 kwietnia 2012 r. w sprawie C-472/10 I., w którym Trybunał wypowiedział się w przedmiocie wykładni art. 7 dyrektywy 93/13. Z uzasadnienia tego wyroku wynika jednoznacznie, że w ocenie TSUE, skuteczna realizacja celu zakładanego przez art. 7 dyrektywy 93/13 „wymaga […] by postanowienia umowne ujęte we wzorcu umowy konsumenckiej uznane za nieuczciwe wskutek powództwa o zaniechanie naruszeń wytoczonego przeciwko zainteresowanemu przedsiębiorcy […] nie wiązały ani tych konsumentów, którzy byli stronami postępowania o zaniechanie naruszeń, ani też tych konsumentów, którzy zawarli z tym przedsiębiorcą umowę, do której stosuje się ten sam wzorzec umowy” (pkt 38). W dalszej kolejności TSUE stwierdził, że „zastosowanie […] sankcji nieważności nieuczciwego postanowienia umownego, skutecznej względem wszystkich konsumentów, którzy zawarli umowę konsumencką, do której stosuje się ten sam wzorzec umowy, zapewnia, że konsumenci ci nie będą związani omawianym postanowieniem” (pkt 40). Z przywołanego orzeczenia wynika jednoznacznie, że w ocenie TSUE taka interpretacja art. 479⁴³ k.p.c., jaką przyjęto w powołanym powyżej orzecznictwie Izby Cywilnej Sądu Najwyższego, odpowiada wymogom wynikającym z art. 7 dyrektywy 93/13 i nie ma potrzeby odwoływania się do zasady efektywności prawa unijnego w celu poszerzenia zakresu skutków wpisu postanowienia do rejestru niedozwolonych postanowień.

Ze sprawy C-472/10 I. zatem jednoznacznie wynika, że sprzeczne z dyrektywą 93/13, jako jedną z dyrektyw wymienioną w załączniku I, nie jest stosowanie postanowień wzorca wpisanego do rejestru postanowień uznanych za niedozwolone przez jakiegokolwiek innego przedsiębiorcę, ale tylko przez przedsiębiorcę, który uczestniczył w postępowaniu zakończonym wpisem do rejestru.

W związku z powyższym podzielić należy pogląd, iż praktyką naruszającą zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów może być dalsze stosowanie postanowienia, którego treść jest identyczna z treścią postanowienia, które zostało wpisane do rejestru, tylko przez tego samego przedsiębiorcę, który uczestniczył w postępowaniu zakończonym wpisem do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone. Z uwagi na zasady ustalania niedozwolonego charakteru postanowienia wzorca umowy nie jest możliwe traktowanie jako praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów zachowania innego przedsiębiorcy, polegającego na stosowaniu postanowień wpisanych do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone i nakładanie kar pieniężnych z tego tytułu (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2014 r. sygn. III SK 18/13, Lex nr 1448753).

Mając powyższe na względzie, uwzględniając fakt, że postanowienia tożsame z postanowieniami o których mowa w punkcie I zaskarżonej Decyzji nie były wpisane do rejestru postanowień niedozwolonych w związku z praktyką powoda Sąd uznał, że zasadny jest zarzut naruszenia art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w odniesieniu do zaskarżonej Decyzji.

Z tych względów zaskarżoną Decyzję należało uchylić w całości wobec braku podstaw do jej wydania (art.479 ^31a § 3 k.p.c.).

O obowiązku uiszczenia przez powoda brakującej części opłaty od odwołania Sąd orzekł na podstawie art. 108 § 1 zd. 1 k.p.c. w zw. z art. 3 ust. 1 i 2 pkt 9 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, mając na względzie fakt, że uiścił on jedynie część opłaty od odwołania (100 zł), w sytuacji, gdy zgodnie z art. 32 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych opłata ta wynosi 1000 zł.

O kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku sporu, zasądzając na rzecz powoda koszty procesu według norm przepisanych (art. 98 § 1 k.p.c.).

SSO Bogda Gierzyński

Dodano: 23 maja 2019, Opublikował(a): Wioleta Żochowska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Warszawie
Osoba, która wytworzyła informację: Bogdan Gierzyński
Data wytworzenia informacji: 16 marca 2015