Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący: SSO Jolanta de Heij - Kaplińska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Katarzyna Dawejnis

po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2015 roku w Warszawie na rozprawie

sprawy z odwołania A. Z., A. G. i G. C.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek odwołania od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 31 grudnia 2013 roku Nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w punkcie X (dziesiątym) podpunkt 1 (jeden) w ten sposób, że obniża nałożoną karę do kwoty 6809,40 (sześć tysięcy osiemset dziewięć złotych czterdzieści groszy);

2.  zmienia zaskarżoną decyzję w punkcie XI (jedenastym) podpunkt 1 (jeden) w ten sposób, że obniża nałożoną karę do kwoty 1857 (tysiąc osiemset pięćdziesiąt siedem) złotych;

3.  zmienia zaskarżoną decyzję w punkcie XII (dwunastym) podpunkt 1 (jeden) w ten sposób, że obniża nałożoną karę do kwoty 6809,40 (sześć tysięcy osiemset dziewięć złotych czterdzieści groszy);

4.  oddala odwołanie w pozostałej części;

5.  znosi wzajemnie koszty postępowania między stronami.

SSO Jolanta de Heij – Kaplińska

Sygn. akt. XVII AmA 124/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 grudnia 2013 r. Nr (...)Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej: Prezes UOKiK, organ) po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów:

I.  na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 oraz art. 24 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2007 r. Nr 50, poz. 331 ze zm., dalej: uokik) uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działania A. Z., A. G. oraz G. C., którzy prowadzą wspólnie działalność gospodarczą pod firmą P.U.H. „(...) s.c., polegające na niepodawaniu na formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego informacji o czasie obowiązywania umowy, co stanowi naruszenie art. 14 w zw. z art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2011 r. Nr 126 ze zm., dalej: ukk) i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 6 grudnia 2012 r.,

II.  na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 oraz art. 24 ust. 1 i 2 uokik uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy Konsumentów działania A. Z., A. G. oraz G. C., którzy prowadzą wspólnie działalność gospodarczą pod firmą P.U.H. (...) s.c, polegające na niepodawaniu na formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego informacji o wysokości stopy oprocentowania, co stanowi naruszenie art. 14 w zw. z art. 13 ust. 1 pkt 4 ukk i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 6 grudnia 2012 r.,

III.  na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 oraz art. 24 ust. 1 i 2 uokik uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy Konsumentów działania A. Z., A. G. oraz G. C., którzy prowadzą wspólnie działalność gospodarczą pod firmą P.U.H.„(...) s.c., polegające na niepodawaniu na formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego informacji o częstotliwości płatności rat oraz o kolejności zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet należności kredytodawcy, co stanowi naruszenie art. 14 w zw. z art. 13 ust. 1 pkt 8 ukk i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 6 grudnia 2012 r.,

IV.  na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 oraz art. 24 ust. 1 i 2 uokik uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy Konsumentów działania A. Z., A. G. oraz G. C., którzy prowadzą wspólnie działalność gospodarczą pod firmą P.U.H. (...) s.c., polegające na niepodawaniu na formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego informacji o stopie oprocentowania zadłużenia przeterminowanego oraz warunkach jej zmiany, co stanowi naruszenie art. 14 w zw. z art. 13 ust. 1 pkt 12 ukk i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 6 grudnia 2012 r.,

V.  a) na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 oraz art. 24 ust. 1 i 2 uokik uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy Konsumentów działania A. Z., A. G. oraz G. C., którzy prowadzą wspólnie działalność gospodarczą pod firmą P.U.H.„(...)s.c., polegające na podawaniu we wzorze odstąpienia odumowy pożyczki informacji o treści: „oświadczam, iż z dniem ……odstępuję od umowy pożyczki gotówkowej zawartej w dniu ……..i jednocześnie zwracam kwotę pożyczki tj.……złotych (słownie: ……)", co stanowi naruszenie art. 54 ust. 2 ukk i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 13 listopada 2012 r.,

b) na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 oraz art. 24 ust. 1 i 2 pkt. 3 uokik uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy Konsumentów działania A. Z., A. G. oraz G. C., którzy prowadzą wspólnie działalność gospodarczą pod firmą P.U.H. (...) s.c., polegające na podawaniu we wzorze odstąpienia od umowy pożyczki informacji o treści: „oświadczam, iż z dniem…….odstępuję od umowy pożyczki gotówkowej zawartej w dniu ……i jednocześnie zwracam kwotę pożyczki tj. ……. złotych (słownie:……)", co mogło sugerować konsumentowi, że by odstąpić od umowy musi jednocześnie dokonać zwrotu otrzymanego kredytu konsumenckiego, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową wprowadzającą w błąd, o której mowa w art. 5 ust. 1 w zw. z art. 5 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 171, poz. 1206, dalej: upnpr) i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 13 listopada 2012 r.,

VI.  na podstawie art. 26 ust. 1 oraz art. 24 ust. 1 i 2 uokik uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy Konsumentów działania A. Z., A. G. oraz G. C., którzy prowadzą wspólnie działalność gospodarczą pod firmą P.U.H. (...) s.c., polegające na przyjmowaniu, że dniem spłaty pożyczki, w przypadku odstąpienia konsumenta od umowy pożyczki, jest dzień wpływu środków na rachunek bankowy pożyczkodawcy, co stanowi naruszenie art. 54 ust. 3 ukk i nakazał zaniechanie jej stosowania,

VII.  na podstawie art. 26 ust. 1 oraz art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 uokik uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy Konsumentów działania A. Z., A. G. oraz G. C., którzy prowadzą wspólnie działalność gospodarczą pod firmą P.U.H. (...) s.c., polegające na przekazywaniu konsumentom informacji, która wprowadza ich w błąd co do proporcji pomiędzy całkowitym kosztem kredytu a całkowitą kwotą kredytu, poprzez prezentowanie informacji o całkowitej kwocie kredytu obliczonej przy założeniu, że powinna ona uwzględniać kredytowane koszty kredytu, co stanowi nieuczciwą praktyką rynkową w rozumieniu art. 5 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 1 upnpr i nakazał zaniechanie jej stosowania,

VIII.  na podstawie art. 105 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r., poz. 267; dalej: k.p.a.) w związku z art. 83 uokik umorzył postępowanie wszczęte z urzędu przeciwko A. Z., A. G. oraz G. C., którzy prowadzą wspólnie działalność gospodarczą pod firmą P.U.H. (...) s.c., w sprawie stosowania praktyki polegającej na przekazywaniu konsumentom informacji, która może wprowadzać ich w błąd co do wysokości rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania kredytu, poprzez prezentowanie informacji o jej wysokości wyliczonej przy błędnym założeniu, że kredytowane koszty kredytu powinny zostać uwzględnione w kwocie wypłaty „k" o której mowa w pkt 2 załącznika nr 4 do ustawy o kredycie konsumenckim, co mogło stanowić nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu art. 5 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 1 upnpr,

IX.  na podstawie art. 105 § 1 k.p.a. w związku z art. 83 uokik umorzył postępowanie wszczęte z urzędu przeciwko A. Z., A. G. oraz G. C., którzy prowadzą wspólnie działalność gospodarczą pod firmą P.U.H. (...) s.c., w sprawie stosowania praktyki polegającej na pobieraniu, w sytuacji odstąpienia przez konsumenta od zawartej umowy o kredyt konsumencki, odsetek od kwoty kredytowanych kosztów, co mogło być sprzeczne art. 54 ust. 1 i 4 ukk,

X.  na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik nałożył na A. Z., wspólnika spółki cywilnej P.U.H. (...)s.c.:

1.  w zakresie opisanym w punkcie VI. sentencji decyzji karę pieniężną w wysokości 22 698 zł (słownie: dwadzieścia dwa tysiące sześćset dziewięćdziesiąt złotych),

2.  w zakresie opisanym w punkcie VII. sentencji decyzji karę pieniężną w wysokości 4 539 złotych (słownie: cztery tysiące pięćset dziewięć złotych),

płatne do budżetu państwa, z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 uokik, za zapłatę których odpowiada solidarnie z A. G. oraz G. C.,

XI.  na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik nałożył na A. G., wspólnika spółki cywilnej P.U.H. (...)s.c.:

1.  w zakresie opisanym w punkcie VI. sentencji decyzji karę pieniężną w wysokości 6 190 złotych (słownie: sześć tysięcy sto dziewięćdziesiąt złotych);

2. w zakresie opisanym w punkcie VII. sentencji decyzji karę pieniężną w wysokości 1 238 złotych (słownie: tysiąc dwieście trzydzieści osiem złotych),

płatne do budżetu państwa, z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 uokik, za zapłatę których odpowiada solidarnie z A. Z. oraz G. C.,

XII.  na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik nałożył na G. C., wspólnika spółki cywilnej P.U.H. (...) s.c.:

1.  w zakresie opisanym w punkcie VI. sentencji decyzji karę pieniężną w wysokości 22 698 zł (słownie: dwadzieścia dwa tysiące sześćset dziewięćdziesiąt złotych),

2.  w zakresie opisanym w punkcie VII. sentencji decyzji karę pieniężną w wysokości 4 539 złotych (słownie: cztery tysiące pięćset dziewięć złotych),

płatne do budżetu państwa, z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 uokik, za zapłatę których odpowiada solidarnie z A. G. oraz A. Z.,

XIII.  na podstawie art. 77 ust. 1 w związku z art. 80 uokik w zw. z art. 264 § 1 k.p.a. w związku z art. 83 uokik Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów obciążył solidarnie G. C., A. G. oraz A. Z. kosztami opisanego na wstępie postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz zobowiązał ich do zwrotu Prezesowi UOKiK kosztów postępowania w kwocie 22,80 zł (słownie złotych: dwadzieścia dwa złote osiemdziesiąt groszy), w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się decyzji.

( decyzja, k. 4-35)

Odwołanie od powyższej decyzji wywiedli w dniu 17 stycznia 2014 roku A. Z., A. G. i G. C. zaskarżając decyzji w części tj w zakresie pkt VI, VII oraz X, XI i XII decyzji oraz wnosząc :

- o zmianę decyzji w zaskarżonym VI punkcie sentencji decyzji poprzez uznanie, że praktyka A. Z., A. G. oraz G. C. polegająca na przyjmowaniu, iż w przypadku odstąpienia przez konsumenta od umowy pożyczki dniem spłaty pożyczki jest dzień wpływu środków na rachunek bankowy Pożyczkodawcy nie narusza art. 54 ust. 3 ukk.

- o zmianę decyzji w zaskarżonym VII punkcie sentencji decyzji poprzez uznanie, że praktyka A. Z., A. G. oraz G. C. polegająca na prezentowaniu konsumentowi informacji o całkowitej kwocie kredytu przy założeniu, że powinna ona uwzględniać kredytowane koszty kredytu nie stanowi nieuczciwej praktyki rynkowej w rozumieniu art. 5 ust. 1 w związku z art. 4 ust. 1 upnpr;

- uchylenie kar pieniężnych nałożonych w pkt X-XII decyzji jako nałożonych bezpodstawnie.

Zaskarżonej decyzji zarzucono:

-

w zakresie opisanym w punkcie VI sentencji decyzji uznającej za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działania A. Z., A. G. oraz G. C. prowadzących wspólnie działalność gospodarczą pod firmą: P. U. H. (...) spółka cywilna polegającą na przyjmowaniu, że dniem spłaty pożyczki, w przypadku odstąpienia konsumenta od umowy pożyczki jest dzień wpływu środków na rachunek bankowy Pożyczkodawcy co według Prezesa Urzędu stanowi naruszenie art. 54 ust. 3 ukk przyjęcie przez Prezesa UOKiK błędnej interpretacji art. 54 ust. 3ukk,

- w zakresie opisanym w punkcie VII sentencji decyzji uznającej za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działania A. Z., A. G. oraz G. C. prowadzących wspólnie działalność gospodarczą pod firmą: P. U. H. (...) spółka cywilna polegającą na przekazywaniu konsumentom informacji, poprzez prezentowanie informacji o całkowitej kwocie kredytu przy założeniu, że powinna ona uwzględniać kredytowane koszty kredytu, co według Prezesa UOKiK stanowi nieuczciwą praktykę rynkową - niewskazanie przez Prezesa Urzędu z jakiego konkretnie przepisu wynika praktyka, której naruszenia mieli dopuścić się wspólnicy spółki cywilnej P.U.H. (...),

- w zakresie opisanym w punkcie X, XI oraz XII sentencji decyzji nakładającej na A. Z., A. G. oraz G. C. wspólników spółki cywilnej P. U. H. (...) karę pieniężną z tytułu naruszenia zakazu, o jakim mowa w art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 uokik - nałożenie przez Prezesa UOKiK kar pieniężnych w oparciu o błędne ustalenie i uznanie za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działania A. Z., A. G. oraz G. C. prowadzących wspólnie działalność gospodarczą pod firmą: P.U.H. (...) spółka cywilna.

( odwołanie, k. 36-41).

W odpowiedzi na odwołanie Prezes UOKiK wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie solidarnie od odwołujących na rzecz Prezesa UOKiK kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

( odpowiedź na odwołanie, k.46 – 49).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. Z., A. G. oraz G. C. (dalej: przedsiębiorcy, odwołujący ) prowadzą wspólnie działalność pod firmą P.U.H. (...) s.c. z siedzibą w T. (dalej: (...) spółka) na podstawie umowy spółki cywilnej zawartej w dniu 14 grudnia 2011 r. Każdy ze wspólników zarejestrował swoją działalność gospodarczą i został wypisany do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej Rzeczypospolitej Polskiej

(dowód: umowa spółki cywilnej z dnia 14.12.2011 r., k. 26-27 akt admin.; wydruki z (...), k. 229- 233 akt admin.)

W ramach prowadzonej działalności gospodarczej A. Z., A. G. oraz G. C. udzielali konsumentom pożyczek podpisując z nimi umowę o kredyt konsumencki na podstawie wzorca o nazwie „umowa o pożyczkę gotówkową".

(dowód pismo (...) z dnia 8.12.2012 r., k. 3 -4 akt admin.; wzorzec umowny „umowa pożyczki gotówkowej”, k. 8 – 9 akt admin.)

Od dnia 18 grudnia 2011 wzorzec umowny w § 1 prezentował całkowitą kwotę pożyczki. Zgodnie z § 2 wzorca umowy stosowanego od 18 grudnia 2011 r. do 1 lipca 2013 r. pożyczkodawca przelewał pożyczkobiorcy kwotę pożyczki pomniejszoną o kwotę ubezpieczenia. Zaś według § 2 wzorców umownych stosowanych 1 lipca 2013 r. i po październiku 2013 r. pożyczkobiorcy wypłacano kwotę pomniejszoną o kwotę prowizji i ubezpieczenia.

Całkowity koszt pożyczki został wskazany w §10 ust 1 wzorca umownego stosowanego od 18 grudnia 2011 r. do 1 lipca 2013 roku i obejmował odsetki. W § 10 ust. 2 każdorazowo koszt ubezpieczenia był oznaczany we wzorcu umownym jako pozostały koszt kredytu. W stosowanych po 2 kwietniu 2012 r. wzorcach umownych w § 10 ust 4 pojęcie „całkowita kwota kosztów uzyskania pożyczki” obejmowała oprócz kwoty odsetek oraz kwoty kosztów ustanowienia zabezpieczenia również kwotę prowizji.

(dowód : wzorzec umowny dołączony do pisma (...) z dnia 8.05.2012 r., k. 8- 9 akt admin.; pismo (...) z dnia 8.05.2012 r., 3-4 akt admin.; umowy pożyczki zawarte przy użyciu wzorca umownego w dniu 2.04.2012 r., k. 34-37, 41-45, 48-51 akt admin.; umowy pożyczki zawarte przy użyciu wzorca umownego w dniu 1.07. 2013 r., k. 150-153, k. 159-162, k. 168 – 171, k.177-180 akt admin.; wzorzec umowny dołączony do pisma z dnia 10 grudnia 2013 r., k. 248-249, 253 – 257 akt admin.)

Na formularzach informacyjnych wręczanych klientom spółki od dnia 18 grudnia 2011 r. kwota określana jako całkowita kwota kredytu zawierała kwotę potrącaną przez kredytodawcę tytułem ubezpieczenia.

(dowód: przykładowy formularz informacyjny dołączony do pisma (...)z dnia 8.05.2012 r., k. 10 akt admin., formularze informacyjne dołączone do pisma (...) z dnia 31.07.2012 r., k.33, 40, 47, 54, formularze informacyjne z dnia 1 lipca 2013 r., k. 157-158, 166-167, 175-176, 184-185 akt admin.)

Od dnia 18 grudnia 2011 r. pożyczkodawca przyjmował , iż w przypadku odstąpienia od umowy dniem wcześniejszej spłaty kredytu jest dzień wpływu pieniędzy na rachunek spółki.

(dowód: pismo (...) z dnia 31.07.2012 r., k. 31- 32 akt admin., pismo (...) z dnia 2.09.2013 r., k. 148-149 akt admin.)

Postanowieniem z dnia 26 listopada 2012 r., Prezes Urzędu wszczął z urzędu postępowanie w sprawie stosowania przez Spółkę praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, polegających na:

A.  niepodawaniu na formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego informacji o czasie obowiązywania umowy, co może stanowić naruszenie art. 14 w zw. z art. 13 ust. 1 pkt 3 ukk, a w konsekwencji naruszać przepis art. 24 ust. 2 w zw. z art. 24 ust. 1 uokik;

B.  niepodawaniu na formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego informacji o wysokości stopy oprocentowania, co może stanowić naruszenie art. 14 w zw. z art. 13 ust. 1 pkt 4 ukk, a w konsekwencji naruszać przepis art. 24 ust. 2 w zw. z art. 24 ust. 1 uokik;

C.  niepodawaniu na formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego informacji o częstotliwości płatności rat oraz o kolejności zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet należności kredytodawcy, co może stanowić naruszenie art. 14 w zw. z art. 13 ust. 1 pkt 8 ukk, a w konsekwencji naruszać przepis art. 24 ust. 2 w zw. z art. 24 ust. 1uokik;

D.  niepodawaniu na formularzu informacyjnym dotyczącym kredytu konsumenckiego informacji o stopie oprocentowania zadłużenia przeterminowanego oraz warunkach jej zmiany, co może stanowić naruszenie art. 14 w zw. z art. 13 ust. 1 pkt 12 ukk, a w konsekwencji naruszać przepis art. 24 ust. 2 w zw. z art. 24 ust. 1uokik;

E.  podawaniu we wzorze odstąpienia od umowy pożyczki informacji o treści:

„oświadczam, iż z dniem…….. odstępuję od umowy pożyczki gotówkowej zawartej w dniu ………………i jednocześnie zwracam kwotę pożyczki tj. …..złotych (słownie:……….)",

co może: stanowić naruszenie art. 54 ust. 2ukk, a w konsekwencji naruszać przepis art. 24 ust. 2 w zw. z art. 24 ust. 1 uokik oraz sugerować konsumentowi, że by odstąpić od umowy musi jednocześnie dokonać zwrotu otrzymanego kredytu konsumenckiego, co może stanowić nieuczciwą praktykę rynkową wprowadzającą w błąd, o której mowa w art. 5 ust. 1 w zw. z art. 5 ust. 2 pkt 1 ustawy upnpr w zw. z art. 24 ust. 1 uokik.

F.  przyjmowaniu, że dniem spłaty pożyczki, w przypadku odstąpienia konsumenta od umowy pożyczki, jest dzień wpływu środków na rachunek bankowy pożyczkodawcy, co może stanowić naruszenie art. 54 ust. 3 ukk, a w konsekwencji naruszać przepis art. 24 ust. 2 w zw. z art. 24 ust. 1 uokik.

G.  przekazywaniu konsumentom informacji, która może wprowadzać ich w błąd co do:

a)  wysokości rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania kredytu, poprzez prezentowanie informacji o jej wysokości wyliczonej przy błędnym założeniu, że kredytowane koszty kredytu powinny zostać uwzględnione w kwocie wypłaty „k" o której mowa w pkt 2 załącznika nr 4 do ustawy o kredycie konsumenckim,

b)  proporcji pomiędzy całkowitym kosztem kredytu a całkowitą kwotą kredytu, poprzez prezentowanie informacji o całkowitej kwocie kredytu obliczonej przy założeniu, że powinna ona uwzględniać kredytowane koszty kredytu

co może stanowić nieuczciwą praktyką rynkową, w rozumieniu art. 5 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 1 upnpr w zw. z art. 24 ust. 1 uokik polegająca na pobieraniu, w sytuacji odstąpienia przez konsumenta od zawartej umowy o kredyt konsumencki, odsetek od kwoty kredytowanych kosztów, co może być sprzeczne z art. 54 ust. 1 i 4 ukk.

(dowód : postanowienie Prezesa URE z dnia 26.11.2012 r., k. 112 – 123 akt admin.)

Pismami z dnia 9 grudnia 2013 r. (...). przedsiębiorcy zostali zawiadomieni o zakończeniu postępowania dowodowego w sprawie stosowania przez G. C., A. G. oraz A. Z., którzy prowadzą działalność gospodarczą pod firmą P.U.H (...) s.c. praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów i poinformowani o prawie wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów w terminie 7 dni od daty zapoznania się z aktami sprawy.

(dowód: zawiadomienie o zakończeniu postępowania dowodowego, z dnia 9.12.2013 r., (...), k. 242, 244, 246 akt admin.)

W dniu 31 grudnia 2013 r. Prezes UOKiK wydał zaskarżoną decyzję.

W 2012 r. G. C., A. G. i A. Z. łącznie uzyskali przychód z tytułu uczestnictwa w spółce cywilnej w wysokości(...)złotych. Z tytułu uczestnictwa w spółce cywilnej poszczególni wspólnicy osiągnęli następujący przychód:

-

A. Z. - (...)złotych

-

A. G. -(...)złotych

- G. C. - (...)złotych

(dowód: zestawienie przychodów(...) za 2012 rok, k. 205 – 209 akt admin.)

Powyżej opisany stan faktyczny został ustalony przez Sąd w oparciu o ww. dowody, których wiarygodność i moc dowodowa nie budziły zastrzeżeń.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Zgodnie z art. 24 ust. 1 i 2 uokik, zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Przy czym, przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy, w szczególności polegające na:

1) stosowaniu postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479 ⁴⁵ k.p.c.;

2)naruszaniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji;

3) stosowaniu nieuczciwych praktyk rynkowych lub czynów nieuczciwej konkurencji.

Literalne brzmienie art. 24 ust.1 i 2 uokik wskazuje, że zbiorowe interesy konsumentów mogą być naruszone przez stosowanie praktyk przedsiębiorców (i) bezprawnych (ii) godzących w te interesy.

W postępowaniu opartym na naruszeniu art. 24 uokik ciężar dowodu spoczywa na Prezesie Urzędu co do wykazania zaistnienia trzech wymienionych przesłanek, tj. działania przedsiębiorcy, działania bezprawnego i działania naruszającego zbiorowe interesy konsumentów.

Poza sporem w niniejszej sprawie pozostawała kwestia przymiotu przedsiębiorcy.

Bezprawność oznacza sprzeczność z porządkiem prawnym jako całość. Przez „porządek prawny" rozumie się nakazy i zakazy wynikające z normy prawnej, ale również nakazy i zakazy wynikające z norm moralnych i obyczajowych, czyli zasad współżycia społecznego (dobrych obyczajów). Z kolei przepisy prawa obejmują konstytucyjnie rozumiane źródła prawa: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Bezprawnym zachowaniem się będzie więc takie, które stanowi obiektywne złamanie określonych reguł postępowania.

O zbiorowym interesie konsumentów nie świadczy suma indywidualnych interesów, jednak naruszenie należy utożsamiać z potencjalną gotowością bezprawnego godzenia. Dla stwierdzenia naruszenia zbiorowych interesów konsumentów wystarczy ustalić, że konkretne działanie przedsiębiorcy nie ma zdefiniowanego, określonego adresata, a zatem, że wszyscy potencjalni kontrahenci przedsiębiorcy, znajdą się w takim samym "negatywnym" położeniu.

Odwołujący zawierał umowy pożyczki gotówkowej z konkretnymi osobami i każdy pożyczkobiorca będący stroną umowy symbolizuje każdego potencjalnego pożyczkobiorcę. Zawarte umowy niejako portretują „każdego konsumenta” i interes zbiorowy takich konsumentów podlega ochronie. Jeżeli postępowanie przedsiębiorcy w niego godzi i jeżeli każdy konsument spotkałby się z takim samym postępowaniem, to przeciwdziałanie temu postępowaniu ma charakter publiczny i służy ochronie konsumentów. Poza sporem była kwestia kwalifikacji i oceny prawnej umów zawieranych przez odwołujących na podstawie wzorca umownego „umowa pożyczki gotówkowej”, w oparciu o przepisy ustawy o kredycie konsumenckim.

Stosownie do treści art. 3 ust. 1 i 2 ukk przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi (ust. 1). Według ust. 2, za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności:

1)umowę pożyczki;

2)umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego;

3)umowę o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia;

4)umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia;

5)umowę o kredyt odnawialny.

Sporne było istnienie bezprawności działania przedsiębiorcy.

Uzasadniając zarzut dotyczący punktu VI sentencji decyzji odwołujący wskazali, iż w ich ocenie regulacja zawarta w art. 53 ust. 3 ukk nie stanowi modyfikacji zasady, iż spełnienie świadczenia bezgotówkowego następuje w dniu uznania rachunku bankowego wierzyciela, wyrażonej w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 1995 r., III CZP 164/94. Zdaniem odwołujących konsument odstępujący od umowy, który spłaca kredyt gotówką, spełnia swoje świadczenie w dniu, w którym przekazuje środki kredytodawcy. W przypadku zaś w gdy spłata następuje w drodze świadczenia bezgotówkowego, dniem spełnienia świadczenia jest data uznania rachunku wierzyciela. Jak wywodzą odwołujący, różnicowanie terminów określonych w art. 54 ust. 3 ukk w zależności od formy spełnienia świadczenia, nie jest możliwe co czyni stanowisko Prezesa UOKiK niedopuszczalne. Kredytodawca otrzymuje bowiem środki w chwili, gdy ma je do dyspozycji i gdy może nimi swobodnie dysponować. W przypadku zaś, gdy kredytodawca nie ma środków pieniężnych przekazanych za pomocą rachunku bankowego do swojej dyspozycji, brak jest podstaw do stwierdzenia, iż świadczenie zostało spełnione. Odwołujący podkreślali, iż „założenia do projektu ustawy o kredycie konsumenckim w związku z implementacją dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie o kredyt konsumencki” nie stanowią prawa obowiązującego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej i nie mogą sprzeciwiać się obowiązującej ustawie o kredycie konsumenckim, a stanowisko Prezesa UOKiK byłoby słuszne wyłącznie w wypadku gdyby art. 54 ust. 3 ukk miał brzmienie „dniem spłaty kredytu jest dzień przekazania środków pieniężnych przez konsumenta”.

Instytucja odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki pojawiła się w polskim porządku prawnym wraz z wejściem w życie ustawy o kredyt konsumencki implementującej dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki. Szczegółową regulację trybu skorzystania z prawa do odstąpienia zawierają art. 53 – 59 ukk. Obowiązki konsumenta związane z realizacją prawa do odstąpienia od umowy zostały określone art. 54 ust 2 ukk. Zgodnie z treścią tego przepisu konsument, które odstępuje od umowy jest obowiązany niezwłocznie zwrócić kredytodawcy kwotę udostępnionego kredytu wraz z odsetkami za okres od wypłaty kredytu do dnia spłaty kredytu, nie później niż w terminie 30 dni od dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Za dzień spłaty kredytu, istotny ze względu na konieczność ustalenia wysokości odsetek, ustawodawca uznał dzień przekazania świadczeń pieniężnych kredytodawcy przez konsumenta (art. 54 ust. 3 ukk).

Sposób wykładni sformułowania „dzień przekazania środków pieniężnych kredytodawcy przez konsumenta” budzi wątpliwości w praktyce. W „Założeniach do projektu ustawy o kredycie konsumenckim w związku z implementacją dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki” ustawodawca wskazał, iż „za dzień zwrotu kredytu będzie uważany dzień dokonania przelewu środków przez konsumenta na rzecz kredytodawcy.” W doktrynie natomiast podnosi się, iż za dzień przekazania środków należy uważać dzień przekazania środków przez bank kredytobiorcy bankowi kredytodawcy, a nie chwilę złożenia przez kredytobiorcę dyspozycji przelania środków pieniężnych na rachunek kredytodawcy. Przepis ten, zdaniem części przedstawicieli doktryny, stanowi więc ustawowe superfluum i powiela regulację zawartą w art. 454 k.c. (por., M. Chruściak, A. Kopeć, M. Kłoda Ustawa o kredycie konsumenckim. Rekomendacje interpretacyjne podstawowych regulacji. Komentarz. Warszawa 2012 – komentarz do art. 54 ukk, wersja elektroniczna Legalis; podobnie T. Czech, Kredyt konsumencki. Komentarz. Warszawa 2012 – komentarz do art. 54 – wersja elektroniczna LEX Omega ).

O tym jak zobowiązanie powinno być wykonane, decyduje przede wszystkim jego treść. Treść ta zależy od źródła konkretnego zobowiązania i zazwyczaj jednoznacznie określa też miejsce, czas i sposób wykonania zobowiązania oraz jakość świadczenia. Sposób wykonania, jeżeli nie jest ściśle ustalony w samej czynności lub w przepisie, powinien nie naruszając treści zobowiązania odpowiadać wskazaniom art. 354 k.c.

W związku z tym, literalne brzmienie definicji dnia spłaty kredytu, należy interpretować mając na względzie kontekst pełnego brzmienia art. 54 ukk, czyli całej regulacji instytucji odstąpienia od kredytu konsumenckiego oraz celu jaki spełniać ma ta ustawa. Podkreślić bowiem należy, iż celem wprowadzenia regulacji zawartej w obecnie obowiązującej ustawie o kredycie konsumenckim, zgodnie z założeniami do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki było zapewnienie odpowiedniego poziomu ochrony konsumenta, który zaciąga zobowiązanie na podstawie umowy o kredyt konsumencki (motyw 9 dyrektywy). Potrzeba zapewnienia należytej ochrony konsumenta, jako słabszej strony stosunku obligacyjnego implikuje zaś określony sposób interpretowania pojęć używanych przez ustawodawcę.

Zgodnie z treścią art. 54 ust. 1 ukk, konsument nie ponosi kosztów związanych z odstąpieniem od umowy o kredyt konsumencki, z wyjątkiem odsetek za okres od dnia wypłaty kredytu do dnia spłaty kredytu. Natomiast według ust. 2, konsument zwraca niezwłocznie kredytodawcy kwotę udostępnionego kredytu wraz z odsetkami, o których mowa w ust. 1, nie później niż w terminie 30 dni od dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy.

Dokonując wykładni art. 54 ust. 3 ukk należy mieć na względzie, iż określenie dnia spłaty kredytu ma kluczowe znaczenie dla prawidłowości wykonania przez kredytobiorcę obowiązków, jakie rodzi skorzystanie z umownego prawa do odstąpienia od umowy. Na mocy art. 54 ust. 2 ukk w zw. z art. 54 ust. 1 ukk na konsumencie odstępującym od umowy, ciąży obowiązek zwrotu udostępnionej kwoty kredytu wraz z odsetkami za okres od dnia wypłaty kredytu do jego spłaty. Świadczenie dłużnika/konsumenta polega więc na zwrocie kwoty udostępnionego kredytu z odsetkami odpowiednio wyliczonymi. Termin wykonania obowiązku jest niezwłoczny i nie później niż 30 dni od złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Z powyższego zaś wynika, iż to na konsumencie ciąży obowiązek prawidłowego ustalenia kwoty należności, którą ma zwrócić kredytodawcy i jej uiszczenia w odpowiednim terminie. Nienależyte wykonanie tego obowiązku może bowiem skutkować podjęciem przez kredytodawcę działań mających na celu wyegzekwowanie należnego świadczenia.

W tym kontekście istotnym jest, aby konsument mógł z łatwością określić wysokość swojego zobowiązania względem kredytodawcy. W sytuacji zaś, gdy spełnia on swoje świadczenie za pomocą przelewu bankowego, jest on w stanie jedynie ustalić datę przekazania środków poprzez wydanie dyspozycji zlecenia przelewu. Konsument nie ma wpływu na datę zaksięgowania środków na koncie bankowym kredytodawcy, gdyż zależy to od procedury wykonywania dyspozycji i przyjmowania przelewów przychodzących obowiązujących w danej instytucji finansowej. Omawiany przepis wprost określa przekazującego poprzez sformułowanie „przez konsumenta” wyłączając możliwość stosowania art. 474 k.c. W takim stanie rzeczy konsument może określić kwotę odsetek należnych kredytodawcy jedynie biorąc pod uwagę znaną przez siebie datę przekazania środków. Za przyjęciem takiej wykładni tego przepisu przemawia ponadto fakt, iż ustawodawca w treści art. 54 ust. 3 ukk użył rzeczownika „przekazanie”, nie zaś „odebranie” czy „otrzymanie”, podkreślając niejako, iż znaczenie dla ustalenia dnia spłaty kredytu ma sama czynność zlecenia kredytobiorcy, bądź w przypadku przekazania tej kwoty w placówce kredytodawcy – sam moment jej wręczenia. Ponadto art. 54 ust. 3 ukk stanowi odpowiednik art. 14 dyrektywy 2008/48/WE, gdzie ten ostatni posługuje się jednolitym określeniem „jeżeli konsument korzysta z prawa do odstąpienia od umowy, to (…) spłaca on kredytodawcy kapitał oraz odsetki od kapitału należne od dnia wypłaty kredyt do dnia spłaty kapitału”. Spłata jest więc dniem znanym konsumentowi i umożliwia wyliczenie odsetek.

Nie ma zastosowania na gruncie art. 54 ust. 3 ukk norma art. 454 k.c., co oznacza iż sformułowania „dzień przekazania świadczeń pieniężnych kredytodawcy przez konsumenta”, w odniesieniu do płatności dokonywanych za pomocą przelewów bankowych nie można interpretować na podstawie dorobku orzecznictwa i judykatury powstałego na podstawie art. 454 k.c. Na tle art. 54 ust. 3 ukk chodzi o dzień spłaty, czyli termin a nie o miejsce spełnienia świadczenia, do czego odnosi się art. 454 k.c.

Mając na względzie powyższe należy uznać za zasadną konstatację Prezesa UOKiK, iż regulacja zawarta w art. 54 ust. 3 ukk stanowi lex specialis do art. 454 k.c.. jeżeli z tego ostatniego wyprowadzano by datę spełnienia świadczenia przez konsumenta. Cel ustawy i specyfika instytucji odstąpienia od umowy o kredyt konsumencki nakazuje uznanie, iż art. 54 ust. 3 ukk jest regulacją szczególną, która ma na celu zabezpieczenie praw konsumenta. Wbrew zaś twierdzeniom odwołującego, przepis ten nie statuuje osobnych terminów dnia spłaty kredytu dla płatności dokonanej do rąk kredytodawcy i płatności dokonanej za pośrednictwem przelewu bankowego – w obu tych przypadkach za kluczową należy ustalać chwilę przekazania środków przez kredytobiorcę kredytodawcy, co w przypadku wręczenia środków do rąk upoważnionego pracownika kredytodawcy, jest jednoznaczne z chwilą odbioru tych środków przez kredytodawcę. Przyjąć zatem należy, iż odwołujący pomimo zawarcia w § 12 ust. 5 wzorca umownego zapisu zbieżnego w swej treści z regulacją ustawową (dokonano zamiany kolejności słów), poprzez przyjęcie interpretacji art. 54 ust. 3 ukk, niekorzystnej dla konsumenta dopuścili się praktyki określonej w pkt VI zaskarżonej decyzji.

Uzasadniając zarzut dotyczący pkt. VII sentencji postanowienia odwołujący podnieśli, iż rozstrzygnięcie zawarte w tej części decyzji Prezes UOKiK oparł na „celowościowej wykładni przepisów dyrektywy oraz wnioskach płynących z analizy praktyki innych państw członkowskich i wydanych przez Komisję Europejską wytycznych, których celem jest ujednolicenie interpretacji przepisów dyrektywy we wszystkich państwach członkowskich”, które to wytyczne zostały opracowane na potrzeby obliczania RRSO. Odwołujący wskazali, iż nie zgadzają się ze stanowiskiem Prezesa UOKiK, że koszty kredytu finansowane przez kredytodawcę nie stanowią elementu kwoty kredytu i nie powinny być podawane w ramach informacji o całkowitej kwocie kredytu. Koszty te, zdaniem przedsiębiorców, pozostają do dyspozycji kredytobiorcy, który może określić, jaki towar lub usługę chce z niego sfinansować.

Odwołujący wskazali również, iż nie został wskazany przez organ w zaskarżonej decyzji przepis, którego naruszenia mieliby dopuścić się odwołujący. Przedsiębiorcy podnieśli, iż pojęcia całkowitej kwoty kredytu i całkowitego kosztu kredytu mają znaczenie przy wyliczaniu RRSO, a wartość ta jest przez stronę prawidłowo podawana.

W myśl art. 30 ust. 1 ukk umowa powinna określać m.in. całkowitą kwotę kredytu (pkt 4) oraz informację o innych kosztach, które konsument zobowiązany jest ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności opłatach, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, jeśli są znane kredytodawcy oraz warunki na jakich koszty te mogą ulec zmianie (pkt 10). Dane te należy wskazać w umowie w sposób jednoznaczny i zrozumiały dla konsumenta (art. 29 ust. 3).

Zakres obowiązku wyrażonego w art. 30 ust. 1 pkt 4 i 10 ukk oraz charakter poszczególnych składników kredytu wskazanych w umowie, należy interpretować w kontekście znaczenia, jakie ustawodawca nadał pojęciom „całkowita kwota kredytu” i „całkowity koszt kredytu”, w art. 5 ukk. Zgodnie z art. 5 pkt 6 ukk całkowity koszt kredytu stanowią wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności: odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże, jeżeli są znane kredytodawcy oraz koszty usług dodatkowych w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu. W myśl zaś art. 5 pkt 7 ukk całkowita kwota kredytu to suma wszystkich środków pieniężnych, które sprzedawca udostępnia konsumentowi na podstawie umowy o kredyt.

Jak wynika z wyżej powołanych przepisów kluczowe znaczenie w zakresie zaliczenia określonych kwot pieniężnych na poczet którejś z dwóch wskazanych powyżej kategorii ma określenie charakteru przekazanych środków. W treści stosowanego wzorca umownego odwołujący posługują się natomiast pojęciami kwoty pożyczki (§ 1 pkt 2 wzorca), kwoty pożyczki pomniejszonej o koszty zabezpieczenia (§ 2 pkt 2 wzorca), całkowitej kwoty pożyczki (§ 10 ust. 1 wzorca) oraz pozostałych kosztów pożyczki (§ 10 ust. 2 lub 3). Analiza wskazanych wyżej pojęć i ich zakresu we wzorcu umownym oraz informacji przedstawianych w formularzach informacyjnych klientom wskazuje, iż odwołujący w przedstawionym konsumentowi całkowitym koszcie pożyczki nie uwzględniają kosztu zabezpieczenia pożyczki, które wymieniają jako pozostały koszt pożyczki oraz prowizji, zaliczając te pozycje do całkowitej kwoty pożyczki wymienionej w § 1 wzorca umownego (przy czym koszt ubezpieczenia nie jest zaliczany do kwoty pożyczki wypłacanej konsumentowi w myśl § 2 wzorca). Takie zaś sformułowanie postanowień wzorca umownego nie pozwala konsumentowi z całą pewnością określić, ile w rzeczywistości wynosi całkowita kwota pożyczki i całkowity koszt pożyczki, uniemożliwiając mu ocenę warunków pożyczki. Podkreślić należy, iż ubezpieczenie stanowiące zabezpieczenie kwoty pożyczki oraz prowizja stanowią niewątpliwie koszt pożyczki – są one w istocie pobierane przez pożyczkodawcę w momencie udzielenia pożyczki z kwoty przeznaczonej na udzielenie pożyczki danemu pożyczkodawcy, a ich pobranie stanowi warunek konieczny do zawarcia umowy pożyczki i uruchomienia kwoty pożyczki, co wynika z § 11 wzorca umownego. Oznacza to, iż kwota wydatkowana na zabezpieczenie pożyczki i prowizja nie są realnie udostępniane pożyczkobiorcy – zostają one potrącone z kwoty pożyczki do wypłaty określonej kwoty przez przedsiębiorców. Kwota na ustanowienie zabezpieczenia i prowizję nie może być zatem uznana za część składową pożyczki, a jedynie koszt pożyczki, który jest potrącany z kwoty przeznaczonej do wypłaty. Uznać zatem należy, iż zabezpieczenie pożyczki i prowizja stanowią dodatkowy koszt, którego poniesienie jest niezbędne do zawarcia umowy pożyczki, tj. koszty które powinny zostać wprost wskazane w całkowitym koszcie pożyczki, a nie uwzględniane w całkowitej kwocie pożyczki. Zawiły sposób wskazywania kosztów i kwoty pożyczki stosowany we wzorcu umownym przez odwołujących nie tylko nie odpowiada przepisom prawa, ale również może wprowadzać potencjalnych konsumentów w błąd co do wysokości pożyczki, jaką w istocie mogą otrzymać i rzeczywistych jej kosztów. Przeciętny konsument czytając przedłożony do podpisu dokument, nie wie jakie będą całkowite koszty pożyczki, jak i finalnie udostępniona kwota pożyczki. Może zatem złożyć oświadczenie woli w błędnym przekonaniu, iż otrzyma kwotę wskazaną w § 1 umowy i na formularzu informacyjnym pod pozycją całkowita kwota pożyczki, zaś koszty pożyczki będą równe kwocie wskazanej pod pozycją całkowity koszt pożyczki, podczas gdy do kosztów tych zaliczyć należy również kwotę pobieraną przez pożyczkodawcę na poczet prowizji i zabezpieczenia kredytu. Umowa pożyczki nie dając jasnej informacji o całkowitej kwocie pożyczki rozumianej jak stanowi art. 5 pkt 7 ukk, naraża dodatkowo konsumenta na nietrafne wywiązanie się z zobowiązania spłaty pożyczki przy odstąpieniu od umowy, o którym stanowi wcześniej omawiany art. 54 ust. 2 ukk.

W ocenie Sądu, tego typu praktyka wyczerpuje znamiona nieuczciwej praktyki rynkowej w rozumieniu art. 5 ust. 1 w zw. z art. 4 ust. 1 upnpr. W świetle tych przepisów, praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu (art. 4); praktykę rynkową uznaje się za działanie wprowadzające w błąd, jeżeli działanie to w jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął (art. 5).

Odnosząc przywołane regulacje do opisanej powyżej praktyki, Sąd Okręgowy podziela stanowisko Prezesa Urzędu, iż jej efektem może być podjęcie przez konsumenta decyzji o zawarciu umowy pożyczki, której nie podjąłby, gdyby miał świadomość, że różnica pomiędzy faktycznie otrzymanymi środkami pieniężnymi, a kosztami pożyczki jest większa, niż sugerowana przez Spółkę. Tym samym, nie budzi wątpliwości, że wskutek powyższych działań, konsumenci są wprowadzani w błąd co do proporcji między całkowitym kosztem pożyczki a całkowitą kwotą pożyczki.

Przepisy ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym analizowane w kontekście ustawy o kredycie konsumenckim stanowią samodzielną podstawę do stwierdzenia praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów. Charakteru działania odwołujących nie zmienia bowiem fakt, iż pewne wartości, tj. prowizja, czy ubezpieczenie konieczne są do wyliczenia RRSO, z warunków umowy winno bowiem jasno wynikać – jaka kwota jest udostępniana klientowi i jakie koszty będzie zobowiązany ponieść.

Odnośnie zarzutów dotyczących rozstrzygnięcia w zakresie kar nałożonych na odwołujących Sąd wskazuje, że kara została orzeczona ze względu na występowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Przy wymiarze kary ustalając przychód bierze się pod uwagę przychód osiągnięty w roku poprzedzającym rok nałożenia kary. Wymierzając karę Prezes UOKiK po samym uwzględnieniu jej fakultatywności, kieruje się następującymi kryteriami:

1. nie więcej niż 10 % przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary,

2. cztery przesłanki ustalania kar pieniężnych: okres, stopień oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy, a także uprzednie naruszenie przepisów ustawy.

Mając na względzie charakter i skutki praktyki określonej w pkt VI zaskarżonej decyzji należało obniżyć karę wymierzoną wspólnikom za stosowanie ww. praktyki. Przy wymiarze kary Prezes miał na uwadze nieumyślność działania Spółki i stosowanie praktyki w wyniku błędnej interpretacji przepisów nowej ustawy o kredycie konsumenckim. Zdaniem organu, Spółka nie dopełniła należytej staranności. Przyjęta przez Prezesa Urzędu kwota bazowa 0,1% uwzględniała etap wykonywania kontraktu, a okoliczności łagodzące (niskie odsetki i czas ich pobierania) zmniejszyły wymiar kary o 20%.

Sąd wziął jednak pod uwagę, iż kwestia wykładni art. 54 ust. 3 ukk budzi wątpliwości i może sprawiać trudności podmiotom, które nie posiadają fachowej wiedzy. Istniejący zaś dorobek orzecznictwa w zakresie wykonania świadczenia zrealizowanego za pośrednictwem przelewu mógł wprowadzać w błąd. Zdaniem Sądu, niezasadne jest bowiem nakładanie na przedsiębiorcę wysokiej kary w sytuacji, gdy wskutek licznych możliwości interpretacyjnych przepisów, nie jest możliwe stwierdzenie, że konkretny czyn (zachowanie) jest dookreślony, tj. jasny, prosty, możliwy do jednoznacznego ustalenia, a jego popełnienie nie budzi wątpliwości. W zarzucanej praktyce nie można wymagać od przedsiębiorcy trafnego rozumienia przepisów prawa. W ocenie Sądu brak było podstaw do całkowitego odstąpienia od nałożenia kary na odwołujących. Podkreślić bowiem należy, iż z dwóch możliwych sposobów interpretacji art. 54 ust. 3 ukk, wybrali oni ten, który przynosił im korzyści finansowe, nie zaś ten, który był korzystny dla konsumenta. Wobec istnienia znaczących wątpliwości interpretacyjnych, co do rozumienia daty spłaty kredytu na gruncie przepisów ustawy o kredycie konsumenckim Sąd uznał za zasadne obniżenie o 50 % kary pieniężnej orzeczonej w pkt X ppkt 1, pkt XI ppkt 1 i pkt XII ppkt 1, tj. za stosowanie praktyki opisanej w pkt VI.

Należało również uwzględnić fakt, iż stosowanie praktyki opisanej w pkt VI zaskarżonej decyzji, może przynieść niewielkie korzyści odwołującym. Dodatkowe odsetki z racji przyjęcia, iż dniem spłaty kredytu jest dzień wpływu środków na rachunek pożyczkodawcy, zgodnie z ustaleniami poczynionymi przez organ w toku postępowania administracyjnego, byłyby niskie (dochód z tego tytułu wynosi 1,31 zł) i w praktyce nie były pobierane. Wobec powyższego uznać należy, iż szkodliwość zachowania odwołujących dla konsumentów była nieznaczna i obniżyć karę w pkt X ppkt 1, pkt XI ppkt 1 i pkt XII ppkt 1 decyzji o dodatkowe 20 %. W decyzji organu została potraktowana łącznie przy wymiarze kary okoliczność niskich kwot odsetek i czas, za który odsetki mogły być naliczane. Tymczasem na naruszenie interesów konsumentów ma wpływ okres za jaki są naliczane odsetki i kwota pożyczki. Jeżeli kwota pożyczki jest wysoka, to mimo krótkiego czasu naliczania odsetek konsument może być obciążony wysokimi kosztami. Te parametry należy zdaniem Sądu osobno potraktować jako niezależne od siebie okoliczności łagodzące. Dodatkowo za zmniejszeniem kary przemawia fakt, że odwołujący nie pobierał odsetek.

Brak było podstaw do obniżenia kary wymierzonej za praktykę opisaną w pkt VII zaskarżonej decyzji. W odniesieniu do tej praktyki nie wystąpiły żadne wątpliwości interpretacyjne zastosowanych przepisów prawa. Należało mieć też na uwadze, iż praktyka ta miała istotny wpływ na podejmowanie przez konsumentów decyzji o zaciągnięciu zobowiązania. W tym zaś kontekście za prawidłowe należało uznać ustalenia Prezesa UOKiK w zakresie stopnia zawinienia – stosowanie ww. praktyki było bowiem efektem braku należytej staranności pozwanych w zakresie dostosowania wzorca umowy do obowiązujących przepisów oraz okoliczności łagodzącej w postaci podjęcia działań mających na celu zaprzestanie stosowania tej praktyki.

Zdaniem Sądu Okręgowego, wymierzone kary spełniają funkcję prewencji szczególnej i ogólnej, a zatem stanowią zarówno realną, odczuwalną dolegliwość dla ukaranego podmiotu, jak również są ostrzeżeniem na przyszłość, zapobiegającym powtarzaniu nagannych zachowań. Według Sądu, kary te są dostatecznie dolegliwe, a także adekwatne do stopnia naruszenia, okoliczności naruszenia i postawy przedsiębiorców oraz ich przychodów.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 479 ^31a § 1 i 3 k.p.c., Sąd częściowo zmienił decyzję i oddalił odwołanie w pozostałej części, co wpłynęło na rozstrzygnięcie o kosztach postępowania poprzez zastosowanie art. 100 k.p.c.