X

Serwis Internetowy Portal Orzeczeń używa plików cookies. Jeżeli nie wyrażają Państwo zgody, by pliki cookies były zapisywane na dysku należy zmienić ustawienia przeglądarki internetowej. Korzystając dalej z serwisu wyrażają Państwo zgodę na używanie cookies , zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

BIP
Rozmiar tekstu
Kontrast

XVII AmA 36/19 - zarządzenie, wyrok, uzasadnienie Sąd Okręgowy w Warszawie z 2024-08-13

Sygn. akt XVII AmA 36/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 sierpnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Arkadiusz Zagrobelny

Protokolant – Sekretarz sądowy Dominika Zajdowska

po rozpoznaniu w dniu 6 sierpnia 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z odwołania (...) sp. z o.o. z siedzibą w B., (...)
sp. z o.o. z siedzibą w B., (...) sp. z o.o. z siedzibą w B.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek odwołania (...) sp. z o.o. z siedzibą w B., (...)
sp. z o.o. z siedzibą w B., (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 23 września 2019 r. znak: (...)

I.  oddala odwołanie (...) sp. z o.o. z siedzibą w B.;

II.  oddala odwołanie (...) sp. z o.o. z siedzibą w B.;

III.  oddala odwołanie (...) sp. z o.o. z siedzibą w B.;

IV.  ustala wynagrodzenie Z. K. – kuratora ustanowionego dla (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. na kwotę 288 zł (dwieście osiemdziesiąt osiem złotych);

V.  poleca Skarbowi Państwa (Sądowi Okręgowemu w Warszawie) wypłacić na rzecz: Z. K. kwotę 288 zł (dwieście osiemdziesiąt osiem złotych) z zaliczki uiszczonej przez pozwanego i zaksięgowanej pod pozycją 570018302520;

VI.  zasądza od (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 720 zł (siedemset dwadzieścia złotych) z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu;

VII.  zasądza od (...) sp. z o.o. z siedzibą w B., na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 720 zł (siedemset dwadzieścia złotych) z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu;

VIII.  zasądza od (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 1 008 zł (tysiąc osiem złotych) z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

/sędzia Arkadiusz Zagrobelny /

Sygn. akt XVII AmA 36/19

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 13 sierpnia 2024 r.

Decyzją z dnia 23 września 2019 r. znak: (...) Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej również jako: „ Prezes UOKiK”, „ Pozwany”) na podstawie:

I.  art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2019 r. poz. 369 ze zm., dalej również jako: „ u.o.k.i.k.”) oraz stosownie do art. 33 ust. 4 - 6 u.o.k.i.k., uznał za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów następujące działania przedsiębiorców:

1.  (...) Sp. z o. o. z siedzibą w B.;

2.  (...) Sp. z o. o. z siedzibą w B.;

3.  (...) Sp. z o. o. z siedzibą w B.;

przejawiające się w postaci:

1)  praktyki określonej w art. 24 ust. 1 i 2 u.o.k.i.k., polegającej na udzielaniu przez ww. przedsiębiorców, w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszej pożyczki, kolejnych pożyczek gotówkowych z naruszeniem, obowiązujących w takim wypadku, zasad i warunków określonych w art. 36a oraz art. 36 c ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (tekst jednolity: Dz.U z 2019 r. poz. 1083, dalej również jako: „ u.o. k.k.”);

2)  praktyki określonej w art. 24 ust. 1 i 2 u.o.k.i.k., polegającej na pobieraniu przez przedsiębiorców zawyżonych odsetek umownych, przekraczających wysokość odsetek maksymalnych - co jest sprzeczne z art. 359 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tj. Dz.U z 2018 r. poz. 1025 ze zmianami, dalej również jako: „ k.c.”);

3)  praktyki określonej w art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 u.o.k.i.k., polegającej na naruszeniu obowiązku udzielania konsumentom, w umowach pożyczki informacji nt.:

⚫

całkowitej kwoty kredyty;

⚫

stopy oprocentowania kredytu, warunków stosowania tej stopy, a także okresów, warunków i procedury zmiany stopy oprocentowania;

⚫

informacji o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki;

⚫

rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, warunków jej zmiany;

⚫

terminu, sposobu i skutków odstąpienia konsumenta od umowy, (…) a także kwoty odsetek należnych w stosunku dziennym;

⚫

informacji o możliwości korzystania z pozasądowego rozstrzygania sporów oraz zasadach dostępu do tej procedury, jeżeli takie prawo przysługuje konsumentowi,

- co jest sprzeczne z art. 30 ust. 1 pkt 4, 6, 10, 11, 15 i 20 u.o.k.k.;

4)  praktyki określonej w art. 24 ust. 1 i 2 u.o.k.i.k., polegającej na nieobniżaniu, w przypadku spłaty przez konsumenta kredytu przed terminem określonym w umowie pożyczki, całkowitego kosztu kredytu o odpowiednie wartości pobranych opłat administracyjnej i przygotowawczej, przypadających na spłacaną wcześniej część kwoty kredytu – co narusza art. 49 ust. 1 i 2 u.o.k.k.;

5)  praktyki określonej w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 u.o.k.i.k., polegającej na wymaganiu od konsumentów, przy zawieraniu umowy pożyczki, złożenia oświadczenia woli dotyczącego wyrażenia zgody na publikowanie, w razie zalegania ze spłatą pożyczki, danych osobowych, udostępnionych pożyczkodawcy - co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową, o której mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2017, poz. 2070, dalej również jako: „ u.o.p.n.p.r.”);

i nakazał zaniechania ich stosowania.

II.  art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. u.o.k.i.k. oraz stosownie do art. 33 ust. 4 - 6 u.o.k.i.k., uznał za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów następujące działania przedsiębiorców:

1.  (...) Sp. z o. o. z siedzibą w B.;

2.  (...) Sp. z o. o. z siedzibą w B.;

3.  (...) Sp. z o. o. z siedzibą w B.;

przejawiające się w postaci:

1)  praktyki określonej w art. 24 ust. 1 i 2 u.o.k.i.k., polegającej na ustaleniu opłat za zaległości w wysokości przewyższającej wartość odsetek maksymalnych - co narusza przepis art. 33a u.o.k.k.

2)  praktyki określonej w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 u.o.k.i.k., polegającej na wprowadzaniu konsumentów w błąd co do konieczności poniesienia ewentualnych, przyszłych kosztów postępowania sądowego i egzekucyjnego, w całości, w szczególności poprzez wykorzystywanie w umowie pożyczki sformułowań, wyrażeń i konstrukcji składniowych, sugerujących, iż dłużnik zostanie obciążony wszelkimi kosztami postępowania sądowego i egzekucyjnego - co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową, o której mowa w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2017, poz. 2070);

i stwierdził zaniechanie ich stosowania z dniem 21 lutego 2019 r.

III.  art. 103 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. u.o.k.i.k. oraz stosownie do art. 33 ust. 5 i 6 u.o.k.i.k., nadał decyzji w zakresie pkt I.1-5 sentencji, rygor natychmiastowej wykonalności.

IV.  art. 106 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 106 ust. 6 u.o.k.i.k., nałożył na (...) sp. z o.o. z siedzibą w B., karę pieniężną:

1)  w związku ze stosowaniem praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w pkt I. 1) niniejszej decyzji, w wysokości 16.500 zł., płatną do budżetu państwa;

2)  w związku ze stosowaniem praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w pkt I. 2) niniejszej decyzji, w wysokości 8.250 zł., płatną do budżetu państwa;

3)  w związku ze stosowaniem praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w pkt I. 3) niniejszej decyzji, w wysokości 8.250 zł., płatną do budżetu państwa;

4)  w związku ze stosowaniem praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w pkt I. 5) niniejszej decyzji, w wysokości 8.250 zł., płatną do budżetu państwa.

V.  art. 106 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 106 ust. 6 u.o.k.i.k. nałożył na (...) sp. z o.o. z siedzibą w B., karę pieniężną:

1)  w związku ze stosowaniem praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w pkt I. 1) niniejszej decyzji, w wysokości 3.000 zł., płatną do budżetu państwa;

2)  w związku ze stosowaniem praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w pkt I. 2) niniejszej decyzji, w wysokości 1.500 zł., płatną do budżetu państwa;

3)  w związku ze stosowaniem praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w pkt I. 3) niniejszej decyzji, w wysokości 1.500 zł., płatną do budżetu państwa;

4)  w związku ze stosowaniem praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w pkt I. 5) niniejszej decyzji, w wysokości 1.500 zł., płatną do budżetu państwa.

VI.  art. 106 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 106 ust. 6 u.o.k.i.k. nałożył na (...) sp. z o.o. z siedzibą w B., karę pieniężną:

1)  w związku ze stosowaniem praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w pkt I. 1) niniejszej decyzji, w wysokości 5.400 zł., płatną do budżetu państwa;

2)  w związku ze stosowaniem praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w pkt I. 2) niniejszej decyzji, w wysokości 2.700 zł., płatną do budżetu państwa;

3)  w związku ze stosowaniem praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w pkt I. 3) niniejszej decyzji, w wysokości 2.700 zł., płatną do budżetu państwa;

4)  w związku ze stosowaniem praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w pkt I. 5) niniejszej decyzji, w wysokości 2.700 zł., płatną do budżetu państwa.

VII.  art. 106 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 106 ust. 6 u.o.k.i.k. nałożył na (...) sp. z o.o. z siedzibą w B., karę pieniężną:

1)  w związku ze stosowaniem praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w pkt II. 1) niniejszej decyzji, w wysokości 5.500 zł., płatną do budżetu państwa;

2)  w związku ze stosowaniem praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w pkt II. 2) niniejszej decyzji, w wysokości 5.500 zł., płatną do budżetu państwa;

VIII.  art. 106 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 106 ust. 6 u.o.k.i.k. nałożył na (...) sp. z o.o. z siedzibą w B., karę pieniężną:

1)  w związku ze stosowaniem praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w pkt II. 1) niniejszej decyzji, w wysokości 1.000 zł., płatną do budżetu państwa;

2)  w związku ze stosowaniem praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w pkt II. 2) niniejszej decyzji, w wysokości 1.000 zł., płatną do budżetu państwa.

IX.  art. 106 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 106 ust. 6 u.o.k.i.k. nałożył na (...) sp. z o.o. z siedzibą w B., karę pieniężną:

1)  w związku ze stosowaniem praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w pkt II. 1) niniejszej decyzji, w wysokości 1.600 zł., płatną do budżetu państwa;

2)  w związku ze stosowaniem praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w pkt II. 2) niniejszej decyzji, w wysokości 1.600 zł., płatną do budżetu państwa.

X.  art. 77 ust. 1 w związku z art. 80 u.o.k.i.k. oraz art. 263 § 1 i art. 264 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2018 r. poz. 2096 ze zmianami, dalej również jako: „ k.p.a.”) w związku z art. 83 u.o.k.i.k. obciążył przedsiębiorców:

1)  (...) sp. z o.o. w B., kosztami przeprowadzonego postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w kwocie 26,70 zł.,

2)  (...) sp. z o.o. z siedzibą w B., kosztami przeprowadzonego postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w kwocie 26,70 zł.,

3)  (...) sp. z o.o. z siedzibą w B., kosztami przeprowadzonego postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w kwocie 26,70 zł.,

i zobowiązał do zwrotu ww. kosztów w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

XI.  art. 26 ust. 2 w związku z art. 26 ust. 1 oraz art. 27 ust. 4 u.o.k.i.k. zobowiązał przedsiębiorców:

1.  (...) sp. z o.o. z siedzibą w B.,

2.  (...) sp. z o.o. z siedzibą w B.,

3.  (...) sp. z o.o. z siedzibą w B.,

1)  do złożenia, na ich koszt oświadczenia, o treści:

Zarząd Spółki: (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B.; (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B.; (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B.; oświadcza, iż Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydał w dniu 23 września 2019 r. decyzję Nr (...), w której uznał, za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów następujące działania Spółek: (...), (...) i (...), polegające na:

⚫

udzielaniu, w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszej pożyczki, kolejnych pożyczek gotówkowych, z naruszeniem, obowiązujących w takim wypadku, zasad i warunków określonych w art. 36 a i c u.o.k.k.;

⚫

pobieraniu przez przedsiębiorców zawyżonych odsetek umownych, przekraczających wysokość odsetek maksymalnych, co jest sprzeczne z art. 359 k.c.;

⚫

naruszeniu obowiązku udzielania konsumentom, w umowach pożyczki informacji nt.:

całkowitej kwoty kredytu;

stopy oprocentowania kredytu, warunków stosowania tej stopy, a także okresów, warunków i procedury zmiany stopy oprocentowania;

informacji o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki;

rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, warunków jej zmiany;

terminu, sposobu i skutków odstąpienia konsumenta od umowy, (…) a także kwoty odsetek należnych w stosunku dziennym;

informacji o możliwości korzystania z pozasądowego rozstrzygania sporów oraz zasadach dostępu do tej procedury, jeżeli takie prawo przysługuje konsumentowi;

co jest sprzeczne z art. 30 ust. 1 pkt 4, 6, 10, 11, 15 i 20 u.o.k.k.;

⚫

nieobniżaniu, w przypadku spłaty przez konsumenta kredytu przed terminem określonym w umowie pożyczki, całkowitego kosztu kredytu o odpowiednie wartości pobranych opłat administracyjnej i przygotowawczej, przypadających na spłacaną wcześniej część kwoty kredytu, co narusza art. 49 ust. 1 i 2 u.o.k.k.;

⚫

wymaganiu od konsumentów, przy zawieraniu umowy pożyczki, złożenia oświadczenia woli dotyczącego wyrażenia zgody na publikowanie, w razie zalegania ze spłatą pożyczki, danych osobowych, udostępnionych pożyczkodawcy, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową, o której mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym;

i nakazał zaniechania stosowania tych praktyk.

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów następujące działania, polegające na:

⚫

ustaleniu opłat za zaległości w wysokości przewyższającej wartość odsetek maksymalnych, co naruszało przepis art. 33a u.o.k.k.;

⚫

wprowadzaniu konsumentów w błąd co do konieczności poniesienia ewentualnych, przyszłych kosztów postępowania sądowego i egzekucyjnego, w całości, w szczególności poprzez wykorzystywanie w umowie pożyczki sformułowań, wyrażeń i konstrukcji składniowych, sugerujących, iż dłużnik zostanie obciążony wszelkimi kosztami postępowania sądowego i egzekucyjnego, co stanowiło nieuczciwą praktykę rynkową, o której mowa w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym;

i stwierdził zaniechanie ich stosowania

Pełna treść decyzji Prezesa Urzędu dostępna jest na stronie internetowej www.uokik.gov.pl

Wskazane oświadczenie ma być złożone w ten sposób, że zostanie opublikowane:

1.  dwukrotnie: pierwszy raz w ciągu 30 (trzydzieści) dni od daty uprawomocnienia się przedmiotowej decyzji, drugi raz w ciągu 30 dni (trzydzieści) do daty pierwszego,

2.  w wydaniu gazety codziennej o zasięgu lokalnym, obejmującym obszar działalności przedsiębiorców i o nakładzie ponad 10.000 egzemplarzy,

3.  na jednej z trzech pierwszych stron wydania w module poziomym,

4.  czcionką Times New Roman lub podobną, nie mniejszą niż 15 (piętnaście) punktów.

2)  do przekazania pisma za pośrednictwem przedstawicieli Przedsiębiorców albo listem poleconym w terminie miesiąca od dania uprawomocnienia się niniejszej decyzji – w ramach przysporzenie konsumenckiego – każdemu konsumentowi, który w okresie od 16 maja 2016 r. do dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji spłacił pożyczkę przed terminem zakończenia zawartej umowy pożyczki, o treści:

„W związku z decyzją Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wydaną w dniu 23 września 2019 r. nr (...) [odpowiedni przedsiębiorca: (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B.; (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. lub (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B.] informuje, że stosowała praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów polegającą na nieobniżaniu w przypadku przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego całkowitego kosztu kredytu o odpowiednie wartości pobranych opłat administracyjnej i przygotowawczej, przypadających na spłacaną wcześniej część kredytu, co jest niezgodne z art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim (tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 993 ze zm.) oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów.

Jednocześnie uprzejmie informuję, że w związku z wcześniejszą spłatą przez Panią/Pana pożyczki w celu odzyskania nadpłaconej kwoty istnieje możliwość złożenia reklamacji wraz z podaniem numeru rachunku - w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji to jest do dnia [przedsiębiorca uzupełni datę dzienną]. Reklamację należy przesłać pocztą na adres:[przedsiębiorca uzupełni adres].

3)  do dokonania zwrotu – w ramach przysporzenia konsumenckiego – części opłaty administracyjnej i przygotowawczej, proporcjonalnie do okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy pożyczki w związku z jej wcześniejszą spłatą, konsumentom, którzy w okresie od dnia 16 maja 2016 r. do dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji spłacili pożyczkę w terminie wcześniejszym niż przewidziany w umowie i złożą reklamację, o której mowa w pkt XI 2) niniejszej decyzji. Zwrot środków zostanie dokonany w terminie 30 (trzydziestu) dni od złożenia reklamacji, na numer rachunku bankowego wskazany w reklamacji.

(decyzja Prezesa UOKiK z dnia 23.09.2019 r. k. 6-26v akt sąd.)

Odwołanie od decyzji wnieśli trzej Przedsiębiorcy tj. (...) sp. z o.o. z siedzibą w B., (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. oraz (...) sp. z o.o. (dalej również jako: „Odwołujący”, „Powodowie”, „Spółki” ), zaskarżając ją w całości i zarzucając naruszenie:

1.  art. 24 ust. 1 i 2 u.o.k.i.k. w zw. z art. 36a i art. 36c u.o.k.k., poprzez błędne przyjęcie, iż Odwołujący dopuścili się praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na udzielaniu przez Odwołujących w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszej pożyczki, kolejnych pożyczek gotówkowych,

2.  art. 24 ust. 1 i 2 u.o.k.i.k. w zw. z art. 359 k.c., poprzez błędne przyjęcie, iż Odwołujący dopuścili się praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na pobieraniu przez Odwołujących zawyżonych odsetek umownych, przekraczających wysokość odsetek maksymalnych,

3.  art. 24 ust. 1 i 2 u.o.k.i.k. w zw. z art. 30 ust. 1 pkt 4,6,10,11,15,20 u.o.k.k., poprzez błędne przyjęcie, iż Odwołujący dopuścili się praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na naruszeniu obowiązku udzielenia konsumentom w umowach pożyczki informacji nt.: całkowitej kwoty kredytu, stopy oprocentowania kredytu, warunków stosowania tej stopy, a także okresów, warunków i procedury zmiany stopy oprocentowania, informacji o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, warunków jej rocznej zmiany, terminu, sposobu i skutków odstąpienia konsumenta od umowy, a także kwoty odsetek należnych w stosunku dziennym, informacji o możliwości korzystania z pozasądowego rozstrzygania sporów oraz zasadach dostępu do tej procedury, jeżeli takie prawo przysługuje konsumentowi,

4.  art. 24 ust. 1 i 2 u.o.k.i.k. w zw. z art. 4 ust. 1 u.o.p.n.p.r., poprzez błędne przyjęcie, iż Odwołujący dopuścili się praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na wymaganiu od konsumentów przy zawieraniu umowy pożyczki złożenia oświadczenia woli dotyczącego wyrażenia zgody na publikowanie w razie zalegania ze spłatą pożyczki, danych osobowych udostępnianych pożyczkodawcy,

5.  art. 24 ust. 1 i 2 u.o.k.i.k. w zw. z art. 33a u.o.k.k., poprzez błędne przyjęcie, iż Odwołujący dopuścili się praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na ustaleniu opłat za zaległości w wysokości przewyższającej wartość odsetek maksymalnych,

6.  art. 24 ust. 1 i 2 u.o.k.i.k. w zw. z art. 5 ust. 1 u.o.p.n.p.r. poprzez błędne przyjęcie, iż Odwołujący dopuścili się praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na wprowadzaniu konsumentów w błąd co do konieczności poniesienia ewentualnych, przyszłych kosztów postępowania sądowego i egzekucyjnego w całości, w szczególności poprzez wykorzystywanie w umowie pożyczki sformułowań, wyrażeń i konstrukcji składniowych sugerujących, iż dłużnik zostanie obciążony wszelkimi kosztami postępowania sądowego i egzekucyjnego,

7.  art. 111 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 u.o.k.i.k. poprzez brak wzięcia pod uwagę okoliczności łagodzących przy ustaleniu wysokości nałożonych kar,

8.  art. 33 ust. 5 u.o.k.i.k. w zw. z § 1 pkt 1 i 2 i § 5 ust. 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie właściwości miejscowej i rzeczowej delegatur Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (tj. Dz. U. z 2017 r. poz. 816, również dalej jako: „ Rozporządzenie PRM”) poprzez prowadzenie postępowania przez Delegaturę w G., do zakresu właściwości której sprawa nie należała, jak również której nie została przekazana do prowadzenia w sposób przewidziany prawem.

Dodatkowo, Powodowie wnieśli o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z 67 umów pożyczek z roku 2018 r. oraz z 76 umów pożyczek z roku 2019, na okoliczność ustalenia prawidłowego czasu trwania praktyk naruszających zbiorowe interesu konsumentów.

Mając na uwadze powyższe, Powodowie wnieśli o:

1.  uchylenie w całości decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 23 września 2019 r. o nr (...),

2.  zasądzenie od Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na rzecz Powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych,

3.  stwierdzenie iż decyzja Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 23 września 2019 r. o nr (...) została wydana z rażącym naruszeniem prawa.

(odwołanie Powodów z dnia 24.10.2019 r. wraz z załącznikami k. 27- 182v akt sąd.)

W odpowiedzi na odwołanie Prezes UOKiK podtrzymał w całości swoje stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji, wniósł o oddalenie odwołania jako bezzasadnego oraz wniósł o zasądzenie kosztów postępowania.

(pismo Pozwanego z dnia 26.03.2020 r. k. 206-210v akt sąd.)

Postanowieniem z dnia 24 listopada 2022 r. Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zawiesił z urzędu postępowanie na postawie art. 174 § 1 pkt 2 k.p.c. Wskazał, iż w związku z uzyskaniem informacji o wykreśleniu jedynego członka zarządu Spółek z rejestru handlowego KRS i stwierdzenia, że w składzie jednostek organizacyjnych będących stroną zachodzą braki uniemożliwiające jej działanie Sąd postanowił zawiesić postępowanie.

(postanowienie (...) z dnia 24.11.2022 r. k. 244 akt sąd.)

Prezes UOKiK w dniu 5 października 2023 r. złożył wniosek w przedmiocie ustanowienia kuratora dla strony powodowej tj. dla (...) sp. z o.o. z siedzibą w B., na potrzeby prowadzonego postępowania w sprawie.

Postanowieniem z dnia 14 listopada 2023 r. Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustanowił kuratora dla Powoda - (...) sp. z o.o. z siedzibą w B., w osobie adw. Z. K.. Jednocześnie Sąd podjął zawieszone postępowanie.

(pismo Prezesa UOKiK z dnia 5.10.2023 r. k. 267-267v akt sąd., postanowienie SOKiK z dnia 14.11.2023 r. k. 270 akt sąd.)

Zarządzeniem z dnia 14 listopada 2023 r. zobowiązano Odwołujących do złożenia pisma procesowego, w którym powodowe spółki ustosunkują się do twierdzeń, zarzutów oraz wniosków pozwanego (zamieszczonych w odpowiedzi na odwołanie – pismo z dnia 26.03.2020 r.) oraz podadzą wszystkie twierdzenia i dowody istotne dla rozstrzygnięcia sprawy – w terminie 30 dni od dnia doręczenia niniejszego zarządzenia, pod rygorem utraty prawa do ich powoływania w toku dalszego postępowania oraz zobowiązał Pozwanego do złożenia pisma procesowego, w którym pozwany ustosunkuje się do twierdzeń, zarzutów oraz wniosków powodów (zamieszczonych w piśmie, które powodowe spółki złożą w wykonaniu zarządzenia z dnia 14.11.2023 r.) oraz poda wszystkie twierdzenia i dowody istotne dla rozstrzygnięcia sprawy – w terminie 30 dni od dnia doręczenia pozwanemu przez powodowe spółki odpisu pisma składanego w wykonaniu zarządzenia z dnia 14.11.2023 r. pod rygorem utraty prawa do ich powoływania w toku dalszego postępowania.

Kurator Powoda – (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. nie wykonał powyższego zarządzenia.

(okoliczność bezsporna)

Pozostali Powodowie, w piśmie z dnia 18 marca 2024 r. wskazali, iż podtrzymują dotychczasowe stanowisko zaprezentowane w odwołaniu.

(zarządzenie Sędziego referenta z dnia 14.11.2023 r. k. 270v akt sąd., pismo (...) Sp. z o. o. z siedzibą w (...) Sp. z o. o. z siedzibą w B. z dnia 18.03.2024 r. k. 294-298 akt sąd.)

Prezes UOKiK w piśmie z dnia 9 kwietnia 2024 r., ustosunkował się do twierdzeń i wniosków Spółek: (...) sp. z o.o. oraz (...) sp. z o.o. i podtrzymał dotychczasowe stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji oraz w odpowiedzi na odwołanie.

(pismo Prezesa UOKiK z dnia 9.04.2024 r. k. 305-306v akt sąd.)

W dalszym toku postępowanie strony podtrzymały prezentowane stanowiska

(protokół rozprawy z dnia 6.08.2024 r. k. 323-326 akt sąd.)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) sp. z o.o. z siedzibą w B., (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. oraz (...) sp. z o.o. z siedzibą w B. są spółkami prawa handlowego. Przedmiotem przeważającym działalności gospodarczej Spółek jest pozostałe pośrednictwo pieniężne. We wszystkich Spółkach, pakiet większościowy udziałów należy do M. D., a wszystkie Spółki mają taki sam adres siedziby. Spółki należą do jednej grupy kapitałowej. Dodatkowo, Spółki te są wpisane do rejestru instytucji pożyczkowych, prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego.

Spółki posiadają tych samych pełnomocników, którzy m.in. zawierają w ich imieniu umowy kredytowe (współpracują z 25 pełnomocnikami).

(okoliczności bezsporne k. 10-10v akt sąd., a ponadto KRS Powodów k. 188-191 akt sąd., pismo Spółek z dnia 17.11.2017 r. wraz z załącznikami k. 19- 75v akt adm., pismo Powodów z dnia 23.01.2018 r. k. 89 akt adm.)

Spółki oferują konsumentom krótkoterminowe kredyty konsumenckie tzw. chwilówki stosując te same zasady ich udzielania. Działalność tą prowadzą m.in. na terenie województwa (...) i (...)- (...).

Spółka (...) prowadzi działalność od dnia 5 kwietnia 2016 r., Spółka (...) od dnia 17 sierpnia 2016 r., natomiast Spółka (...) prowadzi działalność od dnia 14 grudnia 2016 r.

W ramach tej działalności Spółki udzielały kredytów konsumenckich w walucie polskiej w wysokości od 400 zł do 1000 zł na okres jednego miesiąca.

Spółki zawierały umowy pożyczki poza lokalem przedsiębiorstwa (w miejscu zamieszkania konsumenta).

Zawierając umowy, Spółki wykorzystywały wzorce umów o nazwie „. (...) (KREDYTU KONSUMENCKIEGO”. W okresie od maja 2016 r. do końca września 2017 r. Spółki zawarły ok 1200 umów łącznie (po około 400 na każdą ze Spółek).

(okoliczności bezsporne pismo Spółek z dnia 17.11.2017 r. wraz z załącznikami k. 19- 75v akt adm., pismo Spółek z dnia 10.01.2017 r. k. 82-83 akt adm.)

W stosowanym przez Spółki wzorcu umowy pożyczki zawarte są m.in. następujące postanowienia:

1.  „pożyczka do wypłaty – część pożyczki udzielonej przez Pożyczkodawcę Pożyczkobiorcy po uiszczeniu kaucji windykacyjnej”;

2.  „całkowita kwota kredytu – suma wszystkich środków pieniężnych, które Pożyczkodawca udostępnia Pożyczkobiorcy”;

3.  „Roczna stopa oprocentowania pożyczki jest stała”;

4.  „Oprocentowanie w stosunku dziennym wynosi -- zł./dzień.”;

5.  „Do kwoty pożyczki udzielonej Pożyczkobiorcy przez Pożyczkodawcę doliczana jest kwota oprocentowania pożyczki i opłata administracyjna, w tym opłata przygotowawcza”;

6.  „W razie opóźnienia w spłacie pożyczki przez Pożyczkodawca może zaniechać działań (…) i skierować sprawę bezpośrednio na drogę postępowania sądowego, co wiązać się będzie z koniecznością poniesienia przez Pożyczkobiorcę kosztów procesu oraz kosztów postępowania egzekucyjnego”;

7.  „Poza umową pożyczki ……. kredytobiorca oświadcza, że w przypadku nie spłacenia pożyczki w ustalonym terminie, w okresie od dnia następującego po dniu wymagalności do dnia spłaty pożyczki wraz z jej kosztami, pożyczkobiorca wyraża zgodę na opublikowanie jej/go danych osobowych, które udostępnił firmie ….. w prasie, mediach oraz w każdym innym miejscu (np. ogłoszenie, informacja w internecie, naklejka, itp.)”.

(okoliczności bezsporne, wzór umowy pożyczki k. 34-35 akt adm., kopie umów pożyczek m.in. k. 46-75v akt adm., k. 791-804 akt adm.)

Spółki udzielały konsumentom pożyczki na konkretną kwotę (od 400 zł. do 1000 zł.), na okres 1 miesiąca. Konsument miał spłacić całość udzielonej pożyczki wraz z kosztami (tj. opłatą administracyjną stanowiącą 25 % kwoty pożyczki oraz opłatą przygotowawczą wynoszącą 20 zł.). W terminie spłaty zazwyczaj, konsumenci nie mieli środków na spłatę całości zadłużenia więc opłacali tylko koszty i zaciągali nową pożyczkę, z nowym podmiotem tj. np. zamiast (...), (...). Klienci nie spłacali całej kwoty pożyczki, ale co miesiąc wpłacali kwotę tytułem spłaty kosztów. Konsumenci mimo zawierania nowych umów nie otrzymywali potwierdzenia spłaty uprzedniej umowy. Nie otrzymywali również „do ręki” następnych pożyczek. Pożyczki były wypłacane i spłacane w domu klienta, bezpośrednio do rąk pełnomocników kredytodawców (nie istniała możliwość wypłaty pożyczki, a także zwrotu środków na rachunek bankowy).

Schemat działania Spółek obrazuje niżej opisany stan faktyczny dot. G. M. (75-letniej emerytki z T.).

G. M. w dniu 3.12.2016 r. zawarła z D. pierwszą umowę pożyczki na kwotę 400 zł, którą miała w całości wraz z kosztami (110 zł) spłacić w miesiącu następnym. Ponieważ w terminie spłaty nie miała środków na spłatę całości zadłużenia opłaciła tylko koszty i zaciągnęła kolejną pożyczkę. Konsumentka do tej pory nie spłaciła kwoty pożyczki, ale co miesiąc wpłacała kwotę tytułem spłaty kosztów. Mimo zawarcia kilkunastu pożyczek konsumentka nie otrzymała potwierdzenia rozliczenia spłaty pożyczki poprzedniej. Nigdy też nie otrzymała „do ręki” następnych pożyczek. Konsumentka. miała świadomość, że wpłacane kwoty przekroczyły wartość pierwszej, udzielonej pożyczki. Umowy były zawierane przez konsumentkę niemal co miesiąc (w okresie od grudnia 2016 do lutego 2018 r.), przy czym co najwyżej cztery kolejne umowy zawierała dana (...) (np. D., T., czy (...)), zaś kolejne umowy zawierał już inny podmiot z grupy (...). Pomimo zmiany pożyczkodawcy, druki rozliczenia pożyczki zawsze były oznaczone (...), a więc środki wpłacane tytułem spłaty pożyczki lub kosztów, formalnie były przyjmowane przez przedsiębiorcę (...), niezależnie od tego który podmiot był faktycznie kredytodawcą. Oprócz dwóch pierwszych, w wypadku pozostałych umów, M. nie otrzymała żadnego potwierdzenia spłaty pożyczki poprzedniej nową/kolejną pożyczką. Z druków rozliczenia pożyczki wynika, iż klientka uiściła 7 wpłat po 80 zł., 1 po 510 zł. oraz 1 po 520 zł. Ww. druki były oznaczone (...).

(okoliczności bezsporne k. 11v-12 akt sąd., a ponadto protokół przesłuchania świadka G. M. k. 746-747 akt adm., druki rozliczenia pożyczki k. 785-790 akt adm., umowy pożyczek G. M. k. 791-804v akt adm.)

Konsumenci w sposób następujący opisywali okoliczności związane z zawieraniem umów pożyczek ze Spółkami i ich wykonywaniem:

„za każdym razem przyjeżdżała do mnie ta sama osoba, lecz z umów, które przedłożono mi i zmuszono do ich podpisania w ostatnim czasie wynika, że umowy zawierałam z różnymi podmiotami, tj. (...) (...), Z. D. i Z. T., pomimo iż byłam w pełni przekonana, że Pani (…) reprezentuje jedną i tę samą firmę i tylko z jedną firmą mam zawartą umowę pożyczki”;

„pokrzywdzona zawarła kilka następujących po sobie umów pożyczek, zaś ich spłata de facto nie nastąpiła (…) jedyne udokumentowane spłaty, samych wyłącznie kosztów pożyczek rozliczane są w przeważającej mierze na rzecz podmiotu nie będącego stroną umowy”;

„umowy opisane powyżej zawierane były w odstępach miesięcznych i miały na celu spłatę pierwotnie zawartej umowy (i kolejno zawieranych),a właściwie TYLKO I WYŁĄCZNIE ich kosztów pozaodsetkowych”;

„Umowy są podpisywane co 30 dni co łamie już ustawę o kredycie przy czym poprzednie umowy nie są wcale zamykane rozliczane do zera tylko pobierane są opłaty”;

„Zgodnie z okazaną mi umową pożyczki zobowiązana byłam do dokonania spłaty w terminie do dnia 21.12.2016 r. kwoty 760 zł. (tj. 600 zł. kapitału pożyczki i 160 zł. kosztów). Po upływie miesiąca (…) przyjechała do mnie do domu, w celu odbioru opłaty 160 zł. (…) wg mnie ona przyjechała jedynie po opłatę a nie w celu dokonania przeze mnie spłaty całości pożyczki. (…) kwota ta była przeznaczona na spłatę kosztów w/w pożyczki. W czasie tej wizyty ja podpisałam (…) kolejną umowę pożyczki na kwotę 600 zł., przy czym z tytułu jej zawarcia nie otrzymałam żadnej gotówki. (…) Chyba kwota tej nowo zawartej umowy spłacała poprzednio zawartą pożyczkę, lecz nie jestem pewna. P(…) poza odebraniem kwoty opłaty (160 zł.) i zawarciem nowej pożyczki nie domagała się ode mnie spłaty z tytułu poprzednio zawartej umowy pożyczki. (…) chcę nadmienić, że umowa ta została zawarta z nowym podmiotem, tj. firmą (...), podczas gdy poprzednia zawarta była z firmą (...)”;

„beneficjentem wszystkich wpłat, niezależnie od tego, z jaką spółką została zawarta umowa pożyczki, była (...) Sp. z o. o. (…) jedynymi udokumentowanymi dowodami spłaty, są spłaty kosztów ubocznych pożyczek, a nie – należności głównych, które to wpłaty rozliczane są na rzecz podmiotu niebędącego stroną umowy (…). umowy pożyczek (…) zawierane były miesiąc po miesiącu, bardzo często zdarzało się, że z danym klientem umowę zawierał w ten sposób ten sam podmiot”;

„pożyczkobiorcy informowani byli, że dla kwoty pożyczki do wypłaty w wysokości 600 zł., przy dodatkowym koszcie kredytu w postaci opłaty administracyjnej w wysokości 150 zł., zawierającej opłatę przygotowawczą w wysokości 20 zł. – całkowity koszt pożyczki wynosił będzie 160 zł., a całość zadłużenia wynikającego z umowy wynosiła 760 zł. (…) nie wynikało w sposób jednoznaczny, z jakiego tytułu wynika kwota 10 zł. stanowiąca dodatkowy, obciążający kredytobiorcę koszt kredytu. (…) do kwoty pożyczki (…) doliczona jest kwota oprocentowania pożyczki, to wysokość przedmiotowej kwoty nie odzwierciedla nieokreślonego w żadnym postanowieniu, dodatkowego kosztu kredytu”;

„zostałam również poinformowana, że jeżeli nie będę miała po miesiącu całej kwoty – to będę musiała spłacić koszty tj. te 130 złotych. Kwota pożyczki była przenoszona na następny miesiąc. (…) w kwietniu zawarłam już czwartą umowę pożyczki, ale z firmą (...). Myślałam, że się zmieniła nazwa firmy. (…) zorientowałam się, że pokwitowania odebranych ode mnie pieniędzy firmowane są pieczątką (...);

„umowy sąd podpisywane co 30 dni przy czym poprzednie umowy nie są wcale zamykane rozliczane do zera tylko pobierane są opłaty po 100 zł., więc nie ma pewności czy podpisywanie umowy do których jestem nakłaniana nadal są spłaty czyli w przypadku posiadanych umów to jest 1200 zł. plus opłaty”;

„W związku z tym, że z różnych przyczyn nie mogłam, bądź nie chciałam w kolejnych miesiącach spłacić zadłużenia to brałam kolejną pożyczkę, która zgodnie z moją wiedzą powinna być przeznaczona na spłatę świadczenia z poprzedniego miesiąca. Ja płaciłam co miesiąc jedynie koszty udzielonej pożyczki. Faktem jest, że nie otrzymywałam pokwitowań dot. spłaty wcześniejszego zadłużenia, tylko kopię kolejnej umowy”;

„Ostatnio dopiero po paru miesiącach zwróciłem uwagę, że na dokumentach przedłużających umowę kredytową widniały różne nazwy firm, tj. (...), (...), (...). Nie przypominam sobie, czy ktoś z firmy (...) przed podpisaniem umowy pożyczki pytał mnie o sytuację rodzinną lub majątkową”;

„Wiedziałam jakie są koszty przedłużenia okresu spłaty chwilówki tzw. koszty płacę regularnie każdego miesiąca w kwocie 110 zł, otrzymując stosownej pokwitowanie”;

„Co miesiąc regularnie wpłacam do przedstawiciela (...) tzw. koszty i podpisuję umowę na kolejny miesiąc”;

„Kwotę, którą się pożycza trzeba oddać wraz z kosztami po miesiącu. Można też ewentualnie przedłużyć zwrot pożyczki, ale wtedy płaci się koszty. Konkretnie podpisuje się nową umowę pożyczki, której kwota przeznaczona jest na spłatę pożyczki wcześniejszej. (...) Na pewno nigdy do ręki nie otrzymują pieniędzy z nowych pożyczek. Obrót w tym przypadku jest bezgotówkowy”;

„Prawdę mówiąc pożyczkę, którą zaciągnęłam w (...) około rok temu spłacam do dnia dzisiejszego tzn. wpłacam co miesiąc koszty w wysokości 130 zł. Nie kojarzę, abym kiedyko9lwiek otrzymała pokwitowanie za wpłacone przeze mnie pieniądze. Zawsze podpisuję jedynie kolejną umowę, której kopię otrzymuję do ręki. Nigdy nie otrzymałam informacji o całkowitej spłacie wcześniejszej pożyczki. Tylko za pierwszym razem otrzymałam pieniądze z tytułu zawarcia umowy pożyczki”;

„Faktycznie jak przyjrzałam się umowom, których kopie posiadam to firmowane są one przez podmioty (...), (...) i (...). Nie wiem dlaczego. (…) Jak co miesiąc przechodzi do mnie pani z firmy (...) to ja wpłacam jej tylko koszty, a ona mi wręcza pokwitowanie wpłaty i daje do podpisania nową umowę. Nigdy nie otrzymałam rozliczenia wcześniejszych pożyczek”;

„Co miesiąc jak p. (…) przyjeżdża po odbiór pieniędzy ja podpisuję zawsze nową umowę, ponieważ widoczne jest pismo, że w danym dniu zawarto daną umowę. Ja myślałam, że spłacam same koszty pożyczki ale okazuje się, że co miesiąc podpisuję nowa umowę, która nie jest przedłużeniem opłaty starej umowy. Ja nie posiadałam i nie posiadam wiedzy na temat kosztów zaciągnięcia nowej umowy. Cały czas widać, że pożyczka nic nie schodzi, jakby stała w miejscu, a jednak co miesiąc płacę ratę w wysokości 130 PLN. (…) Ja czuję się osobą pokrzywdzoną w tej sprawie, ponieważ zostałam wprowadzona w błąd, gdzie miałam tylko spłacać koszty pożyczki a okazuje się, że podpisuję co miesiąc nową umowę”.

(okoliczności bezsporne k. 12-12v akt sąd., a ponadto skarga B. H. z dnia 20.12.2017 r. k. 76-79 akt adm., zawiadomienie I. B. o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z dnia 9.08.2017 r. k. 131-138 akt adm., zawiadomienie A. G. o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z dnia 29.08.2017 r. k. 209-218 akt adm., protokół przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie i przesłuchanie w charakterze świadka osoby zawiadamiającej z dnia 12.09.2017 r. k. 228-235 akt adm., zawiadomienie (...) Sp. z o.o. o możliwości popełnienia przestępstwa ściganego z urzędu z dnia 8.09.2017 r. k. 267-288 akt adm., protokół przesłuchania świadka – A. G. z dnia 16.10.2017 r. k. 468-471 akt adm., zawiadomienie E. S. (1) o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z dnia 26.08.2017 r. k. 476-482 akt adm., k. 505-511 akt adm., zawiadomienie M. B. (1) o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z dnia 10.11.2017 r. k. 580-583 akt adm., zawiadomienie M. C. o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z dnia 10.11.2017 r. k. 585-588 akt adm., protokół przesłuchania E. L. z dnia 13.12.2017 r. k. 652-653v akt adm., protokół przesłuchania świadka A. G. z dnia 15.01.2018 r. k. 673-674 akt adm., protokół przesłuchania W. S. z dnia 27.12.2017 r. k. 705-706v akt adm., protokół przesłuchania B. B. z dnia 2.02.2018 r. k. 722-723 akt adm., protokół przesłuchania E. S. (2) z dnia 13.02.2018 r. k. 742-743 akt adm., protokół przesłuchania G. M. z dnia 13.02.2018 r. k. 746-747 akt adm., protokół przesłuchania K. C. z dnia 15.02.2018 r. k. 746-747 akt adm., protokół przesłuchania H. W. z dnia 16.02.2018 r. k. 763-764 akt adm.)

Spółki pobierały odsetki umowne w wysokości wyższej niż wysokość odsetek maksymalnych.

Odwołujący w piśmie z dnia 18 czerwca 2018 r. oraz z dnia 11 marca 2019 r. przyznali, iż błędnie naliczali odsetki maksymalne w wysokości 12 % w skali roku. Wskazali, iż błąd ten wynikał z zastosowania poprzedniej stopy lombardowej, która do dnia 4 marca 2015 r. wynosiła 3 %, a odsetki maksymalne według stanu sprzed 2016 r. wynosiły czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego. Podkreślili, iż błąd ten był niezawiniony oraz, że niezwłocznie dokonali oni stosownych zmian.

Poniższe tabele przedstawiają przykładowe warunki umów zawartych przez poszczególne Spółki:

1.  Umowa zawarta w dniu 10 kwietnia 2017 r. z konsumentką w B. przez (...) (k. 46-46v akt adm.):

2.  Umowa zawarta w dniu 12 sierpnia 2017 r. z konsumentką z T. przez (...) (k. 56-56v akt adm.):

3.  Umowa zawarta w dniu 7 lutego 2017 r. z konsumentką z A. - K. przez (...) (k. 66-66v akt adm.):

Ustalona wysokość odsetek przewyższała odsetki wynikające z treści umowy.

Poniższa tabela przedstawia umowę zawartą dnia 23 lutego 2019 r. z konsumentką z T. przez (...) (k. 993-994 akt adm.), tj. po deklaracji Powodów o zmianie praktyki dot. wysokości odsetek :

(okoliczności bezsporne k. 10, 13v-14v akt sąd., a ponadto pismo Powodów z dnia 18.06.2018 r. k. 865-867 akt adm., pismo Powodów z dnia 11.03.2019 r. k. 906-908v akt adm., umowa z dnia 23.02.2019 r. k. 993-994 akt adm.)

Prezes UOKiK w wyniku licznych zawiadomień (w tym zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa do Prokuratury) oraz skarg konsumenckich na działania Spółek, Prezes UOKiK, prowadził postępowanie wyjaśniające w sprawie ustalenia, czy przy oferowaniu konsumentom pożyczek gotówkowych przez Powodów nie doszło do naruszenia przepisów ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów bądź innych ustaw chroniących interesy konsumentów.

I tak 22 maja 2018 r. wszczął z urzędu przeciwko Spółkom postępowanie w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów opisane w sentencji zaskarżonej decyzji.

W odpowiedzi na zarzuty, Odwołujący wskazali, iż każdą Spółkę należy traktować osobno, z uwagi na to, że są one samodzielnymi podmiotami posiadającymi osobowość prawną. Dodali też, iż błędnie naliczali odsetki maksymalne w wysokości 12% w skali roku, gdyż zastosowali uprzednią stopę lombardową, która do dnia 4 marca 2015 r. wynosiła 3%, a odsetki maksymalne wynosiły czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego, zaś faktycznie kwota opłaty administracyjnej była błędnie wskazywana tj. zaniżana, stąd różnica pomiędzy opłatą administracyjną z umowy, a całkowitą kwotą pożyczki. Spółki wyjaśniły również, iż pomimo zapisu dot. kaucji windykacyjnej to nigdy jej nie pobierały, a całkowitą kwotę kredytu stanowiła kwota kredytu wypłacanego. Podkreślili również, że roczna stopa oprocentowania każdorazowo była wskazywana w § 1 Umów, a w § 4 Umów wskazywano, że jest to stopa oprocentowania stała. Spółki dodały, iż nie wskazywały rocznej stopy oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, warunków jej zmiany, jednocześnie nie prowadzili windykacji wobec swoich klientów. Przyznali również, że nie wskazywali w umowach kwoty odsetek należnych w stosunku dziennym, gdyż w okolicznościach skutkujących odstąpieniem od umowy klienci musieli zwrócić tylko kwotę wypłaconej pożyczki. Powodowie dodali, iż w umowie nie było informacji odnośnie możliwości korzystania z pozasądowego rozstrzygania sporów przez konsumentów. Spółki potwierdziły, że zapis umowny odnoszący się do wcześniejszej spłaty zaciągniętej pożyczki został niefortunnie przedstawiony i zadeklarowały, że zapis ten zostanie zmieniony w nowym wzorze umowy. Jednocześnie Powodowie podkreślili, że z uwagi na krótkoterminowość oferowanych pożyczek (30- dniowe) praktycznie nie dochodziło do wcześniejszych spłat udzielonych pożyczek. Spółki odnosząc się do ustalania opłat za zaległości w wysokości przewyższającej wartość odsetek maksymalnych oraz wprowadzaniu konsumentów w błąd co do konieczności poniesienia ewentualnych, przyszłych kosztów postępowania sądowego i egzekucyjnego, w całości, w szczególności poprzez wykorzystywanie w umowie pożyczki sformułowań, wyrażeń i konstrukcji składniowych, sugerujących, iż dłużnik zostanie obciążony wszelkimi kosztami postępowania sądowego i egzekucyjnego, co może stanowić nieuczciwą praktykę rynkową, wskazały, iż tego rodzaju postanowienia zostały usunięte ze wzorca umowy w drugiej połowie 2017 r. Wyjaśnili również, iż ich zdaniem oświadczenie woli odnoszące się do wyrażenia zgody na publikowanie, w momencie zalegania ze spłatą pożyczki, ich danych osobowych, udostępnionych pożyczkodawcy, nie może stanowić nieuczciwej praktyki rynkowej gdyż „ nie doszło do ukształtowania w świadomości konsumenta zniekształconego wyobrażenia o oferowanym produkcie, które w konsekwencji skłoniło go do decyzji korzystnej z punktu widzenia przedsiębiorcy, lecz powodującej szkodę w majątku konsumenta, lub choćby tylko możliwości poniesienia takiej szkody”. Mimo powyższego, Powodowie zadeklarowali, iż usuną tenże zapis.

(okoliczności bezsporne k. 8v-10 akt sąd., a ponadto zawiadomienie (...) Sp. z o. o. m.in. o podejrzeniu stosowania przez Spółki praktyk ograniczających konkurencję z dnia 16.08.2017 r. k. 10-18 akt adm., skarga B. H. z dnia 20.12.2017 r. wraz z załącznikami k. 76-81v akt adm., zawiadomienie G. i I. B. z dnia 22.01.2018 r. wraz z załącznikami k. 90-126 akt adm., kopia akt sprawy o sygn. akt (...) Prokuratury Okręgowej w Toruniu dot. zawiadomienia I. B., A. G., (...) Sp. z o. o., E. S. (1), M. B. (2), M. C. k. 130-864 akt adm., postanowienie o wszczęciu postępowania z dnia 22.05.2018 r. k. 3-9v akt adm., pismo Spółek z dnia 18.06.2018 r. wraz z załącznikiem k. 865-870v akt adm.,)

Pismem z dnia 7 grudnia 2018 r. Prezes UOKiK przedstawił szczegółowe uzasadnienie zarzutów. Jednocześnie umożliwił Spółkom ustosunkowanie się przed wydaniem decyzji do stawianych zarzutów w terminie 14 dnia otrzymania pisma.

Spółki przedstawiły wspólne stanowisko odnośnie szczegółowego uzasadnienia zarzutów, w którym wskazały, iż są odrębnymi podmiotami, które wspólnie współpracują ze sobą tylko w celu sprostania potrzebom swoich klientów (głównie dot. szybkiego uzyskania określonej pożyczki gotówkowej). Spółki wyjaśniły również, że z początkiem 2019 r. wprowadzone zostały nowe wzorce umowne, które dostosowują działania Powodów do wymogów prawnych. Spółki do niniejszego pisma załączyły przykładowe kopie zmienionych umów z klientami. Wszystkie umowy zawarte są przez konsumentów z Powodem – (...).

(okoliczności bezsporne k. 10 akt sąd., a ponadto pismo Prezesa UOKiK z dnia 7.12.2018 r. k. 889-900 akt adm., pismo Powodów z dnia 11.03.2019 r. k. 906-947v akt adm. )

Powód (...) Sp. z o. o. w 2018 r. osiągnął przychód netto ze sprzedaży i zrównane z nimi w wysokości 28 540 zł., zaś zysk netto wyniósł 9 962 zł.. Zaś Powód (...) Sp. z o. o. w 2018 r. osiągnął przychód netto ze sprzedaży i zrównane z nimi w wysokości 12 120 zł., zaś zysk netto wyniósł 4 360 zł., natomiast Powód (...) Sp. z o. o. w 2018 r. nie osiągnął przychód netto ze sprzedaży i zrównane z nimi w wysokości, osiągnął przychody finansowe inne w wysokości 182 250 zł., zaś zysk netto wyniósł 8 745 zł.

(okoliczności bezsporne Rachunek zysków i strat za rok 2018 (...) k. 996 akt adm., Rachunek zysków i strat za rok 2018 (...) k. 999 akt adm., Rachunek zysków i strat za rok 2018 (...) k. 1002, k. 1027 akt adm.,)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie każdej ze Spółek podlegało oddaleniu.

Wskazać należy, iż podstawę do ustalenia przez Prezesa UOKiK, że Powodowie naruszyli zbiorowe interesy konsumentów stanowił przepis art. 24 ust 1 i 2 u.o.k.i.k.

W myśl powołanej regulacji zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, przy czym przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami zachowanie przedsiębiorcy, w szczególności: naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji; nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji; proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru.

O bezprawności w rozumieniu powołanego przepisu można mówić wtedy, gdy zachowanie przedsiębiorcy (zarówno działanie jak i zaniechanie) pozostaje w sprzeczności z obowiązującym porządkiem prawnym, zatem zarówno z normami prawnymi, jak również z zasadami współżycia społecznego i z dobrymi obyczajami. Bezprawność ta jest obiektywnym czynnikiem, a więc jest niezależna od jej winy i stopnia, co więcej nie ma znaczenia świadomość istnienia danych naruszeń. Nadto, bezprawność jest niezależna od wystąpienia szkody.

W świetle art. 24 u.o.k.i.k. wskazać należy, iż do naruszenia zbiorowych interesów konsumentów dochodzi poprzez bezprawne działanie przedsiębiorcy, godzące w interesy konsumentów, o ile to działanie wywołuje negatywne skutki w sferze praw i obowiązków konsumentów. Jak słusznie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 31 maja 2022 r. wskazał, że „ w literaturze przez „ godzenie” w zbiorowe interesy konsumentów należy rozumieć zarówno naruszenie tego interesu, jak też jego zagrożenie, na co wskazuje przede wszystkim szeroki wachlarz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, które ze swej istoty mogą polegać jedynie na zagrożeniu, a nie aktualnym naruszeniu zbiorowych interesów konsumentów. W zakresie słowa „ godzenie” mieści się również narażenie na uszczerbek zbiorowych interesów konsumentów. Zatem godzenie w zbiorowe interesy konsumentów może polegać zarówno na ich naruszeniu, jak i zagrożeniu (…). Także w orzecznictwie sądowym jednolicie przyjmuje się, że godzenie w zbiorowe interesu konsumentów może polegać „na ich naruszeniu bądź zagrożeniu” (…). Do uznania danej praktyki za naruszającej zbiorowe interesy konsumentów wystarczy też samo zagrożenie naruszenia interesów konsumentów (…). Także Sąd Najwyższy charakteryzując praktyki naruszające zbiorowe interesy uznał, że są to zachowania przedsiębiorców które m.in. „godzą (naruszają lub zagrażają) w zbiorowe interesy konsumentów” (…) oraz że „ potencjalnie ofiarą takiego zachowania może być każdy konsument będący klientem lub potencjalnym klientem przedsiębiorcy (…)”. Zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie utrwalone jest zatem jednolite stanowisko, iż art. 24 ust. 2 OchrKonkurU mówiąc o „ godzeniu” w interesy konsumentów obejmuje swym zakresem zarówno ich aktualne naruszenie, jak i potencjalne, które określać można mianem „zagrożenia”. Zatem do uznania danej praktyki za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów wystarczy, stanowiąca zagrożenie, możliwość naruszenia interesów konsumentów, nie jest konieczne faktyczne wprowadzenie w błąd”. (wyrok Sądu Najwyższego Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych z dnia 31 maja 2022 r., sygn. akt I NSKP 1/22, Legalis nr 2850181). Jednocześnie wspomniane już negatywne skutki muszą dotykać szerszego kręgu konsumentów, tj. odnosić się do obecnych, przyszłych oraz potencjalnych konsumentów, a więc naruszać prawa nieograniczonej bliżej nieokreślonej liczby konsumentów. Interes prawny rozumiany jako określone potrzeby konsumenta uznane przez ustawodawcę za godne ochrony. (patrz Uchwałę Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 13 lipca 2006 r., sygn. akt III SZP 3/06, Legalis nr 75466).

Do naruszenia przez Powodów zbiorowych interesów konsumentów doszło przy udzielaniu przez nich konsumentom pożyczek. Udzielanie pożyczek konsumentom zasadniczo uregulowane zostało w Ustawie o kredycie konsumenckim z dnia 12 maja 2011 r. z późn. zm.

Zgodnie z art. 3 ust 1 u.o.k.k. przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł. albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi.

Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności:

1.  umowę pożyczki;

2.  umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego;

3.  umowę o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia;

4.  umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia;

5.  umowę o kredyt odnawialny (art. 3 ust 2 u.o.k.k.).

Art. 30 ust 1 u.o.k.k. przewiduje co umowa o kredyt konsumencki powinna określać:

1.  imię, nazwisko i adres konsumenta oraz imię, nazwisko (nazwę) i adres (siedzibę) kredytodawcy i pośrednika kredytowego;

2.  rodzaj kredytu;

3.  czas obowiązywania umowy;

4.  całkowitą kwotę kredytu;

5.  terminy i sposób wypłaty kredytu;

6.  stopę oprocentowania kredytu, warunki stosowania tej stopy, a także okresy, warunki i procedury zmiany stopy oprocentowania wraz z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej, o ile ma zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu; jeżeli umowa o kredyt konsumencki przewiduje różne stopy oprocentowania, informacje te podaje się dla wszystkich stosowanych stóp procentowych w danym okresie obowiązywania umowy;

7.  rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia;

8.  zasady i terminy spłaty kredytu, w szczególności kolejność zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet należności kredytodawcy, w tym informację o prawie, o którym mowa w art. 37 ust. 1; jeżeli w ramach kredytu stosuje się różne stopy oprocentowania dla różnych należności kredytodawcy, należy także podać kolejność zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet różnych należnych sald, dla których stosuje się różne stopy oprocentowania;

9.  zestawienie zawierające terminy i zasady płatności odsetek oraz wszelkich innych kosztów kredytu, w przypadku gdy kredytodawca lub pośrednik kredytowy udziela karencji w spłacie kredytu;

10.  informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o opłatach, w tym opłatach za prowadzenie jednego lub kilku rachunków, na których są zapisywane zarówno transakcje płatności, jak i wypłaty, łącznie z opłatami za korzystanie ze środków płatniczych zarówno dla transakcji płatności, jak i dla wypłat, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki, na jakich koszty te mogą ulec zmianie;

11.  roczną stopę oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, warunki jej zmiany oraz ewentualne inne opłaty z tytułu zaległości w spłacie kredytu;

12.  skutki braku płatności;

13.  informację o konieczności poniesienia opłat notarialnych, o ile wystąpią;

14.  sposób zabezpieczenia i ubezpieczenia spłaty kredytu, jeżeli umowa je przewiduje;

15.  termin, sposób i skutki odstąpienia konsumenta od umowy, obowiązek zwrotu przez konsumenta udostępnionego przez kredytodawcę kredytu oraz odsetek zgodnie z rozdziałem 5, a także kwotę odsetek należnych w stosunku dziennym;

16.  prawo konsumenta do spłaty kredytu przed terminem oraz procedurę spłaty kredytu przed terminem;

17.  informację o prawie kredytodawcy do otrzymania prowizji za spłatę kredytu przed terminem i o sposobie jej ustalania, o ile takie prawo zastrzeżono w umowie;

18.  informację o prawie, o którym mowa w art. 59 ust. 1;

19.  warunki rozwiązania umowy;

20.  informację o możliwości korzystania z pozasądowego rozstrzygania sporów oraz zasadach dostępu do tej procedury, jeżeli takie prawo przysługuje konsumentowi;

21.  wskazanie organu nadzoru właściwego w sprawach ochrony konsumentów.

Zgodnie z art. 49 ust 1 u.o.k.k. w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. W przypadku spłaty części kredytu przed terminem określonym w umowie, ust. 1 stosuje się odpowiednio (art. 49 ust 2 u.o.k.k.).

W myśl art. 5 pkt 6 u.o.k.k. całkowity koszt kredytu to wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności:

a)  odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz

b)  koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach

- z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta;

Nadto, w myśl art. 33a u.o.k.k. w przypadku gdy łączna wysokość opłat z tytułu zaległości w spłacie kredytu, o których mowa w art. 30 ust. 1 pkt 11, oraz odsetek za opóźnienie naliczonych konsumentowi przekracza kwotę odpowiadającą kwocie odsetek maksymalnych za opóźnienie, o których mowa w art. 481 § 21 Kodeksu cywilnego, obliczonych od kwoty zaległości w spłacie kredytu, należnych na dzień pobrania tych opłat lub odsetek, należy się tylko kwota opłat i odsetek odpowiadająca kwocie tych odsetek maksymalnych za opóźnienie.

Zaś art. 36a ust 1 u.o.k.k., określa sposób wyliczenia maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu – pozaodsetkowe koszty kredytu winny być mniejsze lub równe sumie całkowitej kwocie kredytu pomnożonej przez 25 % oraz całkowitej kwocie kredytu pomnożonej przez 30 % oraz pomnożone przez okres spłaty wyrażony w dniach dzielony przez liczbę dni w roku.

Wspomnieć również należy, iż w myśl art. 36a ust 2 u.o.k.k. pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu. Co więcej, pozaodsetkowe koszty kredytu wynikające z umowy o kredyt konsumencki nie należą się w części przekraczającej maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu obliczone w sposób określony w ust. 1 lub całkowitą kwotę kredytu (art. 36a ust 3 u.o.k.k.).

Ponadto, zgodnie z art. 359 k.c. odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu (§ 1). Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych (§ 2). Zgodnie z art. 359 § 2 1 k.c. maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymalne). Natomiast, jeśli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne (art. 359 § 2 2 k.c.). Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy (art. 359 § 2 3 k.c.). Minister Sprawiedliwości ogłasza, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej ,,Monitor Polski'', wysokość odsetek ustawowych (art. 359 § 4 k.c.).

Zaś w przypadku udzielenia przez kredytodawcę konsumentowi, który nie dokonał pełnej spłaty kredytu, kolejnych kredytów w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszego z kredytów:

1.  całkowitą kwotę kredytu, dla celów ustalenia maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu, o której mowa w art. 36a, stanowi kwota pierwszego z kredytów;

2.  pozaodsetkowe koszty kredytu obejmują sumę pozaodsetkowych kosztów wszystkich kredytów udzielonych w tym okresie (art. 36c u.o.k.k.).

Odnosząc powyższe przepisy prawa do stanu faktycznego niniejszej sprawy należy ocenić czy zachowanie Odwołujących było zgodne, czy niezgodne z obowiązującymi zasadami porządku prawnego tj. zarówno z prawem jak i dobrymi obyczajami. Jednocześnie podkreślenia wymaga, iż o bezprawności działania decyduje, w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, całokształt okoliczności konkretnego stanu faktycznego.

W niniejszej sprawie nie ma wątpliwości, że Powodowie są spółkami prawa handlowego, wpisanymi do Krajowego Rejestru Sądowego, również są wpisani do rejestru instytucji pożyczkowych, prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego. Co więcej, Powodowie są przedsiębiorcami i podejmują działania w obrocie z konsumentami. Zatem pozostaje więc do rozstrzygnięcia kwestia, czy działania Spółek opisane w stanie faktycznym naruszają zbiorowe interesy konsumentów tj. czy są one sprzeczne z przepisami prawa bądź naruszają dobre obyczaje, jak również czy stanowią nieuczciwą praktykę rynkową, gdyż taki zarzut został postawiony Spółkom w zaskarżonej decyzji w odniesieniu do praktyk opisanych w pkt I ppkt 5) oraz w pkt II ppkt 2) decyzji.

Wskazać należy, iż generalny zakaz stosowania nieuczciwych praktyk zawarty został w art. 3 u.o.p.n.p.r.

Zgodnie z definicją zawartą w art. 4 ust 1 u.o.p.n.p.r. praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu.

Natomiast, przez praktykę rynkową rozumie się przez to działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy, sposób postępowania, oświadczenie lub informację handlową, w szczególności reklamę i marketing, bezpośrednio związane z promocją lub nabyciem produktu przez konsumenta (art. 2 pkt 4 u.o.p.n.p.r.). Przy czym produktem jest każdy towar lub usługa, w tym nieruchomości, prawa i obowiązki wynikające ze stosunków cywilnoprawnych (art. 2 pkt 3 u.o.p.n.p.r.).

Wspomniany przepis art. 4 ust 1 u.o.p.n.p.r. definiuje nieuczciwą praktykę rynkową posiłkując się klauzulą generalną jaka jest „sprzeczność z dobrymi obyczajami”. Dobre obyczaje, jako klauzula generalna należy traktować jako normy moralne i zwyczajowe, jakimi przedsiębiorca powinien kierować się w swojej działalności gospodarczej. Wskazać należy, iż dobre obyczaje to także uczciwe zasady postępowania i ustalone zwyczaje w ujęciu etyczno-moralnym. W szczególności rozumie się przez nie szczególną umiejętność, staranność zawodową, uczciwość działania oraz dobrą wiarę. Dobre obyczaje to pewnego rodzaju wskazówki postępowania, które obiektywnie istnieją w przekonaniu etycznym społeczeństwa, a za miarę tych wymagań etycznych bierze się przeciętny poziom moralny właściwy godziwemu życiu zarobkowemu i gospodarczemu. Jako kryterium staranności zawodowej przyjmuje się uczciwość obrotu. Wspomnianą staranność należy łączyć z działalnością gospodarczą wykonywaną przez przedsiębiorcę. Działalność gospodarcza jest działalnością, którą powinien charakteryzować profesjonalizm w zakresie podejmowanych czynności, zawodowość, fachowość, a także uczciwość w sferze jej wykonywania ( Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Komentarz, red. dr hab. K. Osajda, 2019 r., System Informacji Prawniczej Legalis). Wskazać należy, iż dobre obyczaje ukazują pewien schemat zachowań przedsiębiorców, który winien służyć zapewnieniu ochrony innym uczestnikom obrotu (tu konsumentom).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 26 maja 2021 r., sygn. akt I NSKP 1/21 wskazał, że „ W relacjach z konsumentami naruszenie dobrych obyczajów następuje na skutek nierzetelnych lub nieuczciwych zachowań przedsiębiorców odbiegających od powszechnie przyjmowanych zasad. Przeciętny konsument może oczekiwać od przedsiębiorcy działania profesjonalnego, zgodnego z prawem i powszechnie stosowanymi standardami. Dobre obyczaje nakazują, aby w relacji z konsumentami przedsiębiorca, m.in. rzetelnie traktował konsumentów, nie utrudniał im dochodzenia ich praw lub świadczeń od przedsiębiorców, wykonywał należycie swoje zobowiązania wobec konsumentów. Jednocześnie Sąd Najwyższy w powołanym orzeczeniu podkreślił, że nie zachodzi konieczność oceny zachowania danego przedsiębiorcy, któremu zarzucono praktykę polegającą na wprowadzeniu w błąd, w aspekcie ogólnej definicji nieuczciwej praktyki rynkowej z art. 4 ust. 1 NieuczPraktRynkU, mimo takiego nakazu wynikającego z dawnego brzmienia ust. 2 tego artykułu, a do takiej konkluzji skłania unijna wykładnia przepisów ustawy. Sąd Najwyższy w wyroku z 16 kwietnia 2015 r. wyjaśnił, że artykuł 5 ust. 1 Dyrektywy2005/29/WE ustanawia zakaz nieuczciwych praktyk handlowych. W dalszej kolejności art. 5 ust. 2 Dyrektywy wymienia kryteria pozwalające na ustalenie, czy dana praktyka jest nieuczciwa” (Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych z dnia 26 maja 2021 r., sygn. akt I NSKP 1/21, Legalis nr 2607908).

Należy tym miejscu również podkreślić, iż ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym zakazuje zarówno faktycznego, jak i potencjalnego zniekształcania zachowań rynkowych konsumentów. Nie ma zatem znaczenia kwestia motywacji, zamiaru, czy świadomości sprawcy. Nie jest zatem konieczne, aby to niedozwolone działanie było podjęte np. z zamiarem wprowadzenia w błąd konsumenta. Już samo zagrożenie interesu konsumenta stanowi przedmiot ochrony prawnej.

Działanie przedsiębiorcy musi być oceniane z perspektywy przeciętnego konsumenta, który w świetle ustawy o nieuczciwych praktykach rynkowych jest odpowiednio poinformowany, uważny i ostrożny, który świadomie podejmuje decyzje na podstawie dostępnych informacji. Jednakże, nie można uznać, że konsument posiada wiedzę specjalistyczną, która jest profesjonalna i kompletna.

Odnosząc powyższe rozważania do okoliczności niniejszej sprawy Sąd Okręgowy podziela stanowisko Prezesa UOKiK, co do kwalifikacji prawnej praktyki, zarzuconej powodowi w pkt I.1 zaskarżonej decyzji, jako naruszającej zbiorowe interesy konsumenta.

Powodowie udzielali w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszej pożyczki, kolejnych pożyczek gotówkowych naruszając przez to przepis art. 36a u.o.k.k. oraz 36c u.o.k.k.

Z treści art. 36c u.o.k.k. jasno wynika, że w przypadku udzielenia przez kredytodawcę konsumentowi, który nie dokonał pełnej spłaty kredytu, kolejnych kredytów w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszego z kredytów: całkowitą kwotę kredytu, dla celów ustalenia maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu, o której mowa w art. 36a, stanowi kwota pierwszego z kredytów; pozaodsetkowe koszty kredytu obejmują sumę pozaodsetkowych kosztów wszystkich kredytów udzielonych w tym okresie. Zaś zgodnie z art. 36a pkt 2 u.k.k. pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu. A więc, art. 36c u.o.k.k. stanowi, że w przypadku niespłacenia przez kredytobiorcę pożyczki i jednocześnie w terminie krótszym niż 120 dni udzielenie kolejnej pożyczki, od dnia wypłaty pierwszego i kolejnych kredytów, całkowitą kwotę kredytu stanowi całkowita kwota pierwszego kredytu. Zatem całkowity koszt kredytu (z wyłączeniem odsetek) stanowi suma całkowitych kosztów wszystkich kredytów udzielonych konsumentowi, przy czym suma tych kosztów nie może przewyższać całkowitej kwoty kredytu.

Zdaniem Sądu, działanie Powodów w powyższym zakresie prowadzi do obejścia przez nich przepisów prawa, w szczególności przepisów z art. 36a oraz 36c u.o.k.k.

Wskazać należy, że w stanie faktycznym niniejszej sprawy, nie ma wątpliwości, że Powodowie udzielali comiesięcznych pożyczek tym samym konsumentom tzn. jeden konsument miał podpisanych kilka umów. Z informacji udzielonych przez konsumentów (np. w przedstawionych w aktach administracyjnych zawiadomieniach o możliwości popełnienia przestępstwa) jednoznacznie wynika, że po pierwsze spłacali oni tylko koszty udzielonej pożyczki, po drugie, myśleli, że podpisanie kolejnej umowy jest równoznaczne ze spłatą poprzedniej pożyczki, po trzecie mimo, że konsument nie spłacił pierwszej pożyczki to podpisywał kolejną umowę, bez zachowania 120 – dniowego okresu. W tym miejscu należy zaznaczyć, iż pożyczkodawcą mogła być za każdym razem inna Spółka tj. (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o. czy (...) sp. z o.o. Powyższe okoliczności jednoznacznie wskazują, że Powodowie działali m.in. w celu obejścia prawa.

Nie sposób zgodzić się z Odwołującymi, iż „ pomimo powiązań kapitałowych to każda z tych spółek jest samodzielnym podmiotem posiadającym zgodnie z art. 12 ksh osobowość prawną” . (k. 28-28 akt sąd.). Wskazać należy, iż Powodowie używali tych samych wzorców umownych, korzystali z usług tych samych pośredników, prowadzili swoją działalność na tym samym obszarze geograficznym i kierowali możliwość skorzystania z ich usług do tych samych konsumentów. Nadmienić należy również, iż większościowy pakiet udziałów posiada ta sama osoba w każdej ze Spółek. Co więcej, siedziba Spółek jest taka sama. Nadto, Spółki funkcjonują w ramach jednej grupy kapitałowej (k. 19-20v akt adm.).

Zdaniem Sądu, Spółki działają wspólnie, w celu umożliwienia rotacyjnego udzielania pożyczek. Sposób działania Spółek zmierzał do „związania” konsumenta z pożyczkodawcą na okres dłuższy niż 1 miesiąc (na taki okres czasu opiewały udzielane umowy pożyczek), ale także umożliwiały „obejście” obowiązujących przepisów prawa (m.in. ustawy o kredycie konsumenckim).

Na marginesie odnosząc się do zawartego przez Powodów stwierdzenia, iż „ z każdej zawartej umowy wynika w sposób czytelny i jasny, która ze spółek w danym momencie jest pożyczkodawcą”. Należy zgodzić się z tym twierdzeniem, iż na umowach widniały inne nazwy Spółek, to niemniej jednak Sąd uznał sposób działania Powodów za wspólny i skoordynowany, w celu obejścia prawa.

Ponadto, jak wskazano w stanie faktycznym, koszty, jakie musiał zapłacić konsument z tytułu zaciągniętych pożyczek przewyższały całkowitą kwotę udzielonej pożyczki. Jak widać z przedstawionych przez Sąd przykładowych zestawień danych udzielonych konkretnemu konsumentowi umów pożyczek wynika, iż pożyczki były udzielane co miesiąc, z nową bądź z tą samą Spółką. Ponadto, konsumenci nie spłacając uprzedniej pożyczki (z uwagi na brak środków do jej spłaty), zaciągali nową. Jak wynika ze stanu faktycznego, konsumenci mogli pozwolić sobie tylko na spłatę kosztów udzielonej pożyczki aniżeli na spłatę całkowitej kwoty pożyczki. Wpłacane przez konsumenta kwoty stanowiące koszty udzielonych pożyczek przewyższały całkowitą kwotę kredytu.

Na marginesie należy wspomnieć, iż Spółki, w odwołaniu od decyzji Prezesa UOKiK de facto nie kwestionowały określonej przez Prezesa UOKiK praktyki zawartej w pkt I.1. Wskazały, iż „ Równocześnie współpraca tychże trzech spółek podyktowana jest jedynie potrzebą sprostania wymaganiom Klientów. (…) Dopiero na prośbę Klienta z uwagi na brak środków finansowych i wymagalność poprzedniej umowy pożyczki jest możliwe zawarcie kolejnej umowy pożyczki, z której środki są przekazane na spłatę poprzedniej” (k. 28v akt sąd.). Zdaniem Sądu powyższe twierdzenia nie mają znaczenia w kwestii naruszenia praktyki opisanej w pkt I.1 zaskarżonej decyzji.

Przedmiotowe działanie Powodów, opisane w pkt I.1 decyzji, w ocenie Sądu spełnia zatem przesłanki nieuczciwej praktyki rynkowej, o której mowa w art. 4 ust. 1 u.o.p.n.p.r., a tym samym stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów (art. 24 ust. 1 i ust. 2 u.o.k.i.k.).

Odnosząc się do kolejnego zarzutu odwołania dotyczącego dopuszczenia się przez Powodów praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na pobieraniu przez nich zawyżonych odsetek umownych, przekraczających wysokość odsetek maksymalnych (pkt. I.2. decyzji) należy uznać go za niezasadny.

Wskazać należy, iż Spółki same przyznały, że błędnie naliczały odsetki maksymalne w wysokości 12 % w skali roku, tłumacząc zaistniałą sytuację błędem wynikającym z zastosowania poprzedniej stopy lombardowej, która do dnia 4 marca 2015 r. wynosiła 3 %,a zgodnie z art. 359 § 2 1 k.c. według stanu sprzed 2016 r. odsetki maksymalne wynosiły 4-krotność wysokości stopy kredytu. Co więcej, Powodowie w odwołaniu wskazali, iż bezzwłocznie dokonali stosownych zmian, tak by każda z umów w pełni odpowiadała przepisom prawa. Otóż, jak wynika ze stanu faktycznego niniejszej sprawy, to Powodowie stosowali nie tylko wyższą stopę oprocentowania, ale również w niektórych przypadkach stosowali odsetki wyższe niż wynikające z umowy.

Nadto, Spółki podkreśliły, iż od początku 2019 r. zawierały umowy zawierające zapisy zgodne z obowiązującymi przepisami prawa. Wspomniały też, że „ jeżeli chodzi o umowę z dnia 23 lutego 2019 r., na którą powoływał się Prezes Urzędu, jest to incydentalny przypadek, wynikający z błędu popełnionego przez jednego z pracowników Odwołujących, nie zaznajomionego jeszcze z nowymi wzorami obowiązujących umów” (k. 29 akt sąd.) .

Nie sposób zgodzić się z Odwołującymi, iż zawierane przez Odwołujących od początku 2019 r. umowy były zgodne z obowiązującymi przepisami prawa, gdyż umowy przedstawione w toku postępowania przez samych Odwołujących wskazują, że nie zaniechali oni stosowania tego typu praktyki. Co więcej, nie sposób uznać argumentację Powodów, iż stosowanie zawyżonych odsetek było wynikiem błędu oraz incydentalnym charakterem tego typu pomyłki.

Przedmiotowe działanie Powodów, opisane w pkt I.2 decyzji, w ocenie Sądu spełnia zatem przesłanki nieuczciwej praktyki rynkowej, o której mowa w art. 4 ust. 1 u.o.p.n.p.r., a tym samym stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów (art. 24 ust. 1 i ust. 2 u.o.k.i.k.).

Sąd nie podzielił także zarzutu odwołania odnoszącego się pkt I.3 zaskarżonej decyzji.

Bowiem, art. 30 ust 1 u.o.k.k. wymienia enumeratywnie co powinna określać umowa o kredyt.

Zgodnie z powyższym przepisem, umowa o kredyt powinna określać m.in.:

1.  całkowitą kwotę kredytu;

2.  stopę oprocentowania kredytu, warunki stosowania tej stopy, a także okresy, warunki i procedury zmiany stopy oprocentowania wraz z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej, o ile ma zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu; jeżeli umowa o kredyt konsumencki przewiduje różne stopy oprocentowania, informacje te podaje się dla wszystkich stosowanych stóp procentowych w danym okresie obowiązywania umowy;

3.  informację o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności o opłatach, w tym opłatach za prowadzenie jednego lub kilku rachunków, na których są zapisywane zarówno transakcje płatności, jak i wypłaty, łącznie z opłatami za korzystanie ze środków płatniczych zarówno dla transakcji płatności, jak i dla wypłat, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki, na jakich koszty te mogą ulec zmianie;

4.  roczną stopę oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, warunki jej zmiany oraz ewentualne inne opłaty z tytułu zaległości w spłacie kredytu;

5.  termin, sposób i skutki odstąpienia konsumenta od umowy, obowiązek zwrotu przez konsumenta udostępnionego przez kredytodawcę kredytu oraz odsetek zgodnie z rozdziałem 5, a także kwotę odsetek należnych w stosunku dziennym;

6.  informację o możliwości korzystania z pozasądowego rozstrzygania sporów oraz zasadach dostępu do tej procedury, jeżeli takie prawo przysługuje konsumentowi.

Zatem, Spółki powinny w swoich umowach zawrzeć powyższe informacje. Natomiast jak wynika z analizy treści umów pożyczek, Powodowie nie udzielając ww. informacji działali w sprzeczności z obowiązującymi przepisami prawa.

Powodowie w odwołaniu podnieśli, iż niefortunnie wprowadzili do wzoru umów wzmiankę o uiszczeniu kaucji windykacyjnej, której kwota nie była określona umową, a więc nigdy nie była przez nich pobierana, co miało dowodzić, że całkowita kwota kredytu jest kwotą pożyczki do wypłaty. Nie sposób zgodzić się w tej kwestii z Odwołującymi, gdyż przepis art. 30 ust 1 u.o.k.k. stanowi wyraźnie jakie elementy powinna zawierać umowa kredytu. Natomiast, Powodowie nie wyjaśnili w żaden sposób charakteru wspomnianej kaucji oraz jej wysokości, co w ocenie Sądu jest sprzeczne z obowiązującymi przepisami prawa i narusza wyżej powołany przepis ustawy.

Odwołujący odnieśli się również do braku umieszczenia informacji o ewentualnych warunkach i procedurach zmiany stopy oprocentowania, a także braku informowania o rocznej stopie zadłużenia przeterminowanego. W tym miejscu należy podkreślić, że Powodowie nie kwestionowali faktu, iż owa informacja nie była wskazywana w umowie, ale wskazywali na fakt, iż nigdy nie naliczali żadnych dodatkowych opłat czy odsetek za opóźnienie w płatnościach. Zdaniem Sądu, nawet gdyby przyjąć, że Odwołujący nie naliczali żadnych opłat czy odsetek w opóźnieniach to nie zwalnia ich z działania zgodnie z przepisami prawa. Podobnie kwestia związana z nieinformowaniem konsumentów o wysokości kwoty odsetek należnych w stosunku dziennym. To, że Odwołujący nie naliczali odsetek w przypadku odstąpienia od umowy to nie zwalnia ich z obowiązku uiszczenia tego typu informacji w umowie.

Wspomnieć należy, iż Spółki nie kwestionują zasadności zarzutów odnoszących się do nieprzekazywania informacji dotyczących możliwości korzystania z pozasądowego rozstrzygania sporów oraz reguł dostępu do tejże procedury, jeśli takie prawo przysługuje konsumentowi. Zdaniem Sądu, nie przekazywanie powyższych informacji pozbawia konsumentów skorzystania z uproszczonej procedury rozpatrywania sporów (niekiedy prostszej i krótszej niż spory przed sądami powszechnymi), co w konsekwencji może prowadzić do naruszenia interesów konsumentów, którzy zawierają ze Spółkami umowy pożyczki.

Reasumując powyższe, Sąd doszedł do wniosku, iż Spółki działały niezgodnie z przepisami prawa tj. niezgodnie z art. 30 ust 1 u.o.k.k., co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia przepisu art. 24 ust 1 i ust 2 pkt 2 u.o.k.i.k.

Jak już Sąd wskazał na początku rozważań, Powodowie pomimo, że zaskarżyli decyzję Prezesa UOKiK, to w odwołaniu nie odnieśli się do jej punktów I.4, III oraz X. D. w piśmie z dnia 18 marca 2024 r. spółki: (...) sp. z o.o. oraz (...) sp. z o.o. odniosły się do ww. punktów decyzji.

Wspomniane Spółki podniosły, iż rozstrzygnięcia Organu – Prezesa UOKiK wskazane w pkt. III oraz X są konsekwencją pozostałych rozstrzygnięć tj. uznania czynów za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów i nałożenia na ww. Spółki poszczególnych kar. Zdaniem wspomnianych Spółek, oczywistym jest, że skoro zaskarżyli rozstrzygnięcia decyzji dotyczących poszczególnych czynów, to nie zgadzają się z nałożonym rygorem natychmiastowej wykonalności oraz z zobowiązaniem pokrycia kosztów postępowania.

Odnosząc się do punktu III zaskarżonej decyzji (dot. rygoru natychmiastowej wykonalności) wskazać należy, że ww. Spółki, w ocenie Sądu, niedostatecznie uzasadniły brak zasadności zastosowania tego punktu decyzji.

Zdaniem Sądu, Prezes UOKiK słusznie nadał rygor natychmiastowej wykonalności w zakresie punktów I.1-5 zaskarżonej decyzji. Bowiem, w niniejszej sprawie mamy do czynienia z wystąpieniem ważnego interesu konsumentów, a więc Pozwany na podstawie art. 103 u.o.k.i.k. mógł nadać decyzji w części bądź w całości rygor natychmiastowej wykonalności. Wskazać należy, że Prezes UOKiK nadał powyższy rygor nie całej decyzji, ale jej części.

W ocenie Sądu wystąpił ważny interes konsumentów. Sąd stoi na stanowisku, iż należy chronić interesy słabszego uczestnika rynku jakim jest konsument. Działania ochronne stosowane wobec konsumenta służą przede wszystkim umocnieniu jego słabszej pozycji na rynku. Zatem, nałożenie rygoru natychmiastowej wykonalności będzie stanowiło funkcję prezencyjną działań ww. Spółek wobec konsumentów.

Natomiast odnosząc się do zakwestionowania punktu X decyzji, wskazać również należy, iż Spółki tj. (...) sp. z o.o. oraz (...) sp. z o.o. de facto nie uzasadniły, dlaczego pkt X decyzji był ich zdaniem niezasadny. Jak już wspomniano, Spółki wskazały tylko, że powyższy punkt decyzji był konsekwencją pozostałych rozstrzygnięć. Zatem, nie przedstawiły żadnych merytorycznych stwierdzeń, poza wspomnianymi powyżej.

Zdaniem Sądu, tego typu argumentacja nie jest wystarczająca, w związku z czym zarzuty odnoszące się do punktu III oraz punktu X są bezzasadne.

Odnosząc się natomiast do zarzutu związanego z pkt I.4 decyzji, należało go uznać za niezasadny.

Bowiem, w myśl art. 49 ust 1 u.o.k.k. w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. Natomiast w przypadku spłaty części kredytu przed terminem określonym w umowie, ust. 1 stosuje się odpowiednio (art. 49 ust 2 u.o.k.k.).

Powodowie, w swych umowach stosowali następujący zapis: „ W razie spłaty pożyczki przed terminem spłaty określonym w umowie całkowity koszt pożyczki ulega pomniejszeniu o kwotę oprocentowania liczonego za okres przypadający po dokonaniu spłaty”.

Powyższe postanowienie wyraźnie wskazuje, iż w chwili wcześniejszej spłaty kredytu, pożyczkodawca nie zwraca części środków pobranych z tytułu opłaty administracyjnej i opłaty przygotowawczej (20 zł.).

Przepis art. 49 u.o.k.k. jednoznacznie wskazuje na to, iż pożyczkodawca powinien obniżyć całkowity koszt kredytu o koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy pożyczki, a w sytuacji, w której konsument poniósłby już te koszty przed wcześniejszą spłatą, to pożyczkodawca winien mu je zwrócić.

Zdaniem Sądu, pożyczkodawca winien zwrócić wszystkie koszty kredytu, niezależnie od ich charakteru, a nie tylko o „kwotę oprocentowania”. Zwrot tych kosztów powinien odpowiadać okresowi, o który skrócono czas obowiązywania umowy.

(...) Sp. z o. o. oraz (...) Sp. z o. o. wskazały, iż umowy zawierały zapis wskazujący na możliwość wcześniejszej spłaty pożyczki, jednakże zapis ten był – zdaniem ww. Spółek – nieprecyzyjny. Podkreśliły również, iż z uwagi na krótki okres spłaty zaciągniętych pożyczek, możliwość wcześniejszej ich spłaty zdarzała się niezwykle rzadko.

W tym miejscu należy zaznaczyć, iż tego typu okoliczność nie ma znaczenia dla oceny zachowania Odwołujących.

Ww. Spółki przedstawili wiele umów, które zawierały zmienione postanowienie umowne, jednakże, jak wynika z analizy stanu faktycznego niniejszej sprawy, nie zaniechali oni przedmiotowej praktyki (chociażby umowa z dnia 23 lutego 2019 r.).

Przedmiotowe działanie Powodów, opisane w pkt I.4 decyzji, w ocenie Sądu spełnia zatem przesłanki nieuczciwej praktyki rynkowej, o której mowa w art. 4 ust. 1 u.o.p.n.p.r., a tym samym stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów (art. 24 ust. 1 i ust. 2 u.o.k.i.k.).

W tym miejscu należy zaznaczyć, że spółka (...) sp. z o.o. nie podniosła w ogóle zarzutów związanych z ww. punktami decyzji tj. I.4, III, X.

Na marginesie należy ponadto nadmienić, iż Pozwany w związku z uznaniem praktyki opisanej w omawianym pkt. I.4 decyzji, za praktykę naruszającą zbiorowy interes konsumentów, nie nałożył na Powodów żadnej kary.

W punkcie I.5 sentencji decyzji Powodom postawiono zarzut stosowania praktyki określonej w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, polegającej na wymaganiu od konsumentów, przy zawieraniu umowy pożyczki, złożenia oświadczenia woli dotyczącego wyrażenia zgody na publikowanie, w razie zalegania ze spłatą pożyczki, danych osobowych, udostępnionych pożyczkodawcy - co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową, o której mowa w art. 4 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym.

Odnosząc się do zarzutu Powodów, którzy wskazali, iż tego typu oświadczenie „ nie sposób uznać za nieuczciwą praktykę rynkową, gdyż w takim przypadku nie doszło do ukształtowania świadomości konsumenta zniekształconego wyobrażenia o oferowanym produkcie, które w konsekwencji skłoniło go do decyzji korzystnej z punktu widzenia przedsiębiorcy, lecz powodującej szkodę w majątku konsumenta lub choćby tylko możliwości poniesienia takiej szkody” (k. 30v akt sąd.).

Jak słusznie wskazał Pozwany, w odpowiedzi na odwołanie, iż tego typu działanie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, a także może prowadzić do zniekształcenia zachowania rynkowego konsumenta, w momencie zawierania umowy, jak również po jej zawarciu (k. 208v akt sąd.).

Odwołujący w § 10 ust 3 umowy pożyczki nie określili czasu kiedy podejmą wskazane działania, na czym będą one polegały, ani nie przewidzieli możliwości wyrażenia przez konsumenta opinii na temat tego typu działań. Ponadto, Powodowie we wspomnianym postanowieniu umowy użyli skrótów w postaci „np.” czy „itp.”, co skutkuje tym, że katalog możliwości związanych z opublikowaniem danych osobowych konsumenta jest otwarty. Należy również podkreślić, iż w powyższym postanowieniu umownym Odwołujący nie określili jakie dane osobowe konsumenta będą udostępniać. Zatem, konsumenci, z ww. postanowienia nie są w stanie wskazać jakie działania zostaną podjęte oraz jakie dane osobowe zostaną upublicznione. Zachowanie rynkowe konsumenta dotyczące umowy ulega zniekształceniu, gdyż decyzja o akceptacji warunków umowy pożyczki zostaje podjęta w warunkach niepewności. Idąc krok dalej, zniekształceniu może ulegać zachowanie rynkowe konsumenta już po zawarciu umowy pożyczki, gdyż konsument może nie zareagować w odpowiedni sposób i może nie podjąć działań zmierzających do obrony swoich danych osobowych nawet jeśli takie prawo mu przysługuje.

Przedmiotowe działanie Powodów, opisane w pkt I.5 decyzji, w ocenie Sądu spełnia zatem przesłanki nieuczciwej praktyki rynkowej, o której mowa w art. 4 ust. 1 u.o.p.n.p.r., a tym samym stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów (art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 u.o.k.i.k.).

Odnosząc się do zarzutu odwołania dotyczącego pkt II.1 decyzji, należało uznać go za niezasadny.

Powodowie w odwołaniu od decyzji Prezesa UOKiK m.in. wskazali, iż nigdy nie naliczali opłat z tytułu zaległości w spłacie kredytu oraz odsetek za opóźnienie naliczonych konsumentowi, które łącznie przekroczyłyby kwoty odpowiadającej kwocie odsetek maksymalnych za opóźnienie.

Art. 33a u.o.k.k. stanowi, że w przypadku gdy łączna wysokość opłat z tytułu zaległości w spłacie kredytu, o których mowa w art. 30 ust. 1 pkt 11, oraz odsetek za opóźnienie naliczonych konsumentowi przekracza kwotę odpowiadającą kwocie odsetek maksymalnych za opóźnienie, o których mowa w art. 481 § 2 1 k.c., obliczonych od kwoty zaległości w spłacie kredytu, należnych na dzień pobrania tych opłat lub odsetek, należy się tylko kwota opłat i odsetek odpowiadająca kwocie tych odsetek maksymalnych za opóźnienie.

Ponadto, zgodnie z art. 30 ust 1 pkt 11 u.o.k.k., umowa kredytu powinna zawierać roczną stopę oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, warunki jej zmiany oraz ewentualne inne opłaty z tytułu zaległości w spłacie kredytu.

Jak wynika ze stanu faktycznego niniejszej sprawy, Spółki w § 6 ust 2 stosowanych wzorców umów ustalili następujące opłaty windykacyjne:

- wezwanie telefoniczne – 5 zł.;

- upomnienie wraz z wezwaniem do zapłaty – 20 zł.;

- wizyta przedstawiciela Pożyczkodawcy – 50 zł.;

- ostateczne przedsądowe wezwanie do zapłaty – 10 zł.

Posłużenie się powyższymi opłatami mogło przewyższać dopuszczalny limit opłat z tytułu zaległości w spłacie kredytu (patrz art. 33a u.o.k.k.).

Jednocześnie wskazać należy, że skoro zawarte we wzorach umów opłaty windykacyjne mogłyby przewyższać limit opłat z tytułu zaległości w spłacie pożyczki z art. 33a u.o.k.k. to sam ten fakt świadczy o działaniu Powodów jako sprzecznym z wytycznymi wspomnianego przepisu prawa.

Nadto, w literaturze wskazuje się, że „Wprowadzenie art. 33a KredytKonsU było reakcją na pobieranie przez kredytodawców opłat niezwiązanych z wysokością zaległości w spłacie kredytu, w szczególności opłat .za wysyłanie wiadomości SMS do kredytobiorcy, za przeprowadzenie rozmów telefonicznych pouczających o skutkach braku spłaty, wysyłanie monitów lub wezwań do zapłaty, jak również za bezpośrednie wizyty u kredytobiorcy, co w praktyce prowadziło do lawinowego narastania zadłużenia wynikającego z umowy kredytu konsumenckiego” (Ustawa o kredycie konsumenckim. Komentarz, red. dr hab. Konrad Osajda, rok 2019, Legalis)

Odwołujący podnieśli również, iż Prezes UOKiK nieprawidłowo ustalił datę zaniechania przedmiotowych praktyk. Wskazali, że omawiana praktyka nie była stosowana od co najmniej 27 marca 2018 r.

Sąd podziela stanowisko Pozwanego, zawarte w odpowiedzi na odwołanie, iż to na Powodach ciąży obowiązek udowodnienia zaprzestania stosowania praktyk. Odwołujący przekazując jedną umowę z dnia 28 czerwca 2018 r. wywodzą, że zaniechali stosowania wspomnianej praktyki. W ocenie Sądu, dopiero przedstawienie więcej niż jednej umowy, w różnych okresach czasu byłoby przesłanką do stwierdzenia, że Powodowie zaniechali stosowania tej praktyki. Nie sposób uznać na podstawie jednej umowy, że Spółki zaniechały rzeczonej praktyki.

Zatem, przedmiotowe działanie Powodów, opisane w pkt II.1 decyzji, w ocenie Sądu spełnia zatem przesłanki nieuczciwej praktyki rynkowej, o której mowa w art. 4 ust. 1 u.o.p.n.p.r., a tym samym stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów (art. 24 ust. 1 i ust. 2 u.o.k.i.k.).

Powodowie zarzucili zaskarżonej decyzji również naruszenie art. 24 ust 1 i 2 u.o.k.i.k. w zw. z art. 5 ust 1 u.o.p.n.p.r. odnoszące się m.in. do ponoszenia przez konsumentów przyszłych kosztów postępowania sądowego i egzekucyjnego (pkt II.2 decyzji).

W odwołaniu wskazali, iż przywołane w uzasadnieniu skarżonej decyzji podstawy prawne odnoszą się do zwolnienia od kosztów sądowych, podczas gdy art. 108 ustawy o kosztach sądowych stanowi, że zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi. Dodali również, iż zapis ten dotyczył sytuacji, w której doszłoby do opóźnienia w spłacie pożyczki.

W ocenie Sądu, zapis § 6 ust 4 umowy pożyczki wyraźnie wskazywał, iż „W razie opóźnienia w spłacie pożyczki Pożyczkodawca może zaniechać działań (…) i skierować sprawę bezpośrednio na drogę postępowania sądowego, co wiązać się będzie z koniecznością poniesienia przez Pożyczkobiorcę kosztów procesu oraz kosztów postępowania egzekucyjnego”.

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na to, iż samo złożenie pozwu przez konsumenta nie przesądza o wyniku postępowania sądowego. Co więcej, sąd może zwolnić stronę od kosztów sądowych w całości bądź w części (a jej wniosek).

Abstrahując od powyższego, już samo użyte w umowie postanowienie, zdaniem Sądu jest niedozwolone. Po pierwsze, konsument podpisując umowę miał pewność, że w razie opóźnienia w spłacie pożyczki będzie musiał ponieść koszty procesu jak i postępowania egzekucyjnego. Po drugie, nawet gdyby wytoczone byłoby powództwo, to skąd pewność, że konsument będący powodem nie „wygra” sprawy. Nie ma takiej pewności, a nawet w przypadku wygrania, będzie musiał ponieść zgodnie z § 6 ust 4 umowy pożyczki koszty.

Odwołujący wskazali, iż usunęli powyższe postanowienie ze wzorców umów w połowie 2018 r.

Należy zaznaczyć, iż Prezes UOKiK, po rozpatrzeniu uzyskanych od Powodów umów słusznie zinterpretował wspomniane umowy i wskazał w zaskarżonej decyzji, że Powodowie zaniechali stosowania tej praktyki z dniem 21 lutego 2019 r.

Zatem, przedmiotowe działanie Powodów, opisane w pkt II.2 decyzji, w ocenie Sądu spełnia zatem przesłanki nieuczciwej praktyki rynkowej, o której mowa w art. 4 ust. 1 u.o.p.n.p.r., a tym samym stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów (art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 u.o.k.i.k.).

Odnosząc się do zarzutu związanego z wysokością nałożonych na Powodów kar pieniężnych, Sąd uznał je za bezzasadne.

Powodowie wskazali, iż Pozwany, przy ustalaniu wysokości kar, nie wziął pod uwagę okoliczności łagodzących takich jak współpraca z Pozwanym czy zaproponowanie nowego wzoru umowy. Zakwestionowali również, ustalenia Pozwanego, iż naruszenia omawiane w punktach I i II mają charakter umyślny, wskazując, że twierdzenie powyższe nie zostało poparte żadnymi dowodami, a jedynie założeniem, że każdy przedsiębiorca działający na rynku finansowym z uwagi na jego specyfikę, powinien znać przepisy prawa. Dodali też, iż Prezes UOKiK ustalając wysokość kar nie wziął pod uwagę rzeczywistego czasu zaprzestania praktyk.

Stwierdzenie stosowania przez Powodów opisanych w decyzji praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów stanowiło podstawę do nałożenia na Spółki administracyjnych kar pieniężnych na podstawie art. 111 oraz 106 ust. 1 pkt 4 u.o.k.i.k.

Stosowanie do treści art. 106 ust 1 pkt 4 uokik Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie dopuścił się naruszenia zakazu określonego w art. 24 u.o.k.i.k..

Ustalając wysokość nakładanej kary pieniężnej, organ uwzględnia w szczególności okoliczności naruszenia przepisów ustawy oraz uprzednie naruszenie przepisów ustawy, a także okres, stopień oraz skutki rynkowe naruszenia przepisów ustawy, przy czym stopień naruszenia Prezes Urzędu ocenia biorąc pod uwagę okoliczności dotyczące natury naruszenia, działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia oraz - w przypadkach, o których mowa w art. 106 ust. 1 pkt 1-3 i w art. 108 ust. 1 pkt 2 - specyfiki rynku, na którym doszło do naruszenia; (art. 111 ust 1 pkt 1 u.o.k.i.k.), jak również stopień wpływu zachowania osoby zarządzającej na naruszenie, którego dokonał przedsiębiorca, przychody uzyskane przez osobę zarządzającą u danego przedsiębiorcy, z uwzględnieniem okresu trwania naruszenia, oraz okres i skutki rynkowe naruszenia lub skutki naruszenia dla konsumentów (art. 111 ust 1 pkt 2 u.o.k.i.k.).

Ustalając wysokość kar pieniężnych Prezes UOKiK bierze pod uwagę okoliczności łagodzące lub obciążające, które wystąpiły w sprawie (art. 111 ust 2 uokik).

Okolicznościami łagodzącymi są w szczególności:

- dobrowolne usunięcie skutków naruszenia,

- zaniechanie stosowania zakazanej praktyki przed wszczęciem postępowania lub niezwłocznie po jego wszczęciu,

- podjęcie z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków,

- współpraca z Prezesem Urzędu w toku postępowania, w szczególności przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania,

Okolicznościami obciążającymi są:

– dokonanie uprzednio podobnego naruszenia,

– umyślność naruszenia,

– znaczny zasięg terytorialny naruszenia lub jego skutków,

– znaczne korzyści uzyskane przez przedsiębiorcę w związku z dokonanym naruszeniem.

Oceniając wysokość kar wymierzonych Odwołującym za praktyki opisane w pkt. I.1, 2, 3, 5, pkt. II.1, 2 zaskarżonej decyzji, Sąd doszedł do przekonania, że kary te są przede wszystkim proporcjonalne do stopnia naruszenia zbiorowych interesów konsumentów.

Oceniając charakter zarzuconych Spółkom praktyk i ich negatywne skutki w sferze ekonomicznych oraz pozaekonomicznych interesów konsumentów, stwierdzić należy, że stopień naruszenia tych interesów jest znaczny, co skutkowało przyjęciem przez Pozwanego, że celowe jest nałożenia na Odwołujących kar pieniężnych za praktyki opisane w pkt I.1, 2, 3, 5, pkt. II.1, 2 zaskarżonej decyzji.

Odnosząc się do okoliczności łagodzących wskazać należy, że nie sposób uznać współpracy Powodów polegającej na odpowiedzi na kierowane przez Pozwanego pisma za okoliczność łagodzącą, gdyż udzielanie odpowiedzi w trakcie toczącego się postępowania jest obowiązkiem stron, zatem nie można przypisać takiemu działaniu okoliczności łagodzącej.

Zdaniem Sądu, słusznie Pozwany wskazał, iż wszystkie praktyki zarzucane Powodom zostały dokonane w warunkach umyślności. Oczywistym jest, że budowa oferowanych przez Odwołujących umów pożyczek była celowo ukształtowana, aby wbrew przepisom ustawy doprowadzić m.in. do zwiększania kosztów konsumentów, a w konsekwencji dla uzyskania większych korzyści przez Powodów. co winno skutkować podwyższeniem kar.

Wskazać również należy, iż Spółki świadczą usługi na rynku finansowym, a więc nie tylko powinny znać przepisy prawa, ale również powinny je stosować.

Odnosząc się do zarzutu nieprawidłowego ustalenia przez Pozwanego daty zaniechania praktyk wskazać należy, że Spółki nie wykazały i nie przedstawiły dowodów na poparcie, iż zaniechały praktyki z datą wcześniejszą niż datą, którą ustalił Pozwany tj. 21 luty 2019 r.

Ustalone przez Pozwanego kary pieniężnej odzwierciedlają okoliczności stosowania przez Spółki praktyk naruszających interesy konsumentów i ich skutki dla interesów ekonomicznych konsumentów. Kary w tej wysokości mają możliwość spełnić swoje cele prewencyjne, gdyż ich wysokość musi mieć walor odstraszający dla Powodów jak i dla innych przedsiębiorców przed podobnymi czynami.

Powodowie wskazali, iż postępowanie administracyjne winno być prowadzone przez delegaturę UOKiK w B., a nie przez delegaturę UOKiK w G.. Wspomnieli również, że nie zostali poinformowani jakoby doszło do przekazania sprawy w trybie art. 33 ust 5 u.o.k.i.k.

Powyższy przepis stanowi, że w szczególnie uzasadnionych przypadkach Prezes Urzędu może sprawę należącą do właściwości delegatury przejąć lub przekazać do załatwienia innej delegaturze Urzędu albo sprawę należącą do swojej właściwości przekazać do załatwienia wskazanej delegaturze.

Jak wynika ze stanu faktycznego niniejszej sprawy wskazać należy, iż Pozwany w dniu 11 maja 2018 r. przekazał delegaturze UOKiK w G. sprawę związaną z podejrzeniem stosowania przez Powodów praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Przedmiotowe przekazanie znajdowało się w aktach administracyjnych, do których strony postępowania mają prawo wglądu. W związku z powyższym, przedstawiony przez Powodów zarzut należało uznać za niezasadny.

Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 479 31a § 1 k.p.c., Sąd oddalił odwołanie wniesione przez wszystkich Powodów ( pkt. I-III wyroku).

W punkcie IV sentencji wyroku Sąd ustalił wynagrodzenie kuratora ustanowionego dla jednego z Pozwanych tj. (...) sp. z o.o. z siedzibą w B.. Ustalenie wysokości tego wynagrodzenia nastąpiło w oparciu o przepisy Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej. Zgodnie z § 1 ust. 1 ww. rozporządzenia wysokość wynagrodzenia kuratora ustala się w kwocie nieprzekraczającej 40% stawek minimalnych za czynności adwokackie określonych w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 16 ust. 3 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2017 r. poz. 2368 i 2400). W związku z tym ustalono wynagrodzenie kuratora na kwotę 288 zł (40 % z kwoty 720 zł - § 14 ust. 2 pkt. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie).

Powyższe wynagrodzenie polecono wypłacić kuratorowi z uiszczonej przez powoda zaliczki ( pkt V wyroku).

O kosztach procesu ( pkt. VI-VIII wyroku) Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc, zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Z uwagi na to, że odwołanie wniesione przez każdą z trzech powodowych spółek zostało oddalone, należało powodowe spółki uznać za przegrywające proces i zasądzić od nich na rzecz pozwanego zwrot kosztów procesu, które w sprawie niniejszej obejmowały:

- wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego w kwocie po 720 zł, ustalonej w oparciu § 14 ust. 2 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (w odniesieniu od odwołania wniesionego przez (...) sp. z o.o. oraz przez (...) sp. z o.o.);

- wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego w kwocie 720 zł, ustalonej w oparciu § 14 ust. 2 pkt 1 w.w rozporządzenia oraz wynagrodzenie kuratora w kwocie 288 zł (w odniesieniu od odwołania wniesionego przez (...) sp. z o.o.).

/sędzia Arkadiusz Zagrobelny/

Sygn. akt XVII AmA 36/19

ZARZĄDZENIE

1)  ad acta:

a)  (...);

b)  (...);

2)  (...)

/sędzia Arkadiusz Zagrobelny)

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Teresa Sielczak
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Warszawie
Osoba, która wytworzyła informację:  Arkadiusz Zagrobelny
Data wytworzenia informacji: