XVII AmA 34/22 - wyrok Sąd Okręgowy w Warszawie z 2024-04-22
Sygn. akt XVII AmA 34/23
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 kwietnia 2024 roku
Sąd Okręgowy w Warszawie XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:
Przewodniczący: Sędzia SO Dariusz Dąbrowski
Protokolant: starszy sekretarz sądowy Iwona Hutnik
po rozpoznaniu w dniu 18 marca 2024 roku w Warszawie
na rozprawie
sprawy z odwołania (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w O. i (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w D.
przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
przy udziale zainteresowanego Firma (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w M.
o zawarcie porozumienia ograniczającego konkurencję
na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
z dnia 16 grudnia 2021 roku Nr DOK-6/2021
1. oddala odwołania,
2. zasądza od powodów (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w O. i (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w D. na rzecz pozwanego Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwoty po 720 zł (siedemset dwadzieścia złotych) z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu,
3. nakazuje pobrać od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w O. i (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w D. na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Warszawie kwoty po 267,95 zł (dwieście sześćdziesiąt siedem złotych dziewięćdziesiąt pięć groszy) tytułem wydatków pokrytych tymczasowo z sum Skarbu Państwa.
SSO Dariusz Dąbrowski
UZASADNIENIE WYROKU ZAWIERA INORMACJE STANOWIĄCE TAJEMNICĘ PRZEDSIĘBIORSTWA ( INFORMACJE CHRONIONE) – wersja jawna
Sygn. akt XVII AmA 34/22
Uzasadnienie wyroku z 22 kwietnia 2024 r.
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej jako: „Prezes UOKiK”), decyzją z 16 grudnia 2021 r., Nr DOK-6/2021:
I. Na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (tekst jednolity: Dz. U. z 2021 r., poz. 275, dalej jako: „uokik”) oraz art. 3 ust. 1 i art. 5 Rozporządzenia Rady UE nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82 Traktatu (Dz. Urz. UE L 1 z 4.1.2003 r., wersja skonsolidowana Dz. Urz. UE L 148 z 11.6.2009 r.) uznał za praktykę ograniczającą konkurencję na krajowym rynku obrotu detalicznego ciężarówkami udział:
- (...) sp. z o.o. z siedzibą w O.;
- Firmy (...) sp. z o.o. z siedzibą w M.;
- (...) sp. z o.o. z siedzibą w D.;
w porozumieniu w rozumieniu art. 4 pkt 5 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, a zarazem porozumieniu lub praktyce uzgodnionej w rozumieniu art. 101 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE C 202 z 7.6.2016 r., s. 1–388), polegającym na dokonaniu podziału rynku w odniesieniu do pojazdów ciężarowych marki (...) nabywanych przez klientów końcowych w drodze zamówień publicznych, co stanowi naruszenie art. 6 ust. 1 pkt 3 oraz 7 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz art. 101 ust. 1 lit. c) Traktu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.
II. Na podstawie art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (tekst jednolity: Dz. U. z 2021 r., poz. 275) oraz art. 5 Rozporządzenia Rady UE nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82 Traktatu (Dz. Urz. UE L 1 z 4.1.2003 r., wersja skonsolidowana Dz. Urz. UE L 148 z 11.6.2009 r.) Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nakazał:
- (...) sp. z o.o. z siedzibą w O.;
- Firmie (...) sp. z o.o. z siedzibą w M.;
- (...) sp. z o.o. z siedzibą w D.;
zaniechanie praktyki, o której mowa w punkcie I sentencji, w zakresie, w jakim nie została ona zaniechana.
III. Na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (tekst jednolity: Dz. U. z 2021 r., poz. 275) oraz art. 5 Rozporządzenia Rady UE nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82 Traktatu (Dz. Urz. UE L 1 z 4.1.2003 r., wersja skonsolidowana Dz. Urz. UE L 148 z 11.6.2009 r.) Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z tytułu naruszenia zakazów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 3 oraz 7 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz w art. 101 ust. 1 lit. c) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w sposób, o którym mowa w punkcie I sentencji niniejszej decyzji, nałożył na:
(i) (...) sp. z o.o. z siedzibą w O. karę pieniężną w wysokości 1 293 994,21 zł płatną do budżetu państwa;
(ii) (...) sp. z o.o. z siedzibą w D. karę pieniężną w wysokości 709 070,06 zł płatną do budżetu państwa.
IV. Na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 1 i 2 w związku z art. 89a ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (tekst jednolity: Dz. U. z 2021 r., poz. 275) oraz art. 5 Rozporządzenia Rady UE nr 1/2003 z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82 Traktatu (Dz. Urz. UE L 1 z 4.1.2003 r., wersja skonsolidowana Dz. Urz. UE L 148 z 11.6.2009 r.) Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z tytułu naruszenia zakazów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 3 oraz 7 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz w art. 101 ust. 1 lit. c) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w sposób, o którym mowa w punkcie I sentencji decyzji, nałożył na Firmę (...) sp. z o.o. z siedzibą w M. karę pieniężną w wysokości 652 766,09 zł płatną do budżetu państwa.
V. Na podstawie art. 77 ust. 1 oraz art. 80 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (tekst jednolity: Dz. U. z 2021 r., poz. 275) oraz na podstawie art. 263 i art. 264 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity: Dz. U. z 2020 r., poz. 735 ze zm.) w związku z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów obciążył kosztami postępowania antymonopolowego następujące podmioty:
- (...) sp. z o.o. z siedzibą w O. w kwocie 180 zł;
- Firmę (...) sp. z o.o. z siedzibą w M. w kwocie 194 zł;
- (...) sp. z o.o. z siedzibą w D. w kwocie 165 zł;
i zobowiązał do uiszczenia tych kosztów na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się niniejszej decyzji.
W ustawowym terminie, przedsiębiorcy: (...) sp. z o.o. z siedzibą w O. oraz (...) sp. z o.o. z siedzibą w D., wnieśli odwołania od tej decyzji do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
(...) sp. z o.o. z siedzibą w O. zaskarżył ww. decyzję w całości. Zaskarżonej decyzji zarzucił:
1) Naruszenie przepisu art. 6 ust. 1 pkt 3) i pkt 7) w zw. z art. 4 pkt 1) i pkt 5) Ustawy oraz przepisu art. 101 ust. 1 lit. c) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej („TFUE”) poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że Powód stosował praktykę ograniczającą konkurencję na krajowym rynku obrotu detalicznego ciężarówkami i dokonał wraz z Firmą (...) sp. z o.o. z siedzibą w M. podziału rynku w odniesieniu do pojazdów ciężarowych marki (...) nabywanych przez klientów końcowych w drodze zamówień publicznych, podczas gdy stan faktyczny rozpatrywanej sprawy nie daje podstaw do takiego ustalenia, a wręcz wskazuje na to, że zarzucane naruszenie zostało dokonane przez Pana K. K. (dalej jako: (...) ), albowiem:
a) KK był w okresie zarzucanego Spółkom naruszenia samodzielnym przedsiębiorcą, powiązanym z (...) (a nie z (...)) wyłącznie umową o świadczenie usług;
b) KK działał w ukryciu, wymieniając w sposób poufny informacje z członkiem swojej rodziny (swoim szwagrem) będącym kontrahentem świadczącym usługi na rzecz konkurenta Spółek (tj. (...));
c) Spółki nie miały żadnej wiedzy o naruszeniu dokonanym przez KK, ani nie inspirowały w żaden sposób tego naruszenia ani go w żaden sposób nie aprobowały, czego Prezes UOKiK nie kwestionuje.
2) Naruszenie przepisu art. 6 ust. 1 pkt 3) i pkt 7) Ustawy oraz przepisu art. 101 ust. 1 lit. c) TFUE poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na przypisaniu (...) odpowiedzialności za (i) bezpośrednie uczestnictwo w rzekomym naruszeniu oraz za (ii) wywieranie decydującego wpływu na spółkę zależną ( (...)) w czasie rzekomego dokonywania przez nią (tj. (...)) naruszenia, w sytuacji, w której:
a) występowały okoliczności wskazane w Zarzucie nr 1;
b) dodatkowo, (...) nie łączyły z KK żadne więzi kontraktowe, w szczególności nigdy nie miał on zawartej z (...) umowy o świadczenie usług;
c) a jednocześnie przepisy prawa polskiego obowiązujące w dacie wszczęcia i prowadzenia postępowania a także w dacie wydania Decyzji nie przewidują odpowiedzialności podmiotów dominujących za swoje spółki zależne,
co doprowadziło zarazem do naruszenia przepisów art. 2, 7, 42 Konstytucji RP, przepisów art. 6, art. 7, art. 7a, art. 8 i art. 77 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego w zw. z art. 83 Ustawy, a także przepisów art. 10-12 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców;
3) Naruszenie przepisu art. 6 ust. 1 pkt 3) Ustawy oraz przepisu art. 101 ust. 1 lit. c) TFUE poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, polegające na przypisaniu Powodowi odpowiedzialności za bardzo poważne naruszenie przepisów prawa (tj. kartel - porozumienie podziałowe, dotykające całego rynku krajowego), w sytuacji, w której:
a) rzekome naruszenie sprowadzało się do wymiany informacji o zamiarze udziału w postępowaniu przez KK i członka jego rodziny będącego kontrahentem (...), tj. Pana W. W. (2) (dalej jako: (...));
b) wymiana informacji dotyczyła zaledwie pięciu postępowań przetargowych;
c) w okresie trwania rzekomego „kartelu (...) i (...) startowały (konkurując ze sobą) w szeregu innych postępowań przetargowych.
4) Naruszenie przepisu art. 6 ust 1 pkt 7) Ustawy oraz przepisu art. 101 ust. 1 lit. c) TFUE poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na przypisaniu Powodowi odpowiedzialności za zmowę przetargową, podczas gdy:
a) ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że zidentyfikowane działania można uznać co najwyżej jako wymianę informacji o zamiarze udziału w postępowaniu;
b) zachowania KK i WW nie dotyczyły w żadnej mierze uzgadniania warunków składanych ofert czy też cen zawartych w tych ofertach, co jest przesłanką ustawową stwierdzenia takiego naruszenia.
5) Naruszenie przepisu art. 101 ust. 1 TFUE poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że działania KK i WW stanowiły praktykę wpływającą na handel pomiędzy Państwami Członkowskimi, podczas gdy praktyka ta nie wpływała w żaden sposób na handel pomiędzy Państwami Członkowskimi i nie spełniała przesłanek koniecznych do zastosowania przepisu art. 101 ust. 1 TFUE, co w konsekwencji doprowadziło do bezpodstawnego, równoległego zastosowania prawa Unii Europejskiej przez Prezesa UOKiK.
6) Naruszenie przepisów art. 113a - 113c Ustawy, poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie skutkujące brakiem odstąpienia przez Prezesa UOKiK w stosunku do (...) i (...) od wymierzenia kary pieniężnej albo co najmniej jej obniżenia o 50% w sytuacji, w której spełnione były wszystkie ustawowe przesłanki do darowania Spółkom kary albo jej obniżenia, na skutek bezpodstawnego nieuwzględnienia przez Prezesa UOKiK Wniosku leniency z dnia 12 czerwca 2018 r. , co doprowadziło zarazem do naruszenia przez Prezesa Urzędu przepisów art. 2 i 7 Konstytucji RP, przepisów art. 6, art. 7, art. 8 § 1 i art. 11 k.p.a. w zw. z art. 83 Ustawy oraz art. 10-12 PrPrzed;
7) Naruszenie przepisu art. 89a Ustawy poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie skutkujące nierównym i dyskryminacyjnym traktowaniem stron postępowania antymonopolowego w zakresie procedury dobrowolnego poddania się karze poprzez nieprzyznanie - w dokładnie tym samym stanie faktycznym i prawnym - obniżenia kary o 10% (...) i (...), a przyznanie obniżenia kary o 10% W., co doprowadziło zarazem do naruszenia przez Prezesa Urzędu przepisu art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, przepisów art. 7, art. 8, art. 9 oraz 107 § 1 pkt 6) i § 3 k.p.a. w zw. z art. 83 Ustawy, a także art. 12 PrPrzed;
8) Naruszenie przepisów art. 106 ust. 1 pkt 1) i 2), art. 111 ust. 1 pkt 1) oraz ust. 2, ust. 3 pkt. 1) lit. b) i d), ust. 4 pkt 1) lit. d), art. 4 pkt 16a) Ustawy oraz przepisu art. 89a Ustawy poprzez wymierzenie Powodowi kary pieniężnej:
a) z pominięciem wyraźnych regulacji ustawowych odnoszących się do kary pieniężnej determinowanej obrotem osiągniętym w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary (tj. rok 2020), a zamiast tego wymierzenie kary pieniężnej w oparciu o obrót za ostatni rok stosowania praktyki; jednocześnie Prezes UOKiK nie sprecyzował który dokładnie to jest rok i dodatkowo nakazał w pkt. II sentencji Decyzji zaniechanie stosowana praktyki; tym samym nie sposób ustalić czy praktyka w ogóle została zaniechana i w którym roku, a jednocześnie Prezes UOKiK obrót stron za ostatni rok stosowania praktyki przyjął do wyliczenia kary pieniężnej, co uniemożliwia weryfikację prawidłowości podstawy wyliczenia kary;
b) z pominięciem faktu, że znaczna część obrotu (...) i (...) realizowana jest z podmiotami z własnej grupy kapitałowej (...) (co nie oddaje potencjału i siły rynkowej przedsiębiorcy);
c) z pominięciem faktu, że w roku 2020 znaczna część obrotu (...) stanowiły (jednorazowe) przychody operacyjnie i finansowe (z tytułu dywidendy czy jednorazowej sprzedaży udziałów) przez co przychody netto z podstawowej działalności (...) i (...), czyli ze sprzedaży pojazdów ciężarowych nowych (takie były przecież oferowane w przetargach) były zdecydowanie niższe;
d) bez uwzględnienia całkowitego darowana kary pieniężnej albo obniżenia o co najmniej 50% finalnie zmiarkowanej kary pieniężnej z tytułu współpracy przez (...) i (...) z Prezesem UOKiK w ramach programu łagodzenia kar, podczas gdy wszystkie ustawowe przesłanki do co najmniej do obniżenia kary (albo nawet do całkowitego jej darowania) były spełnione;
e) bez wzięcia pod uwagę okoliczności łagodzącej w postaci zaniechania stosowania praktyki przed wszczęciem postępowania antymonopolowego, co skutkowało brakiem obniżenia kary pieniężnej;
f) z uwagi na stosowanie przez Prezesa UOKiK Wyjaśnień Prezesa UOKiK ws. kar z 2021 r., tj. bardziej represyjnych i mniej względnych dla stron postępowania niż Wyjaśnienia Prezesa UOKiK ws. kar z 2015 r., które to wyjaśnienia obowiązały w momencie zarzucanego naruszenia oraz wszczęcia postępowania antymonopolowego,
co doprowadziło zarazem do naruszenia przez Prezesa Urzędu przepisów art. 2 i 7 Konstytucji RP, przepisów art. 6, art. 7, art. 7a § 1, art. 8 k.p.a. w zw. z art. 83 Ustawy, a także przepisów art. 10-12 PrPrzed;
9) Naruszenie przepisu art. 113g Ustawy, a także przepisów art. 233 § 1 k.p.c., art. 227 k.p.c. i art. 235 2 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 3 k.p.c. - w zw. z art. 84 Ustawy, poprzez brak niezwłocznego zwrotu przez Prezesa UOKiK Wniosku leniency z dnia 12 czerwca 2018 r. w sytuacji jego nieuwzględnienia przez Prezesa UOKiK i bezprawne wykorzystanie informacji, materiałów i dokumentów z nieuwzględnionego wniosku w Decyzji oraz wydanie Decyzji na podstawie okoliczności, które - zgodnie z art. 113g Ustawy - nie powinny stanowić materiału dowodowego w sprawie oraz niedokonanie ustaleń co do faktów, mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy; co doprowadziło zarazem do naruszenia przez Prezesa Urzędu przepisów art. 2 i 7 Konstytucji RP oraz przepisów art. 6, art. 7, art. 8 § 1, art. 11 oraz art. 77 § 1 k.p.a. w zw. z art. 83 Ustawy;
10) Naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 84 Ustawy, polegające na niespójnej i wewnętrznie sprzecznej analizie materiału dowodowego, niezgodnej z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania, prowadzącej do:
a) błędnego uznania, że KK był pracownikiem (...), podczas gdy był jedynie jej kontrahentem tzn. osobą prowadzącą działalność gospodarczą, świadczącą usługi komercyjne na rzecz (...), nie będąc w stosunku pracy lub innym stosunku zależności z (...);
b) błędnego przyjęcia umyślności rzekomego naruszenia prawa przez (...) i (...) w braku jakichkolwiek dowodów, co stanowiło istotną okoliczność obciążającą i skutkowało mniejszym obniżeniem kary pieniężnej z uwagi na wzięte pod uwagę przez Prezesa UOKiK łącznie okoliczności łagodzące i obciążające;
c) błędnego przyjęcia w pkt (92), (186) i (227) Decyzji, że okres stosowania przypisywanej Powodowi praktyki trwał od najpóźniej 4 października 2016 r. (podczas gdy najwcześniejsza wiadomość email odnosząca się do pierwszego z przetargów objętych zarzutami pochodziła z 6 października 2016 r.) do co najmniej 9 października 2018 r., czyli ponad 2 lata, podczas gdy ostatni email stanowiący dowód naruszenia jest datowany na 8 lutego 2018 r., a już zdecydowanie brak jest dowodów na dalsze stosowanie rzekomej praktyki przez (...) czy (...) po dacie złożenia Wniosku leniency z dnia 12 czerwca 2018 r., tj. po 12 czerwca 2018 r., które to błędne ustalenie spowodowało pomnożenie kwoty bazowej kary x2 (zamiast pozostawienia jej na takim samym poziomie);
d) błędnego uznania, że Spółki nie zaprzestały rzekomego naruszenia po dacie złożenia Wniosku leniency z 12 czerwca 2018 r., podczas gdy przypisywane Spółkom naruszenie zostało zaprzestane najpóźniej w tym dniu, co w konsekwencji skutkowało nieuwzględnieniem Wniosku leniency z 12 czerwca 2018 r. i brakiem darowania albo obniżenia kary pieniężnej o 50%.
Wobec powyższego, Spółka wniosła o zmianę Decyzji w całości poprzez stwierdzenie, że (...) nie dopuściło się naruszenia przepisów Ustawy oraz TFUE, a w konsekwencji umorzenie postępowania względem (...),
względnie z ostrożności o uchylenie Decyzji w całości, z uwagi na rażące naruszenia prawa materialnego i procesowego popełnione przez Prezesa UOKiK w toku postępowania,
względnie z ostrożności o:
uwzględnienie wniosku o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej lub obniżenie jej wymiaru za udział w przypisywanym Powodowi ograniczającym konkurencję porozumieniu i zmianę Decyzji w części poprzez odstąpienie od nałożenia kary pieniężnej na (...),
względnie z ostrożności o:
uwzględnienie wniosku o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej iub obniżenie jej wymiaru za udział w przypisywanym Powodowi ograniczającym konkurencję porozumieniu i zmianę Decyzji w części poprzez obniżenie kary pieniężnej nałożonej na (...) o 50%,
względnie z ostrożności o:
zmianę Decyzji w części poprzez znaczące obniżenie kary pieniężnej nałożonej na (...).
Ponadto, Spółka wniosła o zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według spisu kosztów, który zostanie złożony na rozprawie, a w razie jego niezłożenia, według norm przepisanych przy czym w każdym wypadku kosztów zastępstwa procesowego według 6-krotności stawki minimalnej, ze względu na znaczny wkład pełnomocników Powoda w wyjaśnienie sprawy i ze względu na wartości przedmiotu sprawy, określoną we właściwych przepisach, oraz z odsetkami ustawowymi w wysokości odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, w którym te koszty zostaną zasądzone, do dnia zapłaty.
W odpowiedzi na odwołanie, Zainteresowany – (...) sp. z o.o. z siedzibą w M. oświadczył iż pozostawia odwołanie do uznania Sądu oraz wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Spółki według norm przepisanych.
Pozwany Prezes UOKiK wniósł o oddalenie odwołania w całości i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. (XVII AmA 34/22).
(...) sp. z o. o. z siedzibą w D. zaskarżył przedmiotową decyzję w całości. Zaskarżonej decyzji zarzucił:
1) Naruszenie przepisu art. 6 ust. 1 pkt 3) i pkt 7) w zw. z art. 4 pkt 1) i pkt. 5) Ustawy oraz przepisu art. 101 ust. 1 lit. c) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej („TFUE”) poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że Powód stosował praktykę ograniczającą konkurencję na krajowym rynku obrotu detalicznego ciężarówkami i dokonał wraz z (...) sp. z o.o. z siedzibą w M. podziału rynku w odniesieniu do pojazdów ciężarowych marki (...) nabywanych przez klientów końcowych w drodze zamówień publicznych, podczas gdy stan faktyczny rozpatrywanej sprawy nie daje podstaw do takiego ustalenia, a wręcz wskazuje na to, że zarzucane naruszenie zostało dokonane przez Pana K. K. ( (...)), albowiem:
a) KK był w okresie zarzucanego Spółkom naruszenia samodzielnym przedsiębiorcą, powiązanym z (...) wyłącznie umową o świadczenie usług;
b) KK działał w ukryciu, wymieniając w sposób poufny informacje z członkiem swojej rodziny (swoim szwagrem) będącym kontrahentem świadczącym usługi na rzecz konkurenta Spółek (tj. (...));
c) Spółki nie miały żadnej wiedzy o naruszeniu dokonanym przez KK, ani nie inspirowały w żaden sposób tego naruszenia ani go w żaden sposób nie aprobowały, czego Prezes UOKiK nie kwestionuje.
2) Naruszenie przepisu art. 6 ust. 1 pkt 3) Ustawy oraz przepisu art. 101 ust. 1 lit. c) TFUE poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na przypisaniu Powodowi odpowiedzialności za bardzo poważne naruszenie przepisów prawa (tj. kartel – porozumienie podziałowe, dotykające całego rynku krajowego), w sytuacji, w której:
a) rzekome naruszenie sprowadzało się do wymiany informacji o zamiarze udziału w postępowaniu przez KK i członka jego rodziny będącego kontrahentem (...), tj. Pana W. W. (2) ( (...));
b) wymiana informacji dotyczyła zaledwie pięciu postępowań przetargowych;
c) w okresie trwania rzekomego „kartelu (...) i (...) startowały (konkurując ze sobą) w szeregu innych postępowań przetargowych;
3) Naruszenie przepisu art. 6 ust. 1 pkt 7) Ustawy oraz przepisu art. 101 ust. 1 lit. c) TFUE poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, polegające na przypisaniu Powodowi odpowiedzialności za zmowę przetargową, podczas gdy:
a) ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że zidentyfikowane działania można uznać co najwyżej jako wymianę informacji o zamiarze udziału w postępowaniu;
b) zachowania KK i WW nie dotyczyły w żadnej mierze uzgadniania warunków składanych ofert czy tez cen zawartych w tych ofertach, co jest przesłanką ustawową stwierdzenia takiego naruszenia;
4) Naruszenie przepisu art. 101 ust. 1 TFUE poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że działania KK i WW stanowiły praktykę wpływającą na handel pomiędzy Państwami Członkowskimi, podczas gdy praktyka ta nie wpływała w żaden sposób na handel pomiędzy Państwami Członkowskimi i nie spełniała przesłanek koniecznych do zastosowania przepisu art. 101 ust. 1 TFUE, co w konsekwencji doprowadziło do bezpodstawnego, równoległego zastosowania prawa Unii Europejskiej przez Prezesa UOKiK;
5) Naruszenie przepisów art. 113a - 113c Ustawy, poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie skutkujące brakiem odstąpienia przez Prezesa UOKiK w stosunku do (...) i (...) od wymierzenia kary pieniężnej albo co najmniej jej obniżenia o 50% w sytuacji, w której spełnione były wszystkie ustawowe przesłanki do darowania Spółkom kary albo jej obniżenia, na skutek bezpodstawnego nieuwzględnienia przez Prezesa UOKiK Wniosku leniency z dnia 12 czerwca 2018 r. , co doprowadziło zarazem do naruszenia przez Prezesa Urzędu przepisów art. 2 i 7 Konstytucji RP, przepisów art. 6, art. 7, art. 8 § 1 i art. 11 k.p.a. w zw. z art. 83 Ustawy oraz art. 10-12 PrPrzed;
6) Naruszenie przepisu art. 89a Ustawy poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie skutkujące nierównym i dyskryminacyjnym traktowaniem stron postępowania antymonopolowego w zakresie procedury dobrowolnego poddania się karze poprzez nieprzyznanie - w dokładnie tym samym stanie faktycznym i prawnym - obniżenia kary o 10% (...) i (...), a przyznanie obniżenia kary o 10% W., co doprowadziło zarazem do naruszenia przez Prezesa Urzędu przepisu art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, przepisów art. 7, art. 8, art. 9 oraz 107 § 1 pkt 6) i § 3 k.p.a. w zw. z art. 83 Ustawy, a także art. 12 PrPrzed;
7) Naruszenie przepisów art. 106 ust. 1 pkt 1) i 2), art. 111 ust. 1 pkt 1) oraz ust. 2, ust. 3 pkt 1) lit. b) i d), ust. 4 pkt 1) lit. d), art. 4 pkt 16a) Ustawy oraz przepisu art. 89a Ustawy poprzez wymierzenie Powodowi kary pieniężnej:
a) z pominięciem wyraźnych regulacji ustawowych odnoszących się do kary pieniężnej determinowanej obrotem osiągniętym w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary (tj. rok 2020), a zamiast tego wymierzenie kary pieniężnej w oparciu o obrót za ostatni rok stosowania praktyki; jednocześnie Prezes UOKiK nie sprecyzował który dokładnie to jest rok i dodatkowo nakazał w pkt. II sentencji Decyzji zaniechanie stosowana praktyki; tym samym nie sposób ustalić czy praktyka w ogóle została zaniechana i w którym roku, a jednocześnie Prezes UOKiK obrót stron za ostatni rok stosowania praktyki przyjął do wyliczenia kary pieniężnej, co uniemożliwia weryfikację prawidłowości podstawy wyliczenia kary;
b) z pominięciem faktu, że znaczna część obrotu (...) i (...) realizowana jest z podmiotami z własnej grupy kapitałowej (...)(co nie oddaje potencjału i siły rynkowej przedsiębiorcy);
c) bez uwzględnienia całkowitego darowania kary pieniężnej albo obniżenia o co najmniej 50% finalnie zmiarkowanej kary pieniężnej z tytułu współpracy przez (...) i (...) z Prezesem UOKiK w ramach programu łagodzenia kar, podczas gdy wszystkie ustawowe przesłanki do co najmniej obniżenia kary (albo nawet jej całkowitego darowania) były spełnione;
d) bez wzięcia pod uwagę okoliczności łagodzącej w postaci zaniechania stosowania praktyki przed wszczęciem postępowania antymonopolowego, co skutkowało brakiem obniżenia kary pieniężnej;
e) z uwagi na stosowanie przez Prezesa UOKiK Wyjaśnień Prezesa UOKiK ws. kar z 2021 r., tj. bardziej represyjnych i mniej względnych dla stron postępowania niż Wyjaśnienia Prezesa UOKiK ws. kar z 2015 r., które to wyjaśnienia obowiązały w momencie zarzucanego naruszenia oraz wszczęcia postępowania antymonopolowego,
co doprowadziło zarazem do naruszenia przez Prezesa Urzędu przepisów art. 2 i 7 Konstytucji RP, przepisów art. 6, art. 7, art. 7a § 1, art. 8 k.p.a. w zw. z art. 83 Ustawy, a także przepisów art. 10-12 PrPrzed;
8) Naruszenie przepisu art. 113g Ustawy, a także przepisów art. 233 § 1 k.p.c., art. 227 k.p.c. i art. 235 2 § 1 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 3 k.p.c. - w zw. z art. 84 Ustawy, poprzez brak niezwłocznego zwrotu przez Prezesa UOKiK Wniosku leniency z dnia 12 czerwca 2018 r. w sytuacji jego nieuwzględnienia przez Prezesa UOKiK i bezprawne wykorzystanie informacji, materiałów i dokumentów z nieuwzględnionego wniosku w Decyzji oraz wydanie Decyzji na podstawie okoliczności, które - zgodnie z art. 113g Ustawy - nie powinny stanowić materiału dowodowego w sprawie oraz niedokonanie ustaleń co do faktów, mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy; co doprowadziło zarazem do naruszenia przez Prezesa Urzędu przepisów art. 2 i 7 Konstytucji RP oraz przepisów art. 6, art. 7, art. 8 § 1, art. 11 oraz art. 77 § 1 k.p.a. w zw. z art. 83 Ustawy;
9) Naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 84 Ustawy, polegające na niespójnej i wewnętrznie sprzecznej analizie materiału dowodowego, niezgodnej z zasadami doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania, prowadzącej do:
a) błędnego uznania, że KK był pracownikiem (...), podczas gdy był jedynie jej kontrahentem tzn. osobą prowadzącą działalność gospodarczą, świadczącą usługi komercyjne na rzecz (...), nie będąc w stosunku pracy lub innym stosunku zależności z (...);
b) błędnego przyjęcia umyślności rzekomego naruszenia prawa przez (...) i (...) w braku jakichkolwiek dowodów, co stanowiło istotną okoliczność obciążającą i skutkowało mniejszym obniżeniem kary pieniężnej z uwagi na wzięte pod uwagę przez Prezesa UOKiK łącznie okoliczności łagodzące i obciążające;
c) błędnego przyjęcia w pkt (92), (186) i (227) Decyzji, że okres stosowania przypisywanej Powodowi praktyki trwał od najpóźniej 4 października 2016 r. (podczas gdy najwcześniejsza wiadomość email odnosząca się do pierwszego z przetargów objętych zarzutami pochodziła z 6 października 2016 r.) do co najmniej 9 października 2018 r., czyli ponad 2 lata, podczas gdy ostatni email stanowiący dowód naruszenia jest datowany na 8 lutego 2018 r., a już zdecydowanie brak jest dowodów na dalsze stosowanie rzekomej praktyki przez (...) czy (...) po dacie złożenia Wniosku leniency z dnia 12 czerwca 2018 r., tj. po 12 czerwca 2018 r., które to błędne ustalenie spowodowało pomnożenie kwoty bazowej kary x2 (zamiast pozostawienia jej na takim samym poziomie);
d) błędnego uznania, że Spółki nie zaprzestały rzekomego naruszenia po dacie złożenia Wniosku leniency z 12 czerwca 2018 r., podczas gdy przypisywane Spółkom naruszenie zostało zaprzestane najpóźniej w tym dniu, co w konsekwencji skutkowało nieuwzględnieniem Wniosku leniency z 12 czerwca 2018 r. i brakiem darowania albo obniżenia kary pieniężnej o 50%.
Wobec powyższego, Spółka wniosła o zmianę Decyzji w całości poprzez stwierdzenie, że (...) nie dopuściło się naruszenia przepisów Ustawy, a w konsekwencji umorzenie postępowania względem (...), względnie z ostrożności o:
zmianę decyzji w części poprzez stwierdzenie, że (...) dopuściło się naruszenia przepisów Ustawy jednak wyłącznie w skutek braku nadzoru nad współpracującym z tą spółką samodzielnym przedsiębiorcą (kontrahentem (...). K. K.) i w konsekwencji zmianę Decyzji poprzez radykalne obniżenie kary pieniężnej nałożonej na (...);
względnie z ostrożności o:
uchylenie Decyzji w całości, z uwagi na rażące naruszenia prawa materialnego i procesowego popełnione przez Prezesa UOKiK w toku postępowania,
względnie z ostrożności o:
uwzględnienie wniosku o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej lub obniżenie jej wymiaru za udział w przypisywanym Powodowi ograniczającym konkurencję porozumieniu i zmianę Decyzji w części poprzez odstąpienie od nałożenia kary pieniężnej na (...);
względnie z ostrożności o:
uwzględnienie wniosku o odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej lub obniżenie jej wymiaru za udział w przypisywanym Powodowi ograniczającym konkurencję porozumieniu i zmianę Decyzji w części poprzez obniżenie kary pieniężnej nałożonej na (...) o 50%,
względnie z ostrożności o:
zmianę Decyzji w części poprzez znaczące obniżenie kary pieniężnej nałożonej na (...).
Ponadto, Spółka wniosła o zasądzenie od Pozwanego na rzecz Powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według spisu kosztów, który zostanie złożony na rozprawie, a w razie jego niezłożenia, według norm przepisanych przy czym w każdym wypadku kosztów zastępstwa procesowego według 6-krotności stawki minimalnej, ze względu na znaczny wkład pełnomocników Powoda w wyjaśnienie sprawy i ze względu na wartości przedmiotu sprawy, określoną we właściwych przepisach, oraz z odsetkami ustawowymi w wysokości odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, w którym te koszty zostaną zasądzone, do dnia zapłaty.
W odpowiedzi na odwołanie, Zainteresowany – (...) sp. z o.o. z siedzibą w M. oświadczył, iż pozostawia odwołanie do uznania Sądu oraz wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Spółki według norm przepisanych.
Pozwany Prezes UOKiK wniósł o oddalenie odwołania w całości i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (XVII AmA 35/22).
Postanowieniem z 21 listopada 2022 r. tut. Sąd postanowił połączyć do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy z odwołań złożonych od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 16 grudnia 2021 r., Nr DOK-6/2021 o sygn. akt XVII AmA 34/22 i XVII AmA 35/22 i sprawę prowadzić w dalszym ciągu pod sygn. akt XVII AmA 34/22, zakreślając drugą ze wskazanych sygnatur z uwagi na to, że odwołania dotyczą tej samej decyzji.
Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:
I. (...) sp. z o.o. z siedzibą w O. (dalej jako: Spółka (...)) jest podmiotem, stojącym na czele Grupy (...), w skład której wchodzi grupa spółek dostarczających produkty i usługi dla branży TSL (transport, spedycja, logistyka), tj. głównie pojazdy ciężarowe i dostawcze oraz usługi związane z ich eksploatacją. Sama Spółka (...) jest m.in. autoryzowanym dealerem ciężarówek marki (...). Zgodnie z informacjami ujawnionymi w Krajowym Rejestrze Sądowym udziałowcami Spółki (...) (66% udziałów) są podmioty prawa (...) i (...).
II. (...) sp. z o.o. z siedzibą w D. (dalej jako: (...)) funkcjonuje od 2002 r. i zajmuje się obrotem pojazdami ciężarowymi oraz ich serwisowaniem. W 2020 r. (...) zostało przejęte przez Spółkę (...), która pozostaje od tamtego czasu jego jedynym udziałowcem.
III. Firma (...) sp. z o.o. z siedzibą w M. (dalej jako: (...)) jest podmiotem stojącym na czele Grupy (...). Grupa (...)składa się ze spółek zajmujących się przede wszystkim sprzedażą oraz serwisowaniem pojazdów ciężarowych, maszyn rolniczych i autokarów. (...) jest m.in. autoryzowanym dealerem ciężarówek (...). Grupa działa na terenie P. oraz S..
Dowód: okoliczność bezsporna; informacje odpowiadające odpisowi pełnemu z Krajowego Rejestru Sądowego;
W związku z podejrzeniem, że ww. przedsiębiorcy dopuścili się naruszenia reguł konkurencji określonych w art. 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz art. 101 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej poprzez uczestnictwo w antykonkurencyjnym porozumieniu dotyczącym sprzedaży detalicznej ciężarówek marki (...) klientom nabywającym je w drodze przetargów publicznych, Prezes UOKiK postanowił o przeprowadzeniu postępowania administracyjnego, które zostało wszczęte w dniu 18 marca 2020 r., o czym zawiadomił strony postępowania.
Dowód: Postanowienie z 18 marca 2020 r. – k. 1 akt adm.; Zawiadomienie z 18 marca 2020 – k. 4 akt adm.;
Przedmiot sprzedaży stanowiły nowe samochody ciężarowe marki (...). Producentem ciężarówek marki (...) jest (...) N.V. z siedzibą w E., którego akcjonariuszem jest (...) Inc. z siedzibą w B.. (...) i (...) obecne są w P.również za pośrednictwem (...) sp. z o.o. z siedzibą w W., którego udziałowcem jest (...). Pojazdy te wykorzystywane są przede wszystkim w transporcie drogowym (w tym jako pojazdy adaptowane do określonej roli, np. cysterna, chłodnia, betoniarka), mogą też spełniać inne funkcje (pojazd asenizacyjny, śmieciarka, pług śnieżny).
Sprzedaż i dystrybucja ciężarówek marki (...) w Polsce prowadzona jest przede wszystkim w zorganizowanym przez (...) systemie dystrybucji selektywnej. Nabycie ciężarówki (...) jest możliwe w ramach sprzedaży dealerskiej lub w ramach sprzedaży bezpośredniej. (...) obsługuje wyłącznie określone kategorie klientów (ze względu na wielkość klienta lub zamówienia), pozostała część rynku jest obsługiwana przez autoryzowanych dealerów ciężarówek (...). W Polsce należą do nich: Spółka (...), a także W. (...) sp. z o.o. z siedzibą w K. oraz (...) Serwis sp. z o.o. z siedzibą w W.. (okoliczność bezsporna)
Dealerzy są na rynku traktowani jako podmioty niezależne, konkurujące między sobą. (...) posiada ustandaryzowany system dystrybucji ciężarówek w Europejskim Obszarze Gospodarczym. System ten zakłada, że (...) na obszarze całego EOG włącza do swojej sieci autoryzowanych dealerów zainteresowane podmioty, spełniające warunki określone przez (...). Każdemu z takich podmiotów przypisany zostaje tzw. Obszar Pierwszej Odpowiedzialności ( Area of First Responsibility ). Jest to obszar, który dealer powinien być w stanie obsłużyć, tj. zapewnić obecność produktów (...) w tym obszarze i ich dostępność oraz obsługę sprzedażową potencjalnych nabywców. (okoliczność bezsporna)
Na potrzeby dystrybucji pojazdów (...) obszar Polski został podzielony na kilka AoFR przypisanych różnym dealerom. Granice AoFR określone zostały w następujący sposób:
|
Dealer |
AoFR |
|
Spółka (...) |
|
|
(...) |
|
|
(...) |
|
|
(...) |
|
|
(...) |
|
Dowód: Pismo z 30 lipca 2018 r. – k. 159 akt adm.;
AoFR nie jest przyznawany dealerowi do wyłącznej obsługi , zatem każdy dealer może zarówno aktywnie poszukiwać nowych nabywców poza swoim AoFR, jak i sprzedawać pojazdy klientom zgłaszającym się do tego dealera spoza jego AoFR. Tak też, każdy dealer (...) może spotkać się z konkurencją ze strony innego dealera (...), a klient napotykający na bardziej atrakcyjną ofertę poza obszarem, w którym zlokalizowana jest jego siedziba, może skorzystać z takiej oferty.
Dealerzy ciężarówek (...) oprócz gotowych pojazdów służących do transportu sprzedają również same podwozia, które następnie mogą być dostosowane do konkretnego celu (np. pług odśnieżający, śmieciarka). Takie dostosowanie może być przeprowadzone przez wyspecjalizowany podmiot, który pozyskuje podwozie od dealera pojazdu, a następnie samodzielnie zabudowuje je w odpowiedni sposób. (okoliczność bezsporna)
Pojazdy ciężarowe nabywane są m.in. przez jednostki samorządu terytorialnego bądź utworzone przez nie spółki w trybie zamówień publicznych. Wówczas dealerzy pojazdów (...) uczestniczą jako samodzielni oferenci, ale również jako członkowie konsorcjów lub podwykonawcy dla podmiotów zabudowujących bądź podmiotów świadczących usługi w zakresie leasingu. Dealerzy mogą także przedstawiać oferty na pojazd takim podmiotom, następnie - w przypadku wygranej przetargu przez ten podmiot – dostarczać je. Nie są jednak ujęci w dokumentacji zamówienia publicznego. (okoliczność bezsporna)
(...) dealerów (...) koncentruje się głownie na sprzedaży zwykłej pojazdów, natomiast sprzedaż tych pojazdów na potrzeby klientów nabywających je w trybie zamówień publicznych ma charakter sprzedaży specjalnej. Zarówno (...) jak i (...) wyznaczyli w swoich strukturach osoby, które odpowiadały za tego rodzaju sprzedaż. Osoby te wykonywały zadania w zakresie związanym ze sprzedażą tych pojazdów na rzecz klientów przetargowych.
W (...) funkcję tę pełnił: [ INFORMACJA CHRONIONA], natomiast w (...) był to [ INFORMACJA CHRONIONA].
Dowód: pismo (...) do Prezesa Urzędu z 24 stycznia 2020 r. - k. 284 akt adm.; Pismo (...) do Prezesa Urzędu z 15 października 2019 r. - k. 118 akt adm.
Od 2006 r., czyli od czasu podjęcia przez [ INFORMACJA CHRONIONA] współpracy z Grupą (...), miał on możliwość decydowania o udziału w przetargu publicznym. Zaś kwestie dot. m.in. terminów dostaw, okresów gwarancji, dostępności pojazdu o wymaganej specyfikacji oraz cenę ofertową - ustalał z innymi osobami.
Dowód: pismo (...) do Prezesa Urzędu z 15 października 2019 r. - k. 118 akt adm.;
Natomiast, [ INFORMACJA CHRONIONA] od 2012 r. zajmował się w (...) m.in. obsługą przetargów publicznych pojazdów marki (...). Sprzedaż pojazdów w przetargach publicznych w Grupie (...) była zorganizowana w ten sposób, że [ INFORMACJA CHRONIONA] obsługiwał sprzedaż zarówno dla Spółki (...) jak i (...).
Dowód: Przesłuchanie świadka [INFORMACJA CHRONIONA] - protokół rozprawy z 30.01.2024 r., godz. 00:07:38;
Od 2014 roku do 2016 roku, funkcjonował w (...) dział sprzedaży pojazdów specjalnych, który był odpowiedzialny m.in. za udział w przetargach publicznych. [ INFORMACJA CHRONIONA] był jedną z dwóch osób w tym dziale i odpowiadał za teren Polski leżący na południe od Autostrady (...). W ramach swoich obowiązków pozyskiwał informacje o przetargach publicznych organizowanych na jego terenie oraz samodzielnie decydował czy spółki z Grupy (...) powinny wziąć w nich udział. Następnie zgłaszał wybrane przetargi swojemu przełożonemu, czyli [INFORMACJA CHRONIONA], który podejmował jedynie ostateczną decyzję w zakresie ceny, weryfikując zgodność pojazdu z wymaganiami zamawiającego.
W styczniu 2017 r. zdecydowano o likwidacji działu sprzedaży pojazdów specjalnych, w wyniku tego, [ INFORMACJA CHRONIONA] został w (...) jedyną osobą odpowiedzialną za całość decyzji podejmowanych w związku ze sprzedażą pojazdów marki (...) w przetargach publicznych. Współpracujący z nim handlowcy zajmowali się pozyskiwaniem wiedzy o przetargach z rynku (oraz ewentualnie dalszymi kontaktami z klientami w procesie sprzedaży).
Dowód: pismo (...) do Prezesa Urzędu z 24 stycznia 2020 r. - k. 284 akt adm.; przesłuchanie świadka [INFORMACJA CHRONIONA] - protokół rozprawy z 18.12.2023 r., godz. 00:05:21, 00:18:56;
Jak ustalono, [ INFORMACJA CHRONIONA] i [INFORMACJA CHRONIONA] znali się co najmniej od 2012 r., ponieważ [ INFORMACJA CHRONIONA] przed dołączeniem do (...) pracował w grupie (...), gdzie był podwładnym [INFORMACJA CHRONIONA]. Dodatkowo, [INFORMACJA CHRONIONA] i [INFORMACJA CHRONIONA] łączyły relacje o charakterze prywatnym: [ INFORMACJA CHRONIONA] jest partnerem życiowym siostry [INFORMACJA CHRONIONA] i od końca 2015 r. utrzymują oni kontakty pozazawodowe.
Dowód: pismo (...) do Prezesa Urzędu z 24 stycznia 2020 r., k. 284 akt adm.; zeznania świadka [INFORMACJA CHRONIONA] k. 265 akt sądowych
Kierując się kryterium terytorialnym, (...) oraz (...) dokonali ustaleń co do obszaru działalności. W rezultacie, klienci końcowi, dokonujący zakupu w drodze zamówienia publicznego, mieli otrzymywać oferty wyłącznie na pojazdy pochodzące od jednego z dealerów – tego, któremu przypadał w ramach podziału teren, na którym znajdowała się siedziba klienta końcowego. Dealerzy ustalili, że nie będą startować w przetargach organizowanych na obszarze przypisanym do konkurenta. W wiadomości do jednego z klientów przetargowych [INFORMACJA CHRONIONA] wskazał, że „ dogadaliśmy się, [z (...) – przyp. wł.] żeby nie wchodzić sobie w teren”.
Dowód: Wiadomość e-mail z 1 lutego 2018 r. (08:52); Nadawca: [INFORMACJA CHRONIONA] ( (...)); Adresat: [INFORMACJA CHRONIONA ]; Temat: OD: (...) – k. 7 akt adm.; przesłuchanie świadka [INFORMACJA CHRONIONA] - protokół rozprawy z 18.12.2023 r., godz. 00:34:45;
Dealerzy dokonywali również bieżących ustaleń w sprawie konkretnych przetargów, decydując o udziale w nich (podział według kryterium podmiotowego). Uzgodnienia w powyższym zakresie trwały co najmniej od 2016 r. Dotyczyły zarówno startowania w przetargach bezpośrednio przez dealerów (również jako konsorcjant lub podwykonawca), jak i oferowania pojazdów innym podmiotom startującym w przetargu.
W przypadku, gdy do dealera zgłosił się podmiot zabudowujący po ofertę na pojazd, który następnie miał być oferowany w przetargu publicznym organizowanym na terytorium konkurenta, dealer wskazywał takiemu podmiotowi, że dany teren obsługuje konkurencyjny dealer. Informowano wówczas: „ Niestety ale to jest w woj. (...). Nie mogę ci zaoferować tam podwozia, teren (...)” oraz instruowano, aby zwrócić się do tego dealera w celu uzyskania po oferty.
Dowód: wiadomość e-mail z 6 lipca 2017 r. (14:38); Nadawca: [INFORMACJA CHRONIONA ] ( (...)); Adresat: [INFORMACJA CHRONIONA] , Temat: RE: Zapytanie ofertowe (...)/ (...), k. 10 akt adm.;
W wiadomościach email wskazywano również, że: „(…) to jest (...), to jest teren [ INFORMACJA CHRONIONA] od (...)”
Dowód: wiadomość e-mail z 20 listopada 2017 r. (10:34); Nadawca: [INFORMACJA CHRONIONA ] ( (...)); Adresat: [INFORMACJA CHRONIONA ], Temat: RE: skawa jordanów, k. 9 akt adm.; wiadomość e-mail z 19 stycznia 2018 r. (13:03); Nadawca: [ INFORMACJA CHRONIONA ] ( (...)); Adresat: [INFORMACJA CHRONIONA ]; Temat: RE: Gmina J., k. 8 akt adm.; Wiadomość e-mail z 6 lipca 2017 r. (14:38); Nadawca: [ INFORMACJA CHRONIONA ] ( (...)); Adresat: [INFORMACJA CHRONIONA ], Temat: RE: Zapytanie ofertowe (...)/ (...) k. 10 akt adm;
Oprócz ogólnego podziału terytorialnego, także na bieżąco kontaktowali się odnośnie startu (...) i (...) w poszczególnych przetargach.
Najwcześniejsza wiadomość w tym przedmiocie została wysłana w październiku 2016 r. W jej treści, [INFORMACJA CHRONIONA] przesłał swojemu przełożonemu, [INFORMACJA CHRONIONA], informacje o mającym się ukazać przetargu. Wskazał, że „Dogadałem się z (...) i (...) że nie będą startowali”.
Dowód: wiadomość e-mail z 6 października 2016 r. (08:48); Nadawca: [INFORMACJA CHRONIONA ] ( (...)); Adresat: [ INFORMACJA CHRONIONA] ( (...)) ; Temat: OD:OD: Przetarg (...) , k. 116 akt adm.;
[ INFORMACJA CHRONIONA] w powyższej wiadomości poinformował o przetargu zorganizowanym przez (...) sp. z o.o. Przetarg ten podzielono na dwie części. (...) nie złożył oferty w tym przetargu. Nie był także podwykonawcą żadnego z podmiotów, które złożyły ofertę ani nie dostarczał im pojazdów. (...) było natomiast podwykonawcą oferenta (...) sp. z o.o., która to spółka złożyła oferty w obu częściach przetargu (pierwszej oferując pojazdy marki (...) dostarczone przez (...)). Oferta została wybrana jako najkorzystniejsza z dwóch złożonych ofert.
Dowód: pismo (...) sp. z o.o. z 4 października 2019 r., k. 141 akt adm.;
Drogą mailową oraz telefoniczną (sms), dealerzy dokonywali uzgodnień w sprawie uczestnictwa w przetargach, wskazując na miejscowości, rodzaj pojazdu. Występowali również z prośbą o niestartowanie bądź zapytaniem, czy konkurent zamierza startować w danym przetargu. Tak też, dnia 11 kwietnia 2017 r. [INFORMACJA CHRONIONA] napisał [INFORMACJA CHRONIONA] „ (...) ”, wskazując, że chodzi o przetarg organizowany przez Gminę L..
Następna wiadomość e-mail pochodzi z 8 grudnia 2017 r., w której [INFORMACJA CHRONIONA] poinformował [ INFORMACJA CHRONIONA], że „ (...)”, na co otrzymał odpowiedź „ oki”.
Zaś 12 stycznia 2018 r. [INFORMACJA CHRONIONA] wskazał [ INFORMACJA CHRONIONA] kolejny przetarg organizowany przez (...) sp. z o.o.: „ (...).”, również otrzymując odpowiedź: (...).
Kolejno, w dniu 8 lutego 2018 r., [INFORMACJA CHRONIONA] ( (...)) ponownie zwrócił się do [INFORMACJA CHRONIONA]: „(…) (...)”, na co otrzymał odpowiedź: „ (...)?”.
Z kolei 5 czerwca 2018 r. oraz 9 października 2018 r. to [ INFORMACJA CHRONIONA] ((...)) kontaktował się z [INFORMACJA CHRONIONA] ( (...)), wysyłając mu wiadomości SMS z pytaniem czy konkurent w określonym przetargu. W obu przypadkach [INFORMACJA CHRONIONA] odpowiedział, że (...) będzie brało udział w danym przetargu, na co [INFORMACJA CHRONIONA] odpisał „ok.”
Dowód: wiadomość e-mail z 8 grudnia 2017 r. (12:56); Nadawca: [INFORMACJA CHRONIONA ]; Adresat: [ INFORMACJA CHRONIONA ], Temat: RE: (...) M., k. 258 akt adm.; wiadomość e-mail z 11 kwietnia 2017 r. (16:18); Nadawca: [INFORMACJA CHRONIONA ] ( (...)); Adresat : [INFORMACJA CHRONIONA ] ((...)), Temat: RE: Gmina L., k. 258; wiadomość e-mail z 21 lipca 2017 r. (9:28); Nadawca: [ INFORMACJA CHRONIONA ] ((...)); Adresat: [INFORMACJA CHRONIONA ] ( (...)), Temat: RE: UG S., k. 258 akt adm; pismo (...) do Prezesa Urzędu z 31 maja 2021 r., k. 398 akt adm; wiadomość e-mail z 12 stycznia 2018 r. (13:00); Nadawca: [INFORMACJA CHRONIONA ] ((...)); Adresat: [INFORMACJA CHRONIONA ] ( (...)), Temat: RE: (...) G., k. 258 akt adm.; wiadomość e-mail z 8 lutego 2018 r. (15:16); Nadawca: [ INFORMACJA CHRONIONA ] ((...)); Adresat: [INFORMACJA CHRONIONA ] ( (...)), Temat: RE: Przetargi, k. 258 akt adm.;
Przedstawiciele dealerów kontaktowali się oni ze sobą także innymi kanałami niż służbowe skrzynki e-mail. Świadczy o tym m.in. treść wiadomości [INFORMACJA CHRONIONA] skierowanej do [INFORMACJA CHRONIONA] w której wskazano, że: „ (...) ”, w kolejnej zaś [INFORMACJA CHRONIONA] wyjaśnił [INFORMACJA CHRONIONA], że: „W nawiązaniu do naszej dzisiejszej rozmowy, przesyłam Ci zapytanie od [ INFORMACJA CHRONIONA] ”.
Utrzymywanie kontaktów potwierdzają także spisy połączeń telefonicznych i wiadomości SMS wymienianych między tymi przedstawicielami dealerów w okresie od września 2017 r. do grudnia 2018 r. średnio kilka razy w miesiącu, zarówno w godzinach będących typowymi godzinami pracy, jak i w godzinach wieczornych. Co najmniej dwie z konwersacji prowadzonych za pomocą wiadomości SMS dotyczyły przy tym ustaleń, co do startu w konkretnych przetargach.
Dowód: wiadomość e-mail z 8 grudnia 2017 r. (12:56); Nadawca: [INFORMACJA CHRONIONA ] ((...)); Adresat: [INFORMACJA CHRONIONA ] ( (...)), Temat: RE: (...) M., k. 258 akt adm.; wiadomość e-mail z 7 grudnia 2017 r. (15:12); Nadawca: [INFORMACJA CHRONIONA ] ((...)); Adresat: [INFORMACJA CHRONIONA] ( (...)), Temat: FW: Proszę o ofertę w dniu jutrzejszym, k. 325 akt adm.; Korespondencja SMS z 5 czerwca 2018 r. oraz z 9 października 2018 r.; pismo (...) do Prezesa Urzędu z 24 stycznia 2020 r., k. 284 akt adm.; pismo (...) do Prezesa Urzędu z 31 maja 2021 r., k. 398 akt adm.;
Dealerzy przekazywali sobie kontakty do podmiotów zainteresowanych ofertą pojazdu do danego przetargu publicznego. W jednej z wiadomości [INFORMACJA CHRONIONA] wskazał [INFORMACJA CHRONIONA]: „ przesyłam Ci zapytanie od [INFORMACJA CHRONIONA] . A. będzie dzwonił do Ciebie za kilkanaście minut”. W innej zaś, [INFORMACJA CHRONIONA] poinformował, że: „ (...)”.
Dowód: wiadomość e-mail z 14 listopada 2017 r. (08:07); Nadawca: [INFORMACJA CHRONIONA ] ((...)); Adresat: [INFORMACJA CHRONIONA ] ( (...)); Temat: RE: Przetarg G., k. 258 akt adm.;
W żadnym z dających się zidentyfikować przetargów, których dotyczyły wymieniane przez dealerów wiadomości, nie startowało równocześnie (...) oraz (...). Dotyczy to zarówno bezpośredniego złożenia oferty, jak i dostarczenia pojazdu innym podmiotom, które składały oferty w przetargu.
Dowód: pismo (...) sp. z o.o. M. z 8 października 2019 r. – k. 145 akt adm.; pismo Gminy L. z 8 października 2019 r. - k. 146 akt adm.; pismo Przedsiębiorstwa (...) sp. z o.o. z 20 listopada 2019 r. – k. 147 akt adm.; pismo Miejskie (...) sp. z o.o. z 20 listopada 2019 r. - k. 149 akt adm.; pismo od (...) sp. z o.o. z 10 października 2019 r. - k. 141 akt adm.; pismo Gminy J. z 7 października 2019 r. – k. 155 akt adm.; pismo G. K. i A. K., wspólników spółki cywilnej (...) z 27 listopada 2019 r. – k. 158 akt adm.; pismo (...) sp. z o.o. z 11 grudnia 2019 r. - k. 156 akt adm.; pismo T. G. z 10 stycznia 2020 r. - k. 157 akt adm.; pismo (...) z 15 października 2019 r. - k. 118 akt adm.; pismo (...) z 24 stycznia 2020 r. - k. 284 akt adm.; pismo (...) z 13 września 2021 r. - k. 748 akt adm.; pismo (...) sp. z o.o. z 28 września 2021 r. - k. 761 akt adm.; pismo Gminy D. z 1 października 2021 r. - k. 764 akt adm.; pismo (...) sp. z o.o. do Prezesa Urzędu z 4 października 2021 r. - k. 781 akt adm.;
W toku postępowania administracyjnego, dnia 12 czerwca 2018 r. (...) złożyło wniosek skrócony w ramach programu łagodzenia kar. Wniosek ten został uzupełniony do formy wniosku pełnego 4 lipca 2018 r. We wniosku (...) wskazało, że uczestniczyło w naruszeniu reguł konkurencji z (...), polegającym na koordynowaniu działań w odniesieniu do przetargów publicznych na pojazdy ciężarowe odpowiadające charakterystyce ciężarówek (...), którymi obracało (...) i (...).
Dowód: Wniosek z 12 czerwca 2018 r.; płyta CD – k. 224 akt adm.
Pismem z 30 marca 2021 r. Prezes Urzędu zawiadomił (...), że może ono nie spełniać warunków skorzystania z odstąpienia od nałożenia kary, co nie przesądza o możliwości skorzystania z jej obniżenia w ramach programu łagodzenia kar.
Dowód: Zawiadomienie z 30 marca 2021 r. – k. 340 akt adm.;
Pismem z 7 października 2021 r. Prezes Urzędu zawiadomił (...), że występują okoliczności dotyczące braku zaprzestania udziału w porozumieniu oraz działań podejmowanych przez Spółkę (...) w ramach współpracy z Prezesem Urzędu wskazujące, że może ono nie spełniać warunków skorzystania z obniżenia kary w ramach programu łagodzenia kar.
Dowód: Zawiadomienie z 7 października 2021 r. – k. 762 akt adm.;
Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wyżej wymienione dowody, których wiarygodność i moc dowodowa nie budziły zastrzeżeń.
Sąd postanowił dopuścić dowód z zeznań świadków [ INFORMACJA CHRONIONA] na fakty wskazane w odwołaniu. Sąd Okręgowy uznał zeznania świadków za wiarygodne, ponieważ są one logiczne, spójne, pokrywają się ze sobą i wzajemnie się uzupełniają, a także korespondują z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie.
Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:
Odwołanie podlegało oddaleniu.
Zaskarżoną decyzją, organ stwierdził zawarcie porozumienia ograniczającego konkurencję, polegającego na koordynacji zachowań (...) oraz grupy (...), w obszarze sprzedaży pojazdów (...) w przetargach publicznych. Sąd uznał, że zasadniczo – decyzja ta jest słuszna i znajduje oparcie w przepisach prawa, a podniesione przez Powodów: (...) i (...) zarzuty, nie dają podstaw do jej uchylenia bądź zmiany. Prezes UOKiK, prawidłowo bowiem zakwalifikował zachowanie powodów, jako zawarcie zakazanego porozumienia ograniczającego konkurencję.
Tytułem wstępu należy wskazać, że stosownie do brzmienia art. 6 ust. 1 pkt 3 i 7 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów zakazane są porozumienia, których celem lub skutkiem jest wyeliminowanie, ograniczenie lub naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym, polegające w szczególności na podziale rynków zbytu lub zakupu i uzgadnianiu przez przedsiębiorców przystępujących do przetargu lub przez tych przedsiębiorców i przedsiębiorcę będącego organizatorem przetargu warunków składanych ofert, w szczególności zakresu prac lub ceny.
Porozumienia te, obok zachowań stanowiących nadużycie pozycji dominującej (art. 9 u.o.k.k.), należą do kategorii "praktyk ograniczających konkurencję" (jak to ujęto w tytule działu II ustawy). Wskazane praktyki ograniczające konkurencję podlegają zakazowi ex lege (z mocy samego prawa). W orzecznictwie przyjmuje się, że artykuł 6 ust. 1 u.o.k.k. wymienia trzy sposoby negatywnego wpływu, jaki na konkurencję może mieć porozumienie. Dane porozumienie jest antykonkurencyjne, jeżeli oddziałuje na konkurencję chociażby w jeden z tych sposobów. Pierwszy z nich stanowi wyeliminowanie konkurencji na rynku właściwym. Jest to z pewnością najdalej idący skutek antykonkurencyjny porozumienia. (K. Kohutek [w:] M. Sieradzka, K. Kohutek, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, Warszawa 2014, art. 6., System Informacji Prawnej LEX).
Należy więc odnotować, że za „rynek właściwy” – w rozumieniu art. 4 pkt 9 u.o.k.k. – uznaje się rynek towarów, które ze względu na ich przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w tym jakość, są uznawane przez ich nabywców za substytuty oraz są oferowane na obszarze, na którym, ze względu na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier dostępu do rynku, preferencje konsumentów, znaczące różnice cen i koszty transportu, panują zbliżone warunki konkurencji.
Dla zbadania czy na danym rynku doszło do naruszenia reguł konkurencji konieczne jest określenie tego rynku, w sposób o jakim mowa w przytoczonym art. 4 pkt 9 uokik. Rynek właściwy posiada wymiar produktowy i geograficzny. W ujęciu produktowym, naruszenie dotyczyło rynku detalicznego obrotu ciężarówkami (...). Natomiast w ujęciu geograficznym – organ słusznie wskazał, iż chodziło o Polskę, zatem zaskarżona decyzja dotyczy naruszenia, którego Powodowie dopuścili się na rynku krajowym.
Drugim sposobem oddziaływania porozumienia na konkurencję jest ograniczenie konkurencji na rynku właściwym, do którego dochodzi w przypadku, gdy dane porozumienie obejmuje tylko część przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą na tym rynku. Materiał dowodowy zgromadzony w niniejszej sprawie wskazuje, iż (...) oraz (...) dokonali uzgodnienia, zarówno w zakresie podziału podmiotowego rynku sprzedaży pojazdów (...) nabywanych przez klientów końcowych w drodze zamówień publicznych, jak i uzgodnienia terytorialnego. Powodowie dokonywali bieżących ustaleń, zmierzających do respektowania zawartego porozumienia. Świadczą o powyższym zwroty, kierowane drogą emailową, takie jak m.in. „nie mogę ci zaoferować tam podwozia, teren (...)” czy „Dogadaliśmy się (z (...) – przyp. wł.) żeby sobie nie wchodzić w teren”. Ustalenia powodów odnosiły się również do kwestii udziału w danym przetargu, co dowodzą m.in. wiadomości o treści „prośba o niestartowanie”. Słusznie według Sądu wskazał organ, że lakoniczny charakter wymienianych wiadomości jest konsekwencją dokonanych wcześniej „ generalnych” uzgodnień, a wiadomości te, służą wyłącznie wskazaniu, którego przetargu dotyczą. Również w ocenie Sądu, pomiędzy powodami istniała zgodna wola, co do koordynacji sprzedaży ciężarówek.
Trzecim – ostatnim – sposobem oddziaływania porozumienia na konkurencję jest naruszenie w inny sposób konkurencji na rynku właściwym. W celu określenia znaczenia tej formy wpływu na konkurencję, warto posiłkować się regulacją zawartą w przepisie art. 101 ust. 1 TFUE (stanowiącej notabene odpowiednik przepisu art. 6 ust. 1 u.o.k.k. - na gruncie unijnego prawa konkurencji). Regulacja ta - obok wyeliminowania oraz ograniczenia konkurencji wymienia jeszcze jeden sposób oddziaływania praktyki kolektywnej na konkurencję, stanowiąc o jej zakłóceniu. Przy czym za ów „zakłócenia” należy traktować środki, które co prawda nie prowadzą do bezpośredniego ograniczenia swobody działań rynkowych przedsiębiorstw, ale prowadzą do sztucznej zmiany warunków konkurencji, w sposób kolidujący z chronionym przez prawo systemem niezakłóconej konkurencji na rynku (V. Emmerich (w:) U. Immenga, E.-J. Mestmäcker, Wettbewerbsrecht, EG/Teil 1..., s. 185, System Informacji Prawnej LEX).
Istotnym jest, iż nie ma konieczności sprecyzowania czy w danym przypadku nastąpiło wyeliminowanie, ograniczenie czy też naruszenie (zakłócenie) w inny sposób konkurencji. Zarówno art. 6 ust. 1 u.o.k.k. jak i art. 101 TFUE mają zastosowanie bez względu na sposób, w jaki dana praktyka oddziałuje na konkurencję.
Warto w tym miejscu jedynie zaznaczyć, że antykonkurencyjny cel porozumienia istnieje obiektywnie, niezależnie od subiektywnego przekonania stron. Oczywiste jest przy tym, że w wypadku porozumień zakazanych ze względu na cel, nie ma znaczenia rzeczywisty skutek czy też kwestia odczuwalności wpływu porozumienia na konkurencję na rynku właściwym.
Tutaj zaś, zaznaczyć należy, że w sprawie niniejszej celem porozumienia było ograniczenie konkurencji pomiędzy poszczególnymi przedsiębiorcami, ale także, że skutek tego porozumienia został osiągnięty. Trzeba też podkreślić, że wszystkie strony postępowania uczestniczyły w porozumieniu, co potwierdza materiał dowodowy. Porozumienie między stronami zmierzało bowiem do ograniczenia liczby ofert dotyczących pojazdów (...) składanych w przetargach publicznych.
Mając na uwadze powyższe, nie mógł przynieść oczekiwanego rezultatu, w postaci zmiany bądź uchylenia zaskarżonej decyzji, zarzut naruszenia art. 6 ust. 1 pkt 3 i pkt 7 w zw. z art. 4 pkt 1 i pkt 5 uokik oraz art. 101 lit. c) TFUE. Argumentując ten zarzut, Powodowie usiłowali wykazać, iż grupa (...) nie miała wiedzy w przedmiocie naruszeń dokonywanych przez [ INFORMACJA CHRONIONA], ponieważ był on wówczas samodzielnym przedsiębiorcą, związanym z (...) na podstawie umowy o świadczenie usług, a zatem to nie (...) ponosi odpowiedzialność za przedmiotowe naruszenie.
Z tego typu stanowiskiem nie sposób się zgodzić. Na podstawie dowodów zgromadzonych w sprawie ustalono, że [ INFORMACJA CHRONIONA] funkcjonował w ramach zorganizowanego systemu pracy w grupie (...) oraz wykonywał swoje zadania pod kierownictwem przełożonych, raportując przebieg pracy. Początkowo był jedną z osób pracujących w dziale sprzedaży, po czym - w wyniku wewnętrznego podziału - został jedyną osobą w (...) odpowiedzialną w całym zakresie za decyzje związane ze sprzedażą pojazdów marki (...) w przetargach publicznych, niezależnie czy ostatecznie w przetargu wystartowało (...), czy (...). Równolegle, współpracował z handlowcami działającymi w ramach Gruby (...) Ci zaś, przekazywali mu informacje o przetargach, ewentualnie, zajmowali się dalszymi kontaktami z klientami w procesie sprzedaży. Istnym jest zatem, że [ INFORMACJA CHRONIONA] nie działał jako odrębny, niezależny podmiot, świadczący jedynie usługi na jej rzecz. Funkcjonował bowiem w ramach zorganizowanego systemu sprzedaży w grupie (...). [ INFORMACJA CHRONIONA] oprócz raportowania osiąganych wyników, uczestniczył w spotkaniach rozliczeniowych, a ponadto, korzystał z telefonu służbowego i skrzynki e-mailowej, udostępnionej mu przez (...).
Wykorzystując istniejący dorobek orzecznictwa dotyczący odpowiedzialności przedsiębiorców za działania pracowników trzeba wskazać, iż niewątpliwie, działania pracowników należy traktować jako działania samego przedsiębiorcy. To powód ponosi pełną odpowiedzialność za działania swojego personelu oraz za dyscyplinę i organizację pracy w swoim zakładzie. Kwestie te są wyłącznie wewnętrzną sprawą powoda. Zasada ta nie może zostać „ wyłączona”, gdy dojdzie do zawarcia (przykładowo) „umowy o świadczenie usług” zamiast „umowy o pracę”, choć w rzeczywistość, osoba ta wykonuje pracę pod kierownictwem przedsiębiorcy. Należało zatem przyjąć, że grupa (...) ponosi odpowiedzialność za działania [ INFORMACJA CHRONIONA], bowiem, po pierwsze, to on odpowiadał za sprzedaż pojazdów ciężarowych (...) w przetargach publicznych przez grupę (...), zaś po drugie, był jedyną osobą odpowiedzialną za kontakt z (...). Przyjęcie przeciwne – zaproponowane przez powodów – mogłoby doprowadzić do sytuacji, iż forma umowy zawarta przez strony, uprawniałaby przedsiębiorcę do „przerzucenia odpowiedzialności” na inne osoby (w rezultacie obejścia istniejących regulacji prawnych), choć w rzeczywistości osoby te działałyby pod kierownictwem (kontrolą) przedsiębiorcy, a nie jak odrębni usługodawcy.
Strona powodowa stała na stanowisku, iż przepisy prawa polskiego nie przewidują odpowiedzialności podmiotów dominujących za spółki zależne. Podkreślić w tym miejscu trzeba, że [ INFORMACJA CHRONIONA] był osobą odpowiedzialną za sprzedaż pojazdów (...) w przetargach publicznych – zarówno przez (...) jak i (...). Prawidłowo zostało podniesione przez organ, że [ INFORMACJA CHRONIONA] deklarując wobec (...) brak udziału w przetargu, odnosił się zarówno do (...) jak i do (...). Należy zwrócić uwagę, że w postępowaniu administracyjnym powodowie wskazywali, że pomimo, iż [INFORMACJA CHRONIONA] formalnie łączyła relacja prawna z (...), to w praktyce – z uwagi na wewnętrzną strukturę Grupy (...) i przeniesienie obsługi przetargów publicznych do jednej spółki z grupy (...) [INFORMACJA CHRONIONA] współpracował również ze spółka (...). (k. 285 akt administracyjnych). W ramach porozumienia, ani (...), ani (...) nie startowało w przetargach, w których brał udział (...). Przypomnieć też warto, że porozumienie polegało na podziale terytorialnym, zgodnie z którym Grupa (...), a więc i (...) nie brała udziału w przetargach „z terenu” (...).
Mając powyższe na uwadze Sąd przyjął, że niezależnie od powiązań holdingowych pomiędzy spółkami (...) oraz tego kto podpisywał umowy z [INFORMACJA CHRONIONA], obu spółkom można przypisać odpowiedzialność za naruszenie opisane w decyzji, albowiem [INFORMACJA CHRONIONA] działał na rzecz obu spółek i za jego działalność obie spółki odpowiadają.
Przypisanie odpowiedzialności spółce matce za działania spółki-córki jest możliwe na tle zarzutu naruszenia art. 101 TFUE. Za jedno przedsiębiorstwo mogą być uznane dwa oddzielne z punku widzenia podmioty jeśli występujące między nimi związki (spółka-córka, spółka-matka) uzasadniają traktowanie ich jako jednego podmiotu. Powołując się przy tym na stanowisko wyrażone w wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 10 września 2009 r., w sprawie C-97-08 P, warto również dodać, że konsekwencją ww. rozumienia pojęcia przedsiębiorstwa jest także powstanie odpowiedzialności po stronie spółek mających decydujący wpływ na bezpośredniego uczestnika porozumienia, jako podmiotów należących do jednego przedsiębiorstwa, nawet jeśli podmioty te nie uczestniczyły bezpośrednio w naruszeniu.
Powyższe jest powiązane także z regułą wynikającą z art. 3 ust. 2 Rozporządzenia 1/2003, zgodnie z którą, zastosowanie krajowego prawa konkurencji nie może prowadzić do zakazania porozumień, decyzji związków przedsiębiorstw lub praktyk uzgodnionych, które mogą wpływać na handel między Państwami Członkowskimi, lecz nie ograniczają konkurencji w rozumieniu art. 101 TFUE.
Mając powyższe na uwadze, Sąd doszedł do przekonania, że organ słusznie potraktował powodów jako jeden organizm gospodarczy na gruncie prawa krajowego, podczas gdy – jak podniósł organ - analogiczny wniosek wynika z równoległego, bezpośredniego zastosowania prawa unijnego.
W art. 113a-113k uokik, unormowana została instytucja odstąpienia od nakładania przez Prezesa UOKiK kary pieniężnej (lub obniżenia jej wysokości) za naruszenie zakazu porozumień antykonkurencyjnych ( leniency). Odnosząc się do złożonego przez stronę powodową wniosku o uczestnictwo w programie łagodzenia kar leniency, warto wskazać, że ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów zawiera szczegółowe warunki udziału w tym programie. Przedsiębiorca, który był uczestnikiem zakazanego porozumienia i chce skorzystać z programu leniency, zobowiązany jest złożyć wniosek zawierający informacje i dowody wskazane w art. 113a ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Nawiązując do argumentacji strony powodowej, Sąd nie dopatrzył się związku pomiędzy faktem złożenia przedmiotowego wniosku a rzekomym „ automatycznym” uznaniem odpowiedzialności (...) za zarzucone naruszenie. Odpowiedzialność (...) opiera się na odrębnych przesłankach.
W tym miejscu trzeba również odnieść się do kwestii zwrotu wniosku, na podstawie art. 113g uokik. Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 15 lutego 2019 r. wydanego w sprawie toczącej się pod sygn. akt I NSK 11/18, zwrócenie wniosku przez organ nie może skutkować brakiem możliwości wykorzystania dowodów pozyskanych od wnioskującego. Sąd Najwyższy, odwołując się do wyroku ETS z 18 października 1989 r., w sprawie 374/87, O. przeciwko Komisji Wspólnot Europejskich, wywiódł, że skoro przedsiębiorca ma obowiązek przedstawić na żądanie organu informacje o faktach i dowody, nawet jeśli miałyby posłużyć do przypisania przedsiębiorcy zakazanej praktyki, to oparcie się na takich dowodach i informacjach dostarczonych dobrowolnie przez przedsiębiorcę, nie może być naruszeniem prawa. Bezzasadnie zatem przyjęła strona powodowa, jakoby było to działanie bezprawne.
Błędne są twierdzenia powodów, którzy twierdzą, iż przypisano im odpowiedzialność za porozumienie, które nie miało miejsca. Twierdzenia te stoją w sprzeczności z materiałem dowodowym zgormadzonym w postępowaniu. Sąd podziela stanowisko Prezesa UOKiK, który przypisał stronom zawarcie porozumienia ograniczającego konkurencję, bowiem w ocenie Sądu, treść wiadomości e-mail, stanowiących podstawę ustaleń faktycznych jest jednoznaczna. Przykładowo, po zapytaniu klienta „co wy już razem działacie?”, [ INFORMACJA CHRONIONA] odpowiedział: „Dogadaliśmy się, żeby sobie nie wchodzić w teren”, kolejna zaś w brzmieniu: „To teren (...), więc proszę o kontakt z [ INFORMACJA CHRONIONA], w następnej: „Niestety, ale to jest woj. (...). Nie mogę ci zaoferować tam podwozia, teren (...). Zadzwoń do [ INFORMACJA CHRONIONA] lub też „Panie T., ale to jest (...), więc teren [ INFORMACJA CHRONIONA] od (...)”.
Wbrew twierdzeniom powodów, materiał dowodowy zgromadzony w sprawie pozwolił na ustalenie, jaki był charakter i zakres porozumienia zawartego między stronami, jak również czas jego trwania. Brak jest wątpliwości interpretacyjnych odnośnie choćby podziału terytorialnego. Wobec stwierdzenia zawarcia porozumienia, kwestią drugorzędną jest to, iż dochodziło do przetargów, w których jednocześnie brał udział (...) i (...).
Nawiązując do stanowiska strony powodowej, Sąd nie znalazł podstaw do odmówienia wiarygodności pisma (...) sp. z o.o. na podstawie którego ustalono brak wyłączności AoFR. Okoliczność ta potwierdzona została również przez (...).
Sąd nie podzielił poglądu strony powodowej, która twierdziła, iż porozumienie nie miało także charakteru zmowy przetargowej, tj. nie stanowiło naruszenia o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 7 uokik. Sąd zgadza się w pełnej rozciągłości z Sądem Najwyższym, który dokonując szczegółowej wykładni wskazał, iż nieistotne jest, czy stronom porozumienia uda się wpłynąć na wynik przetargu. Przedmiotem niedozwolonego uzgodnienia mogą być zarówno warunki składanych ofert, jak i krąg oferentów (zarówno poprzez zobowiązanie się do niewzięcia udziału w przetargu, jak i zobowiązanie się do złożenia fikcyjnej oferty mającej uwiarygodnić ofertę innego uczestnika porozumienia). Co do zasady każdy z oferentów powinien samodzielnie określić warunki własnej oferty, uwzględniając ryzyko związane z udziałem innym przedsiębiorców w przetargu. Ryzyko to zmusza do odpowiedniej kalkulacji cen i opracowywania niecenowych warunków oferty, tak by została uznana za najkorzystniejszą przez organizatora przetargu. Uzgodnienie warunków udziału w przetargu, niezależnie od tego, czy dotyczy cen czy innych warunków oferty, zakłóca efektywność tego systemu i niweczy cel, jaki ma być osiągnięty w drodze przetargu, polegający na wyborze najkorzystniejszych "ofert składanych przez oferentów w warunkach konkurencji" (wyrok SOKiK z 17 kwietnia 2008 r., XVII AmA 117/05, niepublikowany). Zmowy przetargowe co do zasady mogą eliminować konkurencję cenową, wpływać na strukturę konkurencji na danym rynku, blokować możliwość wejścia na rynek nowych podmiotów. Dlatego w braku szczególnych okoliczności wynikających z kontekstu, w jakim doszło do uzgodnienia warunków udziału w przetargu, należy uznać, że ich celem jest ograniczenie konkurencji. (Wyrok SN z 14.01.2009 r., III SK 26/08, OSNP 2010, nr 13-14, poz. 179).
W kontekście powyższego, podnieść też trzeba, że część korespondencji między stronami, stanowiła również prośbę o „niestartowanie” – nie można wobec tego mówić o niewywieraniu wpływu na decyzję innego podmiotu, który w wyniku powyższego – zapewne – odstąpił od udziału w przetargu.
Na marginesie należy także wyjaśnić, że okoliczność, iż porozumienie zostało zawarte między mającymi prywatne związki [INFORMACJA CHRONIONA] i [INFORMACJA CHRONIONA] pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia. Powiązania rodzinne nie mają wpływu na ocenę prawną porozumienia.
Wbrew twierdzeniu strony powodowej, Sąd nie dopatrzył się błędów w ustaleniach faktycznych dokonanych przez organ. Wymaga przy tym wyjaśnienia, że zarzuty naruszenia przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, m. in. art. 6, art. 7, art. 7a, art. 77, k.p.a., są bezskuteczne przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Do kognicji tego Sądu nie należy kontrola prawidłowości postępowania prowadzonego przed organem (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 13 maja 2004 r., sygn. akt II SK 44/04, System Informacji Prawnej LEX nr 137437), jest to bowiem postępowanie sądowe pierwszoinstancyjne, w którym strona może przedstawić wszystkie okoliczności faktyczne i dowody na potwierdzenie zasadności swojego stanowiska. Zatem, co do zasady, ewentualne uchybienia postępowania administracyjnego nie miały znaczenia dla rozpoznania przez tym Sądem.
Należy także zauważyć, że strona powodowa upatrywała słuszności w stwierdzeniu, iż praktyka powodów nie wpływała w żaden sposób na handel pomiędzy Państwami Członkowskimi i nie spełniała przesłanek koniecznych do zastosowania przepisu art. 101 ust. 1 TFUE. Sąd podziela w tej kwestii zdanie Prezesa Urzędu wskazane w odpowiedzi na odwołanie (k. 129 akt sądowych) i powyższej argumentacji nie będzie ponownie przytacza w pełni ją akceptując.
Przechodząc do zarzutów związanych z nałożonymi na stronę powodową karami pieniężnymi, Sąd wskazuje, iż podziela wyrażony przez organ pogląd, względem niezastosowania art. 113a -113c uokik. Przede wszystkim w związku z ustaleniem, iż 4 miesiące po złożeniu przedmiotowego wniosku, nadal dokonywano ustaleń z (...), co potwierdzają SMSy stanowiące zapytanie o (...). Poza tym – co trafnie zostało podniesione przez pozwany organ – niemożliwe było obniżenie stronie powodowej kary w programie leninency, ponieważ strona powodowa zaprzeczała, jakoby brała udział w porozumieniu.
Z treści art. 89a ust. 1 u.o.k.k. ("Prezes Urzędu może wystąpić (...) z propozycją przystąpienia do procedury dobrowolnego poddania się karze") wynika, iż instytucja ta ma charakter uznaniowy. Z posłużenia się terminem "propozycja" wynika także, iż instytucja ta nie jest obligatoryjna również dla samego przedsiębiorcy. Ponadto, stosownie do brzmienia ust. 10 cytowanego przepisu, Prezes Urzędu może odstąpić od stosowania procedury w sprawie dobrowolnego poddania się karze pieniężnej na każdym etapie, jeśli uzna, że jej stosowanie nie przyczynia się do przyspieszenia postępowania, o czym informuje niezwłocznie stronę uczestniczącą w tej procedurze. Przepisy te, poprzez użyte sformułowanie „ może” dają organowi wyłącznie takie uprawnienie, nie zobowiązują go do bezwzględnego stosowania, co w swej istocie czyni zarzut bezzasadnym.
Zasadniczo, działanie strony powodowej, zakwestionowane w sentencji decyzji Prezesa UOKiK, zdaniem Sądu, dawało podstawę do zastosowania konsekwencji finansowych, o jakich mowa w art. 106 uokik, a które zostały nałożone zaskarżoną decyzją. Warto wskazać, że nałożenie przez Prezesa UOKiK kary ma charakter uznaniowy, co oznacza, że ewentualne rozstrzygnięcie co do ukarania należy do organu, który dokonuje oceny działań przedsiębiorcy (Wyrok WSA w Warszawie z 4.02.2011 r., VI SA/Wa 2414/10, LEX nr 1126751.).
Zgodnie z art. 106 ust. 1 uokik Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, natomiast z ust. 3 tego przepisu określa sposób obliczenia obrotu umożliwiającego wyliczenie kary, określając go jako sumę przychodów wykazanych w rachunku zysków i strat. Wbrew niesłusznym zarzutom powodów suma przychodów odnosi się od wszystkich przychodów, a nie tylko tych pochodzących z produktów objętych naruszeniem, brak jest także podstaw do wyłączenia przychodów ze sprzedaży w obrębie grupy kapitałowej lub podmiotów powiązanych. Zdaniem Sądu podstawa do obliczenia wysokości kary została przez Prezesa UOKiK ustalona prawidłowo, zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Niezależnie od powyższego, w ocenie Sądu, ustalone przez organ kary zostały wymierzone w odpowiedniej wysokości. Kary pieniężne stanowią bowiem istotny instrument w zapewnieniu przestrzegania przez przedsiębiorców przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Funkcja tych kar nie ogranicza się jednak tylko do prewencji, czyli zapobiegania kolejnym naruszeniom ustawy przez tego samego przedsiębiorcę (prewencja szczególna), jaki i odstraszania od dopuszczania się tych naruszeń w przyszłości przez innych przedsiębiorców (prewencja ogólna). Przedmiotowym karom przypisuje się bowiem także funkcje egzekucyjne (przymuszające do wykonania, por. np. art. 107 uokik) oraz represyjne. W tym ostatnim przypadku chodzi o nałożenie na przedsiębiorcę, dopuszczającego się naruszeń, represji w postaci adekwatnej dolegliwości finansowej. Istotny jest także walor edukacyjny kar wymierzanych za naruszenie zbiorowych interesów konsumentów, gdyż ich nałożenie ma na celu podkreślenie naganności zachowania karanego przedsiębiorcy (por. K. Kohutek, M. Sieradzka, Komentarz do ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, System Informacji Prawnej LEX).
Dlatego kara nie mogła zostać wymierzona w symbolicznej wysokości. Jednocześnie potencjał ekonomiczny przedsiębiorcy wskazuje, że nie stanowi niemożliwego dla niego wydatku finansowego, w szczególności także nie niesie też ze sobą ryzyka wyeliminowania przedsiębiorcy z obrotu gospodarczego.
Dodać przy tym należy, że bezpodstawne są zarzuty powodów, podnoszących, że Prezes Urzędu nie wziął pod uwagę okoliczności łagodzących. Jednoznacznie wszak wskazano w decyzji, że mając na uwadze, iż pojazdy ciężarowe objęte porozumieniem stanowiły niewielką część obrotów powodów Organ dokonał obniżenia kary wymierzonej powodom o 90%. Brak zaś było podstaw do wzięcia pod uwagę jako przesłanki łagodzącej zaprzestania naruszeń przed wszczęciem postępowania. Gdyby tak było, to Prezes UOKiK nie dokonałby zwrotu wniosku leninency. Trudno uznać za prawidłowy zarzut naruszenia art. 189c k.p.a. poprzez niezastosowanie przez Organ „Wyjaśnień w sprawie kar z 2015 r. jako „względniejszych”. „Wyjaśnienia” nie mają charakteru prawa obowiązującego i nie może mieć do nich zastosowania wskazany przepis.
W tych okolicznościach, wbrew zarzutom powodów, Sąd postanowił oddalić odwołanie, ponieważ z ustaleń faktycznych poczynionych w niniejszej sprawie wynikało, że doszło do uzgodnienia zasad udziału w postępowaniu przetargowym, a Prezes Urzędu wymierzając karę nie naruszył ani zasad uznania administracyjnego, ani zasad jej wymiaru określonych w przepisach ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Z tych wszystkich względów, na podstawie art. 479 31a § 1 k.p.c., Sąd orzekł jak w sentencji.
O obowiązku zwrotu przez stronę powodową, jako stronę przegrywającą proces, kosztów poniesionych przez Prezesa UOKiK, który proces wygrał, Sąd orzekł w oparciu o przepis art. 98 k.p.c.
Kosztami tymi w sprawie niniejszej były koszty zastępstwa procesowego, świadczonego przez zawodowego pełnomocnika w stawce minimalnej przewidzianej dla postępowań przed SOKIK ustalone w oparciu o § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych tj. w kwocie 720 zł.
O punkcie 3 wyroku orzeczono na podstawie art. 113 k.p.c.
SSO Dariusz Dąbrowski
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Warszawie
Osoba, która wytworzyła informację: Dariusz Dąbrowski
Data wytworzenia informacji: