Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 sierpnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący: SSO Bogdan Gierzyński

Protokolant: sekretarz sądowy Irmina Bartochowska

po rozpoznaniu w dniu 11 sierpnia 2014 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z odwołania A. P.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek odwołania A. P. od Decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 21 grudnia 2012 roku nr (...)

1.  uchyla zaskarżoną decyzję w całości;

2.  zasądza od Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na rzecz A. P. kwotę 1360 zł (tysiąc trzysta sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Bogdan Gierzyński

XVII AmA 31/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 grudnia 20012 r., nr (...), Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów:

I.  Na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 w zw. z art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów po przeprowadzeniu postępowania w sprawie podejrzenia stosowania przez A. P., prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) Zakład Budowlany (...) w Ł. praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie A. P., prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) Zakład Budowlany (...) w Ł., polegające na stasowaniu we wzorcu umowy pn. „Umowa zobowiązująca do wybudowania lokalu mieszkalnego oraz do ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży tego lokalu nr …../2011” postanowień wpisanych do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479 ⁴⁵ Kodeksu postępowania cywilnego, o treści:

1.  „W przypadku zmian przepisów dotyczących opodatkowania w okresie od zawarcia umowy notarialnej przeniesienia własności w stosunku do stanu prawnego z dnia podpisania Umowy Sprzedający dokona zmiany kwoty odpowiedniego składnika ceny, o kwotę należnego Podatku, obliczoną zgodnie z właściwymi przepisami obowiązującymi w dacie zawarcia umowy sprzedaży Lokalu Mieszkalnego.”,

2.  „Jeżeli kupujący nie dokona wpłaty pierwszej raty w terminie określonym w ust. 1 niniejszego paragrafu, niniejszej Umowy traci swą ważność /wygasa/ ze skutkiem natychmiastowym, bez konieczności pisemnego wypowiedzenia przez Sprzedającego.”,

3.  „(…) przez czas 18 – stu miesięcy od daty sprzedaży ostatniego Lokalu w inwestycji (…), Sprzedający zastrzega sobie prawo zarządzania nieruchomością wspólną, za stosowną odpłatnością ustaloną wedle stawek rynkowych, dla siebie lub też wskazanej przez siebie osoby trzeciej.”,

4.  „Spory mogące powstać pomiędzy Stronami na gruncie niniejszej Umowy będą rozpoznawane przez sąd powszechny właściwy dla siedziby Sprzedającego.”,

i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 1 czerwca 2011 r.

II.  Na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów nałożył na A. P., prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) Zakład Budowlany (...) w Ł., karę pieniężną, płatną do budżetu państwa, w wysokości 5.081 zł z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zakresie opisanym w punkcie I sentencji decyzji.

III.  Na podstawie art. 77 ust. 1 w związku z art. 80 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz art. 263 § 1 i art. 264 § 1 ustawy Kodeks postępowania administracyjnego w zw. z art. 83 powołanej na wstępie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stosownie do art. 33 ust. 6 tej ustawy, postanowił obciążyć A. P., prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) Zakład Budowlany (...) w Ł. kosztami postępowania administracyjnego w kwocie 82,80 zł oraz zobowiązał A. P., prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) Zakład Budowlany (...) w Ł. do ich zwrotu Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

Przedmiotową decyzję w całości zaskarżył powód - A. P..

Zaskarżonej decyzji powód zarzucił:

1.  Naruszenie przepisów prawa materialnego oraz postępowania, mianowicie przepisów:

a.  Art. 27 ust. 1 i 2 w zw. z art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 w związku z art. 105 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów polegające na wszczęciu i prowadzeniu postępowania w sprawie dopuszczenia się przez Przedsiębiorcę praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, w sytuacji gdy pomiędzy zakończeniem stosowania przez Skarżącego wzorca umownego stanowiącego rzekome źródło naruszenia interesów konsumentów, a datą wszczęcia postępowania minął ponad rok;

b.  Art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 84 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów a to poprzez dowolną a nie swobodną ocenę dowodów zgromadzonych w sprawie, polegającą na bezzasadnym uznaniu, że Skarżący zaprzestał stosowania wzorca umowy przedłożonego do akt postępowania przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w dniu 1 czerwca 2011 r., podczas gdy wzorzec ten faktycznie przestał obowiązywać już w roku 2009;

c.  Art. 106 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 111 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez ustalenie wysokości nałożonej kary pieniężnej z pominięciem stopnia oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy;

d.  Art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez:

- jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że wynikającą z naruszenia przepisów ustawy odpowiedzialność Przedsiębiorcy może być nałożona niezależnie od winy;

- nieprawidłowe w związku z naruszeniem art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 84 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów uzasadnienie nałożenia na Skarżącego odpowiedzialności z tytułu naruszenia ustawy polegające na braku właściwego uzasadnienia przypisania Skarżącemu winy;

e.  Art. 8 Kodeksu postępowania administracyjnego w związku z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez przeprowadzenie postępowania w sposób niebudzący zaufania jego uczestników do władzy publicznej, wynikające z naruszenia w toku postępowania przed Organem przepisów regulujących jego tryb, a to zwłaszcza art. 105 a w związku z art. 50 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Powołując się na ww. zarzuty powód wniósł o uchylenie w całości zaskarżonej decyzji i umorzenie postępowania, ewentualnie zmianę zaskarżonej decyzji w zakresie wysokości nałożonej kary pieniężnej oraz zasądzenie na rzecz Skarżącego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany – Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

Powód - A. P. jest przedsiębiorcą świadczącym usługi związane z produkcją wyrobów budowlanych z betonu. Przedsiębiorca ten prowadził również działalność gospodarczą w zakresie wznoszenia budynków mieszkalnych i niemieszkalnych oraz kupna i sprzedaży nieruchomości na własny rachunek.

W związku z prowadzoną działalnością powód stosował wzorzec umowny o nazwie: „Umowa zobowiązująca do wybudowania lokalu mieszkalnego oraz do ustanowienia odrębnej własności i sprzedaży tego lokalu nr…/2011”, który oferowany był również konsumentom. Wzorzec ten zawierał postanowienia zakwestionowane przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Fakty te zostały ustalone przez Sąd na podstawie wyjaśnień powoda składanych w toku postępowania administracyjnego, w szczególności pisma z dnia 16 sierpnia 2011 r. oraz załączonych do niego wzorców umownych (dowód: pismo powoda wraz z załącznikami z dnia 16 sierpnia 2011 r., k. 5 – 16 akt adm.). Jednym z załączonych do ww. pisma wzorców był wzorzec zakwestionowany w decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W nazwie tego wzorca wprost wymieniony jest rok 2011 jako rok zawierania umów. Wzorzec ten był przystosowany do sprzedaży mieszkań w 2011 r., o czym świadczy m.in. wysokość stawki podatku Vat odpowiadająca ustawowej wysokości tego podatku na 2011 rok. Podkreślić należy, iż na początku 2011 r. powód miał do sprzedania dwa lokale znajdujące się w wybudowanym przez niego budynku zlokalizowanym w miejscowości K. ul. (...). Do inwestycji tej zastosowanie miały postanowienia wzorców umów stosowane przez powoda w poprzednich latach (od roku 2007), które zawierały zakwestionowane przez pozwanego postanowienia umowne. Podkreślić należy, iż fakt, że w 2011 r. powód nie zawarł umowy z wykorzystaniem zakwestionowanego wzorca nie przesądza o niestosowaniu przez niego tego wzorca. Decydujące bowiem znaczenie w tej mierze należy przypisać faktowi przygotowania przez powoda wzorca w celu wykorzystania go w stosunkach z konsumentami i jego oferowanie konsumentom, co w niniejszej sprawie miało miejsce. Zaznaczyć przy tym należy, iż faktyczne zakończenie budowy inwestycji również nie wykluczało stosowania zakwestionowanego wzorca. Jak słusznie bowiem podkreślił pozwany, zgodnie z § 6 zakwestionowanego wzorca powód określił zakończenie budowy na chwilę podpisania protokołu uzyskania pozwolenia na użytkowanie budynku, co nastąpiło dopiero w kwietniu 2011 r. Do tej chwili powód oferował konsumentom możliwość zawarcia umowy z wykorzystaniem zakwestionowanego wzorca.

Mając powyższe na względzie Sąd stwierdził, iż ustalenia faktyczne w powyższym zakresie zostały przez pozwanego dokonane w sposób prawidłowy.

W tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela stanowisko zajęte przez Sąd Najwyższy w Wyroku z dnia 12 lutego 2014 r. sygn. III SK 18/13, że w odniesieniu do art. 24 ust. 1 uokik zdecydowanie przeważa w praktyce (postanowienie Sądu Najwyższego z 13 grudnia 2012 r., III SK 25/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 6 grudnia 2012 r., VI ACa 861/12; wyroki SOKiK z 15 lipca 2010 r., XVII Ama 28/09; z 23 sierpnia 2010 r., XVII AmA 86/09; z 23 maja 2011 r., XVII Ama 212/09; z 23 maja 2011 r., XVII Ama 212/09; z 24 maja 2012 r., XVII Ama 31/11; z 14 stycznia 2013 r., XVII Ama 85/11; z 24 kwietnia 2013 r., XVII Ama 63/10) i piśmiennictwie pogląd, zgodnie z którym do stwierdzenia, że dane zachowanie przedsiębiorcy jest bezprawne, niezbędne jest sięgnięcie do innych niż ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów z 2007 r. przepisów prawa nakładających na przedsiębiorcę określony obowiązek (nakaz / zakaz) w obrocie konsumenckim (A. Wędrychowska-Karpińska, A. Wiercińska-Krużewska [w:] Stawicki, Stawicki, Ustawa, s. 539).

Z wcześniejszego orzecznictwa Sądu Najwyższego dotyczącego tzw. rozszerzonej prawomocności wpisu postanowienia wzorca umowy do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone u (wyroki Sądu Najwyższego z 20 września 2013 r., II CSK 708/12; z 23 października 2013 r., IV CSK 142/13; postanowienie Sądu Najwyższego z 16 września 2011 r., I CSK 676/10; uchwały Sądu Najwyższego z 7 października 2008 r., III CZP 80/08, OSNC 2009 nr 9, poz. 118; z 13 stycznia 2011 r., III CZP 119/10, OSNC 2011 nr 9, poz. 95) wynika zaś, że zachowaniu polegającemu na stosowaniu przez innego przedsiębiorcę postanowień wzorca umowy wpisanych do rejestru, o którym mowa w art. 24 ust. 2 pkt 1 uokik z 2007 r., nie można przypisać bezprawności. Nie jest to bowiem zachowanie sprzeczne z ukształtowanymi w k.p.c. zasadami funkcjonowania rejestru i skutkami wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za postanowienie niedozwolone w ramach tzw. abstrakcyjnej kontroli wzorców umów. Dlatego w piśmiennictwie już wcześniej wskazywano, że art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy znajduje zastosowanie wyłącznie do przedsiębiorcy, który nie stosuje się do orzeczonego zakazu wykorzystywania niedozwolonych postanowień umowy (w szczególności zob. M. Rejdak, Postępowanie w sprawie uznanie za niedozwolone postanowień wzorca umowy. Komentarz, Warszawa 2009, s. 133 i 138; R. Trzaskowski, Przesłanki i skutki uznania postanowień wzorca umowy za niedozwolone (art. 479 ³⁶- 479 ⁴⁵ k.p.c.) [w:] red. E. Holewińska-Łapińska, Prawo w działaniu. 6. Sprawy cywilne, Warszawa 2008, s. 238).

W dalszej kolejności należy stwierdzić, że w argumentacji zawartej w uzasadnieniu uchwały III SZP 3/06 odwołano się w szerokim zakresie do potrzeby zapewnienia efektywności dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. Urz. UE 1993 L 95, wydanie specjalne polskie Dz.U.UE-sp.15-2-288, dalej jako Dyrektywa 93/13).

Ze względów wynikających z zasad unijnego prawa intertemporalnego dotyczących przystępujących do Unii Europejskiej nowych państw członkowskich, Sąd Najwyższy nie mógł w tej sprawie wystąpić z odpowiednim pytaniem prejudycjalnym. W dacie podejmowania uchwały III SZP 3/06 nie było zaś orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej jako TSUE) dotyczącego bezpośrednio kwestii efektywnej realizacji w porządku krajowym wymogów wynikających z art. 7 dyrektywy 93/13.

Sytuacja w tym zakresie zmieniła się z chwilą wydania przez TSUE wyroku z 26 kwietnia 2012 r. w sprawie C-472/10 I., w którym Trybunał wypowiedział się w przedmiocie wykładni art. 7 dyrektywy 93/13. Z uzasadnienia tego wyroku wynika jednoznacznie, że w ocenie TSUE, skuteczna realizacja celu zakładanego przez art. 7 dyrektywy 93/13 „wymaga […] by postanowienia umowne ujęte we wzorcu umowy konsumenckiej uznane za nieuczciwe wskutek powództwa o zaniechanie naruszeń wytoczonego przeciwko zainteresowanemu przedsiębiorcy […] nie wiązały ani tych konsumentów, którzy byli stronami postępowania o zaniechanie naruszeń, ani też tych konsumentów, którzy zawarli z tym przedsiębiorcą umowę, do której stosuje się ten sam wzorzec umowy” (pkt 38). W dalszej kolejności TSUE stwierdził, że „zastosowanie […] sankcji nieważności nieuczciwego postanowienia umownego, skutecznej względem wszystkich konsumentów, którzy zawarli umowę konsumencką, do której stosuje się ten sam wzorzec umowy, zapewnia, że konsumenci ci nie będą związani omawianym postanowieniem” (pkt 40). Z przywołanego orzeczenia wynika jednoznacznie, że w ocenie TSUE taka interpretacja art. 479 ⁴³ k.p.c., jaką przyjęto w powołanym powyżej orzecznictwie Izby Cywilnej Sądu Najwyższego, odpowiada wymogom wynikającym z art. 7 dyrektywy 93/13 i nie ma potrzeby odwoływania się do zasady efektywności prawa unijnego w celu poszerzenia zakresu skutków wpisu postanowienia do rejestru niedozwolonych postanowień.

Ze sprawy C-472/10 I. zatem jednoznacznie wynika, że sprzeczne z dyrektywą 93/13, jako jedną z dyrektyw wymienioną w załączniku I, nie jest stosowanie postanowień wzorca wpisanego do rejestru postanowień uznanych za niedozwolone przez jakiegokolwiek innego przedsiębiorcę, ale tylko przez przedsiębiorcę, który uczestniczył w postępowaniu zakończonym wpisem do rejestru.

Mając powyższe na względzie, za zasadny należy uznać zarzut naruszenia art. 24 ust. 2 pkt 1 uokik, a w konsekwencji uwzględnienia tego zarzutu za zasadne należy uznać także zarzuty dotyczące zastosowania art. 106 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz art. 26 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

Z tych względów zaskarżoną Decyzję należało uchylić wobec braku podstaw do jej wydania (art.479 ^31a § 3 k.p.c.).

O kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku sporu, zasądzając na rzecz powoda koszty procesu według norm przepisanych (art.98 k.p.c.).

SSO Bogdan Gierzyński