XVII AmA 91/23 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Warszawie z 2024-08-21
Sygn. akt XVII AmA 91/23
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 sierpnia 2024 r.
Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:
|
Przewodniczący – |
Sędzia SO Anna Maria Kowalik |
|
Protokolant – |
St. Sekr. Sąd. Joanna Preizner-Offman |
po rozpoznaniu 14 sierpnia 2024 r. w Warszawie
na rozprawie
sprawy z powództwa (...) S.A. w P.
przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów
na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 3 lipca 2023 r. Nr (...)
1. oddala odwołanie;
2. zasądza od (...) S.A. w P. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów kwotę 720 zł (siedemset dwadzieścia złotych), z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.
Sędzia SO Anna Maria Kowalik
Sygn. akt: XVII AmA 91/23
UZASADNIENIE
Decyzją z 3 lipca 2023 roku nr (...) Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej Prezes UOKiK, pozwany) :
I. Na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275, ze zm.) (dalej u.o.k.i.k.), po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w P. (dalej Spółka, powódka) , polegające na udzielaniu konsumentom finansowania - na podstawie aneksu do zawartej uprzednio umowy pożyczki jednocześnie z udzielaniem konsumentom finansowania (na podstawie udzielonego pełnomocnictwa) w formie leasingu konsumenckiego zwrotnego - skutkującego pobieraniem od konsumentów pozaodsetkowych kosztów z tytułu obu ww. tytułów za cały okres finansowania w łącznej kwocie przewyższającej maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego określoną w obowiązującym do dnia 30 czerwca 2021 r. art. 8d ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 374, ze zm.) oraz w art. 36a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2023 r. poz. 1028) (dalej u.k.k.) w zw. z art. 31zc ww. ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych ( dalej ustawa covidowa), co stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów w związku z art. 8f ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 17 czerwca 2021 r.
II. Na podstawie art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275, ze zm.), po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działanie (...)Spółki Akcyjnej z siedzibą w P., polegające na nieprzekazywaniu konsumentom w sposób jasny, jednoznaczny i we właściwym czasie, tj. przed zawarciem umowy poza lokalem przedsiębiorstwa, istotnych informacji dotyczących formy uzyskiwanego finansowania oraz związanych z nią kosztów, potrzebnych konsumentowi do podjęcia decyzji o zawarciu aneksu do umowy pożyczki wraz z umową leasingu konsumenckiego zwrotnego i umową sprzedaży do umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową, o której mowa w art. 6 ust. 1 i ust. 3 pkt 1 w zw. z ust. 5 i w związku z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2023 r. poz. 845) (dalej u.p.n.p.r.), oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów, a w konsekwencji stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów i nakazał zaniechanie jej stosowania.
III. Na podstawie art. 26 ust. 2 oraz art. 27 ust. 4 w zw. z art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 225, ze zm.), po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nałożył na (...)Spółkę Akcyjną z siedzibą w P., obowiązek usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, o którym mowa w pkt. I i II sentencji decyzji, w postaci:
1/ złożenia oświadczenia w terminie nie później niż 14 (czternaście) dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji i utrzymywania go na stronie internetowej (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w P. przez okres 4 (czterech) miesięcy od złożenia, o następującej treści:
„Informujemy, iż Prezes UOKiK decyzją nr (...) z dnia 3 lipca 2023 r. stwierdził, że (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w P. stosowała wobec konsumentów praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów, polegające na:
1) udzielaniu konsumentom finansowania (w okresie od dnia 15 maja 2020 r. do dnia 16 czerwca 2021 r.) - na podstawie aneksu do zawartej uprzednio umowy pożyczki jednocześnie z udzielaniem konsumentom finansowania (na podstawie udzielonego pełnomocnictwa) w formie leasingu konsumenckiego zwrotnego - skutkującego pobieraniem od konsumentów pozaodsetkowych kosztów z tytułu obu ww. tytułów za cały okres finansowania w łącznej kwocie przewyższającej maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego określoną w obowiązujących do dnia 30 czerwca 2021 r. przepisach wynikających z wprowadzonej w roku 2020 r. tarczy antykryzysowej oraz w ustawie o kredycie konsumenckim,
2) nieprzekazywaniu konsumentom w sposób jasny, jednoznaczny i we właściwym czasie, tj. przed zawarciem umowy poza lokalem przedsiębiorstwa, istotnych informacji dotyczących formy uzyskiwanego finansowania oraz związanych z nią kosztów, potrzebnych konsumentowi do podjęcia decyzji o zawarciu aneksu do umowy pożyczki wraz z umową leasingu konsumenckiego zwrotnego i umową sprzedaży do umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów.
Szczegółowe informacje dostępne są w decyzji Prezesa UOKiK nr (...) opublikowanej na stronie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów pod adresem www.uokik.gov.pl. Decyzja jest prawomocna.
Jednocześnie informujemy, iż prawomocne decyzje Prezesa UOKiK mają charakter prejudykatu w postępowaniu sądowym. Oznacza to, że ustalenia Prezesa Urzędu co do faktu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów są dla sądu wiążące. Nie musi on w tym zakresie prowadzić własnego postępowania dowodowego. Konsumenci mogą się powołać na prawomocną decyzję Prezesa UOKiK, gdy będą chcieli dochodzić swoich praw w sądzie.”,
w następujący sposób:
[1] czarną czcionką (16 px, a dla wersji mobilnej strony internetowej - 12 px) na białym tle,
[2] tekst powyższego oświadczenia wyjustowany,
[3] w górnej części strony głównej domeny www.(...).pl i na każdej innej stronie internetowej przedsiębiorcy zastępującej ww. stronę w przyszłości, z możliwością zamknięcia oświadczenia przez użytkownika poprzez kliknięcie krzyżyka w prawym górnym rogu ramki (przy czym możliwość zamknięcia oświadczenia powinna dotyczyć wyłącznie danej sesji); oświadczenie ma być widoczne przez cały czas, gdy użytkownik jest na stronie (oświadczenie nie może przybrać formy np. rotacyjnego banera czy slajdera),
[4] czcionka powinna odpowiadać wielkości czcionki zwyczajowo używanej na ww. stronie internetowej, tekst umieszczony w ramce, o rozmiarze takim, aby była ona w całości wypełniona oświadczeniem, o którym mowa w niniejszym punkcie, z uwzględnieniem marginesu 2,5 cm z każdej strony (dla wersji mobilnej 0,3 cm),
[5] w przypadku zmiany nazwy (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w P., jej przekształcenia lub przejścia praw i obowiązków na inny podmiot pod jakimkolwiek tytułem, publikacja zostanie zrealizowana odpowiednio przez lub za pośrednictwem(...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w P. lub następcy prawnego, ze wskazaniem nazw dawnej i nowej,
[6] fragment: „Decyzja Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nr (...)” będzie stanowić hiperłącze prowadzące do strony internetowej: https://decyzje.uokik.gov.pl/bp/dec_prez.nsf;
2/ doręczenia bezpośrednio (za pośrednictwem doradcy klienta), na swój koszt, za pokwitowaniem, w terminie 2 miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji, każdemu konsumentowi, który zawarł za pośrednictwem (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w P. - w okresie od dnia 15 maja 2020 r. do dnia 16 czerwca 2021 r. - umowę leasingu konsumenckiego, i w dniu uprawomocnienia się decyzji pozostaje (z uwagi na zawartą umowę pożyczki lub umowę leasingu) klientem (...)Spółki Akcyjnej z siedzibą w P., pisemnej informacji o treści identycznej z treścią oświadczenia, o którym mowa w pkt. 1/ powyżej;
3/ opublikowania w mediach społecznościowych, w których obecny jest(...) Spółka Akcyjna z siedzibą w P., na swój koszt, w terminie 14 (czternastu) dni od dnia uprawomocnienia się decyzji, i utrzymywania przez okres 4 (czterech) miesięcy, komunikatu o treści:
„Konsumencie, Prezes #UOKiK wydał decyzję nr (...), stwierdzającą stosowanie przez(...) praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w obszarze kredytu konsumenckiego.
Szczegóły na www.(...).pl lub www.uokik.gov.pl”,
w następujący sposób:
a) komunikat będzie zamieszczony jako post na prowadzonych przez (...)Spółkę Akcyjną z siedzibą w P. profilach w mediach społecznościowych,
b) komunikat w mediach społecznościowych zostanie sformułowany zgodnie z przyjętą strategią komunikacyjną w zakresie marki (...), tj. post o decyzji Prezesa UOKiK będzie opublikowany na tych samych zasadach, jak wszystkie inne i z użyciem takiej samej czcionki i wizualizacji jak w przypadku innych postów i wiadomości,
c) w przypadku zmiany nazwy (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w P., jej przekształcenia lub przejścia praw i obowiązków na inny podmiot pod jakimkolwiek tytułem, publikacja zostanie zrealizowana odpowiednio przez lub za pośrednictwem (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w P. lub następcy prawnego, ze wskazaniem nazw dawnej i nowej.
IV. Na podstawie art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 225, ze zm.), po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nałożył na (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w P., obowiązek usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, o którym mowa w pkt. II sentencji decyzji, w postaci doręczenia bezpośrednio (za pośrednictwem doradcy klienta), na swój koszt, za pokwitowaniem, w terminie 2 miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji, każdemu konsumentowi, który od dnia 16 grudnia 2022 r. zawarł za pośrednictwem (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w P. umowę leasingu konsumenckiego w tym samym dniu, co aneks do umowy pożyczki, i w dniu uprawomocnienia się decyzji pozostaje (z uwagi na zawartą umowę pożyczki lub umowę leasingu) klientem (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w P., pisemnej informacji o następującej treści:
„Informujemy, iż Prezes UOKiK decyzją nr (...) z dnia 3 lipca 2023 r. stwierdził, że (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w P. stosowała wobec konsumentów praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów, w tym praktykę polegającą na nieprzekazywaniu konsumentom w sposób jasny, jednoznaczny i we właściwym czasie, tj. przed zawarciem umowy poza lokalem przedsiębiorstwa, istotnych informacji dotyczących formy uzyskiwanego finansowania oraz związanych z nią kosztów, potrzebnych konsumentowi do podjęcia decyzji o zawarciu aneksu do umowy pożyczki wraz z umową leasingu konsumenckiego zwrotnego i umową sprzedaży do umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów.
Szczegółowe informacje dostępne są w decyzji Prezesa UOKiK nr (...) opublikowanej na stronie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów pod adresem www.uokik.gov.pl. Decyzja jest prawomocna.
Jednocześnie informujemy, iż prawomocne decyzje Prezesa UOKiK mają charakter prejudykatu w postępowaniu sądowym. Oznacza to, że ustalenia Prezesa Urzędu co do faktu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów są dla sądu wiążące. Nie musi on w tym zakresie prowadzić własnego postępowania dowodowego. Konsumenci mogą się powołać na prawomocną decyzję Prezesa UOKiK, gdy będą chcieli dochodzić swoich praw w sądzie.”;
V. Na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 112 ust. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275, ze zm.), Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nałożył na (...)Spółkę Akcyjną z siedzibą w P., płatną na rzecz Funduszu (...), karę pieniężną w wysokości:
1/ 11 431 490 zł (słownie: jedenaście milionów czterysta trzydzieści jeden tysięcy czterysta dziewięćdziesiąt złotych), z tytułu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów określonej w pkt. I sentencji decyzji,
2/ 3 627 300 zł (słownie: trzy miliony sześćset dwadzieścia siedem tysięcy trzysta złotych), z tytułu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów określonej w pkt. II sentencji decyzji.
VI. Na podstawie art. 77 ust. 1 w związku z art. 80 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275, ze zm.) w związku z art. 264 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 775, ze zm.) (dalej k.p.a.) oraz w związku z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów postanowił obciążyć (...)Spółkę Akcyjną z siedzibą w P. kosztami przedmiotowego postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w kwocie 142,90 zł (słownie: sto czterdzieści dwa złote dziewięćdziesiąt groszy) oraz zobowiązał (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w P. do zwrotu tych kosztów Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji.
Odwołanie od decyzji złożyła powódka zaskarżając ją w całości i zarzucając:
1. naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest:
a) art. 2 pkt 8 u.p.n.p.r. poprzez błędne ustalenie zakresu znaczenia pojęcia „przeciętny konsument’, polegającą na uznaniu, że przeciętny konsument:
i. może nie mieć sprzętu umożliwiającego korzystanie z Internetu oraz samego dostępu do Internetu,
ii. nie zapoznaje się z dokumentami przedkładanymi mu przez przedstawiciela Powoda,
(...). nie weryfikuje dokumentów, które podpisuje,
pomimo prawidłowego ustalenia przez pozwanego profilu przeciętnego konsumenta korzystającego usług powoda, to jest osoby dostatecznie uważnej i ostrożnej, która potrafi porównać oferty, wie na jakie elementy tych ofert należy zwrócić uwagę, by wybrać ofertę najkorzystniejszą a także rozumie kierowane do niego informacje i umie podjąć - w oparciu o ten przekaz - świadomą decyzję co do produktów powoda, a także produktów oferowanych za pośrednictwem powoda,
a co doprowadziło do błędnego przyjęcia, że praktyki rynkowe stosowane przez Powoda mogły zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta;
b) art. 6 ust. 1 i ust. 3 pkt 1 w zw. z ust. 5 u.p.n.p.r. poprzez błędne przyjęcie, że zachowania powoda, polegające na:
i. zawieraniu aneksu do umowy pożyczki, oraz pośredniczeniu w zawieraniu umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego i umowy sprzedaży do umowy leasingu konsumenckiego podczas wizyty Doradcy (działającego na rzecz (...)Sp. z o.o. sp.k.),
ii. prezentowaniu konsumentom zawieranych umów i dokumentów im towarzyszących na tablecie,
(...). przesyłaniu konsumentom podczas wizyty Doradcy wzoru umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego oraz umowy sprzedaży do leasingu konsumenckiego zwrotnego na trwały nośnik klienta (w toku zawierania umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego, ale przed jej ostateczną finalizacją)
uniemożliwiały konsumentom zapoznanie się z tymi dokumentami w sposób jasny, jednoznaczny i we właściwym czasie, a w konsekwencji stanowiły nieuczciwą praktyką rynkową polegającą na zaniechaniu wprowadzającym w błąd;
c) art. 24 ust. 1 w zw. z ust. 2 i ust. 3 u.o.k.i.k. poprzez błędne ustalenie - w odniesieniu do okoliczności faktycznych niniejszej sprawy - zakresu znaczenia pojęcia „zbiorowy interes konsumentów”, a w konsekwencji błędne przyjęcie, że zachowania powoda polegające na:
i. zawieraniu przez powoda wyłącznie z jego dotychczasowymi klientami i w jego imieniu aneksu do umowy pożyczki oraz pośredniczeniu w zawieraniu umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego i umowy sprzedaży do umowy leasingu konsumenckiego w imieniu i na rzecz (...) sp. z o.o. sp.k. podczas wizyty Doradcy ,
ii. prezentowaniu dotychczasowym klientom powoda umów i dokumentów na tablecie,
(...). przesyłaniu konsumentom podczas wizyty Doradcy, w toku zawierania umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego, ale przed jej finalizacją - wzoru umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego oraz umowy sprzedaży do leasingu konsumenckiego zwrotnego na trwały nośnik klienta,
uniemożliwiały konsumentom zapoznanie się z tymi dokumentami w sposób jasny, jednoznaczny i we właściwym czasie, a tym samym stanowiły naruszenie zbiorowych interesów konsumentów, podczas gdy w rzeczywistości - jak wynika z zebranego materiału, w tym proporcji ilości reklamacji do ilości wykonanych transakcji oraz standardów rynkowych - rzekomy brak możliwości pełnego zapoznania się przez konsumenta z dokumentacją mógł być co najwyżej jednostkowy, śladowy na tle wszystkich umów zawieranych z konsumentami i dotyczył indywidualnych sytuacji - a zatem mogło dojść co najwyżej do naruszenia indywidualnych interesów poszczególnych konsumentów;
d) art. 4 ust. 1 pkt 2 u.k.k. poprzez jego niezastosowanie i ocenę zawieranych za pośrednictwem Powoda umów leasingu konsumenckiego zwrotnego zgodnie z przepisami u.k.k., podczas gdy art. 4 ust. pkt 2 u.k.k. jednoznacznie wskazuje, że przepisów tej ustawy nie stosuje się do umów leasingu, jeżeli umowa nie przewiduje obowiązku nabycia przedmiotu umowy przez konsumenta, w wyniku czego pozwany ocenił łącznie przez pryzmat u.k.k. dwa całkowicie odrębne produkty finansowe: umowę kredytu konsumenckiego oferowanego przez powoda oraz umowę leasingu konsumenckiego zwrotnego oferowanego przez (...)sp. z o.o. sp.k., pomimo że obie umowy są uregulowane przez dwie odrębne ustawy i tym samym nie mogą podlegać wspólnej ocenie pod względem ewentualnej nieuczciwej praktyki rynkowej;
e) art. 8d ustawy covidowej w zw. z art. 36a u.k.k. w zw. z art. 4 ust. 1 pkt 2 u.k.k. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, polegające na odniesieniu określonej w art. 8d ustawy covidowej i art. 36 u.k.k. maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytów łącznie do:
i. zawieranych przez powoda umów kredytu konsumenckiego, oraz
ii. zawieranych w imieniu i na rzecz (...)Sp. z o.o. sp.k. za pośrednictwem powoda umów leasingu konsumenckiego zwrotnego, które nie przewidują obowiązku nabycia przedmiotu umowy przez konsumenta,
podczas gdy art. 4 ust. 1 pkt 2 u.k.k. wyłącza umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego, które nie przewidują obowiązku nabycia przedmiotu umowy przez konsumenta spod zastosowania tej ustawy, w związku z czym pozwany - przez pryzmat 8d ustawy covidowej i art. 36a u.k.k. - mógł ocenić jedynie, czy wysokość kosztów aneksów do pożyczek mieści się w limitach wskazanych w ww. ustawach, zaś wysokość maksymalnych pozaodsetkowych kosztów aneksów do pożyczek nie została przekroczona, co doprowadziło do błędnego uznania przez pozwanego, że powódka naruszyła art. 36a u.k.k.;
f) art. 6 ust 1 i ust. 3 pkt 1 w zw. z ust. 5 i w zw. z art. 4 ust. 5 u.p.n.p.r. poprzez błędne ustalenie - w odniesieniu do okoliczności faktycznych niniejszej sprawy - że powódka nie przekazywała konsumentom w sposób jasny, jednoznaczny i we właściwym czasie, tj. przed zawarciem umowy poza lokalem przedsiębiorstwa, istotnych informacji potrzebnych konsumentowi do podjęcia decyzji o zawarciu aneksu do umowy pożyczki oraz umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego wraz z u mową sprzedaży do umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego, podczas gdy w rzeczywistości:
w odniesieniu do aneksu do umowy pożyczki:
i. przed zawarciem umowy pożyczki (lub aneksu do niej) konsument otrzymywał Formularz informacyjny na trwały nośnik w postaci Teczki klienta,
ii. wszystkie informacje dotyczące kosztów, jakie konsument będzie ponosić w związku z zawieraną umową pożyczki, były umieszczone na pierwszej stronie tej umowy w sposób jasny, przejrzysty i jednoznaczny,
(...). Doradca na prośbę konsumenta udostępniał mu także wzór umowy pożyczki oraz wzór Formularza Informacyjnego w formie papierowej;
w odniesieniu do umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego:
iv. wniosek o udzielenie leasingu był wypełniany na wyraźne życzenie klienta i w jego obecności, na podstawie podawanych przez konsumenta informacji,
v. przed zawarciem ww. umowy leasingu, konsument otrzymywał jej wzór wraz z ogólnymi warunkami umowy oraz wzór umowy sprzedaży do umowy leasingu na trwały nośnik w postaci Teczki klienta, przy czym:
- umowa leasingu konsumenckiego zwrotnego była zawierana z konsumentem w formie papierowej,
- Ogólne Warunki Umowy były zawsze udostępniane konsumentowi w formie papierowej;
vi. wszystkie informacje dotyczące kosztów, jakie konsument będzie ponosić w związku z zawieraną umową leasingu, były umieszczone na pierwszej stronie tej umowy w sposób jasny, przejrzysty i jednoznaczny,
w odniesieniu do każdej z zawieranych umów:
vii. podczas spotkania z Doradcą konsument miał możliwość pozyskania bezpośrednio od Doradcy wszelkich informacji związanych z zawieranymi umowami, w tym wyjaśnienia wszelkich jego wątpliwości w związku z otrzymanymi dokumentami,
co przesądza o tym, że wobec konsumenta zostały spełnione wszelkie przewidziane prawem obowiązki informacyjne w związku z oferowanym produktami;
g) art. 6 ust. 5 u.p.n.p.r. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na nieuwzględnieniu przez pozwanego przy ocenie praktyki opisanej w punkcie I Decyzji wszystkich jej istotnych elementów, okoliczności wprowadzenia produktu na rynek, w tym sposobu jego prezentacji, to jest nieuwzględnieniu:
i. faktu, że umowa leasingu konsumenckiego zwrotnego była oferowana za pośrednictwem powoda jedynie konsumentom, którzy już wcześniej byli klientami powoda, a więc posiadali zawartą umowę pożyczki, znali zasady oraz proces zawierania takiej umowy i z łatwością mogli dostrzec szereg odmienności związanych z zawieraniem umowy pożyczki od sposobu zawierania umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego, dotyczących m.in. sposobu prezentacji każdego z ww. produktów, różnych okoliczności towarzyszących składaniu wniosku o udzielenie pożyczki i umowy leasingowej, a następnie zawarciu każdej z ww. umów;
ii. faktu, że prezentacja produktu leasingu konsumenckiego zwrotnego odbywała się za odrębną i wyraźną zgodą konsumenta, w związku z czym konsument wiedział i godził się na to, że zostanie mu zaprezentowana oferta innego produktu aniżeli oferta zawarcia aneksu do umowy pożyczki;
(...). faktu, że konsumenci, którzy zawarli za pośrednictwem powoda, przy udziale Doradcy umowę sprzedaży do umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego za pomocą tabletu i przy wykorzystaniu trwałego nośnika w postaci Teczki klienta, zawarli już w taki sam sposób co najmniej jedną umowę kredytu konsumenckiego, w związku z czym konsumenci - zawierając umowę sprzedaży do umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego - byli świadomi tego, jak przebiega ten proces oraz gdzie znajdują się dokumenty związane z umową i, chcąc zawrzeć kolejne umowy, godzili się na to;
iv. faktu, że powódka od wielu lat poszukuje i rozwija możliwości rozwoju swojej działalności i w tym celu prowadził liczne rozmowy i analizy biznesowe, prawne, podatkowe, także w zakresie możliwości wdrożenia odpowiedniego systemu informatycznego, a zatem był zainteresowany rozszerzeniem oferty produktowej o leasing konsumencki zwrotny znacznie wcześniej, niż stwierdził to pozwany w Decyzji;
v. faktu, że Doradcy informowali konsumentów o ustawowym prawie do odstąpienia od każdej z zawieranych umów, a konsumenci - jak wykazał Powódka w toku postępowania - z tego prawa korzystali, co znajduje potwierdzenie w liczbie złożonych oświadczeń woli o odstąpieniu od umów;
a w konsekwencji błędnym ustaleniu, że zachowanie Powoda wypełniało znamiona praktyki rynkowej wprowadzającej w błąd,
h) art. 106 ust. I pkt 4 u.o.k.i.k. poprzez bezpodstawne przyjęcie w Decyzji, że zachodzą przesłanki do nałożenia kary pieniężnej na powoda, podczas gdy okoliczności sprawy wskazują na brak popełnienia przez powoda czynów nieuczciwych praktyk rynkowych/praktyki rynkowej naruszającej zbiorowe interesy konsumentów zarzucanych Powodowi w Decyzji, upoważniających pozwanego do nałożenia kary na powoda na gruncie u.o.k.i.k.;
ewentualnie - na wypadek nieuwzględnienia zarzutu, o którym mowa w pkt 1) h) powyżej:
w odniesieniu do zarzutu wskazanego w pkt I Decyzji:
i) art. 106 ust. 1 pkt 4 u.o.k.i.k. w związku z art. 111 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k. poprzez ich błędne zastosowanie polegające na nieprawidłowym ustaleniu (w odniesieniu do czynu stwierdzonego w pkt I sentencji Decyzji) winy umyślnej po stronie powoda, poprzez nieuwzględnienie, że powódka od wielu lat rozwijała ofertę produktową, a także był zainteresowany rozszerzeniem oferty produktowej o leasing konsumencki zwrotny znacznie wcześniej, niż stwierdził pozwany w Decyzji a w konsekwencji - zastosowanie środka zbyt represyjnego (kara pieniężna) względem rzekomo popełnionych naruszeń;
j) w odniesieniu do czynu stwierdzonego w pkt I sentencji Decyzji - naruszenie art. 111 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k. w związku z ust. 3 pkt 1 b), c) i d) polegające na nieustaleniu wszystkich okoliczności łagodzących, to jest:
i. krótkiego okresu stosowania praktyk, wynoszącego zaledwie 13 miesięcy (art. 111 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k.),
ii. zaniechania ich stosowania jeszcze przed wszczęciem postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów o sygnaturze akt (...) [dalej: „Postępowanie”] (art. 111 ust. 3 pkt 1 lit. b u.o.k.i.k.),
(...). podjęcia z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania naruszenia i jego skutków, w tym w szczególności dostosowania sposobu pośredniczenia w oferowaniu i zawierania umów leasingu konsumenckiego i weryfikacji prawidłowości działań powoda w tym zakresie, tak aby były one zgodne z oczekiwaniami pozwanego (art. 111 ust. 3 lit. c u.o.k.i.k.);
iv. współpracy powoda z pozwanym w toku Postępowania Wyjaśniającego oraz Postępowania, w tym podjęcie inicjatywy w celu ustalenia z pozwanym optymalizacji działań powoda wobec konsumentów (art. 111 ust. 3 pkt 1 lit. d u.o.k.i.k.);
a w konsekwencji nałożenie kary pieniężnej w nadmiernej wysokości;
k) w odniesieniu do czynu stwierdzonego w pkt I sentencji Decyzji - naruszenie art. 111 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k. w związku z ust. 4 pkt 2 lit. b) i c) polegające na błędnym ustaleniu okoliczności obciążających, to jest:
i. znacznych korzyści (rzekomo) uzyskanych przez powoda w związku z dokonanym naruszeniem (art. 111 ust. 4 pkt 2 lit. b u.o.k.i.k.), pomimo, że kwota wynagrodzenia uzyskana przez powoda od (...) sp. z o.o. sp.k. obejmowała koszty i wydatki ponoszone przez powoda a związane z pośredniczeniem w zawieraniu umów leasingu konsumenckiego zwrotnego i nie stanowiła wynagrodzenia znacznie wyższego niż standard rynkowy w tym zakresie;
ii. winy umyślnej po stronie powoda (art. 111 ust. 4 pkt 2 lit. c u.o.k.i.k.), podczas gdy w rzeczywistości zachowanie powoda było co najwyżej nieumyślne, o czym świadczą okoliczności wymienione w pkt 1) I) petitum powyżej;
a w konsekwencji nałożenie kary pieniężnej w nadmiernej wysokości;
w odniesieniu do zarzutu wskazanego w pkt II Decyzji:
l) art. 106 ust. 1 pkt 4 u.o.k.i.k. w związku z art. 111 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k. poprzez ich błędne zastosowanie polegające na niedostatecznym uwzględnieniu (w odniesieniu do czynu stwierdzonego w pkt II sentencji Decyzji) braku winy umyślnej przy dokonywaniu oceny i wymiaru kary, o czym świadczy m.in. ciągłe dostosowanie i ulepszanie sposobu zawierania oraz przekazywania konsumentom informacji związanych z zawieraniem umów kredytu konsumenckiego, a także współpraca z (...) sp. z o.o. sp.k. w zakresie ulepszania zasad zawierania, umów leasingu konsumenckiego, w tym również poprzez prezentowanie konsumentom filmu instruktażowego dot. leasingu konsumenckiego zwrotnego, a także prowadzenie badań dot. satysfakcji konsumentów z oferowanych produktów i sposobu ich prezentacji, a w konsekwencji - zastosowanie środka zbyt represyjnego (kara pieniężna) względem rzekomo popełnionych naruszeń;
m) w odniesieniu do czynu stwierdzonego w pkt II sentencji Decyzji - naruszenie art. 111 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k. w związku z ust. 3 pkt 1 b), c) i d) polegające na nieustaleniu wszystkich okoliczności łagodzących, to jest:
i. krótkiego okresu stosowania praktyk, wynoszącego zaledwie 13 miesięcy, w tym błędne ustalenie, iż praktyka jest stosowana ponownie od 16 grudnia 2022 r. (art. 111 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k.),
ii. zaniechania ich stosowania jeszcze przed wszczęciem postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów o sygnaturze akt (...) [dalej: „Postępowanie”] (art. 111 ust. 3 pkt 1 lit. b u.o.k.i.k.),
(...). podjęcia z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania naruszenia i jego skutków, w tym w szczególności dostosowania sposobu oferowania i pośredniczenia w zawieraniu umów leasingu konsumenckiego i weryfikacji prawidłowości działań powoda w tym zakresie, tak aby były one zgodne z oczekiwaniami pozwanego (art. 111 ust. 3 lit. c u.o.k.i.k.);
iv. współpracy powoda z pozwanym w toku Postępowania Wyjaśniającego oraz Postępowania, w tym podjęcie inicjatywy w celu ustalenia z pozwanym optymalizacji działań powoda wobec konsumentów (art. 111 ust. 3 pkt 1 lit. d u.o.k.i.k.);
a w konsekwencji nałożenie kary pieniężnej w nadmiernej wysokości;
a ponadto w każdym przypadku zarzucił:
2. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na:
a) nieustaleniu, że powódka nie była stroną umowy, ale jedynie pośredniczyła w zawieraniu i obsłudze umów leasingu konsumenckiego zwrotnego (i towarzyszących im umów sprzedaży) w imieniu i na rzecz (...) sp. z o.o. sp.k., na podstawie udzielonego powodowi przez ww. spółkę pełnomocnictwa;
b) nieustaleniu braku wpływu powódce na powstanie i funkcjonowanie modelu biznesowego (...) sp. z o.o. sp.k., w tym braku wpływu na treść dokumentów udostępnianych konsumentom;
c) nieustaleniu faktu otrzymywania przez konsumentów przed zawarciem umowy kredytu konsumenckiego i umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego istotnych informacji dotyczących formy uzyskiwanego finansowania oraz kosztów związanych z każdą z tych umów;
d) błędnym ustaleniu, że umowy były zwierane „jednocześnie” lub że umowa kredytu konsumenckiego była zawierana „wraz z” umową leasingu konsumenckiego zwrotnego, podczas gdy były to niezależne od siebie umowy, zawierane podczas tego samego spotkania z Doradcą;
e) błędnym ustaleniu, że to powódka dopuszczała możliwość objęcia umową leasingu tego samego przedmiotu w kolejnej umowie z tym samym konsumentem, bądź innym konsumentem należącym do tego samego gospodarstwa domowego, i w kolejnych umowach ustalał coraz wyższe ceny sprzedaży tego samego przedmiotu, podczas gdy w rzeczywistości:
i. (...)sp. z o.o. sp.k., a w konsekwencji powódka, wymagała od klientów, aby potencjalnym przedmiotem leasingu były wyłącznie przedmioty gospodarstwa domowego, których konsument jest właścicielem, z zastrzeżeniem, że nie mogły to być przedmioty będące przedmiotem umowy pomiędzy klientem a(...) sp. z o.o. sp.k., która się zakończyła,
ii. to konsument sam wskazywał przedmiot oraz określał wartość i czas użytkowania sprzedawanego przedmiotu leasingu,
a tym samym ewentualne objęcie umową leasingu ponownie tego samego przedmiotu, lub jego zawyżona cena mogły być wynikiem wyłącznie złożenia nieprawdziwego oświadczenia przez konsumenta;
f) nieustaleniu, że zawierając umowę sprzedaży do umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego konsument składał oświadczenie w którym m.in.: potwierdzał, że jest właścicielem przedmiotu sprzedaży i przedmiot ten nie stanowi przedmiotu leasingu na podstawie innej umowy ani nie toczy się żadne postępowanie, którego przedmiotem jest przedmiot sprzedaży;
g) nieustaleniu, że wycena przedmiotu sprzedaży dokonywana jest w oparciu o dane wskazane przez konsumenta sprzedającego przedmiot, w tym podania ceny rynkowej;
h) błędnym ustaleniu, że działania powoda miały charakter antykonsumencki i motywowane były jedynie chęcią zwiększeniem zysku, podczas gdy w rzeczywistości z badania konsumenckiego dotyczącego poziomu satysfakcji konsumentów z leasingu konsumenckiego oferowanego przez (...) sp. z o.o. sp.k. wynika, że usługa leasingu konsumenckiego zwrotnego oferowana przez (...) sp. z o.o. sp.k. za pośrednictwem powoda była dobrze dopasowana do potrzeb klienta a sposób prezentacji oferty leasingu konsumenckiego zwrotnego był jasny i zrozumiały i nie mógł wprowadzać konsumentów w błąd,
i) błędne ustalenie, że konsument nie miał realnej możliwości zapoznania się z treścią projektów umów przed zawarciem tych umów, podczas gdy przed zawarciem każdej umowy wyrażał zgodę na przekazywanie informacji dotyczących zawieranych umów na innym trwałym nośniku - tj. Teczce klienta - oświadczał, że ma do niej dostęp, a następnie przez zawarciem umowy otrzymywał informacje na ten nośnik.
co miało wpływ na wynik sprawy, albowiem nieustalenie lub błędne ustalenie ww. faktów stało się podstawą stwierdzenia naruszenia przez powoda zbiorowych interesów konsumentów;
3. naruszenie przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik postępowania, to jest:
a) art. 8 § 2 k.p.a. poprzez nieuzasadnione i sprzeczne z zasadami obrotu gospodarczego odstąpienie od przyjętej praktyki rozstrzygania spraw, tj. nałożenie kary pieniężnej na powoda będącego jedynie pośrednikiem w procesie zawierania umów leasingu konsumenckiego zwrotnego z konsumentami, podczas gdy autorem modelu biznesowego i wzorów dokumentów przedstawianych konsumentom w toku zawierania ww. umów oraz finansującym umowę leasingu konsumenckiego zwrotnego był (...) sp. z o.o. sp.k., co staje w sprzeczności z dotychczasową praktyką pozwanego, który dotychczas nakładał kary finansowe za tożsame naruszenie na podmioty będące autorami modelu biznesowego czy też autorami wzorów dokumentów przedstawianych konsumentom, a nie na podmioty będące pośrednikami;
b) art. 8 §2 k.p.a. poprzez nieuzasadnione i sprzeczne z zasadami obrotu gospodarczego odstąpienie od przyjętej praktyki rozstrzygania spraw, tj. nałożenie kary pieniężnej na powódkę z uwagi na zarzut nieprzekazywania konsumentom w sposób jasny, jednoznaczny i we właściwym czasie, tj. przed zawarciem umowy poza lokalem przedsiębiorstwa istotnych informacji dotyczących formy uzyskiwanego finansowania oraz związanych z nią kosztów, potrzebnych konsumentowi do podjęcia decyzji o zawarciu umów, z uwagi m.in.: na przekazywanie tych informacji na trwały nośnik - tj. Teczkę klienta, co stoi w sprzeczności z dotychczasową praktyką pozwanego, który decyzji nr (...) z dnia 14 lipca 2020 roku w sprawie (...), zaakceptował przyjętą przez powoda formę przekazywania informacji na Teczkę klienta stanowiącą trwały nośnik i uznając, że Teczka klienta daje gwarancję przekazywania w sposób prawidłowy koniecznych dokumentów i informacji każdemu konsumentowi.
c) art. 10 § 1 k.p.a. w związku z art. 6 ust. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (dalej „ETPCz”) poprzez zobowiązywanie powoda do zapoznania się z materiałami dowodowymi zebranymi w sprawie w terminie 5 dni od doręczenia zawiadomienia Prezesa Urzędu z 22 maja 2023 r. oraz wypowiedzenia się co materiału dowodowego zebranego w sprawie w terminie 5 dni od zapoznania się z aktami sprawy, tj. zobowiązanie powoda do przedstawienia stanowiska końcowego w sprawie w terminie nieodpowiadającym stopniu skomplikowania sprawy, co w konsekwencji uniemożliwiło powodowi skuteczną obronę w postępowaniu przed Prezesem Urzędu, które - ze względu na quasi-karny charakter- wymagało pogłębionej analizy zebranego materiału dowodowego,
d) art. 7 k.p.a., art. 9 k.p.a., art. 11 k.p.a. oraz 107 § 3 k.p.a. przez ich niezastosowanie i tym samym nieprawidłowe sporządzenie przez pozwanego uzasadnienia faktycznego i prawnego Decyzji, to jest:
i. nieprecyzyjne i niewyczerpujące wyjaśnienie, dlaczego to powódka została stroną postępowania odnośnie zarzutu określonego w punkcie I sentencji Decyzji, pomimo że był jedynie pośrednikiem a nie autorem modelu biznesowego, w tym braku wyjaśnienia, na jakiej podstawie pozwany uznał, że powódka czerpała z umów leasingu konsumenckiego nadmierne i nieuzasadnione zyski,
ii. zaniechanie wyjaśnienia dlaczego pozwany dokonał oceny umów leasingu konsumenckiego zwrotnego - w którego zawieraniu z konsumentami pośredniczyła powódka - poprzez kryteria wskazane w u.k.k., mimo tego, że wymieniona ustawa w art. 4 ust. 1 pkt 2 u.k.k., wyraźnie wyłącza spod jej zastosowania umowy leasingu zawierane za pośrednictwem powoda, a tym samym zaniechanie wskazania podstawy prawnej, która upoważniałaby pozwanego do odstąpienia od stosowania art. 4 ust. 1 pkt 2 u.k.k.,
(...). zaniechanie wyjaśnienia, dlaczego pozwany przyjął, że niewielka i stanowiąca nikły procent w stosunku do ilości zawartych umów leasingu konsumenckiego zwrotnego liczba skarg wystosowanych przez konsumentów, którzy - , jak wynika z analizy złożonych przez nich zawiadomień - nawet nie podjęli minimalnych wysiłków celem zapoznania się i zrozumienia oferowanego produktu, stały się podstawą stwierdzenia, że doszło do naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, co skutkowało nałożeniem na powoda bardzo wysokiej kary pieniężnej,
iv. zaniechanie wskazania podstawy prawnej, zobowiązującej powódkę do przekazywania konsumentom następujących dokumentów: wniosku o zawarcie leasingu konsumenckiego zwrotnego, klauzuli informacyjnej wraz ze wszystkimi składanymi zgodami i oświadczeniami konsumenta, formularza aktualizacyjnego, klauzul informacyjnych, pełnomocnictw oraz zgód i dodatkowych oświadczeń konsumenta, jak również oświadczenia konsumenta jako sprzedawcy,
v. zaniechanie wskazania przez pozwanego podstawy prawnej, zobowiązującej powoda do weryfikacji, czy konsument jest rzeczywiście właścicielem przedmiotu leasingu w inny sposób niż poprzez stwierdzenie, że dany przedmiot rzeczywiście znajduje się w mieszkaniu klienta oraz odebranie od konsumenta oświadczenia, że jest jego właścicielem,
vi. zaniechanie wyjaśnienia przez pozwanego dlaczego przyjął za prawdziwe twierdzenia konsumentów, że umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego obejmowały ten sam przedmiot w różnych umowach leasingu konsumenckiego zwrotnego,
co miało wpływ na wynik sprawy, albowiem uniemożliwiło powodowi ustalenie przesłanek, którymi kierował się pozwany stwierdzając naruszenie przez powoda zbiorowych interesów konsumentów i tym samym stanowiło naruszenie podstawowej zasady postępowania administracyjnego, tj. zasady pogłębiania zaufania uczestników do władzy publicznej;
e) art. 77 § 1 k.p.a. w związku z art. 7 k.p.a. poprzez brak zebrania i rozpatrzenia w sposób wystarczający całego materiału dowodowego niezbędnego do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, polegający w szczególności na:
i. pominięciu przez pozwanego dowodu w postaci przedłożonego przez powoda w toku postępowania Raportu z badań przeprowadzonych na próbie ponad 300 osób, które deklarują, że otrzymywały od Doradcy wszystkie niezbędne informacje dotyczące produktu leasingowego a oferowany produkt jest dopasowany do ich potrzeb,
ii. nieuwzględnienie przedstawianych przez powoda w toku postępowania argumentów - m.in. w piśmie z dnia 14 kwietnia 2022 r. - że konsumenci, zawierający umowę leasingu konsumenckiego zwrotnego za pośrednictwem powoda, wyrażali zgodę na udostępnianie dokumentów w serwisie zewnętrznym poprzez Teczkę klienta, mającą charakter trwałego nośnika. Wymaga podkreślenia, że każdy konsument przystępujący do zawarcia umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego, miał już wcześniej styczność z Teczką klienta, a dodatkowo sam proces zakładania konta w serwisie Teczka Klienta i wyrażania zgód wymagał aktywności konsumenta (m.in. podania kodu SMS wysyłanego na numer telefonu konsumenta ), co potwierdza, że pozwany błędnie uznał, że sposób pośredniczenia w zawieraniu umów leasingu przez powoda mógł wprowadzić przeciętnego konsumenta w błąd co do warunków umownych;
(...). nieuwzględnieniu w toku Postępowania przez pozwanego treści filmu instruktażowego, przekazanego mu na pendrive w dniu 30 listopada 2021 r., który wyjaśniał na czym polega leasing konsumencki zwrotny i jak wygląda przebieg zawarcia umowy i mógł być wyświetlany konsumentom podczas wizyty Doradców, a w konsekwencji - błędnym uznaniu, że sposób pośredniczenia w zawieraniu umów leasingu przez powoda mógł wprowadzić przeciętnego konsumenta w błąd co do warunków umownych;
f) art. 77 § 1 k.p.a. w związku z art. 7 k.p.a. w związku z art. 235 §1 pkt 2 i 5 i §2 k.p.c. w zw. z art. 84 u.o.k.i.k. poprzez brak zebrania i rozpatrzenia w sposób wystarczający całego materiału dowodowego niezbędnego do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, polegający na pominięciu - jako nieistotnego dla sprawy i zmierzającego do przedłużenia postępowania - dowodu z opinii biegłego do spraw badania rynku i zachowań konsumenckich na okoliczność dokonania oceny, czy - mając na uwadze wyniki przeprowadzonych badań satysfakcji klientów - usługa leasingu konsumenckiego zwrotnego oferowana przez (...) sp. z o.o. sp.k. za pośrednictwem powoda była dobrze dopasowana do potrzeb klienta a sposób prezentacji oferty leasingu konsumenckiego zwrotnego mógł wprowadzać konsumentów w błąd , a w konsekwencji błędną ocenę sprawy poprzez przyjęcie przez Prezesa Urzędu, że oferta leasingu konsumencki zwrotny jest ekonomicznie niedopasowana do potrzeb konsumentów, a proces zawierania umów na ten produkt mógł wprowadzać konsumentów w błąd
g) art. 77 § 1 k.p.a. w związku z art. 7 k.p.a. poprzez brak zebrania i rozpatrzenia w sposób wystarczający całego materiału dowodowego niezbędnego do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy, polegający w szczególności na nieuwzględnieniu przez pozwanego przekazanego mu w dniu 13 marca 2023 roku sprawozdania finansowego powoda za 2022 r. oraz informacji przekazanych na piśmie z dnia 15 maja 2023 r., a dotyczących istotnego zdarzenia gospodarczego po stronie powoda, które miało skokowy wpływ na wysokość jego obrotu za 2022 r., a które było niezwiązane z zarzucanymi czynami i tym samym nie powinno być podstawą przy obliczaniu podstawy wymiaru kary, a w konsekwencji - nałożeniu na powoda kary pieniężnej w nadmiernej wysokości wynikającej z zawyżonej podstawy obliczenia wymiaru kary.
Mając na uwadze powyższe zarzuty, powódka wniosła o:
1. uchylenie zaskarżonej Decyzji w całości;
ewentualnie
2. uchylenie zaskarżonej Decyzji w punkcie V w całości, tj. w części dotyczących kar pieniężnych nałożonych na powoda;
ewentualnie
3. zmianę Decyzji w punkcie V poprzez znaczące obniżenie kar pieniężnych ze względu na błędnie przyjętą ilość stwierdzonych praktyk, brak winy umyślnej po stronie Powoda, krótki okres stosowania praktyk i zaniechania ich stosowania oraz aktywną współpracę powoda z pozwanym w toku postępowania, a w konsekwencji brak istotnych skutków rynkowych ich stosowania a także błędne przyjęcie podstawy wymiaru kary;
ewentualnie
4. uchylenie Decyzji w punkcie I oraz punkcie V pp. 1), tj. w części dotyczącej kary pieniężnej nałożonej na powoda za czyn określony w punkcie 1 sentencji Decyzji i jednocześnie zmianę zaskarżonej Decyzji w punkcie V pp. 2), poprzez znaczące obniżenie kary za czyn określony w pkt II sentencji Decyzji ze względu na małą skalę naruszenia, brak winy umyślnej po stronie powoda oraz aktywną współpracę powoda z pozwanym w toku postępowania, a w konsekwencji brak istotnych skutków rynkowych jej stosowania;
a ponadto, w każdym wypadku:
5. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych;
6. dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z opinii biegłego do spraw badania rynku, opinii i zachowań konsumenckich - w celu wykazania faktów, że:
a) usługa leasingu konsumenckiego zwrotnego oferowana przez (...) sp. z o.o. sp.k. za pośrednictwem powoda była dobrze dopasowana do potrzeb klienta, w szczególności biorąc pod uwagę wyniki Raportu badań konsumenckich, przeprowadzonych przez (...) Sp. z o.o. [„Raport”], dotyczącego badania satysfakcji osób korzystających z leasingu konsumenckiego zwrotnego (w tym uzyskany wynik wskaźnika N.na poziomie (...)),
b) sposób prezentacji oferty leasingu konsumenckiego nie mógł wprowadzać konsumentów w błąd;
7. na podstawie art. 308 k.p.c. w zw. z art. 235 § 1 k.p.c. dopuszczenie i przeprowadzenie na rozprawie dowodu z zapisu obrazu i dźwięku znajdującego się na pendrive stanowiącej załącznik nr 1 do pisma powoda z dnia 30 listopada 2021 złożonego w ramach Postępowania, w celu wykazania faktu, że powódka przedstawiała ofertę leasingu konsumenckiego zwrotnego w sposób obrazowy, prosty, zrozumiały i czytelny dla przeciętnego konsumenta,
8. przeprowadzenie i dopuszczenie dowodu z:
a) Komunikat z badania GUS z 2022 r. „Jak korzystamy z Internetu?”
b) Komunikat z badań CBOS „Korzystanie z Internetu w 2022”
- na okoliczność wykazania ogólnej liczby Polaków, mających dostęp do Internetu oraz liczby Polaków, którzy pomimo ocenienia swojej sytuacji materialnej jako w złej, potwierdzają posiadanie dostęp do Internetu.
9. przeprowadzenie rozprawy również w razie nieobecności powoda.
W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o:
1) Oddalenie odwołania w całości,
2) Oddalenie zgłoszonych w odwołaniu wniosków dowodowych,
3) Zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Sąd Okręgowy - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:
(...) sp. a. z siedzibą w P. i funkcjonująca w obrocie pod firmą (...) (obecnie (...)), prowadzi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Przedmiotem przeważającej jej działalności są „Pozostałe formy udzielania kredytów”. Spółka jest także wpisana do rejestru instytucji pożyczkowych prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego. Spółka zawiera umowy pożyczki z konsumentami poza lokalem przedsiębiorstwa, w trakcie wizyty doradcy klienta w domu konsumenta.
dowód: wydruk informacji odpowiadającej odpisowi aktualnemu z Krajowego Rejestru Sądowego, k. 4227-4228 akt adm., pismo powoda 30 listopada 2021 r. k. 31-40 akt adm.
Spółka zawarła 1 maja 2020 r. umowę współpracy z (...) Sp. z o.o. Sp. k. z siedzibą w P. (dalej „Finansujący”), zgodnie z którą, pośredniczyła w zawieraniu umów leasingu konsumenckiego zwrotnego (dalej ULKZ) oraz umów sprzedaży w imieniu i na rzecz Finansującego, w zamian za umówione wynagrodzenie. Dodatkowo zobowiązana była do ich późniejszej obsługi i realizacji, w tym do odbioru rat oraz dokonywania pozostałych rozliczeń z klientami, zawieraniem porozumień rozwiązujących do zawartych umów sprzedaży i umów leasingu oraz świadczenia usług posprzedażowych związanych z obsługą odstąpień i wsparciem przy rozpatrywaniu reklamacji, a także realizacji żądań odkupu zwrotnego. Spółka mogła wykonywać umowę za pomocą innych osób, będących jej podwykonawcami, za których odpowiednie przeszkolenie w zakresie sprzedaży ULKZ ponosiła odpowiedzialność.
dowód: umowa współpracy z 1 maja 2020 r. k.184-196 akt adm.
Podczas obowiązywania ww. umowy (15 maj 2020 r. – 16 czerwiec 2021 r.), Spółka w imieniu Finansującego zawarła(...) TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego, z czego:
a) (...) TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA klientów zawarło jedną umowę leasingu,
b) (...) TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA zawarło dwie umowy leasingu,
c) (...) TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA zawarło trzy umowy leasingu,
d)(...) TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA zawarło cztery umowy leasingu.
dowód: pismo Pożyczkodawcy z dnia 30 listopada 2021 r. k. 31-40 akt adm., umowa współpracy z dnia 1 maja 2020 r. wraz z aneksami, k.185-196 akt adm.
Na dzień wydania zaskarżonej decyzji przez Prezesa UOKiK, nie było już w obrocie powyższych, czynnych umów leasingu konsumenckiego. Do 15 listopada 2022 r. ((...)TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA) umów leasingu zostało zakończonych poprzez zawarcie porozumienia rozwiązującego z klientem, a w (...) TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA) przypadkach nastąpił wykup przedmiotu leasingu, w którym pośredniczyła Spółka. Po zawarciu porozumienia rozwiązującego konsumenci zawarli kolejną umowę leasingu w (...) TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA przypadkach.
dowód: pismo powoda z 29 listopada 2022 r., k.1862-1868 akt adm.
Klient Spółki miał możliwość uzyskania finansowania poprzez podpisanie aneksu do umowy pożyczki na dodatkową kwotę pożyczki oraz zawarcie umowy sprzedaży do umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego. W takiej sytuacji suma uzyskanego finansowania składała się z kwoty dodatkowej pożyczki oraz ceny sprzedaży przedmiotu leasingu, a obie umowy zawierane były na ten sam okres czasu. Uzyskane środki klient mógł otrzymać bądź w gotówce, bądź w formie zasilenia na karcie przedpłaconej, przy czym z przedstawionej przez Spółkę procedury wynika, że preferowaną przez nią formułą było zasilenie karty przedpłaconej.
dowód: pismo powoda z 30 listopada 2021 r. k. 31-40 akt adm., procedura „Obsługa leasingu konsumenckiego zwrotnego” k. 45-65 akt adm.
Spółka określała leasing konsumencki zwrotny jako formę współpracy z konsumentem „pozwalającą zwiększyć budżet domowy klienta przez uwolnienie środków z majątku ruchomego”. Na podstawie ULKZ oraz zawartej do niej umowy sprzedaży Finansujący odkupował od konsumenta przedmiot gospodarstwa domowego, który to miał być uprzednio wskazany przez konsumenta i zaakceptowany przez doradcę klienta, a następnie udostępniał ten przedmiot konsumentowi do używania lub używania i pobierania pożytków, a konsument zobowiązany był do spłaty rat leasingowych przez okres wskazany w umowie. Po zakończeniu umowy konsument miał możliwość wykupu przedmiotu leasingu, ale nie miał takiego obowiązku.
O ULKZ informowano klientów Spółki, którzy posiadali zawartą ze Spółką umowę pożyczki pieniężnej, po wyrażeniu dobrowolnej zgody na przedstawienie oferty podczas wizyty doradcy w domu klienta.
dowód: pismo powoda z 30 listopada 2021 r. k.31-40 akt adm., pismo powoda z 14 kwietnia 2022 r. k.220- 233 akt adm.
W czasie wizyty doradcy u konsumenta zawierane były trzy umowy:
1) aneks do umowy pożyczki (z ewentualnymi umowami dodatkowymi),
2) umowa leasingu konsumenckiego zwrotnego,
3) umowa sprzedaży do umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego.
Z powyższych tylko umowa leasingu konsumenckiego zwrotnego zawierana była na piśmie, w związku z którą po jej zawarciu, konsument dysponował papierową wersją: podpisanej umowy leasingu, ogólnych warunków leasingu konsumenckiego zwrotnego, karty spłat oraz naklejką z indywidualnym kodem numerycznym nadanym przedmiotowi leasingu w momencie składania wniosku o zawarcie umowy, którą konsument miał obowiązek przykleić na przedmiocie leasingu. Pozostałe umowy zawierane były poprzez złożenie podpisu przez klienta na ekranie tabletu doradcy, a które udostępniane były konsumentowi do zapoznania się „poprzez odczyt z poziomu ekranu tabletu”. Złożenie podpisu następowało w wyznaczonym do tego miejscu (w ramkach widocznych na ekranie tabletu) i tylko przy pomocy rysika dołączonego do tabletu albo palcem – przy czym po kliknięciu w pole do podpisu zostawał wyświetlony powiększony ekran do złożenia podpisu przez konsumenta. Dokumentacja dotycząca uzyskanego finansowania (jednakże nie w całości) zamieszczana była na Koncie Klienta w Serwisie Zewnętrznym prowadzonym przez podmiot trzeci - (...) Sp. z o.o. z siedzibą w G..
Na Koncie Klienta nie był zamieszczany wniosek o zawarcie umowy leasingu (zawierający przedmiot leasingu i jego wartość), klauzula informacyjna wraz ze wszystkimi składanymi zgodami i oświadczeniami konsumenta, jak również oświadczenie Sprzedawcy (w którym konsument mógł wskazać, w jaki sposób mają zostać rozdysponowane uzyskane przez niego środki). W odniesieniu do umowy pożyczki - na Koncie Klienta nie był zamieszczany formularz aktualizacyjny, klauzule informacyjne, pełnomocnictwa oraz zgody i dodatkowe oświadczenia konsumenta, jak również oświadczenie Pożyczkobiorcy (dotyczące zapłaty za usługi dodatkowe). W przypadku tych dokumentów konsument nie miał zatem żadnych innych możliwości zapoznania się z ich treścią, jak tylko poprzez odczyt z ekranu tabletu w momencie ich podpisywania.
Przed podpisaniem umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego oraz umowy sprzedaży do umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego klient otrzymywał projekt umowy leasingu oraz ogólne warunki leasingu w formie papierowej jedynie, jeżeli wyraził takie żądanie. W stosunku do pozostałych dokumentów klient mógł się z nimi zapoznać poprzez odczyt z ekranu tabletu, jak również poprzez rozmowę z doradcą klienta.
dowód: pismo powoda z 30 listopada 2021 r. k. 31-40 akt adm., pismo powoda z 29 listopada 2022 r., k.1862-1868 akt adm., pismo powoda z 14 czerwca 2022 r. k. 1594-1604 akt adm., pismo powoda z 14 kwietnia 2022 r., k. 220-232 akt adm., procedura [Zawarcie aneksu do umowy pożyczki pieniężnej] k. 1426-1443 akt adm.
W jednym z oświadczeń konsument potwierdzał posiadanie dostępu do Serwisu Zewnętrznego udostępnionego za pomocą serwisu internetowego https:// (...).pl i wyrażał zgodę na przekazywanie w formie trwałego nośnika wszelkiej dokumentacji związanej z zawarciem umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego (jak również na otrzymywanie faktur w formie elektronicznej) bezpośrednio na swoje Konto Klienta.
dowód: pismo powoda z 14 kwietnia 2022 r., k. 220-232 akt adm.
W przypadku zawierania umowy dotyczącej usługi dodatkowej (Prawnik dla domu, grupowe ubezpieczenie Bezpieczny Dom, Doradca informatyczny czy przystąpienie do Klubu (...)), oświadczenie dotyczące zapłaty za tę usługę klient składał w formie dokumentowej (formularz pod nazwą Oświadczenie Pożyczkobiorcy). Płatność za usługi dodatkowe mogła być dokonana – wg wyboru klienta – gotówką lub za pomocą karty przedpłaconej (ewentualnie za pomocą czeku BLIK). W przypadku dokonywania płatności za pomocą karty przedpłaconej klient udzielał Spółce upoważnienia do pobrania z przekazanej karty przedpłaconej wskazanych w oświadczeniu kwot.
Klient mógł zweryfikować stan środków na karcie przedpłaconej dzwoniąc – przed złożeniem potwierdzenia otrzymania środków na karcie przedpłaconej – na numer 24-godzinnego centrum obsługi kart przedpłaconych banku wydającego kartę lub za pomocą dedykowanego serwisu internetowego tego banku.
dowód: pismo powoda z 14 czerwca 2022 r. k. 1594-1604 akt adm.
Przed zawarciem aneksu do umowy pożyczki, klient w porozumieniu z doradcą klienta ustalał wysokość dodatkowego finansowania, na które wpływ miał wynik zgłoszonych przez klienta potrzeb finansowych oraz weryfikacja zdolności kredytowej wnioskującego.
dowód: pismo powoda z 14 czerwca 2022 r. k. 1594-1604 akt adm.
Aneksy do umów pożyczki zawierane były z konsumentem w odstępach wynoszących około sześć miesięcy, co skutkowało każdorazowo dobraniem kwoty pożyczki, doliczeniem salda pozostającego do spłaty z wcześniejszych umów pożyczki do łącznego zobowiązania i wydłużeniem okresu kredytowania tak określonego łącznego zobowiązania. Również w przypadku umów leasingu konsumenckiego zwrotnego, zawartych dwukrotnie lub trzykrotnie, w tych samych okresach (około sześciomiesięcznych) następowało rozwiązanie poprzedniej umowy leasingu na podstawie porozumienia rozwiązującego, i zawarcie kolejnej umowy leasingu, która mogła mieć za przedmiot ten sam sprzęt.
Konsument był zobowiązany był do zapłaty wszystkich niezapłaconych rat leasingowych w dniu rozwiązania umowy, jeśli doszło do wcześniejszego rozwiązania umowy leasingu konsumenckiego. Suma tych rat była pomniejszana o [koszty administracyjne, które wyliczane były poprzez pomniejszenie o 20% wszystkich kosztów pozostałych do spłaty. Łączne raty leasingowe pozostałe do spłaty były pomniejszane o wartość zakupu przedmiotu leasingu, a następnie była ustalana ich proporcja do kwot, które nie zostały jeszcze spłacone przez konsumenta (do obu wyliczonych w ten sposób składników był doliczony podatek VAT w wysokości 23%). Z przedłożonych kopii umów wynika – tytułem przykładu – że w praktyce:
- w przypadku umowy leasingu zawartej na 82 tygodni na łączną kwotę zobowiązania wynoszącą 2 500,83 zł, jej rozwiązanie po 17 tygodniach (gdy łączna wartość rat leasingowych pozostających do spłaty wynosiła 1 405,50 zł), konsument zobowiązany był do zapłaty – poza kwotą wykupu - kwoty 1 267,21 zł w związku z wcześniejszym zakończeniem umowy (pomniejszenie wyniosło zatem 138,29 zł);
Konsument w przypadku zawarcia kolejnej umowy leasingu wraz z umową sprzedaży mógł zapłacić za raty z ceny sprzedaży przedmiotu leasingu. Istniała również możliwość jej dokonania za pomocą gotówki, jednakże częściej dokonywana była za pomocą karty przedpłaconej, w drodze pobrania przez Spółkę kwoty równej zobowiązaniu konsumenta z tego tytułu, po uprzednim zasileniu karty przedpłaconej częścią ceny (w kwocie co najmniej równej zobowiązaniu do spłaty) – na podstawie Oświadczenia Sprzedawcy. W związku z powyższym cena sprzedaży przedmiotu leasingu przy kolejnej umowie (a co się z tym wiąże – także kwota łącznego zobowiązania konsumenta wynikającego z kolejnej zawartej umowy leasingu) była odpowiednio wyższa niż cena sprzedaży (nawet w odniesieniu do tego samego przedmiotu leasingu) przy wcześniejszej umowie.
W przypadku wpłat wszystkich rat leasingowych, przed okresem określonym w umowie, nie następowało rozliczenie stron. Określona w umowie leasingu wysokość rat stanowiła wynagrodzenie finansującego za udostępnianie korzystającemu przedmiotu leasingu przez cały okres trwania umowy, w konsekwencji niemożliwe było dokonanie wcześniejszej spłaty.
dowód: pismo powoda z 30 listopada 2021 r. k. 31-40 akt adm., pismo powoda z 29 listopada 2022 r., k. 1862-1868 akt adm., dokumentacja dotycząca leasingu konsumenckiego zwrotnego załączona do tego pisma, k. 1869-3561 akt adm., skarga konsumencka z 26 stycznia 2023 r. i 15 marca 2023 r. k.4151-4153 akt adm.
Koszty związane z uzyskaniem finansowania na podstawie aneksu do umowy pożyczki oraz na podstawie finansowania za pomocą leasingu konsumenckiego zwrotnego (tj. kwoty uzyskanej z tytułu sprzedaży przedmiotu leasingu) różniły się znacznie. Przykładowo, z przedstawionych przez Spółkę kopii umów zawartych z konsumentami wynika, że:
1) uzyskując na podstawie aneksu do umowy pożyczki nr (...) kwotę 1 404,00 zł, konsument zobowiązany był do zapłaty kosztów pozaodsetkowych w łącznej kwocie 310,49 zł, natomiast uzyskując jednocześnie 540 zł z tytułu umowy sprzedaży lodówki, jego łączne zobowiązanie do zapłaty z tytułu leasingu tego sprzętu - umowa nr (...) wyniosło 1453,14 zł, a obie umowy zostały zawarte 6 lipca 2020 r. na 62 tygodni;
2) uzyskując na podstawie aneksu do umowy pożyczki nr (...) kwotę 1 462,00 zł, konsument zobowiązany był do zapłaty kosztów pozaodsetkowych w łącznej kwocie 330,03 zł, natomiast uzyskując jednocześnie 530,00 zł z tytułu umowy sprzedaży lodówki, jego łączne zobowiązanie do zapłaty z tytułu leasingu tego sprzętu (umowa nr (...)) wyniosło 1 179,66 zł, a obie umowy zostały zawarte w dniu 19 sierpnia 2020 r. na 66 tygodni;
3) uzyskując na podstawie aneksu do umowy pożyczki (nr (...)) kwotę 1 568,00 zł, konsument zobowiązany był do zapłaty kosztów pozaodsetkowych w łącznej kwocie 353,96 zł, natomiast uzyskując jednocześnie 790 zł z tytułu umowy sprzedaży lodówko-zamrażarki, jego łączne zobowiązanie do zapłaty z tytułu leasingu tego sprzętu (umowa nr (...)) wyniosło 2 279,75 zł, a obie umowy zostały zawarte w dniu 14 września 2020 r. na 66 tygodni.
dowód: zanonimizowane kopie umów leasingu konsumenckiego zwrotnego oraz aneksów do umowy pożyczki załączone do pisma powoda z 14 kwietnia 2022 r., k. 234-1420 akt adm.
Spółka otrzymała ( (...) zł TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA) netto wynagrodzenia z tytułu wykonywanych czynności w ramach oferowania, zawierania i obsługi umów leasingu konsumenckiego zwrotnego od 15 maja 2020 r. do 15 listopada 2022 r. Miesięczne wynagrodzenie prowizyjne należne Spółce ustalane było w oparciu o następujące kryteria:
1) z tytułu pośredniczenia w zawieraniu umów leasingu i umów sprzedaży, a także obsługę posprzedażową – ((...)zł netto - TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA), oraz
2) za każdą zawartą za pośrednictwem Spółki umowę leasingu wraz z umową sprzedaży – w wysokości ((...) zł netto TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA), oraz
3) (...) PRZEDSIĘBIORSTWA) łącznej wartości odebranych przez Spółkę od klientów rat leasingowych, wpłat klientów z tytułu odstąpień przez nich od umów, zapłaty przez klientów kwot z tytułu wykupu przez nich przedmiotu leasingu oraz rozliczenia środków związanych z zawartymi porozumieniami rozwiązującymi.
We wrześniu 2021 r. wynagrodzenie Spółki zostało jednorazowo powiększone o kwotę ((...)zł TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA).
dowód: umowa współpracy z 1 maja 2020 r. wraz z aneksami k.3940-3964 akt adm., pismo powoda z 29 listopada 2022 r., k 1862-1868 akt adm.
Łączna wartość wszystkich umów sprzedaży do umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego, które zostały zawarte za pośrednictwem Spółki wyniosła (...)zł] TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA zł, a łączna wartość wszystkich umów leasingu konsumenckiego zwrotnego, jakie zawarte zostały za pośrednictwem Spółki wyniosła (...) TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA zł netto (tj. po pomniejszeniu o wartość zapłaconego podatku VAT). Dodatkowo suma kwot wykupu przedmiotu leasingu wyniosła (...) TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA zł netto.
dowód: pismo powoda z 29 listopada 2022 r., k 1862-1868 akt adm.
Ze skarg konsumentów wynika, iż konsumenci nie byli świadomi jaką umowę ze Spółką podpisali, bądź dopiero po pewnym czasie orientowali się, jak wysoki poziom kosztów związany jest z uzyskanym finansowaniem.
dowód: skarga konsumenta z 02/09/2020 r., k 161 akt adm., skarga konsumenta z 30/08/2020 r. k. 162 akt adm. skarga konsumenta z 17/09/2020 r. k. 164 akt adm., skarga konsumenta z 22/09/2020 r. k. 165 akt adm., skarga konsumenta z 22/10/2020 r. k. 172 akt adm., skarga konsumenta z 26/10/2020 r. k. 173 akt adm., skarga konsumenta z 26/10/2020 r. k. 174 akt adm., skarga konsumenta z 03/11/2020 r. k. 175 akt adm., skarga konsumenta z 06/10/2020 r. k. 176 akt adm., skarga konsumenta z 03/11/2020 r. k. 177 akt adm., protokół reklamacyjny z 30/11/2020 r. k. 182 akt adm.
Konsumenci podnosili także, że doradca klienta podczas wizyty bardzo się spieszył i wskazywał im tylko miejsca, w których mają złożyć podpis na tablecie, aby uzyskać dodatkowe środki. Niektórzy konsumenci zgłaszali również, że nie posiadają nawet sprzętu gospodarstwa domowego, który stanowi przedmiot zawartej umowy leasingu, bądź, że dokumentacja zdjęciowa przedmiotu leasingu odzwierciedla inny, nieznany im sprzęt. Ze skarg konsumentów wynika, iż jeden przedmiot stanowił przedmiot umowy w kilku umowach leasingu konsumenckiego zwrotnego (np. telewizor stanowił w tym samym czasie przedmiot umowy leasingu zawartego przez 4 osoby zamieszkujące w tym samym gospodarstwie domowym).
Konsumenci zgłaszali także trudności w dostępie do Konta Klienta w pierwszym okresie po podpisaniu umowy - gdy chcieli sprawdzić, jakie dokumenty podpisali, a także odstąpić od podpisanych umów.
Ostatecznie (...) TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA konsumentów przekazało Spółce informację o odstąpieniu od umowy leasingu konsumenckiego, a (...)TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA konsumentów skutecznie od umowy odstąpiło.
dowód: pismo powoda z 30 listopada 2021 r., k. 31-40 akt adm.
Konsumenci wskazywali m.in.:
1) w skardze z 7 września 2022 r.: (k.3709 akt adm.)
„Nie dostałem umowy do ręki tylko przez tablet. Nie poinformowano mnie o kosztach jakie poniosę.”
„Nie mam jak przesłać umowy gdyż jej nie mam.”
2) w skardze z 28 sierpnia 2021 r.: (k.3681-3682 akt adm.)
„Ja dostałam od firmy (...) 1 300 zł pożyczki i o żadnym leasingach przed podpisywaniem umowy nie byłam absolutnie poinformowana przez doradcę… Gdybym o tym wiedziała, to nigdy w życiu bym się na to nie zgodziła.”
„W kontakcie z infolinią dowiedziałam się, że w moich dokumentach w(...)jako przedmiot leasingu konsumenckiego zwrotnego o numerze kreskowym jak w dokumentach, na str. 1 widnieje kuchnia wolnostojąca (zdjęcie kuchenki jest podłączone do moich dokumentów zrobione przez doradcę klienta). Zdjęcie czyjej kuchenki znajduje się w moich dokumentach, nie mam zielonego pojęcia i skąd wzięła ta Pani numer kreskowy. Ja żadnej kuchenki nawet nie mam.”
3) w skardze z 15 maja 2022 r.: (k.4131 akt adm.)
„Umowy podpisuje pożyczkobiorca w pośpiechu i na tablecie i tylko tę stronę końcową, w której niezbędny jest podpis pożyczkobiorcy. Zatem o czytaniu umowy przed jej podpisaniem nie ma mowy, pośrednik zawsze się śpieszy i nie ma czasu.”
4) w skardze z 26 stycznia 2023 r.: (k.4151 akt adm.)
„Wszystkie dokumenty były podpisywane rysikiem na tablecie. Dodatkowo dodano umowę leasingu konsumenckiego zwrotnego, gdzie wpisano mi telewizor 65 cale, którego nie posiadam. Ten sam telewizor wpisano całej rodzinie, o kwocie leasingu również nie zostałam poinformowana przez przedstawiciela.”
5) w skardze z 15 marca 2023 r.: (k.4154 akt adm.)
„Obok umowy pożyczki zawarłam również umowę leasingu konsumenckiego zwrotnego oraz powiązaną z nią umowę sprzedaży. Nie wnosiłam o zawarcie umowy leasingu, chciałam jedynie otrzymać pożyczkę, a doradca poza umową pożyczki przedstawił dokumenty do umowy leasingu informując, że „teraz takie umowy obowiązują” i ich podpisanie jest konieczne do zawarcia umowy pożyczki (otrzymania środków pieniężnych).”
Od 16 grudnia 2022 r. Spółka ponownie pośredniczy w zawieraniu umów leasingu konsumenckiego zwrotnego w imieniu i na rzecz (...) Finanse Sp. z o.o. Sp. k. Współpraca pomiędzy Spółką i Finansującym odbywa się na podstawie ww. umowy zawartej 1 maja 2020 r., przy czym zasady współpracy i oferowania umów konsumentom, jak również ich zawieranie i obsługa (w tym treści dokumentów) nie uległy zmianie. Dodano jedynie obowiązek złożenie przez klienta pisemnego Oświadczenia w sprawie leasingu, w którym konsument deklaruje, że został przez Spółkę poinformowany o zasadach współpracy dotyczących umowy leasingu, i którego jeden podpisany egzemplarz pozostaje w posiadaniu konsumenta. W okresie ponownego świadczenia usługi na rzecz finansującego, za pośrednictwem Spółki zostało zawartych (...)TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA umów leasingu konsumenckiego zwrotnego,
dowód: pismo powoda z 14 lutego 2023 r., k.3896-3901 akt adm., pismo powoda z 18 stycznia 2023 r., k. 3930-3937 akt adm.
Dodatkowo Spółka udostępniła w sklepie (...) aplikację (...), która umożliwia jej klientom m.in. przegląd informacji o posiadanych produktach pożyczkowych, jak również o posiadanym produkcie leasingowym. Również na głównej stronie internetowej Spółki (www.(...).pl) został zamieszczony film dotyczący leasingu zwrotnego (ten sam, którym dysponują doradcy klienta celem zaprezentowania go klientowi), a także artykuł dotyczący leasingu konsumenckiego zwrotnego. Ponadto, Spółka wprowadziła (na ww. stronie internetowej) markę parasolową (...), w ramach której funkcjonuje zarówno marka (...), jak i (...).
dowód: pismo powoda z 14 lutego 2023 r., k.3896-3901 akt adm.
Spółka w 2022 r., osiągnęła przychód w wysokości (...) zł.
dowód: informacja (...)za okres od 01.01.2022 r. do 31.12.2022 r., k. 4175-4184 akt adm.
Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych powyżej dokumentów złożonych w trakcie postępowania administracyjnego, których autentyczność nie była kwestionowana przez żadną ze stron postępowania.
Sąd pominął zgłoszony w odwołaniu dowód z opinii biegłego do spraw badania rynku, opinii i zachowań konsumenckich na okoliczność, że usługa leasingu konsumenckiego zwrotnego oferowana przez (...) sp. z o.o. sp.k. za pośrednictwem powoda była dobrze dopasowana do potrzeb klienta, w szczególności biorąc pod uwagę wyniki raportu badan konsumenckich, przeprowadzonych przez (...) sp. z o.o., dotyczącego badania satysfakcji osób korzystających z leasingu konsumenckiego zwrotnego (w tym uzyskany wynik wskaźnika N.na poziomie (...)) uznając, że dowód ten nie przyczyni się do rozstrzygnięcia sprawy, ponieważ powód przed zawarciem umów leasingu konsumenckiego zwrotnego nie badał potrzeb konsumentów np.: za pomocą ankiety lub formularza, a zatem nie było obiektywnych dowodów w oparciu, o które można by było sporządzić opinię mającą wartość dowodową.
W tym stanie faktycznym Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:
Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem zaskarżona decyzja jest słuszna oraz ma oparcie w przepisach prawa a podnoszone przez powoda zarzuty nie są trafne, stąd nie mogą skutkować uchyleniem lub zmianą decyzji.
Przed przejściem do oceny zarzutów podniesionych w odwołaniu, Sąd poczyni uwagę o charakterze ogólnym dotyczącą zawierania umów z użyciem wzorca, ponieważ powód zawierając umowy pożyczki we własnym imieniu oraz umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego i umowę sprzedaży jako przedstawiciel Finansującego, posługiwał się właśnie wzorcami umownymi.
Pojęcie wzorca umowy nie posiada definicji legalnej. Według art. 384 § 1 k.c. ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy. Ustawodawca ograniczył się zatem jedynie do wskazania przypadków, w których będziemy mieli do czynienia z wzorcem umownym. W doktrynie pod pojęciem wzorca umowy rozumie się natomiast przygotowane z góry przez proponenta, przed zawarciem umowy, postanowienia kształtujące treść stosunku prawnego wiążącego strony (A. Rzetecka-Gil, Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania – część ogólna, art. 384, Lex/el. 2011). Wzorce umowy to dokumenty obejmujące klauzule kształtujące prawa i obowiązki w stosunkach dwustronnych, przygotowane z góry przez jedną stronę, zwykle dla nieoznaczonego kontrahenta, na potrzeby nieograniczonej liczby powtarzających się transakcji, umożliwiające zawarcie umowy bez konieczności prowadzenia negocjacji, najczęściej w trybie adhezyjnym (zob. J. Gołaczyński, J. Górecki, P. Polański, D. Szostek, M.A. Zachariasiewicz, w: SPH, t. 9, 2013, s. 325 i n.). Jest to zatem dokument, którego treść nie jest negocjowana, gdyż jest przygotowana przez jedną ze stron stosunku prawnego.
Innymi słowy ustawodawca zezwolił przedsiębiorcom, w celu usprawnienia sposobu zawierania umów z konsumentami na korzystanie ze wzorców pod warunkiem, że wzorce te nie będą zawierały rozwiązań niekorzystnych dla konsumenta. Zawarcie umowy za pomocą wzorca następuje bowiem w trybie adhezyjnym opierającym się na fikcji konsensusu tzw. konsensus normatywny. Nie ma bowiem realnych możliwości, aby konsument przed podpisaniem umowy mógł zapoznać się ze wszystkimi postanowieniami wzorca z uwagi na ich obszerność i stopień skomplikowania. Z tej też przyczyny mianem klauzul fikcji określa się takie postanowienia zawarte w umowach, które stwierdzają, że adherent zapoznał się z treścią wzorca i uznaje tę treść za integralną część umowy.” ( G. Karaszewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, Warszawa 2019, art. 384).
Wykorzystywanie wzorców umownych ma jednak również negatywne skutki. Stanowią one instrumenty przewagi kontraktowej stosowane przez silniejszych uczestników obrotu, np. przedsiębiorców w relacjach z konsumentami. Wzorce umowne zawierają nierzadko postanowienia nienegocjowalne lub o skomplikowanej treści, których skutki nie do końca są zrozumiałe dla drugiej strony. Posługiwanie się wzorcami, w szczególności kilkoma, które regulują ten sam stosunek umowny, może utrudniać kontrahentom właściwe zrozumienie zakresu praw i obowiązków stron umowy (B. Gliniecki [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. II, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, Warszawa 2024, art. 384). I właśnie te negatywne skutki ujawniły się w rozpoznawanej sprawie.
Podstawą prawną do wydania niniejszej decyzji był art. 24 ust. 1 i 2 u.o.k.i.k., zgodnie z którym zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami zachowanie przedsiębiorcy, w szczególności naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji, nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji oraz proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru.
Oceniając, czy w danym przypadku mamy do czynienia z wspomnianą praktyką, Sąd wziął pod uwagę fakt niebudzący wątpliwości - powód jest przedsiębiorcą podejmującym działania w obrocie z konsumentami. Rozstrzygnięcia wymagały więc jedynie kwestie, czy działania opisane w stanie faktycznym sprawy są bezprawne i czy naruszają zbiorowe interesy konsumentów.
O bezprawności w rozumieniu powołanego przepisu możemy mówić, gdy zachowanie przedsiębiorcy - czyli jego działanie, jak również zaniechanie - jest sprzeczne z powszechnie obowiązującym porządkiem prawnym, a więc zarówno z normami prawnymi, jak również z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami. Bezprawność jest przy tym obiektywnym czynnikiem, a więc jest niezależna od winy i jej stopnia, jak również bez znaczenia jest świadomość istnienia naruszeń. Bezprawność jest także niezależna od wystąpienia szkody.
Według Prezesa Urzędu bezprawność zachowania powódki wynika z naruszenia:
1) w odniesieniu do praktyki określonej w punkcie I sentencji Decyzji – regulacji dotyczących maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego określonych w art. 8d ustawy covidowej oraz w art. 36a u.k.k. w zw. z art. 31zc ww. ustawy covidowej
2) w odniesieniu do praktyki określonej w punkcie II sentencji Decyzji - określonego w art. 3 u.p.n.p.r. zakazu stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych. Przy czym Prezes Urzędu zakwalifikował praktykę powódki z pkt II Decyzji jako stypizowaną w art. 6 ust. 1 i ust. 3 pkt 1 w zw. z ust. 5 i w związku z art. 4 ust. 2 u.p.n.p.r.
PRAKTYKA NR I
W przypadku I praktyki opisanej w Decyzji polegającej na udzielaniu konsumentom finansowania - na podstawie aneksu do zawartej uprzednio umowy pożyczki jednocześnie z udzielaniem konsumentom finansowania (na podstawie udzielonego pełnomocnictwa) w formie leasingu konsumenckiego zwrotnego, chodzi o skutek w postaci pobierania od konsumentów pozaodsetkowych kosztów z tytułu obu ww. tytułów za cały okres finansowania w łącznej kwocie przewyższającej maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego określoną w obowiązującym do 30 czerwca 2021 r. art. 8d ustawy covidowej oraz w art. 36a u.k.k. w zw. z art. 31zc ustawy covidowej.
Należy zauważyć, że powódka naraz zawierała z konsumentami umowy kredytu konsumenckiego (aneksy do umowy pożyczki) i pośredniczyła w zawieraniu umów leasingu konsumenckiego zwrotnego w okresie obowiązywania obniżonego limitu pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego na podstawie przepisów ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z (...)19, tj. w okresie od 31 marca 2020 r. do 8 marca 2021 r., który został następnie przedłużony do 30 czerwca 2021 r., a zatem zastosowanie miał w tym okresie art. 8d ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z (...)19. Zgodnie z przepisem art. 8d ust. 1 tej ustawy obowiązywał limit pozaodsetkowych kosztów kredytu określony według wzoru, który przedstawiał się następująco:
MPKK ≤ (K × 15%) + (K × n/R × 6%)
w którym poszczególne symbole oznaczają:
MPKK – maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu,
K – całkowitą kwotę kredytu,
n – okres spłaty wyrażony w dniach,
R – liczbę dni w roku.
Dodatkowo zgodnie z art. 8d ust. 3 ustawy covidowej pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego nie mogą być wyższe od 45% całkowitej kwoty kredytu. Zaś stosownie do art. 8d ust. 4 pozaodsetkowe koszty kredytu konsumenckiego wynikające z umowy o kredyt konsumencki nie należą się w części przekraczającej:
1) maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu obliczone w sposób określony w ust. 1 lub 2, lub
2) 45% całkowitej kwoty kredytu.
Art. 8f ustawy covidowej przewidywał przy tym, że naruszenie przepisów, o których mowa m.in. w art. 8d tej ustawy, może stanowić praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 2 u.o.k.i.k. Natomiast na podstawie art. 31zc ust. 1 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z (...)19, po upływie okresu obowiązywania przepisów zawartych w art. 8d-8f tej ustawy, kredytodawca mógł za pozostały okres obowiązywania umowy pobierać pozaodsetkowe koszty kredytu w wysokości określonej przepisami ustawy kredycie konsumenckim, przewidującej następujące regulacje zawarte w jej art. 36a:
„1. Maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu oblicza się według wzoru:
𝑀𝑃𝐾𝐾 ≤ (𝐾 × 25%) + (𝐾 × n/R × 30%)
w którym poszczególne symbole oznaczają:
MPKK - maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu,
K - całkowitą kwotę kredytu,
n - okres spłaty wyrażony w dniach,
R - liczbę dni w roku.
2. Pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu.
3. Pozaodsetkowe koszty kredytu wynikające z umowy o kredyt konsumencki nie należą się w części przekraczającej maksymalne pozaodsetkowe koszty kredytu obliczone w sposób określony w ust. 1 lub całkowitą kwotę kredytu.”
Wprawdzie jeśli chodzi o umowę leasingu konsumenckiego zwrotnego, zawieraną na podstawie przepisów k.c. koszty związane z umową nie były limitowane, bo rzeczona umowa leasingu, która nie przewidywała obowiązku nabycia przedmiotu umowy przez konsumenta była co do zasady wyłączona spod reżimu przepisów ustawy o kredycie konsumenckim na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 2), a zatem także spod reżimu przepisów dotyczących dopuszczalnego limitu kosztów pozaodsetkowych, tym niemniej według Sądu należało zgodzić się z Prezesem Urzędu, iż w przypadku praktyki powoda należało liczyć pozaodsetkowe koszty kredytu, biorąc pod uwagę ogólnie uzyskane przez konsumenta finansowanie zarówno z zawartej umowy kredytu konsumenckiego (aneks do umowy pożyczki) jak i z leasingu konsumenckiego zwrotnego dzięki sprzedaży przedmiotu leasingu, stosownie do reguł ustawy covidowej.
Ocena całokształtu okoliczności związanych z zawieraniem ww. umów prowadzi do wniosku, że konstrukcja stosowana przez powoda tak naprawdę nie zaspokajała realnych potrzeb konsumentów, ale zmierzała do obejścia przepisów ustawy covidowej, która ograniczyła czasowo wysokość kosztów pozaodsetkowych kredytu.
Odnosząc się do twierdzeń powoda zawartych w odwołaniu, że ULKZ była wyjęta spod reżimu ustawy covidowej i u k.k., a zatem oferowanie tego rodzaju umowy było zgodne z prawem, należy podkreślić, że przez czynność dokonaną in fraudem legis rozumie się taką czynność, która wprawdzie nie jest objęta zakazem prawnym, ale zostaje przedsięwzięta dla osiągnięcia skutku zakazanego przez prawo. Z punktu widzenia formalnego umowa taka ma cechy niesprzeciwiające się ustawie, gdyż jej treść nie zawiera elementów wprost zabronionych przez prawo. Natomiast faktycznie (w znaczeniu materialnym) czynność taka służy realizacji celu zabronionego przez ustawę (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z 25 listopada 2004 r., sygn. akt I PK 42/04, Legalis, Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 7 października 2020 r., sygn. akt V ACa 380/20, LEX nr 3101794). O zawarciu umowy mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana (tak też Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z 17 kwietnia 2019 r., sygn. akt III AUa 51/19, Legalis). I dokładnie z taką czynnością Sąd miał do czynienia w rozpoznawanej sprawie, oferowanie finansowania konsumentom w sposób określony w pkt I Decyzji miało na celu obejście zakazu dotyczącego – ograniczenia wysokości kosztów pozaodsetkowych.
Sąd zważył, że stanowisko dostrzegające w czynności in fraudem legis jedynie czynności o treści sprzecznej z ogólnie rozumianymi zakazami wyrażonymi przez normy o charakterze bezwzględnym prowadzi do całkowitego zatarcia różnicy pomiędzy czynnościami sprzecznymi z ustawą a czynnościami mającymi na celu obejście ustawy, co byłoby wnioskiem nieuprawnionym zakładającym skrajną nieracjonalność samego ustawodawcy. Uległby w ten sposób także zatarciu sens innego kryterium delimitującego autonomię stron, jakim jest natura (właściwość) stosunku prawnego, poprzez utożsamienie "natury" zobowiązania i przesłanek oceny czynności in fraudem legis (w obu przypadkach chodziłoby przecież o rekonstrukcję ogólnych podstawowych zasad i wartości tworzących istotę stosunków prawnych, która nie może być naruszona) (tak Marek Safjan, Komentarz do kodeksu cywilnego, pod red. K. Pietrzykowskiego, wyd. 10 Legalis 2020).
W dalszej kolejności należy podkreślić, że w przypadku czynności, której celem jest obejście przepisów ustawy, zazwyczaj składa się ona z kilku czynności prawnych, które razem mają zmierzać do osiągniecia celu niezgodnego z prawem, tak jak było to w tej sprawie, albowiem udzielenie konsumentowi dodatkowego finansowania składało się z trzech etapów: pierwszym było zawarcie aneksu do umowy pożyczki, drugim umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego a trzecim umowy sprzedaży przedmiotu leasingu. O połączeniu tych wszystkich trzech umów w jedną całość, który to zabieg służył obejściu przepisów ustawy covidowej o obniżeniu wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu, świadczą również i inne okoliczności:
1) przedstawiciel powódki, który przedstawiał konsumentom ofertę działał pod marką (...) (również Finansujący podpisując umowy pożyczki posługiwał się marką (...)– umowa pożyczki nr (...) k.432 akt adm., co więcej zdarzało się, że aneks do takiej umowy formalnie zawartej z Finansującym, w swoim imieniu zawierał z konsumentem powód k.448 akt adm.);
2) wizyta przedstawiciela dotyczyła już zawartej umowy pożyczki z powodem;
3) umowę leasingu konsumenckiego zwrotnego mógł zawrzeć tylko klient powoda;
4) wszystkie umowy i dokumenty były podpisywane podczas tej samej wizyty przedstawiciela;
5) wszystkie 3 umowy były zawierane na ten sam okres;
6) konsumenci nie identyfikowali faktu, iż zawierają umowy z różnymi podmiotami (informacja ta nie jest również ujawniona w filmie reklamowym stanowiącym załącznik do pisma powoda z 30/11/2021 r.);
7) przedmiot leasingu był traktowany instrumentalnie, bez dokładnego opisu (patrz zdjęcie k.565 akt adm., które w żaden sposób nie pozwala na identyfikację przedmiotu leasingu, a otrzymaną od przedstawiciela naklejkę można było umieścić na dowolnym sprzęcie) i jego wyceny (przykładowo lodówko-zamrażarka została wyceniona przy pierwszej ULKZ na 600 zł, przy drugiej na 970 zł, a przy trzeciej na 1800 zł, mimo, że faktem powszechnie znanym jest, iż sprzęt gospodarstwa domowego w trakcie używania traci a nie zyskuje na wartości, czy też przykład telewizora, który stanowił przedmiot 4 umów leasingu);
8) wykorzystanie przez Finansującego zasobów osobowych i technicznych, którymi dysponował powód;
9) to powód wraz z Finansującym ustalił wzory umów, a model oferowania ULKZ został ostatecznie zaakceptowany przez Prezesa Zarządu powodowej Spółki;
10) powód był głównym beneficjentem zakwestionowanych praktyk (ponad (...) zł z (...) zł przychodów netto uzyskanych przez Finansującego z tytułu ULKZ trafiło do powoda), dodatkowo we wrześniu 2021 r. wynagrodzenie powoda, zgodnie z aneksem do umowy współpracy, zostało jednorazowo powiększone o kwotę (...)zł.
O instrumentalnym traktowaniu ULKZ świadczy też treść reklamacji konsumenta dotyczącej umowy pożyczki (...) (wraz z ULK) (k.175 akt adm.) w której konsument stwierdził min. że „osoba z która podpisał umowę poinformowała go, że w obecnej sytuacji związanej z pandemią SARS-COV-2, firma nie udziela pożyczek gotówkowych, tylko wyłącznie umów leasingu konsumenckiego zwrotnego.”. Zacytowany fragment jasno obrazuje sposób działania powoda, jak również potwierdza fakt, iż proponowanie konsumentom ULKZ nie wychodziło naprzód potrzebom konsumentów, ale potrzebom biznesowym powodowej Spółki.
Rozbicie finansowania poprzez zawarcie odrębnych umów w efekcie pozwoliło na udzielanie finansowania powiązanego z kosztami przekraczającymi obniżone limity ustawowe, a kwota udzielonego finansowania stanowiła sumę całkowitej kwoty pożyczki z aneksu do umowy pożyczki i ceny sprzedaży z umowy sprzedaży.
Dla przykładu przy całkowitej kwocie pożyczki udzielonej przez Spółkę 16 lipca 2020 r. w łącznej wysokości 2188 zł (na 62 tygodnie) - łączne koszty pozaodsetkowe wyniosły 1642,66 zł, podczas gdy prawidłowy maksymalny poziom kosztów pozaodsetkowych (MPKK) do 8 marca 2021 r. – w oparciu o ustawę o szczególnych rozwiązaniach związanych z COVID-19 kształtuje się następująco:
MPKK <= [(2188 zł x 15%) + (2188 zł x 169/366 x 6%) + (2188 zł x 265/365 x 6%)] x 236/434
MPKK <= 263,26 zł
MPPK od 9 marca 2021 r. do końca okresu finansowania – w oparciu o u.k.k.:
MPKK <= [(2188 zł x 25%) + (2188 zł x 434/365 x 30%] x 198/434
MPKK <= 605,63 zł
a zatem MPPK mogłoby być łącznie nie większe lub równe 868,89 zł, a pozaodsetkowe łączne koszty kredytu z obu umów realnie wyniosły 1642,66 zł.
Powód oferował zatem konsumentom model finansowania o konstrukcji jawnie dla nich niekorzystnej, za to pozwalającej Spółce na pobieranie łącznych kosztów związanych z całością finansowania na poziomie, omijającym ustawowe limity ustalone dla finansowania kredytem konsumenckim, a także omijającym ustawowy obowiązek dokonywania oceny zdolności kredytowej konsumenta na pełną kwotę finansowania. Co istotne powód dokonywał oceny zdolności finansowych konsumenta jedynie przy udzielaniu umowy pożyczki. Zazwyczaj kwota wnioskowana przez konsumenta była mu przyznawana po dokonaniu oceny zdolności kredytowej. W tej sytuacji zawarcie przez konsumenta umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego i umowy sprzedaży mogło prowadzić do uzyskania finansowania w stopniu wyższym niż możliwy do spłaty przez konsumenta.
Trzeba też dodać, że choć formalnie w ULKZ nie było zapisu o zobowiązaniu konsumenta do odkupienia przedmiotu leasingu, to w rzeczywistości tak było, bowiem jak wynika z wspomnianego już wcześniej filmu wyjaśniającego mechanizmy działania ULKZ, Finansujący nie był zainteresowany przejęciem przedmiotu leasingu, ponieważ osoba grająca rolę przedstawiciela wspomina kilkakrotnie, że firma nie jest zainteresowana przejęciem sprzętu, a tym aby klient dokonał spłaty pożyczki, a ponadto zwraca klientowi uwagę, że w przypadku nie spłacenia pożyczki będzie zobowiązany dostarczyć np.: lodówkę do firmy na własny koszt, co w ocenie Sądu ma zniechęcić konsumentów do skorzystania z takiego rozwiązania.
W konsekwencji należało uznać, iż działania powódki zmierzały do obejścia prawa, bowiem formalnie zawierane z konsumentami umowy były zgodne z prawem, ale wywoływały skutki sprzeczne z nim. Jednocześnie nie było dowodów na okoliczność, że umowa leasingu konsumenckiego zwrotnego zaspokajała rzeczywiste potrzeby konsumentów inne niż chęć uzyskania dodatkowych środków pieniężnych.
PRAKTYKA NR II
W przypadku praktyki nr II Prezes UOKiK uznał, że działanie powoda polegające na nieprzekazywaniu konsumentom w sposób jasny, jednoznaczny i we właściwym czasie, tj. przed zawarciem umowy poza lokalem przedsiębiorstwa, istotnych informacji dotyczących formy uzyskiwanego finansowania oraz związanych z nią kosztów, potrzebnych konsumentowi do podjęcia decyzji o zawarciu aneksu do umowy pożyczki wraz z umową leasingu konsumenckiego zwrotnego i umową sprzedaży do umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego, stanowi nieuczciwą praktykę rynkową, o której mowa w art. 6 ust. 1 i ust. 3 pkt 1 w zw. z ust. 5 i w związku z art. 4 ust. 2 u.p.n.p.r.
Zgodnie z art. 4 ust. 1 u.p.n.p.r. praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. Z kolei pojęcie praktyki rynkowej zostało zdefiniowane w art. 2 pkt 4 u.p.n.p.r., w którym podano, że przez praktyki rynkowe rozumie się działanie lub zaniechanie przedsiębiorcy, sposób postępowania, oświadczenie lub informację handlową, w szczególności reklamę i marketing, bezpośrednio związane z promocją lub nabyciem produktu przez konsumenta.
W myśl art. 4 ust. 2 u.p.n.p.r. za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się w szczególności praktykę rynkową wprowadzającą w błąd oraz agresywną praktykę rynkową, a także stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk, przy czym praktyki te nie podlegają ocenie w świetle przesłanek określonych w ust. 1. Wymienione wprowadzenie w błąd może polegać na działaniu bądź na zaniechaniu działania przez przedsiębiorcę. I tak, według art. 6 ust. 1 u.p.n.p.r. praktykę rynkową uznaje się za zaniechanie wprowadzające w błąd, jeżeli pomija istotne informacje potrzebne przeciętnemu konsumentowi do podjęcia decyzji dotyczącej umowy i tym samym powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. Wprowadzającym w błąd zaniechaniem może być w szczególności zatajenie lub nieprzekazanie w sposób jasny, jednoznaczny lub we właściwym czasie istotnych informacji dotyczących produktu (art. 6 ust. 3 pkt 1 u.p.n.p.r.). Przy czym, w razie wątpliwości, za istotne informacje, o których mowa powyżej, uważa się informacje, które przedsiębiorca stosujący praktykę rynkową jest obowiązany podać konsumentom na podstawie odrębnych przepisów (art. 6 ust. 2 u.p.n.p.r.). Dodatkowo, przy ocenie, czy praktyka rynkowa wprowadza w błąd przez zaniechanie, należy uwzględnić wszystkie jej elementy oraz okoliczności wprowadzenia produktu na rynek, w tym sposób jego prezentacji (art. 6 ust. 5 u.p.n.p.r.).
W orzecznictwie podkreśla się, że zbędne jest badanie przesłanki nieuczciwości (sprzeczności z dobrymi obyczajami) w sytuacji, gdy praktyka odnosi się do zdefiniowanych praktyk rynkowych wprowadzających w błąd, co na gruncie u.p.n.p.r. znajduje odniesienie, między innymi, do praktyk określonych w art. 5 i art. 6 ustawy z 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Dopiero praktyki rynkowe niedookreślone w ustawie należy oceniać przez pryzmat klauzuli generalnej nieuczciwej praktyki rynkowej, tj. art. 4 ust. 1 u.p.n.p.r. (tak Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 31.12.2020 r., sygn. akt VII AGa 889/19, LEX nr 3230565).
Ocena każdej praktyki rynkowej dokonywana jest z punktu widzenia przeciętnego konsumenta. Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym w art. 2 pkt 8 definiuje go jako takiego konsumenta, który jest dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny; oceny dokonuje się z uwzględnieniem czynników społecznych, kulturowych, językowych i przynależności danego konsumenta do szczególnej grupy konsumentów, przez którą rozumie się dającą się jednoznacznie zidentyfikować grupę konsumentów, szczególnie podatną na oddziaływanie praktyki rynkowej lub na produkt, którego praktyka rynkowa dotyczy, ze względu na szczególne cechy, takie jak wiek, niepełnosprawność fizyczna lub umysłowa.
W niniejszej sprawie zarówno powód, jak i pozwany zgadzali się co do tego, że przez przeciętnego konsumenta należy rozumieć konsumenta dostatecznie rozważnego, zorientowanego i ostrożnego, który potrafi podjąć świadomą decyzję po przekazaniu informacji od przedsiębiorcy. Jednakże stanowiska stron różniły się co do tego, jak te ogólne stwierdzenia przełożyć na realia rozpoznawanej sprawy.
W przedmiotowej sprawie Prezes UOKiK przy konstruowaniu modelu przeciętnego konsumenta brał pod uwagę, że oferowane umowy o świadczenie usług mogą być zawarte przez wszystkich konsumentów. Klientami Spółki są różne osoby, w różnym wieku i stanie zdrowia, o zróżnicowanym wykształceniu i dochodach oraz świadomości o otaczającej ich rzeczywistości.
Sąd w pełni zgadza się z przyjętym przez pozwanego modelem przeciętnego konsumenta. To że konsument, zdaniem powódki, powinien posiadać wyższy stopień poziomu wymaganej uwagi, nie oznacza, iż jest profesjonalistą i ma wiedzę specjalistyczną, prawniczą co do natury ULKZ i wynikających z tego konsekwencji.
Z treści reklamacji i skarg wynika, że przeważająca część klientów powoda posiada dobre rozeznanie co do zasad udzielania pożyczek, a co z tym związane wysokości kosztów i wysokości rat, przede wszystkim dlatego, że regularnie korzysta z pożyczek w celu podreperowania budżetu domowego. Jednakże nie oznacza to jednocześnie, że posiadają odpowiednie rozeznanie co do innych form finansowania, w szczególności jeśli jest to nowa forma i o skomplikowanym charakterze. Tymczasem faktem jest, że ULKZ mające za przedmiot sprzęty gospodarstwa domowego czy rtv, nie są powszechnie oferowane na rynku, stąd wiedza na temat samej umowy również nie jest powszechna. Trzeba podkreślić, że umowa leasingu ma swój początek w stosunkach pomiędzy profesjonalistami i była odpowiedzią rynku na oczekiwania przedsiębiorców, którym do prowadzenia działalności gospodarczej niezbędne były środki trwałe, na których zakup nie posiadali środków. Tymczasem leasing dawał im możliwość korzystania z przedmiotu leasingu i wypracowania w ten sposób przychodu, z którego następnie mogliby spłacać raty leasingowe. Zgodnie bowiem z przepisem art. 709 1 k.c. „ Przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać tę rzecz korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne, równe co najmniej cenie lub wynagrodzeniu z tytułu nabycia rzeczy przez finansującego.” (leasing operacyjny). Jeżeli finansujący zobowiązał się, bez dodatkowego świadczenia, przenieść na korzystającego własność rzeczy po upływie oznaczonego w umowie czasu trwania leasingu, korzystający może żądać przeniesienia własności rzeczy w terminie miesiąca od upływu tego czasu, chyba że strony uzgodniły inny termin (art. 709 16 k.c.) (leasing finansowy). Innymi słowy leasing jest powszechnie kojarzony z formą finasowania zakupu potrzebnych sprzętów do prowadzenia działalności gospodarczej, a uzyskanie w ten sposób dodatkowych środków pieniężnych nie jest typowym celem zawarcia umowy leasingu.
Zatem konsumenci rozważni, którzy regularnie korzystają z usług instytucji pożyczkowych mogli być zaskoczeni tego typu ofertą oraz mogli nie rozumieć na czym on polega.
Z kolei w orzecznictwie podkreśla się, że „przeciętny konsument jest osobą dojrzałą i krytyczną, która posiada określony zasób informacji o otaczającej go rzeczywistości i potrafi go wykorzystać dokonując analizy przekazów rynkowych. Jednakże poziom nasilenia powyższych cech u przeciętnego odbiorcy zależy od rynku, na którym stosowana jest dana praktyka.” oraz „konsument nawet dobrze zorientowany i bardzo uważny - nie jest profesjonalistą. Jego wiadomości nie obejmują wiedzy specjalistycznej i nie potrafi on ocenić sytuacji tak jak profesjonalista. Nawet więc ostrożny, uważny konsument ma prawo do rzetelnej informacji, pozostającej w zgodzie z prawem, która nie będzie go wprowadzać w błąd (Sąd Apelacyjny w wyroku z 26 maja 2021 r. sygn. akt I ACa 597/20).
Ponadto nawet najlepiej poinformowany konsument może być bezradny wobec praktyk agresywnych, wywołujących lęk, strach lub inny rodzaj presji. W takich przypadkach konsumenci uzyskują ochronę, pomimo że można by oczekiwać, iż zrozumieją, że dany przekaz jest formą zachęty.
O tym, iż nawet uważny konsument mógł nie uzyskać wiedzy o rzeczywistych kosztach finasowania świadczy chociażby to, że we wspomnianeym już wcześniej filmie reklamowym mającym wyjaśnić konsumentom, czym jest umowa leasingu konsumenckiego zwrotnego, nie pada najważniejsza informacja tj. dotycząca wysokości kwoty jaką finalnie będzie musiał zwrócić konsument.
Na marginesie, Sąd również na początkowym etapie postępowania był zaskoczony, że istnieje taki rodzaj umowy jak leasing konsumencki zwrotny i potrzebował trochę czasu na zrozumienie tego nowego produktu finansowego.
Reasumując, w rozpoznawanej sprawie pozwany prawidłowo ustalił model przeciętnego konsumenta, uznając, że klienci firm pożyczkowych wywodzą się z różnych kręgów i trudno przypisać im jakieś szczególne cechy, bowiem pożyczki biorą osoby w różnym wieku, z różnym poziomem wiedzy i wykształcenia, wykonujące różne zawody. Nie są to zatem osoby posiadający szczególną wiedzę o produktach finansowych. Przeważnie z usług firm pożyczkowych korzystają osoby, które nie mogą liczyć na uzyskanie finansowania w sektorze bankowym z uwagi na brak zdolności kredytowej lub stosownych zabezpieczeń, a uzyskane środki są niezbędne na zaspokojenie podstawowych potrzeb takich jak wyżywienie, leki, ogrzewanie, wyprawka do szkoły, leczenie. Wniosek taki można było też wyprowadzić z treści skarg i reklamacji składanych przez konsumentów, z których wynika na co konsumenci przeznaczyli otrzymane środki.
Przechodząc do dalszej oceny praktyki nr II należy zauważyć, że podczas jednego spotkania przedstawiciela powoda z konsumentem, zawierano trzy obszerne umowy, z którymi konsument, z uwagi na objętość każdego z dokumentów i skomplikowany język, nie miał szansy się wcześniej zapoznać. Konsument nie składał bowiem żadnego wniosku w zakresie swoich potrzeb finansowych, w szczególności nie składał wniosku o udzielenie dodatkowej kwoty pożyczki. Propozycje ofert wychodziły od przedstawiciela Spółki. Jedynie umowa leasingu konsumenckiego zwrotnego miała formę papierową. Poza tym proces zawierania umów, zarówno aneksu do umowy pożyczki, jak i umowy sprzedaży przedmiotu leasingu, a także podpisywanie dokumentów towarzyszących odbywało się w całości i wyłącznie na ekranie tabletu doradcy klienta. Konsument teoretycznie mógł zapoznać się z ich treścią poprzez odczyt z ekranu tabletu. Jednak według Sądu faktycznie do zapoznania i zrozumienia treści dokumentów mogło nie dochodzić, i jak wiadomo ze skarg nie dochodziło, ze względu na ich wielość i obszerność dokumentów. Sam aneks do umowy pożyczki liczył 9 stron a towarzyszyło mu kilkanaście dokumentów zredagowanych językiem prawniczym, do tego komplet dokumentów towarzyszących zawarciu umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego (w tym umowa sprzedaży przedmiotu leasingu), konsument wyrażał kilkanaście rozmaitych zgód, tyle samo oświadczeń różnej treści oraz składał rozliczne podpisy.
Ponadto, ze skarg i reklamacji konsumenckich wynika, że przedstawiciel (...) spieszył się, co wskazuje na presję czasową z jaką konsumenci musieli się zmierzyć przy podpisywaniu umowy. Zapoznanie się z dokumentami ze zrozumieniem przez przeciętnego konsumenta na jednym spotkaniu, w pośpiechu i to jeszcze na tablecie, nie było więc realnie możliwe. Trzeba podkreślić, że pośpiech i element zaskoczenia jest wskazywany w literaturze i orzecznictwie, jako techniki najczęściej wykorzystywane przez przedsiębiorców do wprowadzenia konsumentów w błąd.
Wprawdzie udostępnianie konsumentowi projektu umowy oraz formularza informacyjnego do kredytu konsumenckiego następowało także poprzez jego przesłanie na Konto Klienta w Serwisie Zewnętrznym – udostępnienie to miało jednak miejsce w takcie trwania wizyty doradcy, w momencie przystępowania do zawierania umowy na tablecie. Z uwagi na powyższe okoliczności trudno uznać, że konsument miał realną możliwość zapoznania się z treścią projektu umowy oraz formularza informacyjnego przed złożeniem podpisu pod umową na tablecie. Nadto nie można założyć, iż z pewnością każda osoba ubiegająca się o niskie pożyczki posiada sprzęt i dostęp do internetu zapewniający sposobność do analizy dokumentów na Koncie Klienta w Serwisie Zewnętrznym. Potwierdzają to skargi i reklamacje konsumentów, również okoliczność, iż część z nich była pisana ręcznie i wysyłana tradycyjną pocztą, potwierdza fakt, że nie wszyscy konsumenci maja w domu komputer i posługują się biegle internetem.
Po dokonaniu całościowej analizy okoliczności związanych z zawarciem wszystkich umów, Sąd doszedł do przekonania, że konsument nie miał w rzeczywistości szansy na zapoznanie z dokumentami przedstawianymi przez przedstawiciela Spółki do podpisu a także ich zrozumienia. Jednocześnie powód nie wykazał, że „stwarzał warunki” do dokładnego zweryfikowania przez konsumentów treści umów, że konsument mógł w odpowiednich warunkach, bez presji czasowej ze strony przedstawiciela, zapoznać się z umowami.
Oprócz tego podkreślenia wymaga, że konstrukcja stosowana przez powoda powodowała nieprzejrzystość co do faktycznych przepływów finansowych wynikających z obu źródeł finansowania, jak również kosztów związanych z kwotami uzyskanymi z poszczególnych źródeł finansowania i relacji tych kosztów do uzyskanych sum pieniężnych. Wszystkie dokumenty, z których mogły wynikać powyższe parametry sporządzane były bowiem jedynie w formie dokumentowej i – co do zasady – nie były przekazywane na Konto Klienta (w szczególności te, w treści których konsument dokonywał zadysponowania uzyskanymi środkami).
Sąd analizując screen’y dokumentów znajdujące się w aktach administracyjnych (np. k. 87-158 akt adm.) nie był w stanie ustalić na pierwszy rzut oka ani po krótkiej analizie, ile środków finansowych otrzymywał konsument z tytułu umowy sprzedaży przedmiotu leasingu oraz jakie są całkowite koszty uzyskania finansowania w ten sposób. Informacji tej też nie było we Wniosku o zawarcie umowy leasingu konsumenckiego zwrotnego (k.351 akt adm., k. 416 akt adm.), w którym jest mowa jedynie o przedmiocie leasingu np.: pralka wartość 730 zł i czasie trwania umowy (...). Informacja o wysokości udzielonej pożyczki znajduje się na ostatniej stronie umowy sprzedaży przedmiotu leasingu i jest przedstawiona w następujący sposób: 330 zł w gotówce a 400 zł na kartę przedpłaconą (k.424 akt adm.). Natomiast brak jednoznacznej widocznej na pierwszy rzut oka informacji o tym, ile środków pieniężnych łącznie konsument będzie musiał zwrócić z tytułu ULKZ.
Zupełnie inaczej sytuacja przedstawiła się w przypadku umów pożyczki, gdzie z wniosku wynikało o jaka kwotę wnioskuje konsument (k.372 akt adm.) i taka też była mu przyznawana w ramach pożyczki wraz podaniem wszystkich jej kosztów (k.361 akt adm.).
W efekcie zdolność konsumentów do podjęcia świadomej decyzji dotyczącej wszystkich zawieranych umów została znacząco ograniczona. Niedoinformowanie przełożyło się na skargi i reklamacje. Gdyby zaś konsument miał świadomość, ile kosztów łącznie ma zapłacić z tytułu uzyskanego finansowania na podstawie wszystkich zawieranych umów oraz że koszty te przekraczają limity przewidziane w ustawie, to mógłby tych umów nie zawrzeć. Okoliczność ta również znajduje odzwierciedlenie w skargach i reklamacjach, w których konsumenci często wspominali, że gdyby wiedzieli, że muszą zwrócić aż tyle pieniędzy, w życiu nie zdecydowaliby się na zawarcie takiej umowy.
W orzecznictwie podkreśla się że „Z nieuczciwymi praktykami rynkowymi wprowadzającymi w błąd przez zaniechanie mamy do czynienia, kiedy przedsiębiorca pomija istotne informacje, do udzielenia których jest zobowiązany względem przeciętnego konsumenta. Skutkiem takiego działania przedsiębiorcy jest powstanie na tej podstawie błędnego wyobrażenia odnośnie do stanu rzeczywistego, co potencjalnie lub realnie może wpłynąć na podjęcie decyzji gospodarczej przez przeciętnego konsumenta, której inaczej by nie podjął.” (Wyrok SA w Warszawie z 19.09.2018 r., VII AGa 1116/18, LEX nr 2601096). Właśnie z taką sytuacją Sąd miał do czynienia w rozpoznawanej sprawie, bowiem powód nie przekazywał w sposób jasny i wyraźny przed zawarciem umowy wszystkich istotnych informacji dotyczących formy uzyskiwanego finansowania, niezbędnych konsumentowi do podjęcia świadomej decyzji odnośnie związania się takimi umowami.
Reasumując, Sąd stwierdził, że pozwany prawidłowo uznał, iż powód stosował praktyki opisane w pkt I i II Decyzji.
Odnośnie zarzutu błędnego oznaczenia przez Prezesa UOKiK strony postępowania, Sąd nie uznał go za trafny. Mimo, iż to (...) Sp. z o.o. Sp.k. jest stroną umowy leasingu konsumenckiego oraz umowy sprzedaży, a powodowa Spółka pełni funkcję pośrednika, to wiele faktów wskazuje na wiodącą rolę powoda w obu zakwestionowanych praktykach.
Przede wszystkim, trzeba podkreślić, że kontakt z konsumentami mieli wyłączenie przedstawiciele powoda, to on ich szkolił i przygotowywał wzory umów i to również on zajmował się rozliczeniem umów i pobieraniem od konsumentów pieniędzy. Rola (...) sp. z o.o. sp. k. sprowadzała się jedynie do zapewnienia środków finansowych.
Odnotować również należy, iż to Spółka w znacznej części, uzyskiwała korzyści finansowe z zawierania i prowadzenia powyższych umów. Bowiem jak słusznie zauważył pozwany z kwoty (...) złotych przychodów netto, które miały zostać uzyskane przez Finansującego z tytułu zawartych umów leasingu (po odliczeniu podatku VAT oraz sumy kwot wydatkowanych na uiszczenie ceny sprzedaży przedmiotu leasingu), kwota (...) zł przypadła powodowi tytułem wynagrodzenia za świadczenie usług i obsługi umów pośrednictwa, i to pomimo braku zaangażowania własnego kapitału, oraz przy wykorzystania zasobów osobowych i technicznych, którymi powód wcześniej dysponował. Zaś sam model oferowania ULKZ została ostatecznie zaakceptowana przez Prezesa Zarządu powodowej Spółki.
Bezprawne praktyki muszą być wymierzone w zbiorowe interesy konsumentów. Do naruszenia zbiorowych interesów konsumentów konieczne jest, by działanie przedsiębiorcy zostało skierowane nie do konkretnego adresata, lecz do adresata, którego nie da się z góry oznaczyć indywidualnie, tzn. że każdy konsument, który znalazłby się w takim samym stanie faktycznym, zostałby przez przedsiębiorcę potraktowany identycznie. Godzenie w zbiorowe interesy konsumentów może polegać zarówno na naruszeniu zbiorowych interesów konsumentów, jak i na samym zagrożeniu ich naruszenia. Interes konsumentów, który może być naruszony działaniem przedsiębiorcy, to jedynie interes prawny rozumiany jako określone potrzeby konsumenta uznane przez ustawodawcę za godne ochrony. Oceniając działanie przedsiębiorcy przez pryzmat definicji zawartej w art. 24 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów należy ustalić, czy jego działania mogą naruszać interesy nieoznaczonego kręgu potencjalnych klientów.
W orzecznictwie podkreśla się, że nie ilość poszkodowanych konsumentów ma znaczenie ale łączące ich wspólne cechy i tak w uzasadnieniu wyroku z Sąd Apelacyjny w Warszawie z 24 lutego 2022 r., (sygn. akt VII AGa 350/20, LEX nr 3396713) „W ocenie sądu apelacyjnego naruszenia zbiorowych interesów konsumentów wchodzących w skład określonej grupy nie można utożsamiać z oznaczoną liczbą zindywidualizowanych konsumentów, których interesy zostały rzeczywiście naruszone (art. 24 ust. 1 i 3 u.k.i.k.). Liczba pojedynczych konsumentów nie może prowadzić od razu do wniosku, że mamy do czynienia z naruszeniem zbiorowych interesów konsumentów. Interes zbiorowy konsumentów stanowi bowiem przeciwieństwo interesu indywidualnego, natomiast rozgraniczenie interesu indywidualnego konsumentów od zbiorowego interesu konsumentów następuje wedle kryteriów ilościowych, lecz jakościowych. W tym znaczeniu naruszenie zbiorowego interesu konsumentów wskutek stosowania nieuczciwej praktyki rynkowej wobec określonej grupy konsumentów może odnieść skutek wobec jednego z konsumentów albo wobec określonej albo nieokreślonej liczby konsumentów wchodzących w skład grupy wyodrębnionej o wspólne kryterium, jak w niniejszej sprawie. Innymi słowy, o naruszeniu zbiorowego interesu konsumentów nie decyduje liczba faktycznych, potwierdzonych naruszeń czynem nieuczciwej praktyki rynkowej przedsiębiorcy, lecz ich charakter jakościowy, a w związku z tym możliwość, chociażby tylko potencjalna, wywołania negatywnych skutków wobec określonej zbiorowości.”.
W doktrynie zaś podnosi się, że „Rozgraniczenia interesu indywidualnego i zbiorowego nie przeprowadza się wedle kryteriów liczbowych: nie jest istotne, jakiej liczby konsumentów może dotyczyć dana praktyka (czy 10, czy 10 mln osób). Interes konsumentów może podlegać kwalifikacji jako zbiorowy (a przez to podlegający ochronie na podstawie Ustawy) również w przypadkach, w których doszło do naruszenia praw jednego lub kilku odbiorców, a także w ramach praktyki wymierzonej w interesy tylko pewnej określonej grupy konsumentów (np. tylko dzieci, tylko osób starszych lub innych grup konsumentów, dających się wyróżnić z powodu wspólnej cechy). W niektórych przypadkach praktyki będą dotyczyć - potencjalnie - wszystkich lub prawie wszystkich dorosłych konsumentów (np. odbiorców usług przedsiębiorstw energetycznych, telekomunikacyjnych, usług finansowych)” (tak A. Wędrychowska-Karpińska, A. Wiercińska-Krużewska [w:] Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz, wyd. II, red. A. Stawicki, E. Stawicki, Warszawa 2016, art. 24).
W rozpoznawanej sprawie oferta leasingu konsumenckiego zwrotnego i umowy sprzedaży była skierowana do wszystkich klientów powoda, którzy mieli zawarte z nim umowy pożyczki, a zatem praktyki z pkt I i II Decyzji mogły naruszyć interes wszystkich tych klientów. Innymi słowy, Sąd nie miał do czynienia z interesami indywidualnymi poszczególnych konsumentów, ale pewnej grupy, której członkowie charakteryzowali się tym, iż byli oraz mogli stać się adresatami stosowanych przez powoda praktyk. Należy bowiem przypomnieć, że chodzi nie tylko o konsumentów, którzy zostali dotknięci praktykami powoda, ale również o tych, którzy potencjalnie mogli zostać nimi dotknięci (Wyrok SA w Warszawie z 31.12.2020 r., VII AGa 889/19, LEX nr 3230565).
Zatem opisane praktyki naruszały zbiorowe interesy konsumentów, albowiem nakierowane były na nieograniczony krąg konsumentów- potencjalnych klientów Spółki.
W tym stanie rzeczy uznanie praktyki z pkt I Decyzji za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 24 ust. 1 i 2 u.o.k.i.k,. a praktyki z pkt II Decyzji za naruszającą zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 u.o.k.i.k., było prawidłowe.
W związku z zaprzestaniem stosowania I praktyki 17 czerwca 2021 r., podstawą do wydania Decyzji w pkt I stał się art. 27 ust. 1 i 2 u.o.k.i.k.
Z kolei wobec tego, że praktyka II jest w dalszym ciągu stosowana z uwagi na ponowne wprowadzenie do oferty i pośredniczenie w zawieraniu umów leasingu konsumenckiego zwrotnego przez powódkę od 16 grudnia 2022 r., podstawą do wydania Decyzji w tym zakresie był art. 26 ust. 1 u.o.k.i.k.
USUNIĘCIE TRWAJĄCYCH SKUTKÓW NARUSZENIA
Biorąc uwagę charakter stosowanych praktyk, istniały podstawy do wdrożenia przez Prezesa UOKIK środków na zasadzie art. 26 ust. 2 i art. 26 ust. 2 w zw. z art. 27 ust. 4 u.o.k.i.k. Zgodnie zaś z art. 26 ust. 2 u.o.k.i.k. w decyzji, o której mowa w ust. 1, Prezes Urzędu może określić środki usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów w celu zapewnienia wykonania nakazu, w szczególności zobowiązać przedsiębiorcę do złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia o treści i w formie określonej w decyzji. Środki, o których mowa w art. 26 ust. 2 u.o.k.i.k. powinny być proporcjonalne do wagi i rodzaju naruszenia oraz konieczne do usunięcia jego skutków (art. 26 ust. 4 u.o.k.i.k.).
W ocenie Sądu wszystkie zastosowane przez Prezesa Urzędu środki były celowe. Zarówno obowiązek złożenia przez Spółkę oświadczenia na stronie internetowej, jak i opublikowania w mediach stosownego komunikatu w przedmiocie wydanej Decyzji pozwoli na dotarcie do szerokiej rzeszy konsumentów, zwłaszcza zainteresowanych działalnością i ofertą Spółki a przez to powiadomienie ich o praktykach Spółki, które nie powinny mieć miejsca. Oprócz tego potrzebne jest bezpośrednie zakomunikowanie konsumentom, którzy zawarli umowę leasingu konsumenckiego o wydaniu Decyzji i stwierdzonych w niej praktykach, a nawet o wynikających z niej konsekwencjach prawnych, poprzez skierowanie do nich pisemnej informacji w tym przedmiocie, aby istniała pewność co do zapoznania z tymi informacjami, zwłaszcza by była pomocna, jeśli konsument miałby występować na drogę sądową z roszczeniem przeciwko Spółce.
KARY PIENIĘŻNE
Ustalenia odnośnie stosowania przez powoda zakazanych praktyk, wskazywały ponadto na możliwość nałożenia na niego kar pieniężnych, w myśl bowiem art. 106 ust. 1 pkt 4 u.o.k.i.k., Prezes Urzędu może nałożyć na przedsiębiorcę, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie, dopuścił się naruszenia zakazu określonego w art. 24 ustawy.
Sąd nie zgodził się z powodem, iż pozwany nie uwzględnił przekazanego przez powoda 13 marca 2023 roku sprawozdania finansowego oraz pisma z 15 maja 2023 roku a dotyczącego istotnego zdarzenia gospodarczego po stronie powoda, które miało skokowy wpływ na wysokość jego obrotu za 2022 rok i nie było związane z zarzucanymi powodowi praktykami, a tym samym nie powinno być podstawą przy obliczaniu podstawy wymiaru kary. Należy bowiem przypomnieć, że zgodnie z ww. przepisem oraz utrwalonym stanowiskiem judykatury podstawą do wymierzenia kary pieniężnej jest cały obrót przedsiębiorcy uzyskany w roku poprzedzającym wydanie decyzji. Jedynie w wyjątkowych okolicznościach można od tej zasady odstąpić kierując się zasadą proporcjonalności. Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał bowiem, że Prezes Urzędu nie ma obowiązku ustalania przychodu przedsiębiorcy ze sprzedaży towaru, którego dotyczy praktyka, którego naruszenie skutkowałby koniecznością uchylenia decyzji, bądź orzeczenia Sądu. Wywiódł zaś, iż orzecznictwo daje przedsiębiorcy oraz sądom orzekającym w sprawach z odwołania od decyzji Prezesa podstawę dla zmiany wysokości kary pieniężnej, gdy z okoliczności faktycznych sprawy będzie wynikało, że kara pieniężna mieszcząca się w granicach wyznaczonych przez art. 106 ust. 1 u.o.k.i.k jest jednak nieproporcjonalna z uwagi na skalę przychodu ze sprzedaży towarów, których dotyczy praktyka (tak SN w wyroku z 10 stycznia 2017 r. sygn. akt III SK 61/15, Lex nr 2238232). Jednakże z takim przypadkiem Sąd nie miał do czynienia w niniejszej sprawie, bowiem obie praktyki przypisane powodowi w Decyzji dotyczyły jego zasadniczej działalności tj. działalności pożyczkowej. Co więcej powód nie wyjaśnił, co konkretnie kryje się pod sformułowaniem „jednorazowy incydentalny przychód operacyjny” i dlaczego w świetle ugruntowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego nie powinien być wzięty pod uwagę przy ustaleniu wysokości uzyskanego obrotu.
Powód dopuścił się dwóch różnych praktyk, naruszając różne przepisy różnych ustaw, tak więc należało je potraktować jako odrębne naruszenia implikujące wymierzenie osobnych kar.
Z przepisu art. 106 ust. 1 ustawy wynika, że kara pieniężna ma charakter fakultatywny, a zatem decyzja odnośnie skorzystania z tego przepisu została pozostawiona uznaniu administracyjnemu. W rozpoznawanej sprawie Prezes UOKIK podjął trafną decyzję o wymierzeniu kar powodowi, albowiem przemawiały za tym charakter, skala i skutki stosowanych przez niego praktyk. Natomiast dla możliwości nałożenia kary pieniężnej nie ma znaczenia, czy przedsiębiorca dopuścił się naruszeń umyślnie czy nieumyślnie, na profesjonalnych uczestnikach obrotu rynkowego spoczywa bowiem obowiązek dochowania należytej staranności przy ocenie zgodności ich działań z obowiązującymi przepisami prawa.
Prezes UOKIK przy ustalaniu wysokości kary pieniężnej, o której mowa w art. 106 ust. 1 pkt 4, powinien uwzględnić w szczególności okoliczności naruszenia przepisów ustawy oraz uprzednie naruszenie przepisów ustawy, a także okres, stopień oraz skutki rynkowe naruszenia przepisów ustawy, przy czym stopień naruszenia Prezes Urzędu ocenia biorąc pod uwagę okoliczności dotyczące natury naruszenia, działalności przedsiębiorcy, która stanowiła przedmiot naruszenia (art. 111 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k.). Oprócz tego w myśl art. 111 ust. 2 u.o.k.i.k., ustalając wysokość kar pieniężnych zgodnie z ust. 1 Prezes Urzędu bierze pod uwagę okoliczności łagodzące lub obciążające, które wystąpiły w sprawie. Okoliczności łagodzące zostały wymienione w art. 111 ust. 3 u.o.k.i.k., zaś okoliczności obciążające w art. 111 ust. 4 u.o.k.i.k.
Przepisy u.o.k.i.k. nie zawierają wzorów matematycznych, którymi powinien posłużyć się Prezes UOKIK przy ustalaniu wysokości kary pieniężnej, a jedynie zawierają listę okoliczności, które powinien uwzględnić przy jej wymierzaniu. Natomiast w ramach tych uregulowań Prezes UOKiK przyjął zasadę, iż najpierw ustala wysokość kwoty bazowej, biorąc pod uwagę obrót oraz okoliczności wymienione w art. 111 ust. 1 pkt 1 u.o.k.i.k., a następnie kwotę bazową podwyższa, jeśli wystąpiły w sprawie okoliczności obciążające lub obniża jeśli wystąpiły okoliczności łagodzące.
Jeśli chodzi o I praktykę to oceniając okoliczności naruszenia ustawy przez powoda należy wziąć pod uwagę, że miała ona miejsce w okresie obowiązywania wprowadzonych przez ustawodawcę specjalnych przepisów w związku z epidemią (...)19, które wobec kryzysu finansowego wywołanego tą epidemią miały umożliwić konsumentom dostęp do tanich kredytów. Tymczasem powodowa Spółka obeszła te przepisy oferując dwutorowe finansowanie, które doprowadziło do wypaczenia celów ustawy, bo skutkowało obciążeniem konsumentów wysokimi kosztami finansowania i to w okresie, w którym wielu konsumentów borykało się z problemami finansowymi będącymi konsekwencją wprowadzonych ustawą ograniczeń. Powód uzyskał z tego tytułu wymierne korzyści finansowe, kosztem słabszej strony stosunku umownego - konsumenta. Kolejną okolicznością, którą należało wziąć pod uwagę było to, że praktyka godziła w interesy ekonomiczne konsumentów i to w okresie dla nich wyjątkowym, którego nikt się nie spodziewał i nie był na niego przygotowany. Wbrew twierdzeniom powoda swoboda uzasadnienia dla takiego postępowania nie można doszukiwać się w swobodzie prowadzenia działalności gospodarczej, bowiem „swoboda działalności” nie oznacza jej prowadzenia z naruszeniem zasad uczciwości i szacunku do kontrahenta.
Jeśli chodzi o II praktykę należy zauważyć, że nieprzekazywanie konsumentom w sposób jasny, jednoznaczny i we właściwym czasie, tj. przed zawarciem umowy poza lokalem przedsiębiorstwa, istotnych informacji dotyczących formy uzyskiwanego finansowania oraz związanych z nią kosztów, potrzebnych konsumentowi do podjęcia decyzji, mogło doprowadzić do podjęcia decyzji, której konsument nie podjąłby mając pełna informację o wysokości kosztów. Prezes UOKIK nie zakwalifikował tej praktyki jako umyślnej, jednak trzeba zaznaczyć, że co najmniej sprzyjała ona przyjęciu oferty przedstawionej przez przedstawiciela Spółki. Prezentowanie dokumentów umownych na tablecie przedstawiciela niewątpliwie powodowało, iż z dokumentami tymi było się trudniej zapoznać niż z dokumentem w wersji papierowej. Dodatkowo pośpiech przedstawicieli osłabiał czujność klienta. Działanie powoda naruszało podstawowe prawo konsumenta jakim jest prawo do jasnej i prawdziwej informacji o warunkach oferowanego finansowania.
Obie praktyki były stosowane długotrwale czyli powyżej 12 miesięcy (praktyka nr 1 od 15 maja 2020 r. do 16 czerwca 2021 r., a praktyka nr II od 16 grudnia 2022 r. do chwili obecnej).
Znaczna też była skala obu praktyk, ponieważ ULKZ stanowiły (...)% wszystkich zawartych umów dotyczących produktów finansowych – zawarto ich (...), z czego w okresie od 15 maja 2020 roku do 16 czerwca 2021 r. - (...).
Powyższe okoliczności, uzasadniały zatem ustalenie kwoty bazowej na poziomie 1,3 % w przypadku praktyki nr I i 0,55 % w przypadku praktyki nr 2.
Zgodnie zaś z przepisem art. 111 ust. 3 pkt 2 u.o.k.i.k. okolicznościami łagodzącymi w przypadku naruszenia zakazu praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów są w szczególności:
a) dobrowolne usunięcie skutków naruszenia,
b) zaniechanie stosowania zakazanej praktyki przed wszczęciem postępowania lub niezwłocznie po jego wszczęciu,
c) podjęcie z własnej inicjatywy działań w celu zaprzestania naruszenia lub usunięcia jego skutków,
d) współpraca z Prezesem Urzędu w toku postępowania, w szczególności przyczynienie się do szybkiego i sprawnego przeprowadzenia postępowania.
W rozpoznawanej sprawie pozwany uznał za okoliczność łagodzącą w przypadku praktyki nr I – zaprzestanie jej stosowania jeszcze przed wszczęciem postępowania administracyjnego, co jego zdaniem uzasadniało obniżenie kwoty bazowej o 30%. Natomiast w przypadku praktyki nr II nie stwierdzono występowania okoliczności łagodzących.
Odnosząc się do zarzutów powoda, iż nie uwzględniono jako okoliczności łagodzących:
a) precedensowego charakteru sprawy, to Sąd nie doszukał się takich cech w przedmiotowej sprawie, sam powód nie wyjaśnił szerzej które elementy przemawiały by za takim uznaniem;
b) nieumyślnego działania powoda w odniesieniu do obu czynów - z oczywistych względów okoliczność ta nie może być nigdy uznania za łagodzącą, skoro umyślność jest okolicznością obciążającą;
c) podjęcia z własnej inicjatywy działań w celu ulepszenia oferowania zawierania umów leasingu konsumenckiego i weryfikacji prawidłowości Doradców – brak w sprawie materiału dowodowego na potwierdzenie zaistnienia takich okoliczności;
d) krótkiego okresu stosowania praktyk – jak już wcześniej wspomniano praktyki trwające ponad 12 miesięcy w utrwalonej praktyce orzeczniczej pozwanego są uznawane za długotrwałe;
e) zaniechanie praktyki nr I – tą okoliczność uwzględniono;
f) podjęcie współpracy w toku postępowania administracyjnego.
Odnośnie ostatniej okoliczności to współpraca powoda z pozwanym w żaden sposób nie odbiegała od standardowej współpracy z Prezesem UOKiK. Powód w toku postępowania administracyjnego udziela odpowiedzi na pisma pozwanego, co było jego obowiązkiem, tak jak każdego przedsiębiorcy, ponieważ nieudzielenie odpowiedzi na żądanie Prezesa UOKiK może skutkować nałożeniem kary pieniężnej na podstawie art. 50 u.o.k.i.k. Zdaniem Sądu, udzielanie informacji nie jest okolicznością łagodzącą, tylko obowiązkiem każdego przedsiębiorcy, zatem nie może stanowić podstawy do obniżenia wymierzonych kar.
Odnośnie zaś okoliczności obciążających, to zgodnie z art. 111 § 1 ust. 4
4 pkt 2 u.o.k.i.k. są nimi:
a) znaczny zasięg terytorialny naruszenia lub jego skutków,
b) znaczne korzyści uzyskane przez przedsiębiorcę w związku z dokonanym naruszeniem,
c) dokonanie uprzednio podobnego naruszenia,
d) umyślność naruszenia.
W rozpoznawanej sprawie okolicznościami obciążającymi w przypadku obu praktyk był znaczny zasięg terytorialny naruszenia. Natomiast w przypadku praktyki nr I dodatkowo umyślność działania i znaczne korzyści uzyskane przez powoda.
O umyślności działania świadczą następujące okoliczności. Otóż wypracowany model finasowania był oferowany w czasie obowiązywania przepisów ograniczających wysokość pozaodsetkowych kosztów kredytu, a zatem niewątpliwie został przygotowany i zastosowany w celu uniknięcia niekorzystnego dla Spółki ustawowego obniżenia limitów kosztów kredytów, co z kolei przełożyło się na obniżenie dochodów Spółki. W ocenie Sądu, powodowa Spółka będąc profesjonalnym uczestnikiem rynku regulowanego, jakim jest rynek finansowy, miała wiedzę co do tego, że podniesienie kosztów finansowania nie powinno mieć miejsca, a przynajmniej jako profesjonalista na rynku pożyczkowym powinna o tym wiedzieć.
Odnośnie znacznych korzyści, to należy przypomnieć, że z kwoty (...) złotych przychodów netto, które miały zostać uzyskane przez Finansującego z tytułu zawartych umów leasingu (po odliczeniu podatku VAT oraz sumy kwot wydatkowanych na uiszczenie ceny sprzedaży przedmiotu leasingu), kwota (...) zł przypadła powodowi. A we wrześniu 2021 r. wynagrodzenie Spółki zostało jednorazowo powiększone o kwotę ((...)zł TAJEMNICA PRZEDSIĘBIORSTWA).
Reasumując, Sąd uznał, że stosowane przez powoda praktyki uzasadniały nałożenie na niego kar pieniężnych w następującej wysokości:
a) 11 431 490 zł za I praktykę (co stanowi (...) % obrotu osiągniętego przez Spółkę w 2022 r.);
b) 3 627 300 zł za II praktykę (co stanowi (...)% obrotu osiągniętego przez Spółkę w 2022 r.).
Kary te są zatem relatywnie niskie w stosunku do obrotu powoda i wysokości kary maksymalnej, która mogła wynieść do 10 % obrotu Spółki.
Podsumowując, w ocenie Sądu tak oszacowane kary spełnią w szczególności swoją funkcję represyjną i prewencyjną, zapobiegając podobnym naruszeniom w przyszłości. Stanowią one sankcję o odpowiednim stopniu dolegliwości, proporcjonalnym do wagi, stopnia naruszenia przepisów ustawy, nie większym niż to niezbędne dla osiągnięcia zamierzonego celu nałożonych kar. Rozstrzygnięcie o karze będzie również wyznacznikiem dla innych profesjonalnych uczestników rynku, że tego typu działania nie mogą być podejmowane - pod rygorem sankcji finansowej (prewencja ogólna).
Podniesione przez powoda zarzuty odnośnie naruszenia przepisów kodeksu postępowania administracyjnego nie mogły odnieść skutku, albowiem do kognicji Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie należy kontrola prawidłowości postępowania prowadzonego przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do wyroku z 13/05/2004 r., sygn. akt III SK 44/04, Lex nr 137437),, jest to bowiem postępowanie sądowe pierwszoinstancyjne, w którym strona może przedstawić wszystkie okoliczności faktyczne i dowody na potwierdzenie zasadności swojego stanowiska, tak więc co do zasady ewentualne uchybienia postępowania administracyjnego nie miały znaczenia dla rozpoznania sprawy przed tym Sądem.
W związku z tym, Sąd odniesie się tylko do tych zarzutów naruszenia k.p.a., które nie mogłyby być sanowane w toku postepowania sądowego. Za niezasadny, Sąd uznał zarzut odstąpienia przez pozwanego od przyjętej praktyki rozstrzygania spraw tj. nałożenie kary na powoda będącego jedynie pośrednikiem w zawieraniu umów ULKZ, podczas gdy autorem modelu biznesowego i wzorów dokumentów był Finansujący, albowiem sama okoliczność, że w analogicznych sytuacjach kary nie zastosowano, nie ma znaczenia dla rozpoznania sprawy. W każdej sprawie okoliczności stanu faktycznego ustala się indywidualnie i rozstrzyga przy uwzględnieniu wszelkich okoliczności i całej specyfiki konkretnego przypadku. Dlatego też nawet podobne stany faktyczne dają podstawy do zróżnicowanego stosowania prawa i przewidzianych za jego naruszenie sankcji (tak SN w postanowieniu z 13.06.2019 r., sygn. akt I NSK 7/19, LEX nr 2687601). Jednakże okoliczności niniejszej sprawy dały podstawę do stwierdzenia, że rola powoda wykraczała w istotny sposób poza klasyczną rolę pośrednika.
Sąd nie doszukał się również w postepowaniu przez Prezesem UOKiK elementów świadczących o naruszeniu prawa powoda do obrony swojego stanowiska, gdyż brał on czynny udział w postępowaniu, był informowany przez pozwanego o podejmowanych działaniach, mógł również zajmować stanowisko i zgłaszać wnioski dowodowe.
Biorąc powyższe względy pod uwagę Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, na podstawie art. 479 31a § 1 k.p.c., nie znajdując podstaw do jego uwzględnienia, oddalił odwołanie powoda w całości.
O kosztach procesu, Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Z uwagi na oddalenie odwołania, powoda należało uznać za stronę, która przegrała proces i zasądzić od niego na rzecz pozwanego zwrot kosztów procesu, na które złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 720,00 zł ustalone w oparciu o § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2023, poz. 1931 t.j.).
Sędzia SO Anna Maria Kowalik
(...)
Sędzia SO Anna Maria Kowalik
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Warszawie
Osoba, która wytworzyła informację: Anna Maria Kowalik
Data wytworzenia informacji: